سلامت سالمندان

مقدمه:

پيري يك فرآيند طبيعي از تغييرات مربوط به زمان است كه با تولد شروع شده و در سراسر زندگي ادامه مي‌يابد. سن پيري مرحله نهايي زندگي است. امروزه تعداد سالمندان در كليه كشورهاي جهان در حال افزايش است، سالمندان يكي از اقشار جامعه هستند كه به مراقبتهاي ويژه نيازمندند. خوشبختانه با توجه به فرهنگ اصيل ايراني و در سايه تعاليم اسلامي اين قشر در كشور ما از احترام خاصي برخوردارند و اغلب در خانواده زندگي مي‌كنند.

مراقبت از سالمندان نياز به آگاهيهاي فني و پيچيده ندارد. اگر اطرافيان، افراد خانواده و فرد سالمند بعضي از نكات را بدانند و رعايت كنند، ميتوان از بسياري از حوادث ناگواري كه براي سالمندان رخ ميدهد پيشگيري نمود و شرايطي را فراهم ساخت كه سالمند خود را در خانواده فرد مفيدي احساس كرده و سربار نداند.

مشكلات و بيماريهاي دوران سالمندي

گرچه بيشتر سالمندان تصور ميكنند كه از سلامتي برخوردارند، اما از هر 5 سالمند حداقل 4 نفر مبتلا به بيماريهاي مزمن مي‌باشند.

با كنترل منظم فشارخون و وزن، استفاده از آب آشاميدني سالم، رژيم‌غذايي مناسب و مشاوره با پزشك و پرسنل بهداشتي مي‌توان از بروز بسياري از اين بيماريها جلوگيري كرد.

بيماريهاي شايع دوران سالمندي

 

سكته	كاهش شنوايي
سرطان	بيماريهاي تنفسي
ديابت قندي	بي‌اختياري ادرار
فشار‌خون بالا	اختلال يا فقدان بينايي
بيماريهاي قلبي و عروقي	مشكلات دهان و دندان
بيحركتي در اثر مشكلات جسمي (شكستگيها، بيماريهاي مفصلي… )
انواع اختلالات رواني

 

روشهايي كه با بكار بردن آنها ميتوان از بروز اين بيماريها پيشگيري نموده و يا شدت آنها را كاهش داد.

• پياده‌روي و ورزش
• استفاده از رژيم غذايي مناسب
• پرهيز از مصرف زياد چربي، قند و غذاهاي سرخ شده
• پرهيز از شرايط خستگي‌زا
• كنترل وزن
• پرهيز از استعمال دخانيات و مشروبات الكلي
• آزمايشات منظم دوره‌اي
• دوره‌اي از عوامل استرس‌زا

پيامهاي اساسي براي حفظ سلامت سالمندان

1- زندگي فعال بايد حفظ شود، از خوابيدن و استراحت زياد اجتناب كنيد.

2- قدم زدن بهترين نوع ورزش است. در صورت محدوديت حركت مفصلها و در مورد انجام ساير حركات ورزشي با پزشك مشورت كنيد. از انجام ورزشهاي سنگين بايد احتراز نمود.

3- بهداشت فردي بسيار مهم است. استفاده منظم از حمام بخصوص در صورت بي‌اختياري ادرار مهم است. به خاطر بسپاريد كه پوست در سنين بالا خشك ميشود بنابراين از استفاده زياد از صابون بپرهيزيد.

4- خواب خوب در شب بدون استفاده از داروهاي خواب‌آور اهميت دارد. داشتن يك برنامه روزانه فعال، خواب‌ خوب شب را تضمين مي‌كند.

5- اجابت مزاج منظم در سنين بالا اهميت دارد. زيرا سالمندان معمولا به يبوست مبتلا مي‌شوند. مصرف كافي مايعات و ميوه‌هايي مانند: گلابي رسيده، آلو و آلوزرد، انجام ورزش، در نظر گرفتن زمان منظم براي رفتن به توالت تا حد زيادي يبوست را كاهش مي‌دهد.

6- توصيه مي‌گردد سالمندان حتي اگر تشنه نباشند آب، مايعات و آب‌ميوه به مقدار مكرر بنوشند. استفاده از مايعات موجب زيادي ادرار شده و از ابتلا به عفونت‌هاي ادراري كه در اين سنين بسيار اتفاق مي‌افتد جلوگيري مي‌نمايد.

7- آب و هواي زياد سرد و زياد گرم مناسب سالمندان نيست.

8- در صورت احتياط‌هاي ايمني مي‌توان از بسياري از حوادث دوران پيري جلوگيري كرد. با اندكي مراقبت از سالمندان در خانواده مي‌توان از بروز شرايط خطرآفرين پيشگيري نمود زيرا بسياري از حوادث سالمندان، در خانه اتفاق مي‌افتد.

به منظور پيشگيري از حوادث در سالمندان توجه به اين نكات ضروري است:

• در زمان رفت و آمد در منزل مخصوصاً استفاده از پله‌ها مطمئن شويد كه نور كافي وجود دارد، مخصوصاً هنگام پايين آمدن از پله‌ها مواظب باشيد.
• هميشه به خاطر داشته باشيد كه فرش و موكت و ساير زير انداز‌ها مي‌توانند بر روي كف زمين بلغزند و باعث سر خوردن و افتادن شما شوند.
• هنگام راه رفتن روي سطوح خيس و لغزنده مانند كف حمام بايد بسيار مواظب باشيد.
• برخاستن ناگهاني از خواب و يا از حالت نشسته به حالت ايستاده ممكن است موجب عدم تعادل شما شود. بنابراين از انجام حركات سريع بپرهيزيد.
• هنگام عبور از خيابان مي‌توانيد با رعايت احتياط‌هاي لازم از بروز حوادث خياباني پيشگيري كنيد.
• در هنگام آشپزي ممكن است سوختگي اتفاق افتد، لذا فوق‌العاده محتاط باشيد.

9- براي جلوگيري از خطرات ناشي از مصرف نامناسب داروها به نكات زير دقت كنيد:

• تمام داروها فقط بايد با دستور پزشك مصرف شود. بهتر است داروها زير نظر يكي از اعضا جوانتر خانواده مصرف شود:

از مصرف داروهاي غير معمول پرهيز كنيد.

توصيه‌هاي مهم تغذيه‌اي براي سالمندان

برنامه‌هاي غذايي سالمندان بايد حاوي مواد غذايي غني از ويتامين‌ها و املاح (به ويژه‌ كلسيم و آهن) مانند شير و لبنيات، گوشت و حبوبات باشد.

با توجه به اينكه جويدن غذا براي سالمندان مشكل است مصرف غذاهاي نرم و آب‌ميوه توصيه مي‌شود. در سالمندان مبتلا به فشارخون بالا، رژيم غذايي كم نمك و در صورت نياز كاهش وزن پيشنهاد مي‌گردد.

سالمندان بايستي از مصرف غذاهاي چرب و سرخ كرده پرهيز نمايند.

توصيه مي‌شود حتماً روزانه ار سبزيجات و ميوه‌جات تازه استفاده شود.

10- رژيم غذايي صحيح در مناسب نگه ‌داشتن شرايط جسمي در سنين بالا نقش مهمي دارد.

غذاهايي را انتخاب كنيد كه با فعاليت بدني شما سازگار باشد.

به ياد داشته باشيد:

بسياري از سالمندان ممكن است به بيش از يك اختلال مبتلا باشند. با توصيه‌هاي پزشكي مناسب و شيوه‌هاي مناسب زندگي، فرد سالمند مي‌تواند فعال بوده و زندگي سالمي داشته باشد.

اجتناب از تنهايي و گوشه‌گيري مهم است تلاش كنيد موفق باشيد و با خويشاوندان و همسايگان تماس برقرار كنيد.

دانشگاه علوم پزشکي و خدمات بهداشتي درماني استان فارس - حوزه معاونت بهداشتي درماني استان فارس

واحد بهداشت خانواده

بازگشت به فهرست

آنچه افراد بالاي 60 سال بايد بدانند.

دراين سن چه غذايي براي من مناسب است؟

• رژيم غذايي سالمندان بايد حاوي مواد غذايي غني از ويتامين‌ها، املاح و بويژه كلسيم و آهن باشد. لذا مصرف شير و لبنيات، سبزيها و ميوه‌ها و گوشت توصيه مي‌شود.
• تعداد وعده‌هاي غذا بايد حداقل روزي 5 وعده و مقدار غذا در هر وعده كم باشد.
• در سالمنداني كه جويدن غذا براي آنها مشكل است، مصرف غذاهاي نرم مانند پوره، گوشت‌هاي نرم، سوپ، آش‌هايي كه حبوبات زياد ندارند، آب ميوه، ميوه‌هاي رنده شده، سبزي خرد شده توصيه مي‌شود.
• غذاهاي چرب و سرخ شده، سس مايونز، سبزيهاي نفاخ مانند كلم و گل‌كلم بهتر است تا حد امكان كمتر مصرف شود.
• مصرف تخم مرغ به سه عدد در هفته محدود شود.
• مصرف چربي كم شود آن مقدار كم هم روغن مايع مانند روغن زيتون باشد.
• براي جلوگيري از كم آب شدن بدن روزانه حداقل 8-6 ليوان مايعات ترجيحاً آب ساده تا قبل از ساعت 8 شب بنوشيد.
• در صورت داشتن يبوست و بي‌خوابي يك ليوان شير‌گرم قبل از خواب بنوشيد.

 

اغلب اوقات دهان من خشك مي‌شود چه توصيه‌اي داريد؟

براي برطرف شدن خشكي دهان :

• نصف قاشق چايخوري نمك را در يك ليوان آب حل كنيد و چندين بار در طول روز رهان خود را با اين محلول بشوييد.
• روزانه 8-6 ليوان مايعات مصرف كنيد.
• قبل از خوردن غذا كمي آب بنوشيد.
• از مصرف خودسرانه دارو خودداري كنيد.
• از كشيدن سيگار، قليان و چپق خودداري كنيد.
• ميوه‌ها و سبزي‌هاي تازه را بيشتر مصرف كنيد.

اهميت ورزش و فعاليت بدني:

فعاليت بدني و ورزش منظم در طول عمر، به خصوص سنين بالا عامل حفظ و حتي تقويت قلب، ريه‌ها، اعصاب و استخوان مي‌باشد. با فعاليت ورزشي مي‌توان مرگ و مير ناشي از بيماريهاي عروقي قلب، سرطان روده بزرگ و افزايش قند خون بزرگسالي را كاهش داد. فعاليت بدني در كنترل چاقي، كلسترول بالا و فشارخون مؤثر است.

ورزش يكي از عوامل مهم براي قرار گرفتن كلسيم در داخل استخوان و محكم شدن استخوان‌هاست.

ورزش از افسردگي‌هاي دوران سالمندي جلوگيري مي‌كند. فوايد زودرس ورزش شامل بهبود تعادل و هماهنگي، افزايش قدرت عضلاني، افزايش انعطاف‌پذيري و متابوليسم هوازي بدن است.

اگر مي‌خواهيد:…

• كمتر به اطرافيان وابسته باشيد،
• كارهاي مورد علاقه‌تان را انجام دهيد،
• زندگي شاداب داشته باشيد،
• هزينه كمتري صرف درمان كنيد،

...ورزش کنيد

ورزش مناسب سن من چه ورزشي است؟

حتي افراد بسيار ضعيف و ناتوان نيز مي‌توانند با فعاليت‌هاي بدني مناسب سلامتي‌شان را به دست بياورند و به ديگران وابسته نباشند.

شما با يك برنامه پياده‌روي كه به آرامي شروع شده و به طور تدريجي سرعت و مسافت آن افزايش يافته است، پس از مدتي مي‌توانيد توانايي‌هاي تنفسي خود را به حد يك فرد جوان برسانيد.

بهتر است قبل از شروع پياده‌روي با حركات كششي عضلات خود را گرم كنيد. سپس مدت 15-10 دقيقه پياده‌روي كنيد.

مدت پياده‌روي را به تدريج افزايش دهيد تا حداكثر به يك ساعت در روز برسد. اگر توانايي انجام 30 دقيقه پياده‌روي نداريد، مي‌توانيد سه پياده‌روي 10 دقيقه‌اي داشته باشيد.

 

نمي‌خواهم حافظه قوي من ضعيف شود چه كنم؟

• هر روز به اخبار راديو تلويزيون گوش دهيد.
• سعي كنيد هر روز مطلب جديدي ياد بگيريد.
• كتاب يا روزنامه مطالعه كنيد.
• جدول حل كنيد.
• خاطرات خود را بنويسيد.
• بازيهاي فكري مانند شطرنج انجام دهيد.
• با دوستانتان مشاعره كنيد.
• دفترچه يادداشت همراه داشته باشيد و مطالب مورد نياز را يادداشت كنيد.
• قند، چربي و نمك كمتري مصرف كرده ولي مصرف ميوه و سبزي تازه را بيشتر كنيد.

از خواب خود در شبها راضي نيستم چه كنم؟

• از چرت‌هاي روزانه اجتناب كنيد.
• قبل از خواب يك دوش آب گرم بگيريد.
• براي شام يك غذاي سبك بخوريد.
• پس از شام چاي و يا قهوه ننوشيد.
• قبل از خواب يك ليوان شير گرم بنوشيد.
• بدون تجويز پزشك از داروهاي خواب‌آور استفاده نكنيد.

اگر دچار كاهش ديد شدم چه كنم؟

• اگر در هنگام مطالعه دچار سر درد شده يا زود خسته شديد، با مراجعه به چشم پزشك و فراهم نمودن عينك اين مشكل برطرف مي‌شود.
• اگر دچار كاهش بينايي بدون درد هستيد، ممكن است دچار بيماري آب‌مرواريد باشيد. به چشم‌پزشك مراجعه كنيد. اين بيماري با عمل جراحي قابل درمان است.
• مطالعه، راه رفتن و بالا‌رفتن و پايين‌آمدن از پله و ساير كارهاي خود را در نور كافي انجام دهيد.

براي كاهش درد مفاصل چه كنم؟

• اگر دچار درد مفاصل ران‌ مهره‌ها، زانو و گردن هستيد اين حالات عموماً به علت آرتريت مزمن كه نشانه التهاب مفصل است مي‌باشد.
• به خاطر ترس از درد، در خانه و در بستر نمانيد. تا حد امكان بدون اينكه خود را خسته كنيد، از نظر جسمي فعال باشيد.
• اگر وزن شما زياد است، با روشهاي مناسب آنرا كم كنيد.
• دامنه حركات مفاصل را با ورزشهاي مناسب بهبود بخشيد و با پزشك مشورت كنيد.
• به جاي ايستادن بنشينيد و هنگام كار مكرراً استراحت كنيد.
• روي تشك سفت بخوابيد. از خم كردن سر به مدت طولاني و نشستن بر روي صندلي نرم و مبل گود پرهيز كنيد.

چگونه با مشكلات برخورد كنيم؟

در طول زندگي همواره در كنار خوشي و شادي، سختي و ناراحتي وجود دارد. زماني كه دلمان براي عزيزي تنگ شده است، از دست كسي ناراحت هستيم يا درآمدمان كم شده است روح، تحت فشار است.

• زمانيكه اين مسائل خارج از اختيار ما هستند مي‌توانيم توانايي خود را در برخورد با اين مسائل افزايش دهيم و از عواقب بعدي آن مانند اضطراب، (دل‌شوره) حواس‌پرتي،‌عصبانيت، بي‌خوابي، بي‌اشتهايي، زودرنجي و ………جلوگيري كنيم، در اين

در اين موارد:

• زماني كه به كمك نياز داريد از درخواست آن كوتاهي نكنيد.
• خود را به كار مشغول كنيد براي روز خود برنامه داشته باشيد اگر مشغول كار باشيد غم و ناراحتي و فكرهاي مزاحم كمتر به سراغ شما مي‌آيند.
• به كاري كه مورد علاقه‌تان است بپردازيد.
• به موسيقي گوش دهيد و تلويزيون تماشا كنيد.
• با يك نفر دوست يا اقوام نزديك تلفني صحبت كنيد، يا به ديدن او برويد.
• ورزش به كاهش اضطراب كمك مي‌كند.
• از خانه خارج شويد، به ديدن مغازه‌ها برويد يا در پارك قدم بزنيد.
• ياد خدا داروي شفابخش ناراحتي‌هاي روحي است و دردها و گرفتاريها را از انسان دور مي‌كند.
• هرگز خود را بي‌ثمر و از كار افتاده حساب نكنيد. اكثر كارهاي بزرگ در دنيا در سنين بالا انجام شده است.
• انسان به همان اندازه جوان است كه خود را مي‌پندارد.

در واقع شما همان سني را داريد كه احساس مي كنيد چون پيري بيشتر در ذهن انسان است . مهم اين است كه انسان از بودن خود بهره بگيرد و ثمربخش باشد چه در جواني و چه در پيري، با روحيه‌ي مثبت با نشاط‌تر و جوان‌تر مي‌شويد و شور و حرارتي در درون شما ايجاد مي‌شود. شما در مرحله‌ي تكامل قرار داريد و دنيا را با ديد بهتر و واقع‌بينانه‌تر مي‌بينيد. عقل و درك شما كامل شده است. حاصل تجربيات ارزنده‌ي خود را به كار ببريد. شما منبع خير، بركت و پيشرفت هستيد. با تجربيات و دانش خود جوهر زندگي را مي‌توانيد بهتر تشخيص دهيد و از زيبايي‌ها، الطاف و پديده‌هاي جهان بيشتر لذت مي‌بريد.

دانشگاه علوم پزشکي و خدمات بهداشتي درماني استان فارس - واحد بهداشت خانواده - واحد آموزش سلامت

بازگشت به فهرست