مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

انواع كود شيميايي

مقدمه

رشد مطلوب گیاه و حصول حداکثر کیفیت و کمیت محصول مستلزم وجود مقدار کافی و متعادلی از عناصر پرمصرف و کم مصرف در خاک است. در صورتی که کمبود عنصر یا عناصر غذائی در خاک جود داشته باشد، می بایستی بصورت کود به خاک اضافه گردد. به عبارت دیگر کود ماده ای است که برای تامین متعادل عنصر یا عناصر مورد نیاز گیاه بطور مستقیم به خاک اضافه می شود در مواردی عنصر مورد نظر به مقدار زیادی در خاک یافت می شود، اما به فرم غیر قابل استفاده بوده و یا جذب آن به دلیل وجود مقدار زیادی از یک عنصر دیگر به خوبی انجام نمیشود در این موارد ممکن است از طریق تغییر در وضعیت شیمیائی خاک به رفع مشکل پرداخت و یا کود را بصورت مایع با غلظت مناسب روی گیاه محلول پاشی کرد. این گونه عملیات را نیز کوددهی گویند.

تمامی کودی که به خاک اضافه می شود جذب گیاه نمی گردد، بلکه قسمت قابل توجهی از آن به طرق مختلف از دسترس گیاه خارج می شود. بخشی از کود داده شده از خاک شسته شده وارد آب زهکش و سرانجام آبهای زیرزمینی می گردد و آن را آلوده می سازد. بخشی دیگر از کود توسط خاک،مواد آلی و میکروبها تثبیت می شود. قسمتی نیز تجزیه گشته و بصورت گاز وارد جو می گردد. باقی مانده کودبتدریج جذب گیاه می شود انتخاب و مصرف کود می بایستی با توجه به موجودی و سرنوشت عناصر در خاک، اثر متقابل عناصر با یکدیگر و نیاز گیاه به عناصر انجام گیرد.

انواع کود شیمیایی

ترکیب شیمیایی و درصد خلوص کودهای مختلف حاوی یک عنصر، بسیار متفاوتند. این تفاوتها بر مورد مصرف، نحوه پخش، زمان کوددهی و اثر بخشی کودها تاثیر بسیار مهمی دارند.بنابراین شناخت کافی از انواع کودهای شیمیائی قبل از انتخاب و یا مصرف آنها ضرورت دارد.

کودهای شیمیایی شامل مجموعه ای از عناصر اصلی و مجموعه ای از عناصر فرعی و جزئی هستند . عناصر اصلی تشکیل دهنده کودهای شیمیایی شامل عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم است . کلسیم، منیزیم و گوگرد عناصر فرعی سازنده کودهای شیمیایی و آهن، بور، مس، مگنز، روی، م ولیبدن و کلر نیز عناصر جزئی سازنده کودهای شیمیایی می باشند.

عیار کودهای شیمیایی به صورت سه عدد گزارش می شود . عدد نخست نشانگر درصد نیتروژن، عدد دوم نشانگر درصد فسفر و عدد سوم نشانگر درصد پتاسیم است که این سه مقدار به صورت(N.P.K)نمایش داداه می شود.

کودهای شیمیایی را می توان به سه گروه اصلی طبقه بندی کرد:

1. کودهای نیتروژن دار

2. کودهای فسفات دار

3. کودهای پتاسیم دار

در زیر به تشریح هر یک از این گروهها پرداخته می شود.

1. کودهای نیتروژن دار:

نیتروژن مورد نیاز برای تهیه این کودها قبلاً از کودهای حیوانی به دست می آمد ولی امروزه مهمترین منابع نیتروژن تجارتی شامل نیترات آمونیم، سولفات آمونیم، نیترات پتاسیم، نیترات کلسیم و اوره می باشد . بیش از 75 درصد نیتروژن تولیدی به مصرف کودهای شیمیایی می رسد . مواد اولیه ای که در تهیه آمونیاک به کار می رود شامل چوب، زغال سنگ، کک، گاز و نفت خام می باشد.

استفاده از اوره در سال 1960 متداول گردید . میزان نیتروژن اوره از سایر ترکیبات نیتروژن دار بیشتر است . میزان کودهای نیتروژن دار مصرف شده در جهان در سال 1955 حدود 5/6 میلیون تن بوده که در سال1980 به 5/57 میلیونتن رسیده است.

از کانیهای صنعتی که برای تولید کودهای نیتروژن دار استفاده می شود می توان به شوره و نیتراتاشاره نمود . شیلی مهمترین تولید کننده این کانیها در دنیا است.

2. کودهای فسفات دار:

فسفر از عناصر اصلی در تغذیه گیاهان محسوب می شود . بیش از 90 درصد مواد معدنی فسفات دار به مصرف تهیه کودهای شیمیایی می رسد . فسفات در طبیعت در سنگهای رسوبی و آذرین یافت می شود. آپاتیت و فرانکولیت مهمترین کانیهای فسفات دار به شمار می روند.

بیش از 80 درصد فسفات جهان از کانسارهای رسوبی و کمتر از 20 درصد آن از کانسارهای آذرین به دست می آید . کربناتیتها و کمپلکسهای آذرین آلکالن سنگهای آذرین مهمترین خاستگاه کانسارهای آذرین محسوب می شوند .

میزانP2O5 سنگهای اذرین غالباً کمتر از 2/0 درصد است.حود 20 کانی حاوی بیش از 20 درصدP2O5 وجود دارند. فلوئور آپاتیت مهمترین کانی سنگهای آذرین است که میزان P2O5آنها بیش از 42 در صد است. میزان P2O5 کانسارهای فسفات دار دنیا در جدول زیر نشان داده شده است.

سوپر فسفات، سوپر فسفات غ لیظ، منوفسفات آمونیم و فسفات دی آمونیم از مهمترین کودهای فسفات دار به شمار می آیند . آهن، آلومینیم، اکسید کلسیم و منیزیم، فلوئور، کلر، پیریت و مواد آلی جزء عناصر و کانیهای مزاحم در کانسنگ فسفات هستند.

میزان تولید کودهای فسفات دار دنیا در سال 1969 حدود 18 میلیون تن بوده که در سال 1980 به حدود 39 میلیون تن رسیده است . امریکای شمالی آمار بزرگترین تولید کننده و مصرف کننده کودهای شیمیایی است . در جدول زیر نشان داده شده است.

3.کودهای پتاسیم دار:

پتاسیم از عناصر اصلی تغذیه گیاهان به شمار می رود . مهمترین کانی پتاسیم دار قابل جذب که به سرعت توسط گیاهان جذب می شود در رسوبات تبخیری یافت می شود . دیگر کانیهای پتاسیم دار می توان از کانیهای ارتوز و میکروکلین نام ب رد. کلروپتاسیم در سنگهای تبخیری یافت می شود.