مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

فهرست صفحه

کلیات هدف و علت انتخاب موضوع..... 1

متغیرهای تحقیق.. 3

قلمرو تحقیق.... . 3

فرضیه های تحقیق.. .... 4

استفاده کنندگان از تحقیق.... . 5

محدودیتهای تحقیق... .... 5

تعریف بیمه..... 7

تعریف واژگان تخصصی... . 11

 

فصل اول

مبحث اول : بیمه های عمر در جهان....... 18

الف ) پیدایش بیمه های غیر بیمه عمر... 18

ب ) پیدایش بیمه های عمر........ . 24

مبحث دوم : پیدایش بیمه در ایران ..... 30

الف ) بیمه های غیر بیمه عمر..... 30

ب ) بیمه عمر قبل از انقلاب.... ... 37

ج ) بیمه عمر بعد از انقلاب..... .. 38

د ) انواع بیمه های عمر... .. 39

عوامل مؤثر در نرخ حق بیمه...... 45

موانع توسعه بیمه های بازرگانی .... 47

تأثیر عوامل برون زا در روند رشد بیمه های بازرگانی.................................................................. 49

بازار بیمه.......................................................................................................................................................... 51

اصول حاکم بر معاملات بیمه ای............................................................................................................... 55

الف ) اصل حسن نیت.................................................................................................................................... 55

ب ) اصل احتمال.............................................................................................................................................. 56

ج ) اصل تعاون................................................................................................................................................ 56

د ) اصل جبران خسارت................................................................................................................................ 57

تقسیمات بیمه.................................................................................................................................................. 57

 

 

 

فصل دوم

روش تحقیق.................................................................................................................................................... 61

جامعه آماری..................................................................................................................................................... 61

پرسشنامه......................................................................................................................................................... 62

ویژگی پرسشنامه.......................................................................................................................................... 62

توزیع مقدماتی پرسشنامه.......................................................................................................................... 63

فصل سوم

تجزیه و تحلیل یافته ها............................................................................................................................... 64

بررسی فرضیه ها بر اساس آمارهای جمع آوری شده از سطح شرکتهای بیمه.................... 64

فرضیه اول........................................................................................................................................................ 64

فرضیه دوم....................................................................................................................................................... 68

فرضیه سوم..................................................................................................................................................... 68

بررسی فرضیه ها با استفاده از داده های پرسشنامه ای................................................................ 70

فرضیه اول........................................................................................................................................................ 70

فرضیه دوم....................................................................................................................................................... 70

فرضیه سوم..................................................................................................................................................... 71

فصل چهارم

جمع بندی ، نتیجه گیری و پیشنهادها.................................................................................................... 73

زمینه های تحقیقاتی..................................................................................................................................... 83

فصل پنجم

منابع و مأخذ.................................................................................................................................................... 85

 

 

 

 

 

 

 

 

کلیــــات

 

 

کلیات هدف و علت انتخاب موضوع

متغیرهای تحقیق

قلمرو تحقیق

فرضیه های تحقیق

استفاده کنندگان از تحقیق

محدودیتهای تحقیق

تعریف بیمه

تعریف واژگان تخصصی

 

 

 

 

هدف و علت انتخاب موضوع

بيمه يكي از منابع مهم تأمين درآمد جهت اجراي طرح هاي زيربنايي كشور مي باشد. اهميت اين رشته به حديست كه صاحبنظران آن را "صنعت" مي خوانند. بيمه باعث شكوفايي اقتصادي شده و با اشكال متنوعش موجب مي شود تا بيمه گذاران و بيمه شدگان بتوانند به راحتي و با اطمينان گام بردارند. در اين ميان نفعي كه بيمه براي اقشار آسيب پذير دارد بسيار درخور توجه است ولي متدسفانه غالب اشخاص از آن اطلاع چنداني ندارند. در تحقيق حاضر سعي شده است تا در حد توان به افراد جامعه درباره بيمه عمر و نقش آن در اقتصاد خانواده آگاهي داده شود و بدين ترتيب ميزان فروش بيمه عمر افزايش يابد. البته طبق گفته مسئولين امر، بيمه در برنامه پنجساله دوم تاكنون از رشدي بيش از حد انتظار پيش بيني شده برخوردار بوده است. در راستاي نيل به آنچه كه در سطور بالا به عنوان هدف تحقيق بيان گرديد سه فرضيه بررسي گرديد:

1- نوع ابزار ارتباط جمعي حامل آگهي هاي تجاري در افزايش بيمه عمر موثر است.

2- افزايش حق بيمه عمر، باعث كاهش ميزان فروش آن مي شود.

3- محتواي آموزشي آگهي هاي تجاري در ميزان فروش بيمه عمر موثر است.

 

متغيرهاي تحقيق

در تحقيق حاضر كه با عنوان "بررسي ارتباط ميان روشهاي منتخب بازاريابي و ميزان فروش خدمات بيمه‌اي" انجام پذيرفته است، دو متغير، مد نظر بوده اند:

1) روشهاي منتخب بازاريابي (متغير مستقل)،

2) ميزان فروش خدمات بيمه اي (متغير وابسته)

كه سعي شده است در ضمن تحقيق، رابطه همبستگي ميان متغيرهاي مستقل و وابسته تبيين گردد.

((ساير عوامل)u، روشهاي منتخب بازاريابي) f = ميزان فروش خدمات بيمه اي.

 

قلمرو تحقيق

الف) مكاني: قلمرو مكاني تحقيق، شركتهاي بيمه ايران، آسيا، البرز و دانا را دربرمي گيرد.

ب) موضوعي: در بازاريابي روشهاي نظير: پيشبرد، كالا(محصول)، قيمت و مكان وجود دارد. تحقيق حاضر تدثير دو روش از روشهاي فوق (يعني قيمت و حق بيمه) البته اين رساله وارد بحث قيمت گذاري و تئوريهاي مربوط نمي شود و تنها به بررسي تأثير قيمت با حق بيمه در ميزان فروش بيمه عمر مي پردازد و پيشبرد را در ميزان فروش خدمات بيمه اي بررسي مي نمايد. شايان ذكر است كه در روش پيشبرد آنچه مدنظر قرار گرفته، آگهي هاي تجاري بوده است. ضمناً نوع بيمه مورد بررسي ـ به دليل وسعت حجم كار ـ صرفاً بيمه عمر مي باشد.

ج) زماني: تحقيق حاضر بعضاً به بررسي محدوده زماني سالهاي بين 68 تا 72 پرداخته است.

 

فرضيه هاي تحقيق

تحقيق حاضر داراي يك فرضيه اصلي مي باشد كه توسط سه فرضيه جزئي به آزمون گذاشته شده است.

فرضيه اصلي: بين روشهاي منتخب بازاريابي و ميزان فروش خدمات بيمه اي رابطه معني داراي وجود دارد.

فرضيه هاي جزئي:

1) "ابزار ارتباط جمعي حامل آگهي هاي تجاري در افزايش فروش بيمه عمر موثر است."

2) "افزايش حق بيمه عمر، باعث كاهش ميزان فروش آن مي شود."

3) "محتواي آموزشي آگهي هاي تجاري در ميزان فروش بيمه عمر موثر است."

 

استفاده كنندگان از تحقيق:

پيش بيني مي شود افرادي كه مي توانند از تحقيق حاضر استفاده كنند به قرار ذيل باشند:

الف) شركتهاي بيمه.

ب) پژوهشگران و دانشجويان.

پ) اقشار اسيب پذير جامعه خصوصاً، و ساير اقشار عموماً.

ت) سازمانهاي خيريه، از جمله كميته امداد امام خميني(ره).

ث) و ساير علاقمندان.

 

محدوديت هاي تحقيق

اين پايان نامه با وجود محدوديتهايي كه به برخي از آنها اشاره خواهد شد، تهيه و تدوين شده اس:

اولين و مهمترين محدوديت، عدم وجود آمار و اطلاعات مدون و همگن مورد نياز بود، كه بدين ترتيب، محقق مجبور شده با مراجعات مكررف از مسئولين امر اجازه بگيرد تا پرونده ها را مستقيماً بررسي، و آمارهاي لازم را استخراج نمايد. حتي در بعضي موارد، آمار و ارقام بدست آمده را دراختيار شركتها قرار داده و اهميت آنها را در تصميم گيري‌ها گوشزد مي كرده است.

دومين محدوديت، برخوردهاي بسيار متفاوت مسئولين بود بطوريكه بعضي از آنها با محقق جهت جمع آوري آمار و ارقام همكاري نكرده و از آن كار ممانعت بعمل مي آوردند.

سومين محدوديت، تعويض برخي از مسئولين در خلال انجام تحقيق را مي توان محدوديتي ديگر دانست. براي هر مسئولي كه پس از مسئول قبلي، متصدي امور مي شد لازم بود تا تمامي ماجرا از اول شرح داده شود، تا شايد راضي شده و اجازه جمع آوري اطلاعات لازمه را به محقق بدهد.

چهارمين محدوديت، قديمي بوده غالب منابع مرتبط فارسي بود كه براي جبران اين امر، محقق مجبور به استفاده گسترده از كتابهاي لاتين شد.

بكر بودن موضوع تحقيق، پنجمين محدوديتي بود كه خودنمايي مي كرد.

كثرت متغيرهاي كيفي و مشكلات خاص كمي كردن آنها، ششمين محدوديت تحقيق بود.

محدوديتهاي مالي(هزينه هاي فراوان كپي، تكثير، اياب و ذهاب، استفاده از كامپيوتر جهت انجام محاسبات و ...)، هفتمين محدوديت تحقيق بوده است كه اهميت زيادي داشت.

 

تعريف بيمه[1]

براي واژه بيمه تعاريف متعددي ارائه گرديده است كه به برخي از آنها اشاره مي شود:

((بيمه ضمانت مخصوصي است از جان يا مال كه در تمدن جديد رواج يافته است، اينطور كه براي شخص يا مال، مبلغي به شركت بيمه مي دهند و در صورت اصابت خطر بر جان و مال، شركت مبلغ معيني مي دهد.))[2] ضمناً مرحوم دهخدا واژه بيمه را برگرفته از زبان هندي مي دانند.((بيمه يعني اطمينان در مقابل مخاطره اي كه محتمل الوقوع باشد.))[3]

((بيمه عملي است كه از اشخاص با پرداخت وجهي، قراردادي منعق كنند تا در صورتي كه موضوع بيمه گذاشته شده به نحوي از انحاء در مخاطره افتد، شركت بيمه از عهده خسارت برآيند.))[4] مرحوم معين معناي لغوي بيمه را ضمانت دانسته ، ضمناً بيمه گر، بيمه گزار، بيمه كردن ـ كه تعاريف آنها خواهد آمد ـ را از مشتقات بيمه به حساب مي آورد.

استاد شهيد مرتضي مطهري در اين خصوص در كتاب "مسئله ربا به ضميمه بيمه" گفته اند:

... در رساله آقاي دكتر جباري آمده است كه كلمه بيمه كه يك لغت فارسي است، مفهوم اصلي فرهنگي اين لفظ را درست نمي رساند ولي كلمه عربي آن يعني تأمين، اين مفهوم را به خوبي مي رساند. تأمين يعني امنيت دادن. شايد در فارسي هم كه بيمه گفته اند به اعتبار اين است كه نفي بيم مي كند و بيمه رفع كننده بيم."[5]

دكتر ايزدپناه، تعريف فرهنگستان ايران را از بيمه اينگونه بيان ميكنند:

"عمليست كه اشخاص با پرداخت پول، مسئوليت كالا يا سرمايه يا جان خود را به عهده ديگري مي گذارند و بيمه كننده در هنگام زيان، بايد مقدار زيان را بپردازد."[6]

آقاي عرفاني، ديدگاه مرحوم جهانشاهي نسبت به بيمه را چنين بيان مي كند: "... بيمه را يك لغت خالص فارسي مي داند كه از هيچ زباني وارد نشده است و ريشه آن نيز به احتمالي بيم به معناي ترس مي باشد: زيرا عنصر اولي و اصلي، ترس از خطر است و از تركيب اصطلاح روسي استراخ((ctpax)) كه به معناي ترس است و همچنين كلمه استرواخانه ((ctpaxo ha bue)) كه در زبان روسي به معناي عقد بيمه مي باشد را شاهد آورده است."[7]

"بيمه عمليست كه به موجب آن يك طرف بنام بيمه گر با متشكل كردن گروهي از افراد به نام بيمه گذار، در يك سازمان منظم به نام موسسه بيمه تعهد مي كند در ازاي وجه يا وجوهي به نام حق بيمه كه هر يك از افراد گروه به موسسه مذكور مي پردازد در صورت وقوع حادثه معيني براي هر يك از آنها خسارت وارده را جبران نمايد و يا وجه معيني بپردازد."[8]

"در زبان لاتين كلمه "سكوروس"[9] براي كلمه بيمه به كار رفته است كه به معناي اطمينان مي باشد. در زبان فرانسوي كلمه "آسورانس"[10] به عقد بيمه اطلاق مي شود كه به معناي اطمينان است و در زبان انگليسي از واژه هاي ((Assurance)) ((Insurance)) براي بيان عقد بيمه استفاده مي شود. هر دو واژه ريشه لاتين ((سكورس)) را دارند."

ماده يك قانون بيمه مصوب 1316، بيمه را چنين تعريف كرده است:

"بيمه عقديست كه به موجب آن يك طرف تعهد مي كند در ازاي پرداخت وجه يا وجهي از طرف ديگر در صورت وقوع يا بروز حادثه، خسارت وارده بر او را جبران نموده يا وجه معيني بپردازد. متعهد را بيمه گر، طرف تعهد را بيمه گذار، وجهي را كه بيمه گذار به بيمه گر مي پردازد حق بيمه و آنچه را كه بيمه مي شود موضوع بيمه نامند."[11]

در يكي از تعاريف فوق كلمه تأمين براي بيمه به كار رفته است و گوينده آن را رساتر از بيمه در ترجمه واژه خارجي آن دانسته است. اين مسئله حائز اهميت و دقت نظر است. همانگونه كه آقاي مازلو در سلسله مراتب نيازها به مسئله تأمين ايمني اشاره مي نمايند، بيمه يا همان تامين ـ به تعبيري دقيقتر ـ يكي از سلسله مراتب نيازهاي مازلو را تشكيل مي دهد. غالب تعارف فوق تا حدود زيادي بيمه را معرفي مي نمايند. اما اگر بخواهيم تعريفي واحد، جامع و مانع را سرلوحه كار و زيربناي مطالب بعدي قرار دهيم، بهتر است به تعريفي كه قانون بيمه ـ ماده (1)ـ از بيمه ارائه داده است، استناد كنيم و لذا از اين به بعد، بيمه را چنين تفسير و تعبير نماييم كه:

"عقدي را كه به موجب آن يك طرف تعهد مي كند در ازاي پرداخت وجه يا وجوهي از طرف ديگر، در صورت وقوع يا بروز حادثه، خسارت وارده بر او را جبران نموده يا وجه معيني بپردازد را بيمه مي گويند."

 

تعريف واژگان تخصصي

1) بيمه عمر[12]

قرار داديست دوطرفه كه به موجب آن يكي از طرفين (بيمه گر) تعهد مي كند در ازاي دريافت وجه يا وجوهي از طرف ديگر (بيمه گذار)، سرمايه اي را يكجا يا به اقساط در صورت حيات يا ممات شخص معيني (بيمه شده) به شخصي كه قرارداد بيمه عمر به نفع او منعقد مي شود، (استفاده كننده) بپردازد.

 

2) بيمه گر[13]

بيمه گر شخصي است ـ حقيقي يا حقوقي ـ كه شغل او برعهده گرفتن عواقب خطرناك موضوع عقد بيمه است و به عبارت ديگر شخصي است كه در مقابل پرداخت وجه يا وجوهي از طرف ديگر (بيمه گذار) متعهد مي شود كه هنگام بروز حادثه و خطر، خسارت وارده به بيمه گذار (در صورتي كه بيمه گذار، خود "بيمه شده" باشد). يا بيمه شده را به استفاده كننده (ذي نفع) بپردازد.

 

3) بيمه گذار[14]

"بيمه گذار هر شخص حقيقي و يا حقوقيمي باشد كه ريسك اموال، اشخاص و مسئوليت خود را از طريق انتقال به بيمه گر، بيمه مي نمايد."[15]

4) بيمه شده

"بيمه شده، شخصي است كه قرارداد بيمه، بر عمر او متكي است. فوت يا حيات اوست كه موجب انجام تعهدات بيمه گر مي شود از اين رو وضع سلامتي او ماخذ قبول بيمه و محاسبه حق بيمه از طرف بيمه گر است، و رضايت كتبي بيمه شده شرط اصلي صحت قرارداد است."[16]

 

5) استفاده كننده

"استفاده كننده يا ذي نفع كسي است كه از ثمره قرارداد بهره مند مي گردد.

بيمه گر غرامت را فقط به وي مي دهد. اين شخص از طرف بيمه گذار و با رضايت بيمه شده تعيين و در قرارداد قيد مي گردد. بيمه گذار حق دارد هر شخصي را كه مايل باشد، به عنوان استفاده كننده به بيمه گر معرفي نمايد."[17]

 

6) حق بيمه[18]

((حق بيمه پولي است كه بيمه گذار در برابر خسارت ناشي از حادثه احتمالي طبق قرارداد به بيمه گر مي پردازد. حق بيمه را ممكن است يكجا پرداخت مثل زماني كه خطر معيني را براي مدت كوتاه بيمه مي نمايند. ممكن است حق بيمه را هر ماه يا هر سال به اقساط پرداخت نمايند، مانند بيمه كردن اشياء در برابر دزدي، حريق يا بيمه عمر و امثال آن)).[19]

حق بيمه مبلغي است كه بيمه گذار در مقابل قبول ريسك از طرف بيمه گر، به بيمه گذار پرداخت مي نمايد. حق بيمه مي تواند يا يك مبلغ ثابت باشد و يا درصد و يا درهزار سرمايه بيمه.[20] [21]

 

7)مبلغ بيمه شده[22]

((مبلغي است كه بيمه گر تعهد مي نمايد در صورت فوت يا حيات بيمه شده، طبق شرايط مندرج در بيمه نامه پرداخت نمايد.))[23]

8) موضوع بيمه

آقاي محمود صالحي در صفحه 274 از كتاب فرهنگ اصطلاحات بيمه و بازرگاني خود در ارتباط با موضوع بيمه مي گويند: ((قانون بيمه ايران، آنچه را كه بيمه مي شود "موضوع بيمه" مي نامند ولي درواقع آنچه موضوع بيمه يا موضوع قرارداد بيمه قرار مي گيرد قبول خطر (تعهد جبران خسارت) است. بنابراين بهتر است كه خطر را موضوع بيمه بدانيم و آنچه را كه در مقابل خطر، بيمه مي شود در صورتي كه مال يا شيء باشد "مورد بيمه" و اگر شخص باشد او را "بيمه شده" بناميم.))

 

9) شرايط بيمه اي[24]

"در هر بيمه نامه شرطي وجود دارد كه براساس آن، بيمه گر درصورت تحقق آن خسارت وارده به بيمه گذار را جبران مي نمايد."[25]

10) ريسك بيمه[26]

ريسك يا خطر در مورد تمامي عمليات بيمه مصداق پيدا مي كند. بيمه گر نيز به همين مناسبت براساس ميزان ريسكي كه در مورد بيمه وجود دارد، حق بيمه خود را محاسبه مي نمايد.

 

11) پوشش بيمه اي[27]

نوع تأمين و شرايط آن را در ايران آن گونه كه در عرف مرسوم شده است پوشش بيمه اي گويند. همچنين پوشش بيمه اي شامل نوع ريسكي كه درصورت تحقق خطرات آن، بيمه گر متعهد جبران زيان به بيمه گذار است نيز مي باشد.

12) غرامت

(( غرامت وجهي است كه بيمه گر در بيمه نامه تعهد پرداخت آن را نموده است. غرامت ماحصل و ثمره بيمه است. اگر به صورت مبلغي يكجا باشد آن را "سرمايه" و اگر به صورت اقساط باشد آن را "مستمري" گويند.))[28]

 

13) بيمه جاري[29]

(( به مفهوم بيمه هايي است كه يك موسسه بيمه گر و يا بيمه گذار براي ريسكهاي قبول شده و يا واگذار شده پوشش داده و يا گرفته است)).[30]

14) بيمه نامه (قرارداد بيمه)[31]

(( در مفهوم كلي به مجموعه قراردادي گفته مي شود كه بين بيمه گر و بيمه گذار منعقد مي شود. معمولاً بيمه نامه به قرارداد استاندارد شده بيمه اطلاق مي گردد، در حاليكه توافقات خاص بين بيمه گر و بيمه گذار براساس "قرارداد بيمه" و نه "بيمه نامه" منعقد مي شود.

 

15) شركت بيمه[32]

شركت بيمه، موسسه اي است كه تأمين بيمه را ارائه مي دارد و ريسك را پذيرا مي شود. متخصصين اين فن، در متون بيمه اي"شركت بيمه" را مترادف با "موسسه بيمه" به كار مي برند.

16) بازار بيمه انحصاري

(( بازاري است كه در آن تنها يك شركت بيمه با مالكيت دولتي (حداكثر سهام متعلق به دولت) يا چندين شركت دولتي با يكديگر در بازار رقابت مي كنند و يا اينكه شركتهاي تخصصي دولتي در رشته هاي مختلف بيمه اي فعاليت مي كنند. بازار انحصاري ممكن است ابتدا به صورت انحصاري نظام يافته باشد و يا به تدريج، دولت با سلب فعاليت از بخش خصوصي، موسسات بيمه را خريداري و بازار را انحصاري نمايد.))[33]

 

17) بيمه مركزي ايران

ماده (1) فنون تأصيس بيمه مركزي ايران و بيمه گري مصوب 1350، فلسفه وجودي بيمه مركزي را چنين بيان مي كند: (( به منظور تنظيم و تعميم و هدايت امر بيمه در ايران و حمايت بيمه گذاران و بيمه شدگان و صاحبان حقوق آنها، همچنين به منظور اعمال نظارت دولت بر اين فعاليت، موسسه اي به نام بيمه مركزي ايران طبق مقررات اين قانون به صورت شركت سهامي تأسيس مي گردد.))[34]

 

پيدايش بيمه در جهان

الف) پيدايش بيمه هاي غيربيمه عمر:

بدرستي معلوم نيست كه بيمه اولين بار كجا و چه وقت پديد آمده است. اما تاريخ پيدايش بيمه به شركت انسان در ياري رساندن به آسيب ديدگان و همنوعان خويش برمي گردد.

دكتر جباري در كتاب "موسسات بيمه" به نقل از كتاب تلمود ـ تلمود، كتاب تعليمات قوم يهود بوده است ـ مي گويد:

"در قرون قديمه مرسوم بوده است كه هرگاه در كارواني يكي از حيوانات باربر مي مرد، حيوان ديگري به هزينه افراد كاروان تهيه مي شد تا صاحب آن، به تنهايي زيان وارد شده را تحمل نكند."[35]

دكتر ايزدپناه در جزوه حقوق بيمه خود مي گويد كه در متون قديم، اولين اشاره‌اي كه به پيدايش بيمه شده است مربوط به 4500 سال قبل از ميلاد در ارتباط با سنگتراشان حوزه سفلاي مصر مي باشد. آنان بين خود صندوقي تأسيس كرده بودند و در هنگام بلايا و مصائب از كمك يكديگر بهره مند مي شدند.

در يونان قديم، موسساتي دولتي وجود داشته، كه به درماندگان كمك مي كرده اند و مثلاً زندگي افراد كهنسال و از كارافتاده را تأمين مي كرده اند. در روم قديم نيز نمونه هايي از مستمري مادام العمر وجود داشته است.

دكتر شيباني به وجود بيمه ـ به مفهوم قديم آن ـ اشاره كرده و مي گويد كه مومياگران مصري نيز هرگاه كه يكي از كاركنان كارگاههايشان فوت مي كرد خود را موظف مي دانسته اند كه از بازماندگان وي حمايت كنند.

آقاي نخعي در مورد پيدايش معتمد است كه: (( گرچه اقوام قديمي مشرق زمين، كم و بيش به امر بيمه توجه كرده اند درمواقع منشأ بيمه، ايتالياي قرون وسطي است. تاريخ بيمه در حقيقت با تاريخ و عمر تجارت و كشتيراني شروع مي شود )).[36]

گرچه مورخين درباره زمان و مكان اوليه پيدايش بيمه اختلاف نظر دارند اما در اينكه بيمه دريايي قديمي ترين نوع بيمه مي باشد متفق النظرند. صاحبان كشتي و همچنين بازرگاناني كه كالاي خود را از طريق دريا حمل مي كردند همواره با خطراتي نظير، طوفان، غرق شدن كشتي، مواجه شدن با دزدان دريايي و ... روبرو بوده اند. كه اين حوادث باعث مي شد تا آنان مال التجاره خود را از دست بدهند. لذا طريقي انديشيدند تا بدان وسيله اين زيانهاي ناگزير بدان طريق جبران گردد.

اهالي شهر لوان ـ واقع در رودس مديترانه شرقي زيان همگاني[37] [38] را با وضع مقرراتي بصورت يك رسم بازرگاني دريايي شناخته شده درآورده اند به موجب آن قوانين و مقررات چنانچه كالايي از محموله كشتي براي نجات سرنشينان يا بقيه كالا و يا كشتي به دريا ريخته مي شد كسانيكه خود و يا كالاهايشان نجات پيدا كرده بودند مي بايست به صاحب يا صاحبان كالاهاي به دريا ريخته شده خسارت بپردازند.

دكتر جباري در كتاب مؤسسات بيمه در ذيل مؤسسات بيمه دريايي مي گويد كه بعضي سرمايه داران و صرافان به صاحبان كشتي و بازرگاناني كه قصد خريد كالا و حمل آن از طريق دريا داشتند نوعي وام بنام وام حوادث دريا[39] پرداخت مي كردند. در قرارداد اين وام، وام گيرنده متعهد مي شد درصورتي كه كشتي يا كالا سالم به مقصد برسد علاوه بر اصل وام، مبلغ قابل توجهي اضافه بر وام پرداخت كند و اگر كشتي يا كالا در دريا غرق شود وام گيرنده از بازپرداخت وام معاف باشد مبلغي كه وام گيرنده پس از رسيدن كشتي يا كالا به مقصد علاوه بر اصل وام، مي پرداخت خيلي بيشتر از بهره متناسب با وام و مدت آن بود و مي توان گفت كه قسمتي از اين مبلغ، بهره وام و قسمت ديگر حق بيمه اي بود براي خطر غرق كشتي يا كالا كه خسارت آن با اين قرارداد متوجه وام دهنده مي شد، منتهي با اين تفاوت كه در بيمه امروزي حق بيمه قبلاً دريافت مي شود ولي در اين نوع معامله حق بيمه پس از انتفاء خطر و به شرط سالم بودن موضوع معامله دريافت مي شد.

دكتر جباري همچنين اشاره مي كند كه بعد از آنكه امپراطوري روم سقوط كرد دين مسيح پيشرفت كرده و روحانيون مسيحي با رباخوري و وام دريايي كه در كليه بنادر اروپايي رايج شده بود به مبارزه پرداختند و پاپ گرگوار نهم در سال 1326 ميلادي صراحتاً كليه معاملات رباخواري و از جمله وام دريايي را ممنوع ساخت. اما اين ممنوعيت مانع از گسترش وام دريايي نگرديد چون سرمايه داران و صرافان ضمن اينكه ظاهراً با اندك تغييري در شكل صوري وامهاي دريايي امر پاپ را امتثال مي نمودند ماهيتاً همان عمل قبل را از انجام مي دادند.

قديمي ترين بيمه نامه باربري دريايي كه هم اينك موجود است در سال 1347 ميلادي در ژن صادر گرديده است. اما در آن زمان نيز هنوز آمار و تجربه كافي، پايه اساس تعيين حق بيمه واقع نشده بود.

پس از بيمه هاي دريايي، بيمه هاي غيردريايي متداول و رايج گرديد. بيمه عمر بعد از بيمه دريايي پديد آمد كه در انتهاي همين قسمت، تاريخچه آن بطور جداگانه مرور مي شود.

بيمه آتش سوزي: اولين بار كه اين بيمه مورد توجه قرار گرفت بعد از آتش سوزي بزرگ لندن بود. انگلستان آتش سوزي بزرگ سال 1666 لندن كه 90 كليسا و 1300 خانه را بكلي منهدم ساخت ( به نقل از كتاب موسسات بيمه دكتر جباري) موجب رواج سريع بيمه آتش سوزي شد. در سال 1667 سازماني بنام فاير آفيس و در سال 1684 يك شركت بيمه بنام فرندلي سوسايتي فاير آفيس تشكيل گرديد در سال 1696 اولين موسسه بيمه براساس اصول شركتهاي تعاوني تشكيل يافت كه بعدها بنام هنداين هند معروف شد.

بعداً، ادوارد لويدز سازماني در لندن بوجود آورد كه بنامش (بيمه لويدز لندن) معروف شد. در اين سازمان تعداد زيادي بيمه گر به معاملات بيمه اي مي پردازند. در آلمان اولين شركت بيمه آتش سوزي در سال 1667 در هامبورگ تشكيل گرديد و پس از آن در دانمارك و بلژيك موسساتي براي اين نوع بيمه بوجود آمد. در فرانسه اولين موسسه بيمه آتش سوزي به شكل موسسات تعاوني در سال 1750 تشكيل گرديد و اولين شركت بيمه در سال 1786 تأسيس يافت.

آنچه كه ما امروزه آن را بنام بيمه درماني مي شناسيم، ريشه در قرن نوزدهم در اروپا و آمريكا دارد. بيمه لويدز لندن براي اولين بار حدود صد و اندي سال پيش، بيمه دزدي را بعنوان يك پوشش جديد بيمه اي ارائه كرده است. با اختراع اتومبيل بيمه اتومبيل و پس از آن بيمه بدنه اتومبيل، حوادث سرنشين و راننده و شخص ثالث مطرح گرديد.

پس از اختراع هواپيما همانند اتومبيل، بيمه هواپيما بوجود آمد. بعد از آن با گسترش تكنولوژي و ابزارهاي ساخت و كاربرد مواد اوليه جديد در صنايع و ... بيمه هاي تمام خطر نصب و مقاطعه كاران پديد آمد. پيدايش كارخانجات و كارگاههاي صنعتي، بيمه تعطيل كارخانجات و كارگاهها يا بيمه عدم النفع را پديد آورد. بالاخره آخرين نوع بيمه ها كه خسارت مالي و جاني را مي پوشانند، بيمه خطرات انفجار اتمي ( به نقل از كتاب قرارداد بيمه در حقوق اسلام و ايران تأليف آقاي عرفاني) مي باشد.

بيمه هاي اجتماعي بشكل امروزي از قرن 19 ميلادي در اروپا، پايه عرصه وجود گذاشت و ابتدا موضوع تأمين و تضمين كارگران و تأمين حداقل احتياجات زندگي براي آنان مورد بحث و بررسي قرار گرفت.

"نخستين اقدام در انجام تأمين اجتماعي در آلمان در سال 1883 با تصويب قانون بيمه بيماري و حاملگي صورت گرفت و در سال 1911 نخستين مجموعه قوانين تأمين اجتماعي تنظيم گرديد. در آمريكا در سال 1935 قانون تأمين اجتماعي تصويب شد. در انگلستان نيز در فاصله سالهاي 1897 و 1945 قوانين مختلفي در اين مورد وضع گرديد. در روسيه شوروي نيز در سال 1936 بيمه هاي اجتماعي تعميم پيدا كرد و امروزه تقريباً مي توان گفت كه در تمام كشورها مقررات بيمه هاي اجتماعي و تأمين اجتماعي اجرا مي گردد."[40]

 

 

[1] - Insurance

[2]- علي اكبر دهخدا،"فرهنگ دهخدا"، (تهران : انتشارات دانشگاه تهران، 1348)، ص 604.

[3]- علي اكبر نفيسي(ناظم الاطباء)، "فرهنگ نفيسي"، جلد اور (تهران: انتشارات خيام، 1317) ص 49.

[4]- محمد معين، "فرهنگ معين"، جلد اول (تهران: انتشارات اميركبير، 1362) ص 633.

[5]- مرتضي مطهري،"مسئله ربا به ضميمه بيمه"، چاپ چهارم،(تهران: انتشارات صدرا، 1371) ص 302.

[6]- مسيح ايزدپناه، "حقوق بيمه (پلي كپي)"، (تهران: دانشكده حقوق دانشگاه شهيد بهشتي سال تحصيلي 69-68) ص 2

[7]- توفيق عرفاني "قرارداد بيمه در حقوق اسلام و ايران" چاپ اول (تهران: انتشارات كيهان، 1371) ص 7

[8]- محمد هوشنگي، "بيمه حمل و نقل كالا"، (تهران : انتشارات شركت سهامي بيمه ايران، 1369) ص 22.

[9]- Secorus

[10]- Assurance

[11]- هيئت تحريريه، "مجموعه قوانين بيمه"، فصلنامه بيمه مركزي ايران، ضميمه شماره 4، سال اول زمستان 65، ص1.

[12]- Life Insurance

[13]- Assurer/ Insurer

[14]- Assured/ Insured

[15]- بهزاد ايثاري، "اصطلاحات بيمه اي"، فصلنامه صنعت بيمه، شماره 33، سال نهم، بهار 1373، ص 115.

[16]- محمدولي جوهريان، "بيمه عمر"، چاپ اول (تهران: شركت سهامي بيمه ايران، 1373) ص 64.

[17]- همان منبع، ص 65.

[18]Insurance premium

[19]- احمد دليري و محمدكاظم ايرواني، "بيمه و بانكداري"، (تهران: انتشارات گلشن، 1352) ص 94.

[20]- بهزاد ايثاري، "اصطلاحات بيمه اي"، فصلنامه صنعت بيمه، شماره 33، سال نهم، بهار 1373، صفحه 115.

[21]در بيمه نامه هاي باربري معمولاً حق بيمه در صدي از مبلغ بيمه مي باشد و در بيمه نامه هاي آتش سوزي، حق بيمه در هزار مبلغ بيمه مي باشد.

[22]- Sum assures

[23]- محمدولي جوهريان، "بيمه براي همه و به زيان همه"، (تهران: انتشارات شركت سهامي بيمه ايران، 1350) ص 35.

[24]- Insuring clause

[25]- بهزاد ايثاري، "اصطلاحات بيمه اي"، فصلنامه صنعت بيمه شماره 33، نهم، بهار 1373، ص 115.

[26]- Insurance risk

[27]- Insurance coverage

[28]- محمدولي جوهريان، "بيمه عمر"، چاپ اول (تهران: انتشارات شركت سهامي بيمه ايران، 1373) ص 65.

[29]- Insurance inforce

[30]- بهزاد ايثاري" اصطلاحات بيمه اي"، فصلنامه صنعت بيمه، شماره 33، صال نهم، بهار 1373، ص 115.

[31]- Insurance policy

[32]- Insurance carrier

[33]- "بازاريابي بيمه"، ترجمه آيت كريمي، فصلنامه بيمه مركزي ايران، شماره 32، سال هشتم زمستان 72، ص 24.

[34]- هيئت تحريريه، "قانون بيمه مركزي ايران و بيمه گري (مصوب 30/3/1350)"، مجموعه قوانين بيمه، چاپ دوم، سال 1372، ص 18.

[35]- غلامحسين جباري، "موسسات بيمه"، چاپ اول (تهران: موسسه عالي حسابداري، 1349) ص 2.

[36]- اميرحسين نخعي، "بيمه و نقش آن در توسعه اقتصادي"، جلد اول، چاپ اول، (تهران: موسسه عالي حسابداري، 1346) ص2.

[37]- General Average

[38]- "خسارت يا زيان هنگاني، اختصاص به حمل و جابجايي كالا از طريق دريا داشته است و به آن دسته از خساراتي گفته مي شود كه ناخداي كشتي طبق اختياراتي كه به وي تفويض شده است، به منظور نجات كالا و كشتي يا هر دوي آنها، قسمتي از كالا و يا ابزار و ادوات و متعلقات كشتي را به دريا مي ريزد. در اينحالت خسارت وارده نه تنها بر عهده صاحبان كالايي كه كالايشان به دريا ريخته شده و يا مالك كشتي است بلكه خسارت بين كليه افرادي كه بنوعي در آن سفر دريايي ذي نفع هستند تقسيم مي شود و هر يك بايد به تناسب ارزش كالا و يا كشتي خود، سهمش از خسارت را بپردازند.

[39]- رحيم مصدق، "نقش بيمه هاي بازرگاني در توسعه اقتصادي"، پايان نامه كارشناسي ارشد (تهران: دانشكده اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع)، 1372) ص 13.

[40]- شمس الدين جزايري، "حقوق كار و بيمه هاي اجتماعي"، (تهران : انتشارات دانشگاه تهران، 1347) ص 198-197.