مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چكيده. 1

سؤالات تحقيق.. 2

فرضيه‌هاي تحقيق.. 2

مقدمه. 3

فصل اول: كليات

1-1 تعريف اصطلاحي محيط زيست... 4

1-2 آلودگي محيط زيست... 6

1-3 سلامتي و بهداشت محيط.. 7

1-4 تعريف حقوقي از آلودگي محيط زيست... 8

1-5 منابع آلودگي.. 9

 

فصل دوم: جرائم زيست محيطي

2-1 جرم زيست محيطي.. 10

2-2 جايگاه جرم زيست محيطي.. 11

2-3 جرم زيست محيطي از لحاظ حقوقي.. 12

2-4 مفاهيم خاص جرم زيست محيطي.. 15

2-5 مفهوم جرم زیست محیطی در عرصه بین‌المللی.. 16

 

فصل سوم: مهم‌ترین جرایم زیست محیطی

3-1 آلودگی آب... 23

3-2 آلودگي هوا24

3-3 آلودگي خاك.... 25

3-4 آلودگي شيميايي.. 25

3-5 آلودگي صوتي.. 26

3-6 آلودگي هسته‌اي.. 26

3-7 آلودگي حرارتي.. 27

نتيجه‌گيري.. 28

منابع. 30

 

چكيده

به دنبال بروز يك سلسله درگيري‌هاي مسلحانه و نتايج زيان‌بار آنها و نيز رخ دادن برخي وقايع زيست محيطي مانند تخريب لايه ازون، افزايش گازهاي گل‌خانه‌اي، ريزش باران‌هاي اسيدي، جنگل‌زدايي، بيابان‌زايي و آلودگي‌هاي گسترده عناصر محيط زيست مانند آب و هوا، اكوسيستم موجود در زيست كره و يا به عبارت ديگر، محيط زيست جهاني و به ويژه حيات موجودات زنده با خطر جدي روبرو شد. كشورهاي مختلف و جامعه بين‌المللي براي مقابله با اين بحران، اقدامات گوناگوني مانند برگزاري كنفرانس‌ها و تدوين معاهدات (در سطح بين‌المللي) و وضع قوانين مقررات (در سطح داخلي) را به عمل آورند. در ايران نيز مانند بسياري از كشورهاي جهان موضوع حمايت از محيط زيست مورد توجه قرار گرفت و در قوانين و مقررات مختلف آلوده كردن و تخريب محيط زيست جرم تلقي شد. اما در عرصه بين‌المللي چنين حمايتي از محيط زيست به عمل نيامده و تاكنون نيز معاهده‌اي براي حمايت كيفري از محيط زيست تدوين شده است. از اين رو بي‌توجهي جامعه جهاني به لزوم حمايت كيفري از محيط زيست موجب شده است كه روند آلوده كردن آن همواره ادامه يابد.

در ايران نيز به دليل آنكه ضرورت حمايت جدي و مؤثر از محيط زيست هنوز به خوبي احساس نشده است و كمبودهاي چشمگيري در مرحله قانون‌گذاري، اجرايي و قضايي وجود دارد، انجام اقدامات آلاينده هم‌چنان ادامه يافته است.

بنابراين براي جلوگيري از ادامه يافتن اين وضعيت بايد در عرصه بين‌المللي آلوده كردن و تخريب محيط زيست جرم تلقي شود و براي آن مجازات مناسب در نظر گرفته شود و در سطح داخلي (ايران) نيز بايد قوه مقننه در راستاي تدوين منسجم و مورد نياز همراه با پاسخ‌هاي كيفري مفيد، قوه قضاييه در راه اعمال پاسخ‌هاي كيفري مؤثر براي تحقق هدف‌هاي گوناگون به ويژه حقوقي آن در مراكز علمي و دانشگاهي و نيز نظارت و كنترل فعاليت‌هاي گوناگون صنعتي، خدماتي و مانند آن، قدم‌هاي اساسي بردارند.

واژه هاي كليدي:محيط زيست، آلودگي و تخريب، جرم زيست محيطي

سؤالات تحقيق

1. چالش اساسي در نظام حقوقي ايران نسبت به ميزان كمي و كيفي حمايت كيفري از محيط زيست در قبال جرايم زيست محيطي چيست؟

2. چالش اصلي توجه نظام حقوقي بين‌الملل كيفري نسبت به جرايم زيست محيطي چگونه است؟

 

فرضيه‌هاي تحقيق

1. به نظر مي‌رسد در نظام حقوقي ايران ميزان كمي و كيفي حمايت از محيط زيست در قبال جرايم زيست محيطي مفيد و غني نيست.

2. به نظر مي‌رسد ابعاد توجه نظام حقوقي بين‌الملل كيفري نسبت به جرايم زيست محيطي در حد نياز و در برگيرنده حمايت كيفري مناسب از محيط زيست نيست.

 

مقدمه

به دنبال پيدايش انقلاب صنعتي در جهان، بشر و محيط زيست او نظاره‌گر بروز تغييرات و تحولات شگرفي بوده است. به ويژه در نيمه دوم قرن بيستم، گسترش و توسعه فن‌آوري توانايي انسان را در ايجاد دگرگوني‌هاي قابل توجه در محيط زيست، فزوني بخشيد.

هر چند صنعت و توسعه آن، رشد و شكوفايي در ابعاد مختلف زندگي بشر، به ويژه در بعد اقتصادي و مادي را (تأسيس مراكز توليدي و صنعتي نوين، استفاده از فن‌آوري‌هاي پيشرفته در زمينه بهره‌برداري بهينه از منابع و امكانات موجود در طبيعت، گسترش شهرها، ازدياد و تنوع كالاها و خدمات و مانند آن) به همراه آورده است، اما از آن‌جا كه توسعه اقتصادي كشورها در مراحل نخست خود به ملاحظات زيست محيطي بي‌توجه بوده است، خسارات شديدي را به محيط زيست وارد كرده است.

در اين راستا مي توان به بروز حوادث ناگوار زيست محيطي مانند حادثه اتمي بوپال هند و چرنوبيل روسيه و آلودگي‌هاي گوناگون وارده بر محيط زيست، به ويژه محيط زيست طبيعي و انساني اشاره كرد. وسائط نقليه كه روزبه‌روز بر تعداد آنها افزوده شده است، نقش بسزايي را در آلودگي هوا ايفا كرده‌اند. كارخانجات و مراكز صنعتي با توليد فاضلاب و پساب‌هاي آلوده و گاهي كشنده، زيان‌هاي قابل توجهي را به محيط زيست وارد كرده‌اند. دخالت بشر در طبيعت تا آن‌جا ادامه يافت كه اقليم مناطق را دگرگون كرد. رودها و درياها مصنوعي را بوجود آورد و در يك جمله مي‌توان گفت كه بشر تعادل موجود در طبيعت را برهم زد و در آن بي‌نظمي و نابساماني به وجود آورد. محيط زيست دچار آلايندگي و تخريب شد و در نتيجه آب و هواي كره زمين كه نقش بسزايي در سلامتي و حيات آدمي و ديگر موجودات دارد در وضعيت نامطلوبي قرار گرفت و با گسترش اين موضوع به ابعاد ديگر محيط زيست، فاجعه‌اي به نام «بحران محيط زيست» در عرصه جهاني پديد آمد. بنابراين نابساماني‌هاي موجود در طبيعت و آلودگي‌هاي زيست محيطي را بايد ناشي از بهره‌وري نادرست انسان از طبيعت و منابع آن دانست.

بنابراين از آن‌جا كه بحران زيست محيطي ناشي از اين اقدامات آلاينده يك معضل همه جانبه و فراگير در سطح ملي، فراملي و جهاني بوده است، مسئولين و نهادهاي داخلي و نيز سازمان‌ها و مراجع بين‌المللي، به ويژه سازمان ملل متحد تلاش خود را براي يافتن راهي به منظور حمايت از محيط زيست، كاهش ميزان آلودگي و پايين آوردن گستره صدمات وارده بر آن آغاز كردند.

فصل اول: كليات

 

1-1 تعريف اصطلاحي محيط زيست

در قوانين و مقررات كشور ما اعم از قانون اساسي، قوانين عادي و ديگر مقررات تعريفي از محيط زيست ارايه نشده است. بنابراين در اين زمينه نمي‌توانيم به ديدگاه قانوني استناد كنيم و ناگزير از مراجعه به متون ديگر خواهيم بود. هم‌چنين، در قوانين بسياري ديگر از كشورها مانند فرانسه و لهستان نيز تعريف حقوقي از محيط زيست بيان نشده است.[1] معاهدات و كنوانسيون‌هاي بين‌المللي نيز، تعريف خاصي از محيط زيست مطرح نكرده‌اند. درباره تعريف اصطلاحي محيط زيست، مفاهيم و عبارات گوناگوني بيان نشده است كه، صرف‌نظر از وجود اختلاف در كلمات و الفاظ، تشابه فراواني از حيث مفهوم ميان آنها وجود دارد. محيط زيست به عنوان يكي از رشته‌هاي مطالعاتي هم‌چون ديگر رشته‌هاي مطالعاتي، تعريف و مفهوم مخصوص به خود دارد.

وجود و استمرار حيات انساني و تمامي گياهان و جانوران منوط به وجود محيط مادي مناسب است. اين محيط مادي و يا به عبارت ديگر محيط زيست، مجموعه‌اي مركب از آب، هوا و ذرات معلق نظير دوده، خاك و غبار است. به عبارت ديگر، «محيط زيست متشكل است از نظام‌هاي اتمسفر (كه از هوا و ذرات آب و ذرات معلق تشكيل شده)، پروسفر (زمين)، بيوسفر (قشر زيست محيطي) و هيدروسفر (آب)».[2] هوايي كه ما آن را استنشاق مي‌كنيم و به وسيله آن نفس مي‌كشيم، قسمتي از اتمسفر مي‌باشد كه، كره زمين را پوشانده است و نزديك‌ترين لايه اتمسفر به زمين است كه تشكيل دهنده فضاي حيات جانداران است.

هوا از گازهايي مانند: اكسيژن، دي‌اكسيدكربن و ازت تركيب يافته است. زمين و يا به عبارت ديگر خاك، محلي است كه كليه فعل و انفعالات بشر و نيز دنياي گياهان و جانوران در آن واقع است. يعني پوشش خاكي است كه قسمت دروني زمين را در بر مي‌گيرد.

بيوسفر لايه‌اي است كه زمين را در برگرفته است و همراه با هيدروسفر، از بيوسفر و اتمسفري كه در مجاور سطح زمين قرار دارند، تشكيل شده است. درون اين لايه است كه شكل‌هاي گوناگون حيات اعم از انسان و ديگر جانداران، بر روي كره خاك به وجود آمده است. منابع اصلي استمرار حيات بر روي زمين، يعني آب، هوا و غذا از بيوسفر تأمين مي‌گردند. هيدروسفر نيز مجموعه‌اي مركب از اقيانوس‌ها، درياچه‌ها، درياها و مانند آن است كه ضامن بقاي تمامي موجودات و جانداران است. همان‌گونه كه خداوند فرموده است: «و جعلنا من الماء كل شئ حئ؛ و از آب همه چيز را زنده گردانيديم.»[3]

همچنين در تعريف محيط زيست آمده است كه، «محيط زيست عبارت است از محيطي كه فرآيند حيات را فراگرفته و با آن برهم كنش دارد. محيط زيست از طبيعت، جوامع انساني و نيز فضاهايي كه با فكر و به دست انسان شناخته شده‌اند، تشكيل يافته است و كل فضاهاي زيستي كره زمين، يعني زيست كره (بيوسفر)، را فرا مي‌گيرد.»

به اين ترتيب مشخص مي‌گردد كه، هر چند محيط زيستي كه از آن سخن گفته مي‌شود، تمامي فضاي حياتي زيست‌كره را شامل مي‌گردد و از آن مفهوم يك و از آن يك واحد منسجم و غيرقابل تفكيك استنباط مي‌شود، اما در اصل واحدي همانند و يكنواخت نيست و از مجموعه محيط‌هاي گوناگون، نظير: محيط‌هاي استپي (مرتع وسيع داراي علف و عاري از درخت)، بياباني، جنگلي تشكيل شده است و هر يك از اين محيط‌ها ارتباط متقابل با محيط ديگر دارد و به همين سبب است كه، اين واحد منسجم در برابر تغييراتي كه در هر كدام از اين محيط‌ها پديد مي‌آيد، از خود عكس‌العمل نشان مي‌دهد. بنابراين، هر يك از اين محيط‌ها به منزله جزئي از كل است كه، فعل و انفعالات موجود در آنها در قالب كل و يا به عبارتي زيست‌كره، قابل فهم و توجيه است.

بنابر تعريف ديگري كه از محيط زيست بيان شده است، محيط زيست محيطي است با خصايص بيولوژيكي، شيميايي و فيزيكي معين كه در آن محيط، بشر و ساير موجودات ذي حيات در طول زندگي خود مي‌توانند از يك زندگي طبيعي بهره‌مند باشند.[4]

از تعريف‌هايي كه درباره محيط زيست ارايه شده عناصر تشكيل دهنده‌ي آن نيز به خوبي شناخته مي‌شود. به اين ترتيب مي‌توان گفت كه اجزاي تشكيل دهنده محيط زيست عبارتند از: آب، هوا و زمين (خاك)، كه هر يك از اين قسمت‌ها نيز، خود داراي بخش‌هاي مختلف هستند.

 

1-2 آلودگي محيط زيست

آلودگي محيط زيست، كه بي‌توجهي به آن مي‌تواند حيات بشر و بقاي او را مورد تهديد و خطر جدي قرار دهد، موضوعي است كه توجه مجامع و سازمان‌هاي جهاني، بين‌المللي، منطقه‌اي و نيز داخلي حتي اشخاص را به آن معطوف داشته است. بنابر سفارشات فراوان و پياپي كنفرانس‌ها، كنوانسيون‌ها و مقررات مهم بين‌المللي و منطقه‌اي: كنفرانس استكهلم 1972 سازمان ملل متحد درباره محيط زيست و انسان و اصل نوزدهم بيانيه كنفرانس 1997 بين دولتي تفليس درباره آموزش محيط زيست و منشور 1975 بلگراد، چهارچوبه‌اي جهاني براي آموزش محيط زيست، ارايه آگاهي‌هاي لازم در اين باره ضروري شمرده شده است، زيرا تا زماني كه انسان‌ها درك درستي از تخريب محيط زيست و اثرات زيان‌بار و خطرناك آن در رابطه با حفظ و ادامه حيات خود و ديگر موجودات و دوام ساير ابعاد زيست محيطي نداشته باشند، براي حمايت از محيط زيست تلاش جدي به عمل نخواهند آورد.

 

[1]. مصطفي تقي‌زاده انصاري، «حقوق كيفري محيط زيست»، چاپ اول، تهران، نشر قومس، 1376، ص16.

[2]. احمد لواساني، «كنفرانس بين‌المللي محيط زيست در ريو»، چاپ اول، تهران، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، 1372، ص4-3.

[3]. قرآن كريم، سوره انبياء، آيه30.

[4]. بي‌نا، «بحران محيط زيست و نقش عوامل مختلف»، مجله صنعت حمل و نقل، شماره صدم، تابستان1370، ص104.