مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

اتم چيست ؟

همه چيز در جهان ، از باكتريهاي ذره بيني و ويروس هايي كه از ميكرون (Micron ، يك هزارم ميليمتر ) كوچكترند ، تا ستارگان و كهكشان هايي كه ميليون ها كيلومتر از ما دورند ، از اتم ساخته شده اند . اتم ها آن قدر ريزند كه با نيرومند ترين ميكروسكوپ ها نيز ديده نمي شوند . در سر يك سنجاق 000/000/000/000/000/000 /55 اتم وجود دارد ، اگر بتوانيم سرسنجاق را به اندازه ي يكي از عظيم ترين بناها بزرگ كنيم ، هر اتم آن مثل مگسي خواهد بود ، كه روي يكي از ستون ها بخزد .

اتم ها هم از تركيب سه ذره ي اصلي به نام هاي الكترون (Electron )، پروتون (Proton ) و نوترون (Noutron ) ساخته شده است . الكترون واحد الكتريسته ي منفي ، پروتون واحد الكتريسته مثبت ، و نوترون از لحاظ الكتريكي خنثي است. تركيب هاي مختلف ذرات اصلي ، اتم هاي متفاوتي را به وجود مي آورند . هر جسمي كه از تعداد اتم هاي همجنس جدا شود ، عنصر يا جسم ساده ناميده مي شود .

تاكنون درجهان109عنصرشناخته شدهاستكربن، اكسيژن ، آهن و زيبق (جيوه ) نمونه هايي از عناصرند كه از يك نوع اتم ساخته شده اند . اجسام مركب مواديهستندكهازدونوع اتم يا بيشترساخته شده اند . آب ،گازكربينيك ،كولروفورم ، نمك طعام و آموكيان نيز از مركباتند .

درون اتم :

پروتون ها با هم هسته ي اتم را مي سازند . الكترون ها روي مداري به دور هسته مي چرخند . اتم گاز هيدروژن كه ساده ترين اتم هاست تنها يك الكترون دارد و هسته ي آن نيز فقط يك پروتون است . اتم هليوم Helium گازي كه پيش از اين براي پركردن كشتيهاي هوايي به كار مي رفت ، ساختماني پيچيده تر دارد . اين اتم شامل دو الكترون در مدار وهسته اي مركب از 2 پروتون و2 نوتروناست . اتم كربن كه جزء اصلي زغال و مواد معمولي است ، باز هم ساختمان پيچيده تري دارد . اين اتم از 6 الكترون به دور هسته اي مركب از 6 پروتون و 6 نوترون درست شده است . اتم هاي ديگر بازهم پيچيده ترند . اتم پلاتين (طلاي سفيد ) فلز گرانبهايي كه براي ساختن گوهر و ابزار الكتريكي به كار مي رود ، داراي 78 الكترون در مدار است . اين الكترون ها در 6 پوسته ، به دور هسته اي كه مركب از 195 پروتون و نوترون مي چرخند . كاليفرنيوم Calfornium يكي ازعناصري كه اخير كشف شده . اتمي با 98 الكترون در پومنته دارد و هسته اش شامل 248 پرتون و نوترون است .

تاريخچه اتم :

اين عقيده كه اتم ها اجزاي سازنده ي جهان هستند فكر تازه اي نيست . بيش از دو هزار سال پيش دموكريت Democritus فيلسوف يوناني اين نظريه را پيش كشيد كه جهان از ذرات بسيار ريز فناناپذير ساخته شده اند . اما تا سده ي نوزدهم به اين نظريه توجهي شد . در آغاز قرن گذشته جاندالتون دانشمند انگليسي ، دربارهيساختمان اتم ، بر پايه ي دانش امروزي نظريه اي ابراز كرد . وي عقيده داشت كه هرعنصري از اتم نوع خاص خود را دارد و همه ي اتم هاي يك عنصر يك نوعند . اين نظريه كم و بيش تا به امروز حفظ شده است . آگاهي امروزي ما از اتم در نتيجه ي كار همراه با شكيبايي پيشراهان قرن بيستم ، يعني نيلز بوهردانماركي ، تامسن ، واترفورد ، چدويك انگليسي ، هايزنبرگ آلماني ، ماري كوري و پيركوري فرانسوي و چندين نفر ديگر بدست آمده است . از هنگامي كه دانشمندان به راز « شكستن اتم » پي بردند و به ساختمان و طرزكار اتم آگاه شدند ، در اتم ، علاوه بر الكترون ، پروتون و نوترون ، ذرات ديگري چون پوزتيرون Positron و مزون Meson نيز كشف شد . پوزتيرون در اندازه شبيه الكترون است ولي داراي الكتريسته ي مثبت . مزون بزرگتر از الكترون است و مي تواند مثبت ، منفي يا خنثي باشد .

انرژي و انواع آن :

انرژي توانايي كردن كار است . كار وقتي انجام مي شود كه فعاليت وجود داشتهباشد . امواج دريا ، كشتيها ، لوكوموتيوها ، ورزشكاران ، مولكول هاي اتم ها هنگامي كه در حركتند نمونه اي از فعاليتند . ما اكنون مي دانيم كه گرما شكلي از انرژي است زيرا گرما واقعاً لرزش يا حركت اتم ها است . انرژي به اشكال ديگري نيز وجود دارد . انرژي هاي الكتريكي ، نوراني ، مكانيكي ، شيميايي و چندين انرژي ديگر . اين ها شكل هاي مختلف اتم يا گروهي از اتم و يا قسمت هايي از اتم هستند كه در حركتند . انرژي را موقعي كه كار واقعاً در حال انجام باشد ، انرژي جنبشي يا انرژي سينيتيك (Cinetique ) مي نامند . هواپيماي در حال پرواز و يا ورزشكار در حال دو ، نمونه هايي از انرژي جنبشي هستند . انرژي آماده براي كار را انرژي ذخيره اي (پتانسيل Potential ) مي نامند .يك ليتر بنزين در يك اتومبيل ويا زيرزميني پراز زغال سنگ ، نمونه هايي از انرژي پتانسيل هستند و وقتي بنزين به وسيله ي موتور اتومبيل مصرف مي شود ، انرژي پتانسيل به انرژي سينيتيك حركت ماشين به روي جاده تبديل مي شود و اتومبيل در حركت ام ، انرژي سينتيك ميليون ها در ميليون ها اتم است كه همه در يك جهت فضا پيش مي روند .

انرژيعبارتنداز: شيميايي ، گرمايي ، مكانيكي الكتريكي ، نوراني ، صوتي ، پتانسيل ، جنبشي ، هسته اي و سينيتيك .

جالب ترين اين ذرات نوترينوNeutrion است . كه چند سال پيشكشف شد . تصور مي شود نوكرنيد كوچكترين ذره ي ماده است ، كه مي تواند احتمالاً وجود داشته باشد . جرياني ازآن ها مي تواند از ميان پوسته ي زمين ، به خط مستقيم ، از استراليا Australia به انگلستان England سفر كند و در تمام راه بدون اين كه منحرف شود از فضاي بين اتم ها بگذرد . هم اكنون ، اين ها و بسياري از ذرات غير عادي اتمي مورد مطالعه پيگير فيزيكدانان اتمي .

يكي از عجيب ترين حوادث زمان ما كشف وجود ضدپروتون Anti-Proton است . اين ذره اگر به پروتون معمولي برخورد كند ، خودش و آن را نابود مي كند. بسياري از ستاره شناسان عقيده دارند كه در جهان ما ستارگان و مجموعه اي ازآنها وجود دارند كه از ضدماده Anti-Metter (ضد پروتون ، نوترون ، نوترينو و غيره ) ساخته شده اند .

داستان کشف عنصر«فسفر»

درسال 1669یکی ازکیمیاگران آلمانی به نام هنینگ براندسعی می کرد که ازموادارزان قیمت طلا بسازد .ازآنجاکه طلاراکاملترین فلزات می دانستند کیمیاگران آن رافلزاصیل می نامیدند.براند،استدلال می کرد که هیچ چیزاصیل ترازتن آدمی وموادی که به آن مربوط است نمی باشد .بنابراین ،شایدامکان داشته باشد که چیزهایی که مربوط به تن آدمی است قابل تبدیل به فلزاصیل یعنی طلاباشند.با اين فكر براند كمي پيشاب انسان را با ماسه مخلوط كرد و آن ها را در اجاقي حرارت داد . ما نمي دانيم كه چرا او ماسه را انتخاب كرد ولي اين براي كيمياگران غير معمول نبود . كه چيزهاي عجيب و غريب را با هم مخلوط كنند و حرارت دهند . براند وقتي كه مخلوط عجيب خود را از روي اجاق برداشت و سرد كرد ديد به شدت در تاريكي مي درخشند . البته براند طلا ساخته بود ، ولي ماده اي نرم و سفيد و براق به دست آورده بود . اين ماده در تركيبي كه در پيشاب انسان محلول بود، وجود داشت ولي براند اين را نمي دانست اولين ماده ي درخشان را فسفر ناميد كه كلمه اي است يوناني و به معناي «نوراني و درخشان » مي باشد فسفر يكي از عناصر شد ، زيرا نمي شد آن را به مواد ساده تري تجزيه كرد .

اقتباس از كتاب « شگفتي هاي شيمي »

حبيب سماعي

احيا كننده سنتور در ايران

استاد حبيب سماعي ، از بزرگترين استادان سنتور نواز تاريخ ايران ، در سال 1280 شمسي همزمان با سلطنت ناصرالدين شاه قاجار در تهران به دنيا آمد . حبيب سماعي در خانواده اي اهل موسيقي ديده به جهان گشود و در سايه استادي بزرگوار و قابل چون پدرش ، موسيقي را فراگرفت . پدرش "ميرزا حبيب سماع حضور" از استادان بزرگ سنتور دوران خويش و فرزند "ميرزا غلامحسين " ، (نوازنده كمانچه ) بود كه در ضمن نوازندگي سنتور از صداي گرمي هم برخوردار بود و عضي اوقات به خوانندگي هم مي پرداخت .

"سماع حضور " تصنيفهاي زيادي ساخته و خوانده است كه اكثر آنها را "عبدالله دوامي " بخاطر داشت و برخي ديگر را استاداني مانند " ابوالحسن صبا" آوا نويسي كرده اند از جمله :

- تصنيف در آواز بيات زنده " بيا تا گل برافشانيم "

- تصنيف در آواز ابوعطا"چه شود به چهره زرد من "

- تصنيف در دستگاه ماهور" تاب بنفشه مي دهد "

وفات "سماع حضور " در دهه اول سال 1300 شمسي دانسته اند و مزار وي در نيشابور است .

" حبيب سماعي " پنح ساله بودكه در محضر پدر شروع بهآموختن تمبك نمود .

حبيب كوچك وقتي پدرش در مجالس موسيقي سنتور مي زد با دستهاي كوچك خود ضرب مي گرفت و چون نمي توانست ضرب را در بغل بگيرد آن را روي بالش مي گذاشت و ساز پدر را همراهي مي كرد به اين ترتيب از اوان كودكي به يكي از مباني اساسي موسيقي يعني وزن به خوبي آشنا شد .

پدر حبيب تمام تلاش خود را براي آموزش سنتور به فرزندش بكار بست به طوريكه در 13 سالگي ساز حبيب شنيدني بود . گويد وقتي وي سازش را با نوازندگان معروف آن زمان هم كوك مي كرد هنرش مورد شگفتي شنوندگان بود . يكي از موسيقيدانهاي مشهور روزي به سماع حضور گفت : «گويي تو دو گرز چوبي به دست اين طفل داده اي تا به مغز من بكوبد و مرا عاجز كند .»

حبيب سماعي در دوران جواني به خدمت ارتش درآمد . وي از لباس نظام خوشش مي آمد ، گرچه در ارتش ترقي زيادي نكرد و تمام شهرتش به موسيقي بود .

«سماعي در سال 1316 با ابوالحسن صبا آشنا شد و اين دوستي تا پايان عمر سماعي ادامه يافت همچنين منجر به ارتباطش با اشخاصي چون جلال تاج اصفهاني (خواننده ) ، رضا روانبخش (ضرب گير و خواننده ) و مرتضي محجوبي (پيانيست ) شد .

.... در همين سالها بود كه يك كمپاني انگليسي براي پر كردن صفحه از وي دعوت به عمل آورد ... از ساز حبيب بيشتر از پنج صفحه پر شد . كه تنها يادگارهاي هنر او است . در اين صفحه ها ،"پروانه "، خواننده جواني كه صداي زيبا و رسايي داشت ، وي را همراهي مي كرد كه از ميان آنها صفحه "شور و شهناز" با دو چهار مضرب بسيار زيبايي كه حبيب در ابتداي آن نواخته است ، مورد توجه است "پروانه " در آغاز جواني به بيماري سل درگذشت .

سماعي در بداهه نوازي نيز بي مانند بود استاد برومند در اين باره مي گويد :«از صدها باري كه سماعي ، همايون نواخته است دو درآمد يكسان و دو شروع يكسان از او شنيده نشده است . به قدري در نواختن استاد و خلاق بود كه هيچ احتياجي به تكرار نداشت و در مدت يك ساعت كه ساز مي زد حتي يك نغمه را دو بار از او نمي شنيدند .»

تا پيش از حبيب ، سنتور ، سازي مهجور و ناشناخته در ايران بود و كمتر كسي آن را مي شناخت در ايران بود وكمتر كسي آن را مي شناخت اما از سال 1318 كه راديو تهران افتتاح شد و صداي ساز حبيب از راديو پخش مي شد ، اين ساز مورد اقبال عموم واقع شد و ديگر كمتر كسي بود كه صداي ساز حبيب را نشنيده باشد .

حبيب شاگردان زيادي نداشت و فقط چهار نفر افتخار شاگردي وي را داشتند كه حبيب آنها را از دوستان خود به حساب مي آورد .

« برجسته ترين آنها نور علي برومند (1285-1356) است . دومي مهندس " قباد ظفر" است كه دوست و معاشر حبيب به شمار مي آمد سومي "مرتضي عبدالرسولي " خطاط معاصر است كه به موسيقي آشنايي كامل دارد و حبيب مدتها در خانه وي زندگي مي كرد و سرانجام "مهدي ناظمي " كه نوازندگي و ساخت سنتور را از حبيب آموخته و سنتورهاي ساخته دست او هر كدام الگوي كاملي از كمال مطلوب ساز سنتور هستند شاگرد ديگر حبيب كه كمتر اسمي از وي به ميان آمده است ، خانم "طليعه كامران " است كه سالهاي زيادي را نزد او و حسين تهراني (1252-1290) به آموختن موسيقي پرداخت .

سماعي در سالهاي واپسين حيات (1324-1325) انزواي كاملي اختيار كرد و در اثر مرگ پسر كوچكش "حسن "كه حبيب وي را وارث هنر خود مي دانست ، بر اثر بيماري ذات الريه ، دچار ضعف فزاينده اي شد و در شب پنجشنبه 20تير 1325 درگذشت وي بيش از مرگش وصيت كرد تا او را در گورستان ظهير الدوله دفن كنند . در مراسم تشييع جنازه او ، اركستر نظامي ارتش او را تا ظهير الدوله مشابعت كرد .

استاد برومند مي گويد :«وقتي او مرد من در بستر بيماري بودم ولي تلفني وصيت او را انجام دادم. قباد ظفر بر روي سنگ قبر او عكس يك سنتور و دو مظراب را ترسيم كرد و به علت عشق او به موسيقي ، دوستانش در شب چهلم او بر سر مزارش جمع شدند و قطعاتي را كه استاد به آنها ياد داده بود نواختند .»

با نگاهي گذرا به زندگي حبيب سماعي در مي يابيم كه اگر او را بزرگترين استاد سنتور تاريخ ايران ندانيم بي شك يكي از بزرگترين سنتور نوازان و موسيقيدانان كشورمان در طول پيشينه چند هزار ساله موسيقي در ايران بوده و هست كه اين ساز اصيل ايراني را دوباره احيا كرد و از زوال آن جلوگيري نمود .

روانش شاد ويادش هميشه زنده باد .

موسيقي ايراني همانظور كه منشأ موسيقي مشرق زمين است بايد روزي موجب افتخار ايران باشد و ايراني ها به جاي تقليد از موسيقي غربي بايد همت كنند امثال سماعي را به جهانيان معرفي كنند واين نواي جان بخش را به گوش عالميان برسانند .

هانري ماسه