نویسنده: دکتر مهرداد منصوری "متخصص ارتوپدی"

فهرست مقالات مرتبط

زانو بزرگترین مفصل بدن بوده و هم حرکات لولایی بصورت خم و باز شدن دارد و هم تا حدودی میتواند حرکات چرخشی حول محور طولی را انجام بدهد. مفصل زانو بیش از هر مفصل دیگری در بدن مستعد آسیب دیدن است و این به خاطر نیروهای زیادی است که این مفصل باید تحمل بکند. در حین راه رفتن نیرویی معادل 1.5 برابر وزن بدن به زانو وارد میشود. در حین بالا رفتن از پله 4-3 برابر و در حین چمباتمه زددن یا دو زانو نشستن این مقدار به 8 برابر وزن بدن افزایش میابد.

زانو از کنار هم قرار گرفتن سه استخوان درست شده است. قسمت پایینی استخوان ران در بالا و قسمت بالایی استخوان درشت نی (تیبیا Tibia) در پایین مهمترین استخوان های تشکیل دهنده زانو هستند. در قسمت جلوی پایینترین قسمت استخوان ران استخوانی به نام کشکک یا پاتلا Patella قرار گرفته است. در کنار استخوان درشت نی هم استخوان نازک نی ( فیبولا Fibula) قرار دارد. پس زانو در واقع دو مفصل است که عبارتند از

• مفصل تیبیوفمورال Tibiofemoral joint : این مفصل از کنار هم قرار گرفتن استخوان ران و درشت نی درست میشود

• مفصل پاتلوفمورال Patellofemoral joint : این مفصل از کنار هم قرار گرفتن استخوان کشکک و ران درست میشود

وقتی از مفصل زانو صحبت میشود معمولا مقصود مفصل تیبیوفمورال است مگر اینکه نام دیگری ذکر شود. البته مفصل تیبیوفیبولار بالایی Superior tibiofibular joint که از کنار هم قرار گرفتن سر بالایی استخوان فیبولا و استخوان تیبیا ( درشت نی) درست شده است هم در کنار مفاصل بالا است ولی کپسول مفصلی آن از مفاصل قبل جدا است. این مفصل حرکات کمی دارد.

انتهایی پایینی استخوان ران یا فمور Femur بزرگ و پهن شده و بصورت دو نیمکره درآمده که در کنار یکدیگر قرار گرفته اند و به هر کدام از آنها کندیل Condyle میگویند. پس انتهای پایینی یا تحتانی استخوان ران دو کندیل داخلی یا مدیال Medial condyle و خارجی یا لترال Lateral condyle دارد. انحنای کندیل ها در قسمت عقب کمتر از جلو است و این شکل خاص موجب میشود تا لیگامان های جانبی یا کلترال زانو در حالت فلکشن یا خم، کمی شل تر شده و اجازه دهند تا در این وضعیت ساق تا حدودی حول محور طولی خود چرخش داشته باشد.

نمای مایل زانو از پشت

نمای نیمرخ زانو

این کندیل ها بر روی سطح بالایی استخوان درشت نی یا تیبیا قرار گرفته اند. بالای استخوان درشت نی بصورت حجیم و بزرگتری درآمده و در سطح بالایی آن یک سطح تقریبا صاف ایجاد شده که به آن صفحه یا پلاتوی تیبیا Tibial plateau میگویند. پلاتوی تیبیا شامل دو قسمت داخلی و خارجی است و در وسط آن دو برجستگی های خاری شکلی وجود دارند که به آنها برجستگی یا امی ننس های تیبیا Tibial eminence میگویند. دو امی ننس داخلی و خارجی در وسط پلاتوی تیبیا وجود دارد.

کندیل های استخوان ران بر روی دو سطح داخلی و خارجی پلاتوی تیبیا قرار میگیرند. بین دو کندیل داخلی و خارجی استخوان ران شیاری وجود دارد که استخوان کشکک بر روی این شیار قرار گرفته و میتواند بر روی شیار به سمت بالا و پایین حرکت کند. به این شیار، شیار پاتلوفمورال Patellofemoral groove میگویند.

نمای زانو از پشت

زیر استخوان کشکک و پشت تاندون عضله چهارسر بافت چربی وجود دارد که در تصویر بالا به رنگ خاکستری نشان داده شده است.

نویسنده: دکتر مهرداد منصوری "متخصص ارتوپدی"

فهرست مقالات مرتبط

کپسول مفصل زانو یک پرده بافتی است که دور تا دور مفصل را گرفته است. کپسول مفصل زانو در بالا به دورادور پایین استخوان ران درست در جایی که غضروف مفصلی شروع میشود میچسبد و در پایین هم به دورادور بالای استخوان درشت نی درست جایی که غضروف مفصلی شروع میشود متصل میشود.

در جلو هم به دورادور لبه مفصلی استخوان کشکک اتصال میابد.


در تصویر بالا کپسول مفصل زانو به رنگ فیروزه ای دیده میشود

در تصویر بالا دیده میشود که کپسول مفصل زانو در قسمت جلو تا بالای جلوی استخوان ران امتداد یافته است

بدین صورت یک کیسه بسته را تشکیل میدهد که سطوع مفصلی استخوان های ران و درشت نی و کششک درون آن قرار میگیرند. البته ذکر این نکته ضروری است که کیسه ای که کپسول مفصلی درست میکند در بالای کشکک چین میخورد و بدین ترتیب این کیسه در بالاتر از کشکک هم وجود دارد.

رباط های جانبی یا کلترال و تاندون های چهارسر و کشکک به کپسول مفصلی متصل بوده و در واقع جزئی از آن محسوب میشوند.

سطح داخلی کپسول مفصلی را پرده نازکی پوشانیده که به آن پرده یا لایه سینوویال Synovial membrane میگویند. سلول های پرده سینوویال مایع سینوویال را ترشح میکنند. مایع سینوویال در واقع همان مایع مفصلی است که وظایف آن یکی لیز و سر کردن سطح غضروف برای کاهش اصطکاک و دیگری تغذیه غضروف است.