مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

اصول دین

اصول دین، پایه‌های اعتقادی دین است که نخست باید به آنها ایمان آورد و سپس به فروع‌ای که از آن بر خواسته‌است پای‌بند بود. اصول دین مربوط به اعتقاد است و فروع دین مربوط به عمل. اصول دین، توحید، نبوت و معاد پایه‌های اعتقادی ادیان را شامل می‌شود؛ و در زبان‌ها، زمان‌ها و اقوام مختلف صور متفاوتی به خود گرفته است.

اعتقاد

اعتقاد به اصول دین باید از روی تحقیق باشد، نه تقلید. کسی که به اصول دین اعتقاد ندارد، از دین بیرون است. در آغاز برخی از رساله‌های عملیه از اصول دین سخن رفته‌است. توحید، نبوت و معاد اصول دین اسلام‌اند و دو اصل امامت و عدل از مسلّمات مذهب شیعه‌اند و هر کس به آنها ایمان ندارد از مذهب شیعه بیرون است گر چه از اسلام بیرون نیست.

اصول دین در نزد اهل‌سنت

اصول دین در نزد اهل‌سنت عبارت‌اند از:

• توحید
• نبوت
• کتب
• ملائکه
• قیامت
• قدر

 

اصول دین در نزد شیعه

1- توحید

توحید به معنای یکتاپرستی مهم‌ترین اصل اعتقادی اسلام است. از دیدگاه اسلامی توحید در معنای وسیع کلمه تنها به معنی باور داشتن نیست و به معنی اطاعت و تسلیم شدن فقط در برابر خدا نیز است، که از تعبیر به «توحید عبادی» یا «توحید در عبادت» می‌شود. توحید یکتاپرستی با خلوص است. به این معنی که از هر گونه شرک (به معنی شریک ساختنست در وحدانیت خدا) و کفر( به معنی انکار است ازخداکه خالق همه میباشد) مبرا باشد. توحید در اسلام به معنای آن است که «هیچ خدایی جز الله نیست» و این مسأله رکن اعتقادات دینی مسلمانان است و شهادت بدان شرط مسلمانی است. هر چند مذاهب مختلف از آن تفاسیر متفاوت دارند.

در قرآن سوره‌ای در توضیح توحید و به نام «توحید» هست و متن آن چنین است:

«به نام خداوند بخشنده مهربان. بگو خدا یکتاست. خدا بی نیاز است. نزاییده و زاییده نشده. و هیچ کس همتای او نیست.»(بسم الله الرحمن الرحيم. قل هو اللهُ احدٌ. اللهُ الصَمَدُ. لم يَلِد و لم يولَد. و لم يكن له كُفواً احد.)

همچنین طبق بیان قرآن توحید به این معناست که «هیچ چیز مثل او نیست»* بنابراين خداوند در اسلام قابل تجسم و تمثل نیست. چنانکه سنایی سروده‌است:

نتوان وصف تو گفتن که تو در فهم نگنجی نتوان شبه تو گفتن که تو در وهم نیایی

در قرآن آیات بسیاری به توضیح توحید پرداخته‌است و برخی از مهم‌ترین این آیات عبارت‌اند از:

آیة الکرسی، سوره بقره،آیه ۲۵۵

آیه نور، سوره نور، آیه ۳۵

سوره آل عمران، آیه ۱۸، ۲۶ و ۲۷

متن زیر توصیف یکتاپرستی از امام علی است. در خطبه اول نهج البلاغه یکتاپرستی را چنین توضیح می‌دهد:

«نخستین پایه دین شناخت او[خدا]ست ،و کمال شناخت او راست دانستن(تصدیق) اوست، و کمال راست دانستن او یگانه دانستن اوست، و کمال یگانه دانستن او اخلاص برای اوست، و کمال اخلاص برای او نفی چگونگی(صفات) از اوست. زیرا هر صفتی گواه آن است، که غیر موصوف است و هر موصوفی گواه آن است که غیر صفت است. پس هر کس خدای منزه را وصف کرد برای او همتايى قرار داد، و هر کس برای او همتايى قرار داد او را دو پنداشت، و هر کس او را دو پنداشت او را بخش بخش کرد، و هر کس او را بخش بخش کرد، و هر کس او را بخش‌ بخش کرد پس او را نشناخت، و هر کس او را نشناخت، به سوی‌ش اشاره کرد، و هر کس به او اشاره کرد پس او را محدود کرد، و هر کس او را محدود کرد پس او را شمرد...»*

2- نبوت

باور به اینکه خدا برای ابلاغ سخن خود به انسان پیامبرانی را از میان خود آنها برگزیده‌است اصل نَبُوّت نام دارد.

در دین اسلام نبوت یکی از پنج اصل دین است و مسلمانان براین باورند که آخرین پیام‌آور خدا محمد ابن عبدالله‌ است. عدم اعتقاد به خاتمیت پیامبر نا مسلمانی است و نامنطبق بر نص قرآن است.

3- امامت

امامت یکی از اصول باور شیعیان است، که به جهت اهمیت آن شیعیان دوازده امامی خود را امامیّه می‌خوانند.

شیعیان با استناد به حدیث نبوی :«من مات و لم یعرف امام زمانه، مات میتة جاهلیّة» (هر کس بمیرد در حالی که امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است) شناخت امام را شرط قبول اسلام نزد پروردگار می‌دانند.

برخی شیعیان با استناد به حدیث جابر و برخی احادیث دیگر معتقدند ائمه 12 فرد کاملاً مشخص هستند، که از جانب خدا و از زمان پیامبر با اسم معرفی شده اند. این افراد عبارت‌اند از

1- امام علی پسر ابوطالب ملقب به امیر المومنین و مرتضی

2- امام حسن پسر علی ملقب به مجتبی

3- امام حسین پسر علی ملقب به سید الشهداء

4- امام علی پسر حسین (سجاد)ملقب به زین العابدین

5- امام محمد پسر علی (باقر)

6- امام جعفر پسر محمد (صادق)

7- امام موسی پسر جعفر (کاظم)

8- امام علی پسر موسی (رضا)

9- امام محمد پسر علی (جواد) ملقب به جواد

10- امام علی پسر محمد (هادی) ملقب به هادی

11- امام حسن پسر علی (عسکری)

12- امام حجت پسر حسن (مهدی) ملقب به قائم، به اعتقاد شیعیان او زنده و حاضر است، ولی در دوران غیبت ظاهر نیست.

شیعه دارای شاخه های دیگری نیز میباشد مانند اسماعیلیه و زیدیه و فاطمیه که امامان آنها با شیعیان اثنی عشری تفاوتهایی دارد.

4- عدل

عدل به معنای قضاوت و پاداش به حق می‌باشد، یعنی خداوند هیچ عملی را هرچند ناچیز و کوچک باشد از هیچ کس ضایع نکرده و بی اجر و پاداش نمی‌گذارد و بدون تبعیض به هر کس جزای عملش را خواهد داد. قرآن کریم سوره زلزال آیه هفتم: «فمن یعمل مثقال ذرة خیرا یره و من یعمل مثقال ذرة شرا یره» یعنی: پس هر کس ذره‌ای کار خوب انجام دهد آن را خواهد دید و هر کس ذره‌ای کار بد بکند آن را خواهد دید.

5- معاد

معاد واژه‌ی عربی ست، به معنای رستاخیز يا دوباره برخاستن (پس از مرگ). باور به رستاخیز (معاد) یکی از اصول دین اسلام است. معاد هم روحانی و هم جسمانی است. معاد یکی از اصول دین اسلام و یکی از مهم‌ترین آن‌هاست.

معاد از ديدگاه قرآن

باطن هر کس در این دنیا، عین ظاهر در آخرت است.

در روز قيامت نفس را مؤاخذه می شود و نه قوای نفس. به همين خاطر نفس به قوای خود می پرسد که چرا بر علیه من شهادت می دهید و اعضای او پاسخ می دهند که خداوند ما را به نطق واداشته است.

نظام آخرت کاملترین نظام امکانی است که هر کس به حسب گنجايش وجودی خود هر چه را اراده نماید و بخواهد بی درنگ و بدون شرط به وجود خواهد آمد.

 

فلسفه معاد از نظر اسلام

معاد يعنی تجلی كردن نفس با تمام آنچه در درون خود داشته است، يعنی آنچه در زمين وجودت كاشتی قيام می‌كند. در قيامت نوشته‌های نفس به اسم شريف "الحی" حيات می‌يابند.

هر كس زرع و زارع و مزرعه خويش است؛ به عبارت ديگر مهمان سفره خود است. بسياری از آنچه در آخرت به انسان روی می‌آورد بروز و ظهور صفات و ملكاتی هستند كه انسان در مزرعه وجود خويش كاشته است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان صفحه

اعتقاد. 1

اصول دین در نزد اهل‌سنت... 1

اصول دین در نزد شیعه. 2

1- توحید.. 2

2- نبوت... 3

3- امامت... 3

4- عدل.. 5

5- معاد. 5

معاد از ديدگاه قرآن.. 5

فلسفه معاد از نظر اسلام. 6