مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

آثار و نتايج نهضت عاشورا

مقدمه

شهادت مظلومانه سيدالشهدا و يارانش در كربلا، تأثير بيدارگر و حركت آفرين داشت و خونى تازه در رگ هاى جامعه اسلامى دواند، جو نامطلوب را شكست و امتداد آن حماسه، در طول تاريخ ، جاودانه ماند. حتى در همان سفر اسارت اهل بيت عليهم السلام نيز، تأثيرات سياسى اين حادثه در انديشه‏ هاى مردم آشكار شد. گروهى از اسرا را كه به شام مى ‏بردند، چون به "تكريت" رسيدند، مسيحيان آنجا در كليساها جمع شدند و به نشان اندوه بر كشته شدن حسين عليه السلام، ناقوس نواختند و نگذاشتند آن سربازان وارد آنجا شوند. به شهر" لينا" نيز که رسيدند، مردم آنجا همگى گرد آمدند و بر حسين(ع ) و دودمانش سلام و درود فرستادند، امويان را لعن كردند و سربازان را از آنجا بيرون كردند. چون خبر يافتند كه مردم " جهينه" هم جمع شدند تا با سربازان بجنگند وارد آن نشدند. به قلعه " كفر طاب " رفتند، به آنجا نيز راهشان ندادند. به "حمص" كه وارد شدند، مردم تظاهرات كردند و شعار دادند:" اكفرا بعد ايمان و ضلالا بعد هدى؟" و با آنان درگير شدند و تعدادى را كشتند. برخى از تأثيرات حماسه عاشورا از اين قرار است:

1ـ قطع نفوذ دينى بنى اميه بر افكار مردم‏ .

2ـ احساس گناه و شرمسارى در جامعه، به خاطر يارى نكردن حق و كوتاهى در اداى تكليف‏.

3ـ فرو ريختن ترس و رعب ها از اقدام و قيام بر ضد ستم‏.

4ـ رسوايى يزيديان و حزب حاكم اموى.

5 ـ بيدارى روح مبارزه در مردم‏.

6ـ تقويت و رشد انگيزه‏ هاى مبارزاتى انقلابيون‏.

7ـ پديد آمدن مكتب جديد اخلاقى و انسانى ( ارزش هاى نوين عاشورايى و حسينى ).

8ـ پديد آمدن انقلاب هاى متعدد با الهام از حماسه كربلا.

9ـ الهام بخشى عاشورا به همه نهضت هاى رهايى بخش و حركت هاى انقلابى تاريخ‏ .

10ـ تبديل شدن "كربلا" به دانشگاه عشق، ايمان ، جهاد و شهادت براى نسل هاى انقلابى شيعه‏.

11ـ به وجود آمدن پايگاهي نيرومند، عميق و گسترده تبليغى و سازندگى در طول تاريخ ، بر محور شخصيت و شهادت سيد الشهدا عليه السلام.

از نهضت هاى شيعى پس از عاشورا، مى‏توان "انقلاب توابين"، "انقلاب مدينه" ، " قيام مختار"، " قيام زيد" ،... و حركت هاى ديگر را نام برد. تأثير حماسه عاشورا را در انقلاب هاى بزرگى كه در طول تاريخ، بر ضد ستم انجام گرفته، چه در عراق و ايران و چه در كشورهاى ديگر، نبايد از ياد برد. " فرهنگ شهادت" و انگيزه جهاد و جانبازى كه در انقلاب اسلامى ايران و هشت سال دفاع مقدس در جبهه‏ ها جلوه‏ گر بود، گوشه‏ اى از اين تأثير پذيرى است. يكى از نويسندگان محقق، نتايج نهضت كربلا را عبارت مى‏داند از:

1ـ پيروزى مسأله اسلام و حفظ آن از نابودى‏ .

2ـ هزيمت امويان از عرصه فكرى مسلمين‏.

3ـ شناخت اهل بيت (ع ) به عنوان نمونه‏ هاى پيشوايى امت‏.

4ـ تمركز شيعه از بُعد اعتقادى بر محور امامت‏.

5ـ وحدت صفوف شيعه در جبهه مبارزه‏.

6ـ ايجاد حس اجتماعى در مردم‏.

7ـ شكوفايى موهبت هاى ادبى و پديد آمدن ادبيات عاشورايى.

8 ـ منابر وعظ و ارشاد، به عنوان وسيله آگاه کردن مردم‏.

9ـ تداوم انقلاب به صورت زمينه سازى نهضت هاى پس از عاشورا.

حادثه كربلا، گشاينده جبهه اعتراض عليه حكومت امويان و سپس عباسيان شد، چه به صورت فردى كه روح هاى بزرگ را به عصيان و افشاگرى واداشت، و چه به شكل مبارزه‏ هاى گروهى و قيام هاى عمومى در شهرى خاص يا منطقه‏اى وسيع.

حماسه عاشورا

کلمه «حماسه» به معنی شدت و صلابت است و گاه به معنی شهادت و حمیت استعمال می شود و سخن حماسی یعنی سخنی که در آن بویی از غیرت و شجاعت و مردانگی باشد، بویی از ایستادگی و مقاومت باشد، و یک شخصیت حماسی آن کسی است که در روحش این موج وجود دارد. یک روحیه متموج از عظمت، غیرت، حمیت، شجاعت، حس دفاع از حقوق و حس عدالتخواهی دارد و تاریخچه عاشورا نیز چنین است با درخششی مانند خورشید عالمتاب که بر همه مردم و بر همه جهانیان می تابد، و حسین بن علی علیه السلام یک روح بزرگ و یک وجود مقدس است و اساسا روح که بزرگ شد تن به زحمت می افتد، روح وقتی که بزرگ شد، خواه ناخواه باید در روز عاشورا سیصد زخم به بدنش وارد شود.

از شعارهای روز عاشورای حسین علیه السلام یکی این است؛

الموت اولی من رکوب العار والعار اولی من دخول النار

حماسه جاوید عاشورا که از بستر شنهای داغ و سوزان کربلا سر زد، همواره الهام بخش نهضتهای آزادی بخش جهان گردیده و در طول تاریخ خود، میلیونها انسان آزاده و مبارزه را به سوی کانون این عنصر رهایی بخش جهان اسلام متوجه ساخته است. حادثه جانسوز کربلا، تا کنون مشعل افروز محافل شیعه و محرک مجامع آنان در طول قرون و اعصار و در گستره نسلها بوده است و بی گمان در آینده نیز همچنان روشنایی بخش مجامع و محافل و امت اسلام باقی خواهد ماند.

پس حادثه ای در چنین گستره و وسعت و با چنین جاذبه و قدرت، جا دارد مورد توجه و عنایت همگان، بویژه محققان و دانش پژوهان مسائل اجتماعی، تاریخی و اعتقادی قرار بگیرد، آنچنان که در گذشته نیز مورد عنایت و توجه همگان قرار داشته است. این حادثه خونین، یکی از بزرگترین و شورانگیزترین حوادث صدر اسلام می باشد که با توجه به نقش قهرمان اصلی آن، نمی توان در تاریخ نظیری برایش یافت. با نگرش به این خصوصیات است که حادثه کربلا با عمق جان و با کنه باطن دل با باورهای اعتقادی، اجتماعی و انسانی مردم رقم خورده است. از این رو نسلها و قرنها هرگز

نمی توانند آن را از یاد برده و به بوته فراموشی و بی توجهی بسپارند. آنچنان که در گذشته نیز از زوایای مختلف و محورهای گوناگون مورد عنایت و توجه قرار گرفته است.

مردم مسلمان بویژه شیعیان، از روزهای نخستین به اهمیت سرنوشت ساز این حادثه بزرگ پی برده اند و از این رهگذر، تحلیلگران، در پی تحریر و نگارش درسهای آموزنده آن برآمده اند به حدی که بخش عظیمی از کتابخانه های بزرگ اسلامی را به این امر مهم اختصاص داده اند.

آثار و نتایج نهضت عاشورا

برخی از تاثیرات حماسه عاشورا از این قرار است؛

قطع نفوذ دینی بنی امیه بر افکار مردم - احساس گناه و شرمساری در جامعه، به خاطر یاری نکردن حق و کوتاهی در ادای تکلیف - فرو ریختن ترسها و رعب ها از اقدام و قیام بر ضد ستم - رسوایی یزیدیان و حزب حاکم اموی - بیداری روح مبارزه در مردم - تقویت و رشد انگیزه های مبارزاتی انقلابیون - پدید آمدن مکتب جدید اخلاقی و انسانی (ارزشهای نوین عاشورایی و حسینی) - پدید آمدن انقلابهای متعدد با الهام از حماسه کربلا - الهام بخشی عاشورا به همه نهضتهای رهایی بخش و حرکتهای انقلابی تاریخ - تبدیل شدن کربلا به دانشگاه عشق و ایمان و جهاد و شهادت، برای نسلهای انقلابی شیعه - به وجود آمدن پایگاه نیرومند و عمیق و گسترده تبلیغی و سازندگی در طول تاریخ، بر محور شخصیت و شهادت سیدالشهداء (ع)

 

ویژگی های افراد جبهه حسینی نیز چنین است؛

- اطاعت محض و عاشقانه - هماهنگی کامل با رهبری (تا جایی که بدون اجازه نمی جنگیدند) - خطر پذیری و شهادت طلبی-شجاعت ویژه -

مقاومت جاودانه - سازش ناپذیری - جدیت، قاطعیت و عزم راسخ - خدابینی و خداخواهی - از همه بریدن و به خدا پیوستن - دقت، نظم و انضباط - نهایت رشد و کمال و صلاح (سیاسی، فرهنگی) - الگوی عملی دفاع و مقاومت - باوفایی و پای بندی بر پیمان - آزادگی (هیهات مناالذله) - فرماندهی ویژه، مدیریت نمونه - غنای روحی از ماسوی الله - شرکت در میدانهای جنگ سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، نظامی - «کل» بینی نه «جزء» بینی - سازنده حرکتهای تاریخ ساز - مقاومت و مبارزه با وجود تنهایی - یقین و بصیرت کامل - پافشاری و استقامت در حق - - سپر دین بودن، نه دین سپری - اصالت با جهاد اکبر - ساختار روحی مناسب و هماهنگ با استراتژی عاشورا.

اصول تربیتی مدرسه حسینی؛

اصل حریت و آزادگی - اصل پارسایی و وارستگی - اصل خداترسی و ترس ناپذیری - اصل حفظ و مرزبانی حدود الهی- اصل بینایی و بیداری - اصل حمیت و سازش ناپذیری - اصل شجاعت و دلیری - اصل استقامت و پایداری - اصل پرواپیشگی و خودنگهداری - اصل استخدام وسایل درست در راه اهداف متعالی - اصل دیگرخواهی و مشارکت درونی - اصل برانگیختن به نیکی و بازداشتن از بدی - اصل والاهمتی - اصل جهاد و سختکوشی - اصل از خودگذشتگی و فداکاری - اصل غیرت دینی- اصل حق محوری و حق طلبی - اصل نفی خودکامگی ونفیپذیریفتن خودکامگی - اصل تواضع و فروتنی در برابر ولایت- اصل تنسک و عبادت پیشگی - اصل پایبندی به عهد و پیمان، وفاداری و امانتداری - اصل کرامت مندی و عزت مندی

 

درس هاى نهضت عاشورا

حسين (ع ) معلم بشريت

حسین بن على درس غيرت به مردم داد، درس تحمل و بردبارى به مردم داد، درس تحمل شدايد و سختى ها به مردم داد، اينها براى ملت مسلمان درس هاى بسيار بزرگى بود، پس اينكه مى گويند: حسين بن على چه كرد و چطور شد كه دين اسلام زنده شد، جوابش همين است ؟ حسين بن على روح تازه دميد، خونها را به جوش آورد، غيرتها بار تحريك كرد، عشق و ايده آل به مردم داد، حس استغناء در مردم به وجود آورد، درس صبر و تحمل و بردبارى و مقاومت و ايستادگى در مقابل شدايد به مردم داد، ترس ‍ را ريخت ، همان مردمى كه تا آن مقدار مى ترسيدند، تبديل به يك عده مردم شجاع و دلاور شدند.

درس زندگى همراه عزت

مى آييم روز عاشورا، مى بينيم تا آخرين لحظات حيات حسين عليه السلام مكرمت و بزرگوارى ؛ يعنى همان محور اخلاق اسلامى ، محور تربيت اسلامى در كلمات او وجود دارد. در جواب فرستاده ابن زياد مى گويد: لا اعطيكم بيدى اعطاء الذليل و لا افر فرار العبيد؛ من مانند يك آدم پست و دست به دست شما نمى دهم ، مانند يك بنده و برده هرگز نمى آيم اقرار بكنم كه من اشتباه كردم ، چنين چيزى محال است ، بالاتر از اين در همان حالى كه دارد مى جنگد؛ يعنى در حالى كه تمام اصحابش كشته شده اند، تمام نزديكان و اقاربش شهيد شده اند، كشته هاى فرزندان رشيدش ‍ را در مقابل چشمش مى بيند، برادرانش را قلم شده در مقابل چشمش ‍ مى بيند و به چشم دل مى بيند كه تا چند ساعت ديگر مى ريزند در خيام حرمش و اهل بيتش را هم اسير مى كنند، در عين حال در همان حال كه مى جنگد شعار مى دهد، شعار حكومت سيادت و آقايى ، اما نه آقايى به معنى اينكه من بايد رئيس باشم و تو مرئوس (بلكه به اين معنى كه ) من آقايى هستم كه آقاييم به من اجازه نمى دهد كه به يك صفت پست تن بدهم :

الموت خير من ركوب العار والعار اولى من دخول النار

درس ظلم ستيزى

امام حسين عليه السلام در كمال صراحت فرمود: اسلام دينى است كه به هيچ مؤ منى (حتى نفرموده به امام ) اجازه نمى دهد كه در مقابل ظلم ، سبم ، مفاسد و گناه بى تفاوت بماند.

 

درس ايجاد حس قهرمانى

اينكه من تاءكيد مى كنم كه حماسه حسينى و حادثه كربلا و عاشورا را بايد بيشتر از اين مورد استناد ما قرار بگيرد، به خاطر همين درس هاى بزرگى است كه اين قيام مى تواند به ما بياموزد. من مخالف رثاء و مرثيه نيستم ، ولى مى گويم اين رثاء و مرثيه بايد به شكلى باشد كه در عين حال آن حس ‍ قهرمانى حسينى را در وجود ما تحريك و احياء بكند.

 

 

 

درس عدالت و آزادى خواهى

در رثاى قهرمان بگرييد، براى اينكه احساسات قهرمانى پيدا كنيد، براى اينكه پرتوى از روح قهرمان در روح شما پيدا شود و شما هم تا اندازه اى نسبت به حق و حقيقت غيرت پيدا كنيد، شما هم عدالت خواه بشويد، شما هم با ظلم و ظالم نبرد بكنيد، شما هم آزاديخواه باشيد، براى آزارى احترام قائل باشيد، شما هم سرتان بشود كه عزت نفس يعنى چه ؟ شرف و انسانيت يعنى چه ؟ كرامت يعنى چه ؟

درس آزادى روح

حسن فرزند پيغمبر است . او وقتى ايمان خود را به تعليمات پيغمبر نشان مى دهد، پيغمبر جلوه مى كند، پيغمبر متجلى مى شود، آن چيزهايى كه بشر هميشه به زبان مى آورد، ولى در عمل او كمتر ديده مى شود در وجود حسين ديده مى شود. چطور روح بشر اين مقدار شكست ناپذير مى شود؟ سبحان الله بشر به كجا مى رسد، روح بشر چقدر شكست ناپذير بايد باشد كه بدنش قطعه قطعه مى شود، جوانانش جلوى چشمش قلم قلم مى شوند، در منتهى درجه تشنه مى شود و حتى به آسمان كه نگاه مى كند، به نظرش ‍ تيره و تار است ، خاندانش را مى بيند كه اسير مى شوند هر چه داشته از دست داده است ، ولى يك چيز براى او باقى مانده و آن روحش است . هرگز روحش شكست نمى خورد.

روز درس از عاشورا

روز عاشورا است . روز معراج حسين بن على عليه السلام است . روزى است كه ما بايد از روح حسين ، از غيرت حسين ، از مقاومت حسين ، از شجاعت و دليرى حسين ، از روشن بينى حسين پرتوى بگيريم ، بلكه ما هم ذره اى آدم شويم ، بيدار شويم .

 

 

ظهور هر ساله حسين

داشتان امام حسين بك سوژه است براى عالم اسلام و يك نوع تجديد حيات امر به معروف و نهى از منكر است ، يك نوع ظهورى است كه هما ساله سيدالشهداء در مظهر خطبا و گويندگان و يا در مظهر مصلحين و انقلابيون صالح مى كند.

درس اقامه امر به معروف و نهى از منكر

اين خطابه و منبر كه الان در ميان ما شايع است ، مولود حادثه عاشورا و توصيه ائمه اطهار به اقامه عزاى سيد الشهداء است ، از بركات عزادارى سيد الشهداء است . اشخاص عاقل و فهميده و متدين گفتند: حالا كه مجالسى به نام سيد الشهداء عليه السلام تشكيل مى شود، حالا كه مردم به نام امام حسين جمع ميشوند، چرا ما به اين وسيله از يك اصل ديگر استفاده نكنيم ؟ چرا ضمنا اصل ديگرى را اجرا نكنيم ؟ و آن ، اصل امر به معروف و نهى از منكر است . لهذا حسين بن على صاحب دو كرسى شد: يك كرسى مرثيه خوانى و كرسى ابراز احساسات به سود مظلوم و عليه ظالم ، كه اگر به طرز صحيحى اجرا شود آن هم آثار عظيم دارد كه قبلا عرض ‍ كردم ، و ديگر كرسى .

امر به معروف و نهى از منكر. در اين كشور آنچه ارشاد و هدايت به امر به معروف و نهى از منكر قولى و زبانى مى شود با نام مقدس حين بن على مى شود و چه كار خوبى و چه سنت خوبى بوده كه به عمل آمده است ، چه خوب كردند كه كرسى حسين بن على را ضمنا كرسى امر به معروف و تعليمات اصولى دين و فروع دين قرار دادند، از احساسات مردم نسبت به حسين بن على كه احساسات واقعى است استفاده خوب كردند،

مردم آنقدر كه به نام حسين بن على جمع مى شوند به نام ديگرى جمع نمى شوند. خوب استفاده كردند كه چنين سنتى را بر قرار كردند.

تنفر بشر از زشتى ها

اين چيست در بشر؟ اين ، چه حسين در بشر؟ اين ، مظهر انسانيت و نمايشگر اصالت انسانيت است . به طور كلى حس تحسين نسبت به نيكان و حس تنفر نسبت به بدان ، و لو اينكه در زمانهاى گذشته بوده‌اند، چيست ؟ وقتى كه نام يزيد و شمر را پيش ما مى برند با آن جنايت هايى كه مرتكب شده اند و از آن طرف نام شهيدان كربلا را براى ما ذكر مى كنند با آن فداكارى هايى كه انجام داده اند، در خودمان يك حس تنفر نسبت به دسته اول و يك حس اعجاب و احترام نسبت به دسته دوم پيدا مى كنيم ، اين چيست؟ آيا واقعا باز مساءله طبقه است ؛ ما فكر مى كنيم ، خودمان را در طبقه شهيدان كربلا مى بينيم و دشمنانمان را در آن دسته ديگر، و اين حس تنفر از يزيد و شمر همان حس تنفرى است كه از دشمن خودمان داريم ، ولى آنرا متوجه آنها مى كنيم و آن حس احترامى كه نسبت به شهيدان كربلا داريم ، همان ترحمى است كه به خودمان داريم يعنى همان تمايلى است كه به خودمان داريم ؛ و به اين صورت بيان مى كنيم ؟ اگر اين طور است ، پس آنكسى هم كه او را دشمن خودت و ستمگر نسبت به خودت حساب مى كنى به تو هيچ فرق ندارد. چون او هم (مطابق اين طرز تفكر) حق دارد كه مثلا از يزيد و شمر تحسين بكند و به آنها احترام بگذارد و از شهيدان كربلا تنفر داشته باشد؛ زيرا او هم خودش را كنار هم طبقه خود مى گذارد و به حكم همان حسى كه تو از دسته اول تنفر پيدا مى كردى و نسبت به دسته دوم تحسين و اعجاب داشتى او بر عكس ، نسبت به آنكه تو تنفر دارى ، تحسين دارد و نسبت به آنكه تو تحسين دارى ، تنفر دارد.