مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

دکتر محمود حسابی

سید محمود حسابی دانشمند و از جمله نخستين فيزيک پيشگان ايرانی دوران معاصر است.سید محمود حسابی در سال 1281 (ه.ش), از پدر و مادری تفرشی (سيد عباس و گوهرشاد حسابي) در تهران زاده شد. پس از سپری كردن چهار سال از دوران کودکی در تهران, به همراه خانواده (پدر, مادر, برادر) عازم شامات شد. در هفت سالگی تحصیلات ابتدایی خود را در بیروت, با تنگدستی و مرارتهای دور از وطن در مدرسه کشیشهای فرانسوی آغاز کرد و هم‌زمان, توسط مادر فداکار, متدین و فاضله خود (خانم گوهرشاد حسابی) , تحت آموزش تعلیمات مذهبی و ادبیات فارسی قرار گرفت. قرآن کریم را حفظ و به آن اعتقادی ژرف داشت. دیوان حافظ را نیز از برداشته و به بوستان و گلستان سعدی, شاهنامه فردوسی, مثنوی مولوی, منشات قائم مقام اشراف کامل داشت.

تحصیلات

شروع تحصیلات متوسطه‌اش مصادف با آغاز جنگ جهانی اول, و تعطیلی مدارس فرانسوی زبان بیروت بود. از این رو, پس از دو سال تحصیل در منزل برای ادامه به کالج آمریکایی بیروت رفت و در سن هفده سالگی لیسانس ادبیات عرب, در سن نوزده سالگی, لیسانس بیولوژی و پس از آن مدرک مهندسی راه و ساختمان را اخذ نمود. در آن زمان با نقشه کشی و راهسازی, به امرار معاش خانواده کمک می‌کرد. همچنین در رشته‌های پزشکی, ریاضیات و ستاره شناسی به تحصیلات آکادمیک پرداخت.

شرکت راهسازی فرانسوی که او در آن مشغول به کار بود, به پاس قدردانی از زحماتش, وي را برای ادامه تحصیل به فرانسه اعزام کرد و بدین ترتیب در سال1924 (م) به مدرسه عالی برق پاریس وارد و در سال 1925 (م) فارغ التحصیل شد. هم‌زمان با تحصیل در رشته معدن, در راه آهن برقی فرانسه مشغول به کار گردید و پس از پایان تحصیل در این رشته کار خود را در معادن آهن شمال فرانسه و معادن زغال سنگ ایالت «سار» آغاز کرد. سپس به دلیل وجود روحیه علمی, به تحصیل و تحقیق, در دانشگاه سوربن, در رشته فیزیک پرداخت و در سال 1927 (م) در سن بیست و پنج سالگی دانشنامه دکترای فیزیک خود را , با ارائه رساله‌ای تحت عنوان «حساسیت سلولهای فتوالکتریک», با درجه عالی دریافت کرد.

تئوري (بي نهايت بودن ذرات) ايشان در ميان دانشمندان و فيزيک دانهاي جهان شناخته شده است. نشان «اوفيسيه دولالژيون دونور» و همچنين نشان «کوماندور دولالژيون دونور» ، بزرگترين نشان هاي کشور فرانسه ، به ايشان اهدا گرديد. استاد تنها شاگرد ايراني پروفسور انيشتين بوده و در طول زندگي با دانشمندان طراز اول جهان نظير شرودينگر، بورن، فرمي، ديراک، بوهر و نيز فلاسفه و ادبايي همچون آندره ژيد، براتراند راسل تبادل نظر داشت. ايشان از سوي جامعه علمي جهان به عنوان «مرد اول علمي جهان» در سال 1990 ميلادي برگزيده شد.

دکتر محمود حسابي چهره برجسته علم و فرهنگ معاصر و بنيان گذار فيزيک نوين بود. استاد حسابي به چهار زبان فرانسه، انگليسي، عربي و آلماني مسلط بود و در مطالعات و تبادل نظر علمي از آنها استفاده مي کرد و جالب تر اينکه وي به زبانهاي سانسکريت، لاتين، پهلوي، اوستايي، ترکي و ايتاليايي نيز اشراف داشت و آنها را در تحقيقات علمي خود ، بخصوص در زمينه واژه گزيني زبان فارسي به کار مي برد. مدارک ، نشانه ها، لوح هاي يادبود و تقديرنامه ها گوياي جايگاه علمي استاد در دانشگاه هاي معتبر داخل و خارج از کشور همچون آکسفرد و کمبريج است.حسابی با شعر و موسیقی سنتی ایران و موسیقی کلاسیک غرب به خوبی آشنایی داشت و در چند رشته ورزشی موفقیتهایی کسب كرد که از آن میان می‌توان به دیپلم نجات غریق در رشته شنا اشاره نمود.

دکتر سيد محممود حسابي بنيانگذار مرکز انرژي اتمي ايران در اواخر جنگ جهاني دوم و با پيدايش انرژي اتمي و تحقق پيش بيني اوايل قرن بيستم دانشمند نابغه اين قرن «آلبرت انيشتين» درباره تبديل جرم به انرژي ، در سطحي قابل ملاحظه يک سوال و يک نگراني جوامع بشري را فراگرفت. پروفسور حسابي ، براي نخستين بار موضوع پيشرفت هاي اتمي جهان را در ايران مطرح و توجه افراد به اين مهم جلب کرد که ايران نبايد در اين رشته علمي ، که ترقي آينده جهان بدان وابسته است ، از ساير کشورها عقب بماند.

پروفسور حسابی به دلیل عشق به میهن و با وجود امکان ادامه تحقیقات در خارج از کشور به ایران بازگشت و با ایمان و تعهد, به خدمتی خستگی ناپذیر پرداخت تا جوانان ایرانی را با علوم نوین آشنا سازد. پایه گذاری علوم نوین و تاسیس دارالمعلمین و دانشسرای عالی, دانشکده‌های فنی و علوم دانشگاه تهران, نگارش ده‌ها کتاب و جزوه و راه اندازی و پایه گذاری فیزیک و مهندسی نوین, و‌ی را به نام پدر علم فیزیک و مهندسی نوین ایران در کشور معروف کرد. حدود هفتاد سال خدمت علمی او در گسترش علوم روز و واژه گزینی علمی در برابر هجوم لغات خارجی و نیز پایه گذاری مراکز آموزشی, پژوهشی, تخصصی, علمی و ..., از جمله اقداماتی ارزشمند به شمار می‌رود که برای نمونه به مواردی اشاره می‌کنیم:

• اولین نقشه برداری فنی و تخصصی کشور (راه بندرلنگه به بوشهر)
• اولین راهسازی مدرن و علمی ایران (راه تهران به شمشک)
• پایه گذاری اولین مدارس عشایری کشور
• پایه گذاری دارالمعلمین عالی
• پایه گذاری دانشسرای عالی
• ساخت اولین رادیو در کشور
• راه اندازی اولین آنتن فرستنده در کشور
• راه اندازی اولین مرکز زلزله شناسی کشور
• تأسيس سازمان انرژي اتمي ايران
• راه اندازی اولین رآکتور اتمی سازمان انرژی اتمی کشور
• راه اندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران
• تعیین ساعت ایران
• پایه گذاری اولین بیمارستان خصوصی در ایران, به نام بیمارستان «گوهرشاد»
• شرکت در پایه گذاری فرهنگستان ایران و ایجاد انجمن زبان فارسی
• تدوین اساسنامه طرح تاسیس دانشگاه تهران
• پایه گذاری دانشکده فنی دانشگاه تهران
• پایه گذاری دانشکده علوم دانشگاه تهران
• پایه گذاری شورای عالی معارف
• پایه گذاری مرکز عدسی سازی اپتیک کاربردی در دانشکده علوم دانشگاه تهران
• پایه گذاری بخش آکوستیک در دانشگاه و اندازه گیری فواصل گامهای موسیقی ایرانی به روش علمی
• پایه گذاری و برنامه ریزی آموزش نوین ابتدایی و دبیرستانی
• پایه گذاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
• پایه گذاری مرکز تحقیقات اتمی دانشگاه تهران
• پایه گذاری اولین رصدخانه نوین در ایران
• پایه گذاری مرکز مدرن تعقیب ماهواره‌ها در شیراز
• پایه گذاری مرکز مخابرات اسدآباد همدان
• پایه گذاری انجمن موسیقی ایران و مرکز پژوهشهای موسیقی
• پایه گذاری کمیته پژوهشی فضای ایران
• ایجاد اولین ایستگاه هواشناسی کشور (در ساختمان دانشسرای عالی در نگارستان دانشگاه تهران)
• تدوین اساسنامه و تاسیس موسسه ملی ستاندارد
• تدوین آیین نامه کارخانجات نساجی کشور و رساله چگونگی حمایت دولت در رشد این صنعت
• پایه گذاری واحد تحقیقاتی صنعتی سغدایی (پژوهش و صنعت در الکترونیک, فیزیک, فیزیک اپتیک, هوش مصنوعی)
• راه اندازی اولین آسیاب آبی تولید برق (ژنراتور) در کشور
• ایجاد اولین کارگاههای تجربی در علوم کاربردی در ایران
• ایجاد اولین آزمایشگاه علوم پایه در کشور
• وزير فرهنگ در دولت دکتر مصدق
• رياست هيئت مديره و مديرعامل شرکت ملي نفت ايران در دوره دکتر مصدق
• مخالفت با طرح قانون ننگين کاپيتولاسيون در مجلس
• مخالفت با طرح قرارداد ننگين کنسرسيوم در مجلس
• مخالفت با قرارداد عضويت ايران در پيمان سنتو در مجلس

درگذشت

پروفسور حسابي در 12 شهريور سال 1371 هجري شمسي در بيمارستان دانشگاه ژنو به هنگام معالجه قلبي، بدرود حيات گفتند. مقبره استاد، بنابه خواسته ايشان ، در زادگاه خانوادگي اش در شهر دانشگاهي تفرش قرار دارد.

آثار

آثار به جای مانده از محمود حسابی در زمینه‌های فیزیک، زبان فارسی و پژوهش‌های فرهنگی شامل ۲۱ کتاب و مقاله‌است. برخی از مهمترین آثار وی عبارتند از:

۱- کتاب‌های فیزیک دبیرستان ۱۳۱۸.

۲- کتابی در تفسیر امواج دوبر در شش رساله، دانشگاه تهران ۱۹۴۶.

۳- مقاله ذرات پیوسته، در نشریه آکادمی علوم آمریکا ۱۹۴۷.

۴- مقاله‌ اثبات نظری بیشتر بودن جرم ذرات شارژ شده به وسیله نور نسبت به الکترون(پیشنهاد تفسیر قانون جاذبهٔ عمومی نیوتون و قانون میدان الکتریکی ماکسول)، گزارش نشریه انجمن فیزیک آمریکا ۱۹۴۸.

۵- مقاله مدل ذرات بی‌نهایت گسترده، نشریهٔ فیزیک فرانسه ۱۹۵۷.

۶- کتاب دیدگانی فیزیک دانشگاه تهران ۱۳۴۰

۷- رساله نظریه ذرات بی‌نهایت گسترده، دانشگاه تهران ۱۹۷۷.

منابع

• سایت رسمی دکتر محمود حسابی (www.hessaby.com)
• سايت www.golerose.blogfa.com
• کتاب { مرد نخستين} به نوشته محمود اکبرزاده، تهران، شرکت انتشارات سوره مهر، 1385