پيشگفتار:

مي دانيم كه رشد مهارتهاي اجتماعي يكي از لوازم رشد همه جانبه شخصيت است و پديدة اساسي نوجواني تهيه شخصيت است. كه به شكلهاي مختلفي صورت مي گيرد. دوستي هاي نوجوانان بخاطر استقلال و براساس يك نياز اجتماعي و براي ايجاد روابط سالم و سازنده است.

در اين مرحله ازسن شخصيت اجتماعي نوجوانان در حال شكل گيري گرفتن است.

رفاقتها و دوستي ها نقش عمده اي در اجتماعي شدن انان ايفا مي كند. البته در تمام مراحل رشد خصوصاً در سن نوجواني نقش خانواده و اولياء و مربيان به عنوان تقويت يا تسهيل كنندة رشد نبايد فراموش شود.

به همين منظور در اين معقولة تحقيق ملاك هاي انتخاب دوست از نظر نوجوانان پسر مورد بررسي قرار مي گيرد، تا با شناسائي و اشنايي بيشتر با طرز تفكرات دانش آموزان به مورد بهترين ملاك هاي انتخاب دوست، بهترين و عاقلانه ترين روشهاي تربيتي را انتخاب كنيم.

بنابراين جهت تحقيق اين اهداف دست به كار تحقيق زده و مقوله حاضر را به پنج فصل تهيه كرده و بهترين ملاك انتخاب دوست را از بين نظرات دانش آموزان پيدا كرده ايم. در جزوه حاضر از منابع مختلفي در زمينة دوست يابي نوجوانان استفاده شده اميدواريم كه نتيجه مورد استفاده دوستان و همكاران قرار گيرد.

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول

بيان مسئله .............................................................................................................. 9

بيان هدف............................................................................................................... 10

ضرورت اجراي طرح ........................................................................................... 11

سوالات تحقيق........................................................................................................ 12

بيان فرضيه .......................................................................................................... 13

تعاريف عملياتي...................................................................................................... 13

فصل دوم تاريخچه تحقيق و مطالعة منابع مربوط به موضوع

نوجواني................................................................................................................. 16

تاثير معاشران........................................................................................................ 20

دوست يابي............................................................................................................ 25

طرد شدن و پذيرفته شدن از سوي همسالان....................................................... 29

تحقيقات انجام شده ............................................................................................... 36

فصل سوم روش اجراي تحقيق

جامعه ................................................................................................................... 43

نمونه و روش نمونه گيري.................................................................................... 43

روش جمع آوري اطلاعات..................................................................................... 44

ابزار تحقيق............................................................................................................ 44

روش آماري بكار رفته ......................................................................................... 44

فصل چهارم: تجزيه و تحليل

تجزيه و تحليل داده ها ( اطلاعات) ........................................................................ 47

توصيف اطلاعات رابطه با فرضيه ها .................................................................. 47

فصل پنجم

سوالات و داده‌‌ها .................................................................................................. 47

تفسيرنتايج ( بحث و خلاصه) ................................................................................ 89

بيان مسئله ............................................................................................................ 92

نتيجه گيري كلي..................................................................................................... 92

نمودار.................................................................................................................... 93

كاربرد و منابع ...................................................................................................... 95

فهرست منابع......................................................................................................... 95

پرسشنامه ............................................................................................................. 97

 

فصل اول

مقدمه :

يكي از سخنان حكيمانه و جامعه شناسانه اين است كه « انسان با الطبع اجتماعي است.» و اين بدان معني است كه انسان بر نهاد پيوستن به همنوعان خود آفريده شده است. و اين غريزه اي است كه انسان در بطن خود دارد.

زيرا انسان به تنهايي قادر به گذشتن از مراحل زندگي در دنيايي كه آكنده از ناروائيها و مالامال از دشواريها و مقرون به خطاهاست، نيست. و از اين رو انسانها ناگريزند به ياري جستن و همكاري كردن براي رسيدن به ا جتماعي كه در آن بتوان آنچه را فرد از انجام آن ناتوان است انجام داد. هر قدر صفوف بشر به هم پيوسته شود و اختلاط و تعاون بينشان افزوده گردد، در ميدان زندگي و مدارج ترقي پيشرفت خواهند كرد. از اين رو، اسلام كه ديني پيشرو و جاودانه است، اجتماع بشري را دعوت مي كند كه با زو به بازوي هم كار كنند به هم مهرورزند پس صدايي آسماني فرياد مي زند:

« اي مردم» ما همه شما را نخست از مرد و زني آفريديم، و آنگاه شعبه هاي بسيار و فرق مختلف گردانيديم تا يكديگر را بشناسيد و به دين خدا چنگ زنيد و پرا كنده نشويد. اين است دعوت اسلام از تمامي مردم. و چون افراد انساني همه در معرض سختيهاي هلاكت آور و بدبختيهاي دردناك و مشكلات طاقت فرسا قرار دارند. كه به تنهايي بر مقابلة با آنها توانا نيستند، ناگزيرند كه براي خود مرزي يا افرادي از نوع خود ذخيره كنند كه بين خود و آنها رابطه اي مطمئن و يك پيوستگي پايدار و دوستي و محبتي خاص برقرار گردد. تا بين اين افراد احساس برادري صادقانه و درك دوستي خالصانه حاصل شود. كه هر كدام در سختيها ياري گر ديگري باشند در كمك رساني و همكاري و بر آوردن نيازها و نجات دادن از سختيها و بيرون آوردن از گرداب، و اين رابطة مقدس است كه هر يك را به ديگري مي پيوندد. و دلها و خواستها را به هم نزديك مي كند كه « دوستي» ناميده مي شود.

و براي زندگي انسان اين امري ضروري است ، هر چند كه فرد در تحمل سختيها و شكيبايي در مكروهات نيرومند باشد و از فكر ثابت و راي تدبير برخوردار باشد. از اين روست كه دانشمندان جامعه شناسي و مربيان جامعه كوشش كرده اند كه براي تامين بعد مهم زندگي بهترين راهها را فرا راه مردم قرار دهند و نيكوترين وسيله ها را براي استحكام و استواري روابط برادري و كسب محبت و صداقت كه ركن اصلي دوستي است بين مردم معرفي كنند.

زيرا اگر دوستي مستند بر حب قلبي صحيحي كه عاري از ريا و كدورت و انحرافي پست نباشد. اين چنين دوستي ميان تهي است. و خيري در آن نيست.

پس مشخص مي شود كه موضوع دوستي و برادري از مهمترين مقتضيات زندگي و بزرگترين ضروريات انساني است. مي بينيم كه موضوع دوستي به حد فراوان از توجهات و ساعي معصومين بهره مند مي شود و از راهنمائي هاي پي در پي آنان در بناي اساسي اين دوستي و آنچه در خور صفات و شرط دوستي آمده است. و تمام مردم را پند و اندرز داده اند. كه در ذخيره كردن و بدست آوردن دوستان سستي نورزند. تا آنجا كه پيامبر خدا مي فرمايد: بهترين شما كساني هستند كه اخلاقشان بهتر است و با مردم سازگارند و بين افراد با يكديگر صلح و سازگاري دهند ( نهج البلاغه) و نيز فرموده است مهرباني مومن بر مومن براي خاطر خداوند است.

از بزرگترين شاخه هاي ايمان است. بدانكه كسي دوستيش در راه خدا باشد و بخشش در راه خدا باشد . و منع و پرهيزش در راه خدا باشد.

چنين كسي از برگزيدگان خداوند تعالي است ( اصول كافي ، جد3)

پس مي بينيم كه پيامبر (ص) مردم را تشويق مي كند به مهرباني و دوستي و برادري بين يكديگر و مهربانيها و دوستيها را در دل مردمان شيرين مي كند، با يادآوري نعمتهاي جاوداني و پاداش بزرگي كه پروردگار براي اين دوستي و مهرباني برشمرده است، ولي به شرح آنكه اين دوستي صرفاً براي خاطر خداوند بوده و از انحرافي پست و مصلحتهاي مادي به دورباشد. پس دوستي و مهرباني صادقانه و خالصانه همان چيزهايي هستند كه اسلام مردم را بدانها دعوت كرده و براي كسانيكه داراي اين رفتارها هستند خداوند تعالي پاداش فراوان و مرتبه پسنديده مهيا كرده است.

دوست شريك زندگي است كه در وجود انسان مانند روح در بدن جاري است . مانند ائينه است دوست خوب و رفيق مهربان يكي از نعمتهاي بزرگ الهي و پناهگاه انسان و ارام بخش دل و روان است . وجود دوست حقيقي در اين جهان پرتلاطم يكي ازاحتياجات هرانساني است. كسي كه از نعمت دوست مهربان محروم مي باشد، احساس غربت و تنهائي مي كند و يار و غمخواري ندارد، تا در مشكلات زندگي به او پناه ببرد. و از مددش برخوردار گردد.

يكي از بهترين خوشيهاي زندگي رفت و آمد و گفتگوهاي دوستانه است. كه غمها را مي زدايد و به انسان نيرو و نشاط مي بخشد. دوستي در د ورة نوجواني بر اساس يك نياز اجتماعي و براي ايجاد روابط سالم و سازنده است.

« شخصيت اجتماعي نوجوان در حال شكل گرفتن و بر اين اساس رفاقتها و دوستي‌ها نقش عمده اي را در اجتماعي شدن آنان ايفا مي كند. جذب گروهي و پذيرش در جمع دوستان براي نوجوانان اهميت فراوان دارد و لذا بايد هر گونه انزوا و كناره گيري را به دقت مورد بررسي قرار داد، و علت آنرا جويا شد.[1]

مطالعه بي شاپ[2] نشان داد كه تصميم به ادامه تحصيل و رفتن به دانشگاه در نوجوانان تحت تاثير تصميمات رفقا و دوستان آنان بوده است. هلن كر مي گويد³

« من تا وقتي كه شيوة برخورد با ديگران را نياموختم به مفهوم واقعي خود پي نبردم»

تحقيق راجرز و دياموند[3]نشان داد كه قبول خويشتن و تصويب ديگران همبستگي مثبت دارند. يعني هر چه تصويب ديگران حاصل شود، فرد بهتر خود را مي پذيرد و به خويشتن اعتماد مي كند. گروه هم سن قدرت زيادي دارد و داراي عملكرد متنوعي است . هامچك[4] عملكرد گروه هم سن را بصورت زير مي داند.

1- جانشين شدن براي خانواده .

2- منبع احترام شخصي

3- منبع ثبات و استواري

4- حفاظي در مقابل فشار بزرگسالان

5- منبع قدرتي كه فرد طرز رفتار خود را از آنان مي گيرد.

6- وسيله اي براي انجام امور اعضاء

7- سرمشقي براي رشد اخلاقي و عقلاني

گروه هم سن به دو صورت به نوجوان در برابر خانواده كمك مي كند:

اول، جاي پدر و مادر را مي گيرد. دوم، در مقابل پدر و مادر از جوان حمايت مي كند يعني در مقام پدر و مادر عمل مي كند. تاثير گروه هم سن تا حدي است كه گاهي طرز رفتار نحوة تكلم و حتي شيوه هاي لباس پوشيدن اعضاء را تعيين مي كند.

اگر انتخاب دوستان درست صورت پذيرد، به رشد شخصيت و حتي احساس نوع دوستي نوجوان كمك مي كند. به عقيده بس، «دوستي هاي دوران بلوغ و نوجواني باعث تجاربي مي شوند كه در توسعه شخصيت نوجوان نقش مهمي دارد.

اين تجارب باعث دوستيهاي عاقلانه اي در دوران كمال و بزرگسالي مي گردد.[5]

دوستيهايي كه بر اساس علاقه و اعتماد و متقابل استوار است. اين دوستي ها اولين احساس نوع دوستي را در نوجوان ايجاد مي كند.

جذبه و كشش و دوستي هاي گروه هم سن تا آن اندازه است كه فرهنگ خاصي را بوجود مي آورد. كه جوانان از اين فرهنگ خاص تبعيت مي كنند. اين فرهنگ خاص را گاهي فرهنگ جوانان نيز مي نامند. از جمله خصوصيات اين فرهنگ است كه اولاً، به ارزشهاي سنتي چندان پاي بند نيست. ثانياً راز داري در بين افراد آن متداول است. ثالثاً از طبقه اجتماعي خود تبعيت مي كند. رابعاً معيار خاصي را براي معاشرت اعضاء يكديگر دارد. خامساً ، زبان ويژه اي دارد. سادساً، اجباري در اعضاء براي تبعيت از يكديگر احساس مي شود. « با توجه به اينكه گروه هم سن براي نوجوان ايجاد امنيت مي كند و سپري در برابر حملات بزرگسالان است. و فرهنگ خاص خود را عرضه مي كند، هرگونه اقدام نابجاي والدين، نوجوان را بيشتر به طرف همسالان مي كشد. شناخت مرحلة رشد و آگاهي از نيازهاي اين دوره همراه با ارتباطي صحيح و با فضائي توام با احترام و اعتماد مي تواند به والدين اعتبار ببخشد و آنان را در برابر گروه هم سن قرار ندهد.[6]

موضوع اصلي رابطة نوجوان با ديگران سير تدريجي او از حالت وابستگي دوران كودكي و غرق بودن در خانواده آميزش و ارتباط با دنياي خارج از خانواده است. زندگي در جمع و گروه براي نوجوان فوايدي را به همراه دارد. از جمله نجات از تنهائي ها كه مانع خطراتي چون انزواطلبي، افسردگي و حياي افراطي مي شود. حيا اجتماعي و زندگي با همسالان و معاشران به او فرصت مي دهد كه رشد رواني مناسبي داشته باشد و ديگر اينكه نقش جنسي خود را در سايه حيات جمعي بپذيرد. سنين نوجواني به گفته گزل 14 سالگي اوج ارتباطات است. مطالعه ها، خنده ها بي حساب گوئيها، سخن چينيها، تمام انواع رفتارهاي ظاهري كه بي اهميت است. براي آنها معني دار است. از ديدي ديگر آنها با همة علاقمندي به دوستي و انس، خود را در اين جنبه محدود نگه مي دارد. از ديدي ديگر آنها با همة علاقمندي به معاشرت و ميل به گروه خود را در دامنه اي محدود قرار مي دهند.

طبق برخي بررسيها نوجوانان راز خود را به دوستان و پدر مادر خويش نمي گويند. و آنها با خود مي انديشند كه آنها از شنيدن اين رازها خنده شان خواهد گرفت. و حق هم با آنهاست. در اين مرحله، از نظر سن، و تحولات اجتماعي و مراقبتهاي والدين مي توان از آنها در امان ماند خطري كه در اين مرحله با آن مواجهند حس ستايش نسبت به ديگران و ميل به مورد ستايش قرار گرفتن است كه خود مي تواند سرمنشا بسياري از مفاسد، تسليم شدنها و پذيرش آلودگيها باشد. ديگر اينكه در سنين بلوغ مخصوصاً 16-12 سالگي تعصب نشان دادن به مصونيت و معصوميت دوستان است. كه در مواردي ممكن است او را به بيراهه بكشاند.[7]

بنابراين دوستي ساده نيست و به زمان نياز دارد دوستي شرايطي دارد كه منشاً آن را بايستي در تربيت خانوادگي افراد و كار و شغلشان جستجو كرد. دوستي به مثابة درختي است كه با گذشت زمان رشد مي كند. هر چه بهتر دوست خود را بشناسيد و به نقاط مشترك اخلاقي خود با او واقف شويد، دوستي شما پايدارتر خواهد شد. گذشت زمان و تبادل نظر، تجارب زندگي و استفاده از نقاط مشترك اخلاقي به دوستي شما قوام و دوام خواهد داد.[8]

پس بنابراين اين هر چه دوستي ها با گذشت زمان و گزينش صحيح همراه باشد. استمرار آن در آينده بيشتر است و هرگز نوجوان در سن بزرگسالي آن دوست را از دست نمي دهد. دوستي هاي آينده، بستگي به نحوة انتخاب در زمان حال را دارد.

« بيان مسئله »

زندگي اجتماعي، احساس محبت، و تعلق به ديگران وجود كنش هاي متقابل از نيازهاي اساسي نوجوانان است. جهت تامين نيازهاي آنان و حل مشكلات چاره اي جز ارتباط با ديگران خصوصاً همسالان وجود ندارد.

در اين راستا دوست يابي و يا داشتن دوستان خوب از عوامل بسيار مهمي است. كه باعث استحكام روابط اجتماعي مي شود دوستي نوجوانان در نتيجه عدم اگاهي به ملاكهاي واقعي در دوستي و ناتواني در انتخاب دوست، نداشتن روحية انتقادي و مخالفت با نصايح پدر و مادر و علاقه به استقلال يافتن و بزرگ شدن نوجوانان را به اشتباه مي اندازد و گاهي هم اصلاح ناپذير مي گرداند. نوجوانان براي اينكه اعتماد افراد ديگر را به خود جلب كند بايد نخست نشان دهند كه در خور اعتماد و اطمينان او هستند و باري اين منظور شواهدي چند لازم است. طرف مقابل بايد فرد را بشناسد و به نظرات و انديشه هاي او واقف شود. سپس گذشت زمان بر اين دوستي صحه بگذارد. و آنرا پايدار سازد. در آغاز دوستي طرفين نمي دانند كه در دوستي خود تا چه اندازه پيش بروند. بنابراين ضرورت ، به نظر مي رسد. ملاكهائي كه موجب بقاي دوستي و دوست يابي مي شوند. مورد مطالعه قرار گيرند. به همين دليل در مورد سوالات زير دست به كار تحقيق زده مي شود.

بيان هدف«اهداف تحقيق»

هدف از انجام تحقيق دست يابي به ملاكهاي دوست يابي در حال حاضر بين نوجوانان پسر است. همچنين پيشگيري از لغزشها و مشكلات اخلاقي و اجتماعي و تحصيلي بخاطر دوستان ناشايست، معرفي دوستان خوب، تاكيد بر نظارت و كنترل منطقي از طرف والدين و اولياء و مربيان، توجه كافي به اين قشر و گروه سني ( نوجوان ) بخاطر خصوصيات ، خاص فكري، رواني و اجتماعي و در نهايت بكارگيري روشهاي مناسب در فرايندهاي آموزشي و تربيتي به نحوي كه متناسب با ساختار رواني انها باشد. از اهداف اساسي اين تحقيق است.

« بيان هدفها به صورت رفتاري»

1- با اس4تفاده از نتايج اين تحقيق ملاكهاي انتخاب دوست بصورتي روشن بيان گردد.

2- با استفاده از نتايج اين تحقيق ملاكهاي انتخاب دوست بصورتي روشن براي اولياء بيان گردد.

3- با استفاده از نتايج اين تحقيق ملاكهاي انتخاب دوست بصورتي روشن براي استفاده مراكز تعليم و تربيت بيان گردد.

ضرورت و اهميت اجراي طرح

اين طرح با توجه به نيازهاي اساسي انسان حائز اهميت است چه بسا كه در مواقعي يك رفيق برحسب اينكه داراي چه اخلاقي و كيفياتي و روحيه اي باشد. براي فرد سبب سعادت يا شفاوت گردد و خصوصيات نوجوانان در دروان دبيرستان كه دوران طوفان و تنش است ، نياز به عشق و محبت و تعلق به ديگران دارد. از انجايي كه بين رشد عقلي و عاطفي نوجوان عدم هماهنگي وجود دارد و نوجوان داراي بعد عاطفي و احساس قوي تري است. ممكن است تصميم به برقراري روابط نادرست و غير منطقي با افرادي را داشته باشد كه به صلاح او نيست. با اين خصوصيات سني ممكن است نوجوان به فساد اخلاقي كشيده شود و يا موجبات افت تحصيلي او فراهم گردد و از درخشش استعدادهاي بالقوة فرد جلوگيري شود. بنابراين شايد بتوان گفت كه تصميم گيريهاي هر فرد با انتخاب دوستاني تغيير پذير باشد و احتمالاً اين تصميم‌گيريها در تعيين سرنوشت افراد نقش مهمي داشته باشند. بنابراين از عوامل مهمي كه در پيشرفت آموزشي و تغيير رفتار دانش آموز در مقطع متوسطه تاثير بسزائي دارد. نفوذ اجتماعي و نحوة دوست يابي آنان است. كه دوستي با افراد عامل برقراري ارتباط با محيط است.

سوالات تحقيق

1. ايا جاذبه و زيبائي ظاهر مي تواند ملاك دوست يابي نوجوانان پسر در مقطع متوسطه باشد؟

1. ايا مشابه بودن عقايد و افكار دانش آموزان پسر در مقطع متوسطه مي تواند ملاك دوست يابي قرار گيرد؟
2. ايا به جاذبه اخلاقي و صفات پسنديده در انتخاب دوست بين نوجوانان پسر در مقطع متوسطه مي توان تاكيد كرد؟

بيان فرضيه:

1- جاذبه و زيبائي ظاهر مي تواند ملاك دوست يابي نوجوانان پسر در مقطع متوسطه باشد.

2- مشابه بودن عقايد و افكار دانش آموزان پسر در مقطع متوسط ملاك دوستيابي است.

3- جاذبة اخلاقي و صفات پسنديده ملاك انتخاب دوست در بين نوجوانان پسر در مقطع متوسطه است.

تعاريف عملياتي واژه ها

1- جاذبه و زيبايي ظاهر:

عبارت است از داشتن قيافه واندام و چهرة زيبا كه موجب جلب توجه افراد ديگر گردد.

2- دوست يابي:

سعي وكوشش در جهت ارتباط نزديك و صميمي با افراد مورد دلخواه به نحوي كه توانسته باشد يك جريان تعاملي در بين خود و افراد مورد نظر برقرار ساخته تا بتواند تجليات روحي و قلبي همديگر را باور نمايند.[9]

3- نوجوانان پسر: منظور از نوجوانان پسر شامل پسراني است كه سن آنها بين 16 تا 14 سال است كه در كلاسهاي اول مقطع متوسطه مشغول به تحصيل مي باشند.

4- عقايد و افكار مشابه: عبارتند از اينكه خصوصيات عقيدتي و ارزشي چند نفر شبيه هم بوده و موجب ايجاد علاقة افراد به همديگر باشد.

5- جاذبة اخلاقي و صفات پسنديده: داشتن برخورد انعطاف پذير در رفتار و معاشرت، تا جايي كه موجب برانگيخته شدن علايق و تمايلات افراد ديگر گردد. [10]

 

فصل دوم

تاريخچه تحقيق

مطالعه منابع مربوط به تحقيق

نوجواني:

ارسطو تغييرات مربوط به بلوغ جنسي و تاريخ تقريبي ان در دختران و پسران يوناني را حدود 14 سالگي تعيين كرده است.[11]

استانلي هال [12] نوجواني را به حيطة روانشناسي جديد وارد كرد و نظرات مفيدي را ارائه داد.

استرن[13] و ساير روانشناسان آلماني نوجواني را زمان كشف يا بعبارت بهتر، آگاهي از ارزشهاي فرهنگي و معنوي ميدانند.

بدون شك يك بحران عمومي و مطلق كه بتوان به استناد آن دورة نوجواني را الزاماً يك دورة منقلب محسوب كرد وجود ندارد. از آن گذشته حتي وقتي هم بحران هست نوجواني عام تر و كلي تر از آن است كه بتوان آنرا فقط يك دورة بحران دانست. اما از سوي ديگر عدم پذيرش وجود بحران نيز نبايد به اين معني استنباط شود كه لحظات بحراني موقعيتهاي تاثير انگيز و شخصيتهاي پرهوش و خروش دورة نوجواني موجوديت واقعي ندارد. آنچه تغييرات عميق و همه جانبه ( جنسي، جسماني، عاطفي، اجتماعي) كه در اين دوره تحقيق مي پذيرد ، هستي رواني نوجواني را دچار دگرگوني مي سازند. او خود را به نحو ديگر احساس مي كند. به عبارت ديگر از دست خود حس مي كند. با خود مي گويد من كي هستم؟

به همين جهت موجودي است نسبتاً شكننده و متاثر از آنچه او را احاطه كرده است.[14]

استانلي هال نوجواني را يك دورة پر آشوب مي داند. مي گويد. [15]

نوجوان زندگي را در خارج از حلقة فاميل توسعه مي دهد و بطور كلي نوجواني را يك دورة « جهش ناگهاني» مي داند.

رابرتن (1831) انگليسي در كتابي كه منتشر ساخت مطالعات خود را در ظهور علايم بلوغ تشريح نمودن و سن بلوغ را در پسران ازسن 12 سالگي تعيين كرد و از يك بلوغ قريب الوقوع آگاه ساخت. وي عقيده داشت كه دوران بلوغ از (20-11) سالگي ماغير است. لوين گفته، « نوجوان در دوره اي زندگي مي كند كه مي توان آنرا دورة بي سروساماني رواني ناميد. زيرا او نه كودك است و نه كاملاً بزرگسال شده است. بلكه نوجوان بين سن كودكي و بزرگسالي قرار دارد. حدود سني نوجواني تقريباً از(20-12) سالگي است بطور كلي فرد از زمانيكه به بلوغ جنسي مي رسد تا وقتي كه از توليّت و سرپرستي بزرگسالان بي نياز گردد. يك نوجوان محسوب مي شود. بعضي از نويسندگان براي نوجوان مراحل زير را در نظر گرفته اند.

ما قبل نوجواني ( 12-10 سالگي)

اوايل نوجواني (12-14 سالگي)

اواخر نوجواني ( 21-17 سالگي)

تغييرات دوران نوجواني بصورت رشد و تكامل سريع جسمي و بدني مي باشد كه فرد بايد به اين تغييرات خو كند. او وابستگي كمتري نسبت به والدين و بزرگسالان پيدا مي كند و جهت كسب موقعيت اجتماعي و تاييد شناسائي به همسالان روي مي آورد. همه كسانيكه از مرحله نوجواني ميگذرند اين تغييرات را به يك نحو تجربه نمي كنند. اثر اين تغييرات از شخصي به شخص ديگر، از كشوري به كشور ديگر ، و از فرهنگي به فرهنگ ديگر متفاوت است.

خصوصيات اصلي نوجوان، اميدواري، آروزمندي، گرمي و اشتياق براي ارتباط اجتماعي، خشم، ناكامي و ساير هيجانات است كه به صورت حادتري بروز مي كند.[16]

پديدة اساسي نوجواني تهيه شخصيت است كه به صورت مختلف صورت مي گيرد. نوجوان همان فردي است كه تا (12-11) سالگي دستورات والدينرا بي چون و چرا انجام مي دهد اما به يك باره بر اثر تغييراتي كه در وي رخ مي دهد ديگر بر خلاف سابق به آنچه كه بزرگسالان مي گويند. و سابقاً مورد قبول وي بود گردن نمي نهد. گاهي طرز راه رفتن خود را عوض مي كند، لهجة خود را تغيير مي دهد، رويايي و عشق طلب مي شود. نسبت به زيبائي ها به حساسيت خاصي مي نگرد.

و كم كم قدم به دنياي درون خود مي گذارد. افكار وي بيشتر متوجه چيزها و مسايل مي شود. كه مربوط به زمان حال نيستند و با واقعيت همان لحظه تناسبي ندارند. يكي از جمله مسائلي كه در دورة نوجواني افراد را دچار تضاد و اضطراب مي كند، مسئله استقلال بطور كلي است. فرد بالغ خواه ناخواه بايد در زمينه هاي اقتصادي، عاطفي، عقلاني مستقل بشود. در اول نوجواني و در بين دختران و پسران از لحاظ رغبتها و مشكلات تفاوت فاحشي وجود دارد. دختراني كه سريعتر مراحل بلوغ را مي گذرانند مشكلاتي بيش از پسران دارند.

استانلي هال كه به پدر روانشناسي بلوغ معروف است ، اين مرحله را مرحله (دورة ( فشار و طوفان) مي نامد. نوجوان در اين دوره تمايلات و خواهشهاي متضاد دارد، خود خواهي كودكانه ، نوع دوستي، نوع پرستي خيرخواهانه را در مي آميزد و با اينكه نوجوان مي خواهد با دوستان خود باشد، علاقمند به تنهائيست. نوجوان به طغيان احساسات معروف است . نوجوان براي هيچ و پوچ گريه مي كنند، خشونت به خرج مي دهد، و با صداي بلند مي‌خندد.

تضاد احساسات و تضاد روحي نوجوان گاهي سبب برخورد با بزرگترها مي شود.

از نيازهايي كه در اين دوره داراي اهميت خاصي است. جلب موافقت ، صحبت با ديگران است.[17]

 

[1]- ابراهيم اميني، آئين تربيت.

[2]- دكتر محمد رضا شرفي، دنياي نوجواني. 1370.

[3]- براهني، زمينه روانشناسي، جلد 2 شخصيت.

[4]- محمد رضا شرفي، دنياي نوجواني، 1370.

[5]- وبسن، بلوغ، صفحه 57.

[6]- احمد احمدي، روانشناسي نوجوانان و جوانان، 1371.

[7]- علي قائمي، ماهنامه تربيت، 1370

[8]- گابر، روانشناسي دوستي ترجمه محمد علي فرجاد، 1370.

[9]- علي قائمي- ماهنامه تربيت(1371)

[10]- احمد احمدي، روانشناسي نوجوانان و جوانان، 1371.

[11]- كتاب تربيت معلم 1371.

[12]- تعليم و ترتبيت اسلامي

[13]- روانشناسي تربيتي ، انتشارات تربيت معلم ( 1369)

[14]- حسن احمدي، و نيك چهرة محسني، روانشناسي رشد ( 1370.)

[15]- تعليم وتربيت، ويژه تربيت معلم (1371)

[16]- سعيد شاملو، شخصيت (1365)

[17]- روان شناسي تربيتي ويژة تربيت معلم، 1369.