فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول

1-1 - بیان پرسش:1

پرسش اصلی پژوهش.... 1

2-1- اهداف تحقیق:2

هدف کلی تحقیق:2

اهداف اختصاصی:2

3-1-ضرورت پژوهش:3

4-1-فرضیههای پژوهش:4

5-1-تعاریف عملیاتی.. 5

 

فصل دوم

1-2-ادبیات پژوهش.... 9

2-2-نظريه هاي پيدايش اعتياد. 12

1-2-2-تبيين هاي روان شناختي.. 12

2-2-2 تبيين‌هاي زيست شناختي.. 14

3-2-2- تبيين هاي جامعه شناختي.. 15

1-3-2-2-نظريه مرتن:15

2-3-2-2 نظريه كنترل اجتماعي:16

3-2- عوامل زمينه ساز ومخاطره آمیز فردی مستعد کننده اعتياد. 17

1-3-2- دوره نوجواني.. 18

2-3-2- ژنتيك... 18

3-3-2-صفاتشخصيتي.. 19

1-3-3-2-اعتمادبه نفس پايين :19

2-3-3-2-عدم ابراز وجود :21

3-3-3-2-عدم توانايي نه گفتندر مقابل فشار همسالان و دوستان :21

4-3-3-2-تزلزل در تصميم گيري :21

4-3-3-2-گوشه گيري و انزوا طلبي :21

5-3-3-2-نگرش مثبت به مواد:21

6-3-3-2-عدم مسئوليت پذيري :21

7-3-3-2-عدم تحمل ناكامي و شكست :22

8-3-3-2-تكانشكري :22

4-2- اختلالهاي رواني.. 23

1-4-2-افسردگي :23

علائم افسردگی :24

1-1-4-2-برخی علل افسردگی:24

1-1-1-4-2 نقش عوامل بيوشيميايی در بروز افسردگی:24

2-1-1-4-2-نقش فشارهای محيطی و ديگر فشارها در بروز افسردگی ا:25

3-1-1-4-2-نقش عوامل اجتماعی و روانی در بروز افسردگی :25

4-1-1-4-2-نقش فقر در بروز افسردگی :26

2-4-2-اختلال اضطراب اجتماعي(فوبي اجتماعي)26

3-4-2-اختلال شخصیت ضد اجتماعی:26

1-3-4-2- عوامل ایجاد کننده اختلال شخصیت ضداجتماعی.. 28

1-1-3-4-2- عوامل زیست شناختی اختلال شخصیت ضد اجتماعی.. 28

2-1-3-4-2-عوامل خانوادگی اختلال شخصیت ضد اجتماعی.. 28

5-2-عوامل مخاطره آميز بينفردي و محيطي.. 29

1-5-2- عوامل مربوط به خانواده. 29

1-1-5-2-خانواده از هم‌گسسته:30

2-1-5-2-خانوادهتك سرپرست و بي سرپرست... 30

3-1-5-2-خانواده بدسرپرست :31

4-1-5-2-خانواده هاي داراي مشكلات ارتباطي :31

5-1-5-2-خانواده داراي مشكلات تربيتي :31

6-1-5-2-خانواده پر تنش.... 31

1-6-1-5-2-ستيزه و اختلافات والدين.. 31

2-6-1-5-2-روابط عاطفي در خانواده. 32

3-6-1-5-2-خانواده پرجمعيت... 32

4-6-1-5-2-فقر در خانواده. 32

5-6-1-5-2-رفاه اقتصادي خانواده. 33

2-5-2 تاثير گروه دوستان.. 33

3-5-2-عوامل مربوط به تحصيل و محيط تحصيلي.. 34

4-5-2- مهاجرت و تعارض فرهنگي.. 35

5-5-2-مناطق بزهكاي و محل زندگي.. 36

6-5-2-اشتغال و بيكاري.. 37

7-5-2-رشد و پيشرفت بي‌رويه شهرنشيني و تأثير تكنولوژي.. 38

6-2- عوامل مخاطره آميز اجتماعي.. 38

1-6-2-قوانين.. 38

2-6-2-بازار مواد. 39

3-6-3-مصرف مواد به عنوانهنجار اجتماعي.. 39

4-6-2-كمبودامكانات فرهنگي، ورزشي، تفريحي.. 39

5-6-2-عدم دسترسيبه سيستمهاي خدماتي، حمايتي، مشاوره اي و درماني.. 39

7-2- عوامل بازدارنده یا محافظت کننده. 39

8-2 - درونگرایی ـ برون گرایی.. 40

9-2- نمونهای از تحقیقات انجام شده در ایران.. 44

10-2 منابع ترجمه شده. 47

افزودن مذهب يا معنويت به زندگي خانواده. 53

 

فصل سوم

1-3- جامعه پژوهش.... 55

2-3- نمونه پزوهش.... 55

3-3-روش نمونه گیری.. 55

4-3 متغیرهای پژوهش و چگونگی اداره آنها56

5-3- طرح پژوهش:57

6-3- ابزار پژوهش.... 57

7-3- فنون پردازش داده‌ها:57

 

فصل چهارم

جداول و نمودارها...................................................................................................................... 59

 

فصل پنجم

1-5-بحث... 93

2-5- نتيجه‌گيری:97

3-5- محدوديت‌های روش شناختی پژوهش:98

4-5- پيش‌نهاد‌هايی براي پژوهش‌های آينده:99

 

پس بافت

الف- منابع فارسی.. 101

ب- منابع انگلیسی.. 103

چكيده انگليسي................................................................................................................................................................ 115

عنوان انگليسي................................................................................................................................................................... 116

1-1 - بیان پرسش:

سبب شناسی گرایش به سوء مصرف مواد امروزه بصورت یک مشکل جدی در سطح جهانی مطرح می­باشد، دلایل نخستین سو مصرف مواد با توجه به گذشته، علایق و انگیزه هر فرد متفاوت است و یک عامل مشترک سبب شناسی برای کلیه افراد وجود ندارد اما بطور کلی می­توان به دو دسته عوامل اشاره کرد که فرد را مستعد سوء مصرف می­سازد، عوامل اجتماعی و عوامل شخصیتی)اتکینسون و هیلگارد 1983، ترجمه براهنی 1370به نقل از رضایی دوگاهه،ابراهیم؛1379؛2)

بعضی از افراد مستعد سوء مصرف دارای ویژگی­های شخصیتی خاصی هستند که آنها را از افراد دیگر جدا می­سازد حال این سؤال پیش می­آید که آیا فرد معتاد قبل از سوء مصرف دارای ویژگی­های شخصیتی بوده که بعد از اعتیاد تشدید شده باشد و یا بالعکس آیا این ویژگی­های خاص زمینه را برای سوء مصرف همواره و یا تشدید کرده است؟ در جواب این سؤال می­توان گفت: تحقیقات انجام شده و تجارب و شواهد عینی و روانی نشانگر آن است که اکثر سوء مصرف کنندگان مواد قبل از اعتیاد دارای نارسایی شخصیتی بوده­اند که بعد از سوء مصرف بصورت مخرب­تری ظاهری شده است که البته یکی از عوامل مهم و مؤثر در تشکیل شخصیت و ویژگی شخصیتی عوامل محیطی می­باشند از عوامل محیطی نیز نمی­توان نقش خانواده و محل زندگی را بر شخصیت افراد نادیده گرفت زیرا سوء مصرف امری اکتسابی است و خانواده می­تواند با ایجاد روابطی سالم که فرزندان احساس امنیت کرده و مشکلات خویش را صادقانه با آن در میان گذارند و یا به عنوان الگویی نابهنجار که زمینه گرایش به رفتارها و سوء مصرف را فراهم می­سازد تبدیل شود.

پس با توجه به ضرورت و اهمیت اهداف پژوهش در بررسی مقایسه­ای میزان آمادگی افراد 45 ـ 19 سال 4 ناحیه قم برای سوء مصرف مواد مخدر مسائل اصلی و فرعی ذیل را در جریان تحقیق و مورد بررسی و تحلیل قرار می­گیرد.

پرسش اصلی پژوهش

میزان آمادگی افراد 45 ـ 19 سال 4 ناحیه شهر قم با هم تفاوت معنی داری وجود دارد یا نه؟

پرسش فرعی پژوهش

1 ـ آیا بین میانگین میزان آمادگی افراد برای سوء مصرف مواد یا سن ارتباط معنی داری وجود دارد یا نه؟

2 ـ آیا بین میانگین میزان آمادگی افراد برای سوء مصرف با تعداد فرزندان خانواده پدری ارتباط معنی داری وجود دارد یا نه؟

3 ـ آیا بین میانگین میزان آمادگی افراد برای سوء مصرف مواد با بومی بودن یا نبودن افراد ارتباطی معنی­داری وجود دارد یا نه؟

4 ـ آیا بین میانگین میزان آمادگی افراد برای سوء مصرف با سطح تحصیلات افراد ارتباط معنی­داری وجود دارد یا نه؟

5 ـ آیا بین میانگین میزان آمادگی افراد برای سوء مصرف مواد با تاهل ارتباط معنی­داری وجود دارد یا نه؟

6 ـ آیا بین میانگین میزان آمادگی افراد برای سوء مصرف مواد با درآمد ارتباط معنی­داری وجود دارد یا نه؟

7- آیا بین میانگین میزان آمادگی افراد برای سوء مصرف مواد باخرده مقیاسMAC-R ارتباط معنی­داری وجود دارد یا نه؟

8- آیا بین میانگین میزان آمادگی افراد برای سوء مصرف مواد باخرده مقیاسAASارتباط معنی­داری وجود دارد یا نه؟

9- آیا بین میانگین میزان آمادگی افراد برای سوء مصرف مواد باخرده مقیاسAPSارتباط معنی­داری وجود دارد یا نه؟

 

2-1- اهداف تحقیق:

هدف کلی تحقیق:

تعیین ارتباط بین محل سکونت افراد 4 ناحیه در شهر قم با نمرات میزان آمادگی برای سوء مصرف است.

اهداف اختصاصی:

برای دستیابی به هدف اساسی تحقیق اهداف ویژه زیر را دنبال می­کنیم:

1ـ تعیین ارتباط میانگین میزان آمادگی افراد با سن افراد

2 ـ تعیین ارتباط میانگین میزان آمادگی افراد با تعداد فرزندان در خانواده.

3- ـ تعیین ارتباط میانگین میزان آمادگی افراد بابومی بودن یا نبودن

4 ـ تعیین ارتباط میانگین میزان آمادگی افراد با سطح تحصیلات افراد

5ـ تعیین ارتباط میانگین نمرات با وضعیت تأهل افراد.

6 ـ تعیین ارتباط میانگین میزان آمادگی افراد با میزان درآمد افراد

7- تعیین ارتباط میانگین میزان آمادگی افراد باخرده مقیاس MAC-R

8- تعیین ارتباط میانگین میزان آمادگی افراد باخرده مقیاس AAS

9- تعیین ارتباط میانگین میزان آمادگی افراد باخرده مقیاس APS

3-1-ضرورت پژوهش:

اعتیاد به مواد مخدر به عنوان یک معضل اجتماعی پدیده­ای است که علاوه بر زمینه­های ناسالم اجتماعی اقتصادی و فرهنگی زمینه­های شخصیتی، روانی و تربیتی نیز در چگونگی ابتلا به آن از اهمیت زیادی برخوردار است.وبدون تردید مصرف بی­رویه و روزافزون مواد مخدر به عنوان یکی از بزرگترین مشکلات قرن حاضر تلقی می­شود که زیان­های ناشی از آن در زمینه­های اجتماعی ـ اقتصادی بسیار سنگین است و در این زمینه هر یک از کشورهای جهان سعی دارند برنامه­هایی را جهت پیشگیری از اعتیاد و درمان معتادان به اجرا گذارند ولی اغلب این مبارزات روش­هایی مبتنی بر کاهش عرضه نظیر مبارزه پلیسی با باندهای قاچاق و اعمال مجازات سنگین بر معتادان و قاچاقچیان مواد مخدر در مجموع نتوانسته اثر چندانی بر این فاجعه انسانی داشته باشد به همین دلیل امروزه شیوه اصلی در کنترل اعتیاد به مواد بر کاهش تقاضا متمرکز شده است.

تجربه ثابت کرده ارتقای آگاهی جوانان در خصوص آثار سوءمصرف مواد، ایجاد نگرش­های صحیح و در نهایت ایجاد مهارت­های روانی و اجتماعی نظیر قابلیت گفتن نه به پیشنهاد مصرف مواد و در یک کلام آموزش، موثرتر از همه روشهای پیشگیری است

افزایش میزان آگاهی جوانان و یاد گرفتن مهارت­های زندگی اثربخش­ترین و کم­هزینه­ترین روش کنترل همه­گیر اعتیاد است و به بیان یافته­های این پژوهش پی بردن به درجه استعداد افراد برای سوء مصرف مواد و فهمیدن ضعفهای شخصیتی و روانی برای برطرف کردن آنها یکی از راهکارهای موثر پیشگیری می­باشد که بسیار آسانتر و کم­هزینه­تر از درمان اعتیاد می­باشد؛ کهگرچه قدمت زیادی ندارد ولی از لحاظ عقلانی، اقتصادی، اخلاقی و سیاسی کاملاً قابل توجه بوده و در جوامعی که تجربه سرمایه­گذاری منطقی در امر پیشگیری از اعتیاد دارند، نقش آن در کاهش بروز تقاضاهای آتی کاملاً ارزنده و به خوبی شناخته شده است.

در میان استراتژیهای مختلف پیشگیری از سوء مصرف که در جهان استفاده می­شوند مانند افزایش آگاهی افراد در مورد خطرات سوء مصرف مواد، افزایش مهارت­های زندگی همانند تصمیم­گیری، حل مسئله، ارتباطات اجتماعی، ارتقای فرهنگ عمومی و ... همواره نقش جامعه و عناصر اصلی آن یعنی خانواده و جایگاه آن در پیشگیری از سوء مصرف بسیار ممتاز و مورد توجه بوده است.

بدین لحاظ جامعه و خانواده و روابط افراد آن با یکدیگر هم در ایجاد وابستگی به مواد، هم در درمان و پیشگیری اعتیاد کاملاً مؤثر می­باشند.

ودرضمن رشد روزافزون سومصرف در ایران به ابزارهای جدیدی برای سنجش اعتیادو افرادی که در معرض خطر سومصرف قرار دارند،نیاز دارد.آزمونهایی که بافرهنگ وساختارهای قومی هماهنگ باشدوبتواند آن دسته ای از عوامل سبب سازاعتیادرا شناسایی کندوبتواند استعداد سومصرف را اشخاص تشخیص دهد.

با این مقدمه باید گفت که دراین پژوهش از سه خرده مقیاس از مقیاس های تکمیلی آزمون سیاهه شخصینی مینه سوتا(2(MMPI- که از موفقیت بیشتری نسبت به سایر آزمون ها برخوردار بوده است استفاده شده است.

4-1-فرضیه­های پژوهش:

با توجه به مسائل اصلی و فرعی تحقیق، فرضیه­های ذیل در جریان پژوهش مورد بررسی و تحلیل قرار می­گیرد:

1 ـ بین میانگین نمرات آمادگی برای سوء مصرف با ناحیه محل سکونت افراد ارتباط معنی­داری وجود دارد

2 ـ بین میزان آمادگی افراد برای سوء مصرف با سن ارتباط معنی­داری وجود دارد

3 ـ بین میزان آمادگی افراد برای سوء مصرف با تعداد فرزندان خانواده پدریشان ارتباط معنی­داری وجود دارد.

4 ـ بین میزان آمادگی افراد برای سوء مصرف مواد با بومی بودن یا نبودن ارتباط معنی­داری وجود دارد

5 ـ بین مزان آمادگی افراد برای سوء مصرف باسطح تحصیلات ارتباط معنی­داری وجود دارد.

6 ـ بین میزان آمادگی افراد برای سوء مصرف مواد با وضعیت تأهل ارتباط معنی­داری وجود دارد

7 ـ بین میزان آمادگی افراد برای سوء مصرف با میزان درآمد افراد ارتباط معنی­داری وجود دارد

8- بین میزان آمادگی افراد برای سوء مصرف با خرده مقیاسMAC-R افراد ارتباط معنی­داری وجود دارد

9- بین میزان آمادگی افراد برای سوء مصرف با خرده مقیاسAAS افراد ارتباط معنی­داری وجود دارد

10- بین میزان آمادگی افراد برای سوء مصرف با خرده مقیاسAPSافراد ارتباط معنی­داری وجود دارد

5-1-تعاریف عملیاتی

میزان آمادگی برای سو مصرف مواد:

میزان استعداد شخصیتی برای سومصرف موادکه براساس پاسخ افراد به پرسشنامه ای که دراین پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است به دست می آیدکه این پرسشنامه که ترکیب یافته است از سه خرده مقیاس سومصرف مواد که در مقیاسMAC-Rنمره بالاتر از28 و در مقیاسAASنمره بالاتر از5ودر مقیاس APSنمره بالاتراز26باشد وفشار روانی که شخص تجربه می کند افزایش یابد احتمال ابتلا به سومصرف ماد بیشتر است

سومصرف مواد(:(substance abuse

مفهوم مصرف یا سوءمصرف در جوامع مختلف است وبراساس محتوای فرهنگی ،دریافت اشخاص الگوی مصرف گوناگون می باشد؛اما به طور کلی مهترین مشخصه سوءمصرف مواد الگویی از مصرف ناسازگارانه مواد است که پیامد های قابل توجه نامطلوب وعودکننده مرتبط با مصرف مکرر مواد مشخص می شود(IV.DSM ،1994،ص328)به عبارت دیگر سومصرفبدین معناست که اگرچه فرد نسبت به مواد عتیاد ندارد ولی آن را مصرف میکند یعنی استفاده از مادهای غیر قانونی بوده وباعث بروز تغییرات روحی درفرد وایجاد مضراتی برای او ودیگرانمی شود(رحیمی وهمکاران ،1376 ،ص1-الف)وسوءمصرف به دو طریق ممکن است: abuse به سوءمصرف داروی ممنوع بوسیله شخص اطلاق میشود در حالیکه misuse معمولا به تجویز دارو به وسیله پزشک که از نظر طبی نامقبول است گفته میشود(کاپلان وسادوک ،1373،ج2ص169)

ناحیه محل سکونت:

که ناحیه محل سکونت فرد نمونه بر اساس ناحیه بندی استانداری شهر قم که براساس آن قم را به 4ناحیه تقسیم بندی کرده اندوملاک آنها محل تلاقی رودخانه قمرود با ریل راه آهن است که این محل جنب مصلی شهر قم می باشدوبر این اساس چنین تقسیم شده است:

ناحیه1:حد فاصل خیابانهای باجک تا شهر قائم ازیک طرف تا سر پل دورشهر

ناحیه2:حد فاصل خیابانهای بلوارامین تا بنیاد تا شهرپردیسان

ناحیه3:حد فاصل خیابانهای اراک تا میدان72تن و ترمینال تا سر پل امامزاده شاه ابراهیم

ناحیه4: حدفاصل خیابانهای امامزاده شاه ابراهیم تافلکه کشاورز از یک طرف واز طرف دیگر از فلکه نبوت تا سر پل نیروگاه واقع در بلوار بهار