مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

سياست جديد و نقش تاريخي اديان در جهان بعد از 11سپتامبر
عده اي عقيده دارند که بعد از 11 سپتامبر جهان عوض شده و مثلسابق نيست. در واقع بايد سياست جهاني دگرگون و با مفهومي نو همراه با تلاشهاي جديدو منطبق با توقعات کنوني دنيا ارائه گردد.
هدف از اين اظهار نظر کوتاه ارائه‏يخطوط اصلي و دگرگوني سياست قبلي و پيشنهادات جديد سياسي است که منطبق با توقعاتبوجود آمده بعد از چالش هاي ناشي از پيامد هاي واقعه ي 11 سپتامبر 2001 ميلادي است. طرح اوليه ي کارهاي انجام شده اصولي را که باعث ايجاد تلاش هاي جديد خواهد شد مشخصکرده و مقاله با ياد آوري مختصري مربوط به تحليل سياست جهاني خاتمه خواهد يافت.

مفهوم کلي سياست جديد
حدود چهل سال بعد از جنگ دومجهاني سياست بين المللي مبتني بر اصل مناقشات شرق و غرب و به دو بلوک مخالف تقسيمشده بود . اين دوگانگي و اين دو قطب بودن سياسي فرصت بر رسي موقعيت مناقشات دوجانبه را بگونه اي بوجود مي‏آورد که هر دسته و گروه جهاني در يکي از دو قطب جايميگرفت.
اگر گروهها و يا کشورهائي سعي ميکردند قدرت سومي خارج از دو بلوک بوجودبياورند به اتهام اينکه براي يکي از گروههاي ابر قدرت کار ميکنند و يا اينکه متهمبه کمونيست بودن و يا طرف داري از کاپيتاليسم مي شدند و بالا خره جذب يکي از دو ابرقدرت مي گرديدند که بيشترين گرايش بسوي گروههاي چپ بود .

بنابراين سياسيبودن مستلزم تجزيه و تحليل مسائل روز مره زندگي مردم بعنوان علائم نشان دهنده ي يکمنطق و يا يک استراتژي عقلاني بود که حتي با تخرتب کردن مسائل اقتصادي ايدئو لوژيکيو در صورت لزوم نظامي منجر به غلبه بر حريف مقابل ميشد. در واقع زمينه ي برتر برنامه ريزي هاي عقلاني با يک واقعيت عيني و مردمي بود که در آن محاسبه استراتژيکمنبع رهنمود ها ميشد. دنيا ئي که کاملا بطرف سکولاريسم پيش ميرفت و دين و احساسات،حق مداخله و اظهار نظر نداشت و کاملا در قلمرو خصوصي و فردي بود.
عقيده ي عموميبر اين بودکه نه چندان دور مفهوم دنياي سکولار گسترش وبر تفکرات قومي و سياسيساکنين کره ي زمين فائق گردد. سقوط رژيم شاه در ايران و انقلاب اسلامي سال 1979تمام تفکرات و بر نامه ريزي هاي قبلي را مورد بحث قرار داد ولي بزودي افکار عموميمتوجه مفهوم قديم سياسي در باره ي يک نوع بحث فلسفي ممکن بر مبناي عقل گرديد و ازماورالطبيعه و دين هم کمک نگرفت.

عقيده‏ي عمومي بعد از حل دوگانگيايدئولوژيکي بين دو ابر قدرت بر اين بود که صلح بر روي کره ي زمين سايه افکنده ودنيا بنا بعقيده ي مارشال مک لوهان بصورت " دهکده ي جهاني " در آمده که در آنهماهنگي و تفاهم بين انسانها بوجود خواهد آمد. ولي سقوط ديوار برلن در سال 1989،اعلام فسخ پيمان ورشو و کمي بعد فروپاشي اتحاد جماهير شوروي غير منتظره بود و بقولفرانسيس فوکو ياما پايان تاريخ را رقم نزد بلکه دنيا را وارد مرحله ي جديد تري کرد . بايستي قبول کرد که دنياي بدون ايدئولوژي اختلافات زيادي را تحمل کرد وکاپيتاليسمِ فاتح و بازار جهاني در حال گسترش، در برابر عاملان ديگر همچون بنيادگرايان مذهبي(مارتن مارتي و اسکات آپولي) در مناقشه بود و يا بقول ساموئيلهانتينگون با "برخورد تمدنها" متوسل به مکتب هاي ديني براي دسته بندي انتقاداتشانشد .
بازکشت به دين و اديان از سالها قبل شروع و منتظر زمان بود. واقعه ي 11سپتامبر دنيارا متوجه کرد تا دوباره در باره ي مفهوم سياسي آن تأمل کند.

گفتگو" با " و" بين" اديان به متخصصين رده ي بالاي سياسي محدود نشده بلکهبراي هر انسان سياسي کار برد خواهد داشت زيرا سياست جديد اجازه نخواهد داد که فقطعقل و منطق بر آن حاکم باشد . بر عکس سياست جديد بايد در باره ي دين و پيروان آنمطلـع شود تا بهـتر بتوانــد در زمينه هاي سياسي آن فعاليت کنـد. بنظـر مي رسد کـهيونسکو ميتواند مرکز ملاقاتها و عمليات ايده آل براي گفتگو بين اديان و تمدن هاباشد تا بتواند با نتيجه گيري از توقعات و آرزوهاي آنها به سازمان ملل متحد که درواقع مجمع سياست جهاني است گزارش دهد. سياست جديد بايد يونسکو را وادار کند تااعمال و حرکات سياست جديد را دسته بندي کرده و خطوط اصلي آنرا مشخص نمايد .

تلاش هاي جديد سياسي
سياست جديد جديد جهاني براي شروعگفتگو "با" و "بين" اديان بايد سعي کند به سه هدف اصلي برسد : توقعات قضاوت و داوري . فلسفه ي اخلاق جهاني . تعليم و تربيت و آموزش عدم خشونت

توقعاتقضاوت و داوري
تجزيه و تحليل هاي مختلفي که بدنبال سوء قصد ها بدستتروريست ها ي اسلامي انجام گرفته نشان ميدهد که اين اعمال از محروميت ها، احساسخواري و شرمساري و خشم و انتقام نشا"ت ميگيرد و بنظر آنها تنها راه مبارزه از بينبردن و خسارت زدن به رقيب است.توقعات محلي، منطقه اي و جهاني آنها در توضيع عادلانهي سرمايه ها، منافع ملي ، عدالت اجتماعي و دادگستري و شرکت در تصميم گيري هاي عينيبراي وضع بهتر و مناسب تر محرومين ، فقرا و حاشيه نشينان جامعه است که در واقعبخاطر آنها مبارزه ميکنند.
اگر در اين باره فکري نشود نعداد کساني که متوسل بزورميشوند و يا کسانيکه از زندگي نامناسب رنج مي برند وکسانيکه به نيابت ازآنها دست بهترور هاي مسلح و يا يک نوع اعتراض شديد مي زنند زياد خواهد شد.

بنا به عقيدهي متخصصين، بنياد گرايان مذهبي در اغلب موارد به همان اعمالي دست مي زنند که سابقاآمريکائي ها و متحدين اروپائي آنها در جهان اسلام بنام کمونيسم و يا سوسياليسم باآنها مبارزه ميکردند، در صورتيکه در حال حاضر به دين متوسل ميشوند تا اتهامات وانتقادات آنهارا دسته بندي کنند. اين دگر گوني ظاهري موقعيت جديدي را منعکسميکند.
در اينکه تئوري مارکسيست بر مبناي مبازه ي طبقاتي اجتماعي پايه گزاري شدهبود و هميشه بعنوان مثال مسئله ي استثمار گر و استثمار شده و نابرابري هاي اجتماعيذکر ميشد، ترديدي نيست. توضيح فوق با واقعيت موجود مطابقت ندارد زيرا گودالي که بينطبقات استثمار گر و حاشيه نشينان و طرد شدگان اجتماع و جود دارد روز بروز عميق تر وبزرگتر ميشود بدون اينکه فرصت فعاليت هاي اجتماعي به گروه استثمار شده داده شود. طبقات محروم و حاشيه نشين يا در واقع استثمار شده هيچ وسيله اي براي جنگ با قدرت هابراي در يافت حق و منافع خودشان در اختيار ندارند و فقط اتهامات اخلاقي براي آنهادر جهان باقي ميماند و همچون گذشته مدافعي بنام کمونيسم هم ندارند. بعد از جرياناتسالهاي 1990 کاپيتاليسم جايگزين و يکه تاز ميدانهاي سياسي و اقتصادي شد .

در چنين موقعيتي اديان و بخصوص اسلام به کمک محرومين، حاشيه نشينان و طردشده گان اجتماع بر خواسته و سخنگوي آنها شد و صدايش را بلند کرد تا بگوش جهانيانبرساند که اين نوع حيات از ديد گاه عدالت اجتماعي و از ديدگاه رسالت انساني قابلتوجيه نيست . رسالت انساني اينکه بنا به آيه ي 30 از سوره ي بقره " نايب خدا" بررويزمين و در تورات در آيه ي 6 از گفتار اول هم " نقش و تصوير خداوند" است.
مسلماست که چنين رسالتي نمي تواند نه فداي استراتژي بازار مصرف گردد و نه به دايره يتباهي موقعيت ها و داده هاي مادي محدود باشد.

شايستگي و لياقت انسان متوقعاحترام همگاني است و اديان براي دفاع از وي هم صدا مي شوند و بر عليه افراط و زيادهروي هاي اقتصادي اعتراض ميکنند. تا زمانيکه قضاوت و احترام براي انسان وجود نداشتهو مو قعيت شوم و اسف بار براي اکثر مردم در کشورهاي غني و فقير کره‏ي زمين موجودباشد، اديان به اعتراضات خود ادامه خواهند داد.
در صورتيکه سياست جديد نخواهددر روابط سياسي داخلي و بين المللي کشورها فاجعه و ناراحتي بوجود بيايد بايد بهنداي انتقادات بيان شده بوسيله ي اديان گوش فرا داده و متوجه نيازهاي انساني واجابت آن باشد.

اخلاق و فلسفه ي اخلاقي
سياست جديدنميتواند و نبايد فقط به شکوه ها و ناراحتي هاي گروه ها و اعتراضات آنها گوش فرادهد بلکه بايد جهت يابي مناسب خوب اخلاقي در برابر چالش بزرگ پيشرفت و امکانات علميو فني بوجود بياورد. کافي است که به پروژه اخلاقي اينکه توسط هانس کانگ بعنوانکارشناس و عالم ديني و بيانيه مربوط به " اعلاميه اي براي اخلاق جهاني"در پارلماناديان جهان که در چهارم سپتامبر 1992 در شيکاگوي ايالات متحده ي آمريکا به امضاءرسيده توجه کرده و متوجه تلاش هاي عظيمي که از آن ناشي ميشود باشيم.
اديانهرچند که در بعضي از موارد متفاوت هستند و لي در قوانيني که براي رفتار و اخلاقانسانها وضع شده هم عقيده اند. در نتيجه اديان ذخيره ي بزرگي از هدايت و راهبرياخلاقي و ارزش هاي انساني را در بر دارند و هميشه به انسان تعليم داده اند که چگونهوي را به مرتبه‏ي انسانيت برسانند و در زندگي خصوصي و يا اجتماعي راههاي خوب را بهوي نشان دهند. بايد گفت که کمک و ياري از اديان براي تعليم و تربيت انسان در يکاقدام و کوشش همه جانبه باعث بهبودي و احترام هنجارها و ارزش‏هاي اجتماعي لازم برايفرد و کل جامعه است .

تعليم و تربيت عدم خشونت
رونهژيرار در اثر مشهورش بنام " خشونت و تقدس " به جنبه ي تنظيم کننده‏ي دين اشارهميکند که ميتواند خشونت مهار نشده را محدود و تحت انقياد درآورد . در واقع زمان آنرسيده است که به خشونت هاي در حال تزايد و بدون حد و مرز توجه و فکري بشود. وقتيمتوقع هستيم که اشکال جديد تمدن راه حلي براي رفع مناقشات باشد بايد اين اشکال وقالب ها درواقع اميد بخش و موفقيت آميز بوده تا بتواند بر خشونت هاي بي حد و حصرغلبه کند. بالاخره رابطه بين قدرت و منافع بگو نه اي تنظيم گردد که مورد تاييد وقبول هم باشد. نتيجتا، تلاش عظيم تعليم و تربيت با يد در اين راه بکار گرفته شود وجامعه‏ي بين الملل براي رسيدن به چنين هدفي نياز به فضايل اخلاقي اديان و حمايتآنها دارد . اشتباه نکنيم که انجام چنين امري مستلزم وقت زيادي است . وقتي بهدگرگوني‏هائي که در طول تاريخ بوقوع پيوسته مينگريم متوجه ميشويم که چندين دهه لازماست تا کادر اجتماعي و يا سياسي يک منطقه جابجا و د گرگون شود. تحولات اجتماعي درسطح گسترده نياز به زمان بيشتري دارد و بطور قطع در اينجا از تحولاتي که در رويکره‏ي زمين در طي ميليون ها سال بوجود آمده صحبت نمي کنيم. بايد براي اصلاح ودگرگوني اجتماعي، هر چند گران، اما مورد نظر اقدام اساسي کرد و از شکست‏ها و واکنشهاي پشت سر هم مأيوس نشد. تلاش هاي سياست جديد با اصول ضمني بطور تنگاتنگ مرتبط استکه بايد به اطلاع عموم برسد.

اصول سياست جديد
تلاشمذکور بدون مقدمه اصول ضمني و الزامي قابل اجرا نيست، ما فقط به سه اصل مهم اشارهميکنيم که عبارتند از : صلح، هنجار هاي اخلاقي و و ارتقاء انسانيت .

صلـــــح
معني صلح تنها فقدان جنگ نيست بلکه يک نوعهماهنگي و عدالت اجتماعي بين انسانها است . در اينکه عدالت اجتماعي بين انسانهامستلزم يک نوع هماهنگي بين گروههاي اجتماعي است شکي نيست. بي عدالتي هاي علني وآشکاراخطر بزرگي براي جوامع است حتي اگر مطالبات و در خواست گروه هاي فقير، مطرود وحاشيه اي با قدرت سرکوب گردد. تاريخ در اين مورد شاهد زنده اي است زيرا هر رژيمي کهبا زور و ستم مستقر شود دوام و استمرار نخواهد داشت و دير يا زود تنش هاي داخلي بهمبارزات منجر و با سازش و مصالحه براي رضايت احزاب مخالف خاتمه مي يابد. اگر جهانرا در وضع موجودش مد نظر قرار دهيم متوجه ميشويم که مطالبات حاشيه نشينان،درماندگان و طبقات پايين جامعه خطر بزرگي براي صلح جهاني است. بايد گفتارشان راشنيد و به در خواستشان جامه ي عمل پوشاند، زيرا اين خود نشان دهنده‏ي همدردي باآنها و ايجاد شرايط لازم و زمينه ي مساعد براي صلح پايدار در يک جامعه بعنوان روابطبين اقوام خود آن جامعه و جهان است.

گوش کردن به تقاضاها ي مربوط به عدالتاجتماعي بر اصل بسيار ساده و ابتدائي استوار است که صلح نمي تواند بدون عدالتاجتماعي پا بر جا واستوار باشد . اديان در وضعيت موجود جهان بيشتر از قبل سخنگويطبقات محروم جوامع هستند و بايد بصورت رقباي سرسخت و برتردر پي مطالبات اجتماعي وبي عدالتي بوده و آنها را بگوش نشست هاي بين المللي برسانند. اديان بعنوان بالاترينمرجع در خواست حق عدالت و ارزش ها ي اخلاقي و انساني تا زمانيکه صلح و عدالت درجهان پايدار نباشد ملزم به مبارزات سياسي هستند.

هنجارهاياخلاقي
نقش اديان بعنوان بالاترين مرجع ارزش هاي اخلاقي و انسانياتفاقي نيست و با نقش و مأموريت اصلي آنها هماهنگي دارد. اکثر اديان در برهه اي اززمان اين رسالت را بعهده داشته اند خواه اين اديان داراي شريعت باشند و خواه در راهرستگاري بشريت.
آموزش اديان بر همه روشن است، زيرا بر احترام و نظم جهان پايداراست و لاينقطع تکرار ميکند که انسان بايد مطيع اين نظم و قانون باشد تا صاحب و مالکآن گردد. تمام تکاليف و وظايف و حقوقي که قبلاًً بر مبناي اصول مسائل ديني دستهبندي شده اند بعنوان مرجع براي اعمال و کردار خوب انسان مورد بهره برداري قرارميگيرند و تخلف و سرپيچي از آن بعنوان عمل خلاف ضرر و زيان به زندگي جوامعي مي زندکه بر مبناي هماهنگي و خوشبختي پايه ريزي شده است .

هرچند که ليست محتويارزش ها و هنجارهاي اخلاقي موجود در اديان نمي تواند در اين مقاله ذکر گردد و ليبطور اجمالي بايد گفت که آموزش هاي اخلاقي در تمام اديان چه داراي دکترين يکتاپرستي باشند و چه چند گانه پرستي و داراي دکنرين شخصيتي همچون برهمائي و يا مکاتبهندوئي، همعقيده هستند که اعمال انسان تابع غرايز شخصي نيست بلکه تابع اراده آزادهي فردي است که در آن انسان مسئول اعمالش ميباشد و ايمان به اديان باعث از بين رفتننا هنجاريهاي اجتماعي ميگردد.

ارتقاء بشريت
آموزش باموفقيت هنجار ها و ارزش هاي اجتماعي توسط مربيان خوب با عث ترقي بشريت است و تنهاآموزش مي تواند انسان را بسوي جهت يابي خوب اخلاقي اعمالش هدايت کند. انسان همچونحيوانات تابع غرايز نيست بلکه از طريق اراده و پرورش مي تواند به شکوفائيهاي مثبتظرفيت هاي فردي اش برسد و در غير اينصورت بسوي خرابکاري و خوي پست حيواني رهنمونخواهد شد .
يکي از بزرگترين وسوسه هاي شيطاني انسان براي حل مشکلاتش توسل بزوراست بطوريکه در تمام اديان سعي شده است که انسان را از اين خطر وسوسه بدور نگاهدارد و از اينرو راه حل هاي مختلفي ارائه گرديده است . ژيرار در اين مورد به مقيدکردن انسان به دين و تحت انقياد در آوردن اراده ي انسان اشاره مي کند و در بعضي ازموارد از ضرب المثل مشهور " آش نخورده دهن سوخته " مدد ميجويد که انسان دارنده ياراده ي قوي و متدين و تربيت يافته و آموزش ديده نمي تواند تحت تأ ثير غرايزحيواني‏اش باشد. در بعضي موارد که اراده تحت تأثير مسائل ديني قرار ميگيرد ممکن استوي را به خشونت و مقابل بمثل همچون شرکت در جهاد وادار کند. در بعضي از اديان همچوندکترين آهيمسا ( مکتب گاندي) و ائين بودايي نوسل بزور منع شده است.
گفتگو با وبين اديان ميتواند اثرات مثبت و ثمر بخشي داشته و انسان را بسوي رفتار ديني ولجتماعي رهنمون کرده و وي را در حل مشکلات اجتماعي ياري کند.

* * *
هدفاصلي ازاين مقاله طرح ريزي خطوط اصلي سياست جديد جهاني است که بعد از حوادث و وقايعسالهاي اخير لازم بنظر مي رسد. در بر نامه ريزي سياست هاي منطقه اي، ملي يا بين المللي بکار گرفنه شود، چرا که تنها به عقل و منطق متکي بودن کافي نيست، مددگرفتن ازاديان راهکارهاي بهتري و اجتماعي تري را پيش نهاد مي کند و هدف اصلي تلاش هاي جديدبراي نيل به عدالت اجتماعي، اخلاق خوب جهاني تعليم و آموزش خشونت زدائي است.
باتعريفي که از سياست جديد ارائه ميگردد، يونسکو داراي نقش مهمي است و با ارائه ونتايج مذاکرات به سازمان ملل متحد مي تواند نقش مهمي در حل معضلات اجتماعي جوامعمورد نظر داشته باشد. در سياست جديد علوم سياسي، اجتماعي و اقتصادي همراه تاريخ وتاريخ اديان خواهند توانست چالشهاي بوجود آمده و اعتراضات انجام شده بنام دين رابررسي کرده و راه حل هاي مناسب را جستجو کنند.


مقاله از : پي ترآنتس
ترجمه : دکتر حامد رضيئي
ارديبهشت ماه 1382