انواع چوب و کاربرد آنها
مقدمه
چوب بي گمان يكي از بهترين و سودمندترين مواد خامي است كه طبيعت به ما هديه كرده است، كه بي آن بشر هرگز به سطح بالاي پيشرفت و رفاه و بهروزي كنوني نمي رسيد. نخست،
ماده اي حياتي براي ساخت ابزارهاي اوليه، خانه و قايق براي حركت در رودها بود. سپس، براي ساخت اكثر چيزها و ابزار سودمندي كه انسان قرنها براي پيشرفت زندگي خود به آنها متكي بود، به كار رفت. بخشي از تكنولوژي بر اثر تلاش صنعتگران باقي مانده، ولي بيشتر آن به گونه اي چاره نا پذير از بين رفته وبا مواد و روشهاي ديگر كه نتيجه انقلاب صنعتي بشر است، جايگزين شده است. بر خلاف همه چيز، بي علاقه رفتار كردن با اين ماده نادرست است. چوب ارزش يگانه غير قابل بيان دارد، تنها منبع طبيعي هميشه تجديدپذير است. نفت سرانجام روزي تمام خواهد شد، همچنين زغال و ديگر معادن ، ولي يك جنگل خوب نگهداري شده يا حتي گاهي بدون نگهداري، بطور نامحدود به توليد چوب ادامه خواهد داد. اين روزها ، چوب جايگاه بر جسته اي در اقتصاد جهاني دارد، با توليد سالانه 2500 ميليون متر مكعب در بازارهاي جهاني ،ارزش موجود در خواص فيزيكي –شيميايي ونيز مكانيكي است كه آن را فعلاْ بي جا نشين مي كند.
اجزاي تشكيل دهنده چوب
از نظر گياه شناسي ،چوب بخش جامد و سخت زير پوست ساقه است كه به شكل بافت آوندي وجود دارد. گرچه از نظر حس عمومي ، چوب تنها در درخت و بوته يافت مي شود، از نظر علمي در همه گياهان آوندي وجود دارد. وجوه تار و آوندي اجزاي تشكيل دهنده چوبي است كه سيستم گردشي گياهان بالايي را شكل مي دهند. در اين وجوه ، مجراهاي زير قابل مشاهده است:
2.آوند آبكشي يا مجراهاي ليبر، كه غذاي آماده براي برگها(شيره توليدي) به شكل محلول از طريق آنها براي تغذيه بقيه گياه به گردش در مي آيد.
مجراهاي چوبي بوسيله سلولهاي مرده و ديواره هاي چوبي شده بوجود مي آيند، هنگاميكه مجرا هاي ليبر بوسيله سلولهاي زنده ، دراز شده و توخالي توليد ميشوند. در هر دو حال پروتوپلاسم سلولي پديدار مي گردد و ديوارها بوسيله ته نشين ليگنين كه چوب سختي اش را مديون آن است ، افزايش مي يابند.
سطوح تار و آوندي در نخستين سال رشد خود را در فاصله اي معين در بافت ميان آوند هاي چوبي و آبكشي قرار مي دهند ، لايه اي كه اكنون كامبيوم ناميده مي شود، از روبرو گسترش مي يابد. كامبيوم به دو بخش دروني(آوند چوبي) و بيروني(آوند آبكشي) تقسيم مي شود. بهر حال ، تازه ترين لايه هاي آوند آبكشي كار خود را انجام مي دهند، همچنانكه سلولهاي پير گسترش پيوسته تنه فرو مي ريزند.
تركيب شيميايي چوب
اجزاي عمده چوب چنين است:
3. مواد آلي متغير ......... %20
در ادامه تعدادی از چوب های مهم و ارزشمند به همراه کاربرد آنها شرح داده می شود.
چوب بلوط
چوب بلوط، فشره و محکم است و نماد قدرت و استقامت میباشد و از گذشته خیلی دور یکی از مهمترین مصالح ساختمانی در اروپای شرقی بوده است. در گذشته علاوه بر مصرف انبوه الوار بلوط در ساختمانسازی، از چوب بلوط برای ساختن کشتیهای بازرگانی و جنگی استفاده گسترده میشده است. چوب بلوط به رنگ قهوه ای روشن تا تیره و درشت بافت است. این چوب نسبتاً نیمه سخت و نیمه سنگین تا سنگین است و در برابر سایش و رطوبت مقاومت زیادی دارد و بهترین چوب برای پارکت، ساخت مبلمان، کتابخانه، میز و صندلی، تهیه روکش، اسکله سازی، تراورس (چوب های نصب شده در زیر ریل راه آهن)، ساخت واگن، کشتی سازی، تیرهای شبکه مخابراتی و مدل سازی است.
چوب راش
نام علمی این چوب راش، Fagus orientalis است. راش در جنگلهای ایران موجود میباشد. راش درختی است سایه پسند و از این رو دارای شاخ و برگ فراوان میباشد. از خواص ظاهری چوب راش، درون نامشخص و به رنگ کرم مایل به قرمز است. دوایر سالیانه فشرده و در نتیجه در مقاطع طولی، دارای خطوط کم و بیش مشخص ناشی از آن است. از بارزترین خصوصیات آن می توان به پره های چوبی در مقاطع طولی اشاره کرده که در مقطع شعاعی به پرمگس و در مقطع مماسی به دوک معروفند و این پره ها به صورت لکه های قرمز دیده می شود. چه بسا گاهی این پرمگس های زیبا عیب محصوب می شوند، زیرا به عقیده نجاران این بخشهای چوب پس از رنگ کاری سیاه می شوند. گونه راش چوبی نیمه سنگین و دارای بافتی همگن و تقریبا مقاوم در برابر حشرات و قارچها است. گرده بینه های درجه ۱ و ۲ راش در ایران بیشتر به مصرف کارخانجات روکش و تخته لایه می رسد و گرده بینه های درجه ۳ پس از تبدیل به الوار به بازار تهران روانه می شوند. به دلیل بافت همگن و درجه سختی مناسب، این چوب بیشترین تقاضا را برای خرید به منظور تهیه مبل در بازار دارد. همچنین به دلیل قابلیت آغشتگی با انواع محلولهای حفاظتی، بیشترین گونه مصرفی در کارخانه های اشباع است. البته اخیرا گونه های خارجی راش از طریق آذربایجان وارد ایران شده است که بنا به ادعای مبل سازان و فروشندگان چوب کیفیت چوب راش ایرانی را ندارد ولی به دلیل ابعاد و رطوبت مناسب تخته ها میزان ضایعات کمتری، در امر فرآیند تولید دارد. چوب راش برای ساختن در و پنجره، تراورس راه آهن، میز و صندلی، مبل، صندوق و غیره بکار میرود و مصرف آن بیش از دیگر چوبها است. از سلولز آن پارچههای ابریشمی لطیف و خوب تهیه میشود. زغال و هیزم آن نیز مرغوب است.
چوب گردو
درخت گردو بسیار بلند و ارتفاع آن بین ۱۰ تا ۴۰ متر است. چوب سخت گردو از بهترین و معروفترین چوبها می باشد. چوب گردو ریز بافت، صیقل پذیر و همگن و رنگ پذیری و قابلیت کنده کاری خوب، به رنگ خاکستری مایل به قهوای تیره و دارای نقوش زیبا و نسبتاً با دوام است. این چوب، نیمه سنگین و نیمه سخت و در مقابل فشار، خمش و کشش مقاوم است. از این چوب بیشتر در کارهای هنری و تزیینی، تهیه روکش، خراطی، ساخت مبلمان، ساخت الات موسیقی، قنداق تفنگ، مجسمه سازی، منبت کاری، معرق کاری و آلات موسیقی استفاده می شود.
چوب افرا
درخت افرا در نواحی جنگلی و در خاکهای اسیدی میروید و به خصوص در جنگلهای شمال ایران فراوان و گونههایی از آنها در باغها و پارکها برای زینت کاشته میشوند. افرا دارای گونه های مختلفی در ایران است از جمله میتوان افرا اپلت، افرا شیردار و کیکم را نام برد. بزرگترین و فراوان ترین افرای ایران، اپلت با نام علمی Insigne Bosso و نام انگلیسی Maple است. افرا چوب درون نامشخص دارد، و رنگ چوب آن سفید مایل به کرم با درخشندگی کم و بیش صدفی است. دوایر سالیانه به دلیل فشردگی چوب تابستانه در مقطع عرضی، کاملا مشخص و در مقطع مماسی، نقوش مواج و در مقطع عرضی، نقوش رگه ای مانند ایجاد کرده است که پره های چوبی ظریف و قهوه ای رنگ و براق در دو مقطع مختلف طولی به صورت لکه ها و دوک ها نمایان است. چوب افرا، چوبی است سخت، سنگین، راست تار، خوشکار، سبک و شکننده و قابل تورق و مناسب برای صنایع کف پوش و روکش سازی، ساخت تخته چند لایه، قالب کفش، ساخت لوازم مهندسی، پوشش سطوح بزرگ، دیوار ها و رویه میزها و تخته خرده چوب، قابلیت کنده کاری و ظریف کاری، مجسمه سازی، مبلمان و خراطی.
چوب توسکا
دو گونه توسکای قشلاقی و ییلاقی به نام های علمی Subcordate Alnus و Glutionose Alnus در ایران وجود دارد. نام های محلی توسکا، تسکا و توسه است. ارتفاع درختچههای تیره توسکا معمولاً کم است، اما در شرایط ایدهآل و مناسب (مانند زیاد بودن درجه مرطوبی خاک و غنی بودن آن) ارتفاع آن تا ۲۱ متر نیز میرسد. چوب درون نامشخص، رنگ کرم مایل به قرمز، دوایر سالیانه پهن با حدود نسبتا مشخص و موجدار در مقطع عرضی و پره چوبی آجری شکل قرمز رنگ در مقطع شعاعی و دوک های ظریف (پره ها) در مقطع مماسی از خصوصیات ظاهری چوب است. توسکا دارای چوبی نرم است. چوب بریده شده توسکا در هنگام پاییز سفید رنگ است، ولی لحظاتی بعد از برش به قرمز متمایل میشود و سپس به رنگ صورتی روشن درمیآید و به همین رنگ میماند. توسکا، چوبی نیمه سنگین تا سبک است که به دلیل پرداخت و رنگ پذیری، شکاف خوری و ابزار خوری خوب، در صنعت مبلمان مصرف دارد. چوب توسکا بیشترین میزان فروش در بازار چوب فروشان، پس از راش را دارا است. چوب این درخت مورد استفاده در صنایع روکشسازی است.
چوب نارون
چوب نارون، چوبی محکم، سنگین و مناسب برای هوای مرطوب می باشد. از چوب نارون، اغلب روکش تهیه می کنند و به علت خاصیت خم پذیری برای کارهایی که پیچاندن چوب لازم باشد بکار می رود. این نوع چوب، همچنین در ساختن کرجی، بشکه، زین، چرخ گاری، بعضى قطعات ماشینها، تراورس، مبلسازی، پارکتسازى و صنایعدستى مورد استفاده قرار می گیرد.
چوب سرو
چوب سرو، چوبی بسیار نرم و سبک و به رنگ قرمز مایل به قهوه ای است، که به آسانی قابل کار کردن و رنگ آمیزی می باشد و از آن بیشتر برای پوشش داخلی دیواره ها در کابین و ساختمان استفاده می شود.
منابع
برگرفته از سایت دانشنامه رشد به آدرس www.daneshnamehroshd.ir
و سایت ایران چوب به آدرس http://irw.ir