عنوان

صفحه

شکل 2- 1. سنتز کراتين............................................................................................................................

21

شکل 3-1. مسير حرکت در تست چابکي ايلينويز...............................................................................

92

نمودار 4-1. تغييرات آمونیاک خون در پيش و پس آزمون گروه هاي کراتين و دارونما..............

110

نمودار 4-2. تغييرات سرعت در پيش و پس آزمون گروه هاي کراتين و دارونما...........................

111

نمودار 4-3. تغييرات توان در پيش و پس آزمون گروه هاي کراتين و دارونما...............................

112

نمودار 4-4. تغييرات چابکي در پيش و پس آزمون گروه هاي کراتين و دارونما...........................

114

نمودار 4-5. تغييرات وزن در پيش و پس آزمون گروه هاي کراتين و دارونما................................

115

نمودار 4-6. تغييرات توده بدون چربي در پيش و پس آزمون گروه هاي کراتين و دارونما.........

-1. مقدمه

بعضي از ورزشکاران در سطوح رقابتي ممکن است براي دستيابي به سطوح بالاي عملکردي، تمرينات بيش از حدي انجام دهند. در چنين حالتهايي ممکن است آنها جهت بهبود هر چه بيشتر عملکرد به استفاده از موادي که براي افزايش توان جسماني ، نيروي رواني يا تحريک مکانيکي طراحي شده اند متوسل شوند. در سالهاي اخير صدها مکمل غذائي مخصوص ورزشکاران در بازار عرضه شده است. اکثر اين محصولات مانند نوشيدنيهاي ورزشي و پودرهاي آمينو اسيد و پروتئيني به منظور دسترسي کافي به سوخت و مصرف بهينه آن قبل و يا در حين تمرين، افزايش بازسازي انرژي بعد از تمرين، افزايش تحمل فشار تمرين يا بازگشت به حالت اوليه موثر بعد از تمرين طراحي شده اند. رايج ترين مکمل غذائي که در بازار براي ورزشکاران به عنوان ماده اي نيروزا به وفور به فروش مي رسد کراتين[1] مي باشد(56). کراتين يا اسيد متيل گوانيدين استيک در بدن انسان در کبد، لوزالمعده و کليه ساخته مي شود و همچنين مي تواند از طريق تغذيه وارد بدن انسان شود. دو سوم حجم کراتين در سارکوپلاسم به فسفوکراتين (PCr)[2] فسفريله مي شود و يک سوم باقيمانده کراتين آزاد عضلات اسکلتي در حال استراحت را تشکيل مي دهند(43،33) . مطالعات قديمي وجديد فراواني ارتباط اين ماده را با تمرين و عملکرد ورزشي تصديق کرده اند(56).

از سال 1990 به بعد تحقيقات گسترده اي تأثيرات مصرف خوراکي مکمل هاي کراتين را در مقادير و مدتهاي مختلف مورد ارزيابي قرار دادند . رايج ترين و در دسترس ترين نوع کراتين، کراتين مونو هيدرات مي باشد که دراغلب مطالعات تحقيقي از آن استفاده شده است(56). کراتين مونو هيدرات يک پودر سفيد، بي مزه و بي بو و تا اندازه اي قابل حل در آب مي باشد که در آزمايشگاهها ساخته مي شود(33). در سال 1992 نشان داده شده که خوردن يک دوز 5 گرمي کراتين مونو هيدرات، غلظت کراتين خون را به اندازه قابل توجهي افزايش مي دهد که حدوداً يک ساعت بعد از خوردن به اوج خود مي رسد و بعد از 2 تا 3 ساعت به سطح اوليه خود بر مي گردد. در اين پژوهش براي حفظ ميزان افزايش يافته کراتين در خون در طول روز ، توصيه شده است که همان مقدار 5 گرم کراتين ، هر دو ساعت يک بار به مدت 8 ساعت انجام شود. اين مقدار مصرف کراتين اگر حداقل 2 روز مکرر انجام شود منجر به افزايش معني داري در کل محتواي کراتين عضلات مي شود(41). مطالعات ديگري نيز افزايش ذخائر کراتين بدن بعد از مصرف همين مقدار مکمل کراتين را تاييد کرده اند(48،37). گزارش شده است افزايش کل کراتين عضله 10 تا 37% مي باشد . بيشترين بارگيري کراتين در دو روز اول اتفاق مي افتد و عضلات در کمتر از 7 روز با 20 تا 25 گرم مصرف کراتين در روز، از کراتين اشباع مي شوند و به حداکثر ميزان خود که 155 تا 160 ميلي مول در هر ليتر عضله خشک مي باشد، مي رسد(33).

همچنين گزارشات فراواني از تأثير مکمل سازي کوتاه مدت (4 تا 7 روز) کراتين بر ترکيب بدني ، قدرت ، سرعت و توان آزمودنيهاي مختلف ارائه شده است. گزارشات مبني براين است که مکمل سازي کراتين ، وزن بدن و جرم خالص بدن را به اندازه معني داري افزايش داده است(74،54،51،49،45،31). تحقيقاتي نيز نشان داده اند که تکرار هاي قدرتي پرس سينه و اسکوات پس از مکمل سازي کراتين پيشرفت معني داري داشته است(70،60،33،11). محققين پيشرفتهاي بدست آمده بعد از مکمل سازي کراتين را به افزايش حضور کراتين – که در انباشتگي سريع ADP توليدي از هيدروليز ATP ، مخصوصاً در تارهاي عضلاني نوع II ، نقش بافري ايفا مي کند - ، افزايش در ميزان دوباره سازي فسفو کراتين طي دوره هاي بازگشت به حالت اوليه در فعاليت هاي تناوبي شديد ، سطوح بالاي فسفو کراتين در شروع تمرين و کاهش زمان مورد نياز براي استراحت عضله بعد از انقباض نسبت داده اند(78،1). پژوهشهايي نيز بر روي عوارض جانبي کراتين انجام شده است که نشان داده اند ، مصرف مقدار توصيه شده کراتين در افراد سالم از نظر پزشکي ايمن مي باشد(33،5). همچنين سازمانهاي بين المللي ورزشي، تاکنون کراتين را بعنوان يک ماده شيميايي غير قانوني معرفي نکرده اند(15،5).

1-2. بيان مسئله

از آنجا که انرژي ذخيره شده به عنوان PCr براي حفظ و توليد ATP در جريان فعاليت خيلي شديد بسيار حائز اهميت است و همچنين بازسازي ذخائر PCr دوره هاي استراحتي بين تکرارهاي ورزشي شديد اهميت دارد ، بنابراين حفظ محتواي کراتين در حد مطلوب براي حفظ ذخائر PCr در حد بالا ضروري است. اگر ذخائر PCr افزايش يابد بلافاصله ظرفيت اين منبع غير هوازي افزايش مي يابد و احتمالا مقدار ATP توليدي هنگام فعاليت خيلي شديد را بالا مي برد(26). تحقيقات اخير به روشني نشان داده اند که ظرفيت ذخيره سازي کراتين و فسفو کراتين از طريق خوردن مکمل کراتين مونوهيدرات افزايش مي يابد(،41،33،26).

گرين هاف[3] و همکارانش در بررسي گسترش کارآيي عضله ( يا به تاخير افتادن خستگي) در فعاليتهاي شديد بعد از افزايش محتواي مجموع کل کراتين[4] (TCR) وPCr با مصرف کراتين اضافي ، نشان دادند که اوج گشتاور عضله در باز شدن ايزوکينتيکي بيشينه ارادي در5 ست و يک دقيقه استراحت بين هر ست، در افرادي که کراتين مصرف کرده اند ، بيشتر شد. آنها اين بهبود را به بالاتر بودنمحتواي فسفوکراتين عضله قبل از شروع هر ست نسبت دادند و اين امر را ناشي ازافزايش توانايي بازسازي مجدد فسفوکراتين در دوره هاي استراحتي دانسته اند. همين محققين به طور مستقيم تاثير کراتين خوراکي را بر بازسازي مجدد فسفوکراتين آزمايش کردند. در اين پژوهش بازسازي فسفوکراتين در جريان 120 ثانيه دوره استراحتي پس از مکمل سازي کراتين در عضله پهن جانبي و درشت نئي قدامي افزايش داشت، ولي اين افزايش معني دار نبود(33). باز همين محققين در تحقيق ديگري نشان داده اند دونده هاي نيمه استقامتي تمرين کرده پس از مصرف کراتين نسبت به گروه مصرف کننده شبه دارو به پيشرفتهاي معني داري در دويدن مسافتهاي 300 و 1000 متري که 4 بار با 3 تا 4 دقيقه استراحت بين هرنوبت انجام مي شد، دست يافتند(26). اسکير[5] و همکارانش گزارش دادند که مکمل سازي کوتاه مدت کراتين زمان سرعت 100 متر و کل زمان 60×6 متر سرعت را در دونده هاي بزرگسال تمرين کرده کاهش داد(43). موجيکا[6] و همکارانش گزارش دادند که مکمل گيري کوتاه مدت کراتين عملکرد متناوب سرعتي (15× 6 متر سرعت با 30 ثانيه استراحت) را بهبود بخشيد و افت ناشي از خستگي در توانايي پريدن را در 17 بازيکن حرفه اي فوتبال را کاهش داد(53). اکثريت پژوهشهاي بارگيري کوتاه مدت (4-6 روزه) کراتين افزايش معني داري در وزن بدن در حدود 5/1 تا 2 کيلوگرم نشان داده اند(72،63،50،48،33،31). از ديگر تاثيرات کراتين افزايش حداکثر قدرت مي باشد. نشان داده شده است که عملکردهاي قدرتي ايزوکينتيک ، ايزوتونيک و ايزومتريک ، در افراد مصرف کننده کراتين بهبود يافته است(78،76). تحقيقات ديگري نيز اجراي تکرارهاي بيشتر پرس سينه و اسکوات را در افرادمصرف کننده کراتين نسبت به گروه کنترل نشان داده است (60،53،47،12). در مقابل تحقيقاتي نيز نشان دادند که مصرف کراتين هيچ تاثيري بر عملکرد ورزشي ندارد(43،33).گيليام[7] و همکارانش عملکرد ايزوکينتيک شامل 5 ست و 30 تکرار را با مصرف کراتين مورد بررسي قرار دادند و هيچ تأثير سودمندي از مکمل سازي کراتين گزارش ندادند(33). گرين هاف و همکارانش در بررسي تأثير مصرف 20 گرم کراتين در روز به مدت 6 روز نشان دادند که برون داد توان هيچ کدام از گروههاي مصرف کننده کراتين ومصرف کننده شبه دارو، طي 3 نوبت آزمون وينگيت[8] با 2 دقيقه بازگشت به حالت اوليه بين هر نوبت ، تغيير معني داري نداشت(43).

با شرط پذيرفتن اين موضوع که ميزان دسترسي به فسفوکراتين در تارهاي نوع دوم معمولا ظرفيت ورزشي را در طي فعاليت هاي ورزشي شديد و بيشينه محدود مي کند ، افزايش غلظت فسفوکراتين در تارهاي عضلاني نوع دوم بر اثر مصرف مکمل کراتين احتمالا فعاليت انقباضي را با نگهداري برگشت و بازسازي ATP در اين نوع تار بهبود مي بخشد . اين پيشنهاد با گزارش هايي که نشان مي دهد ، تجمع آمونياک و هيپوگزانتين پلاسما طي ورزش شديد پس از مصرف مکمل کراتين با وجود بازده کاري بدست آمده بالاتر ، کاهش مي يابد، مورد تأييد قرار مي گيرد(10). هر چند تأثير مصرف مکمل کراتين بر روي ميزان تجمع آمونياک خون به صورت ضد ونقيض گزارش شده است. گرين هاف و همکارانش گزارش کردند که افزايش PCr عضله سبب حفظ سطوح ATP مي شود و در نتيجه تجمع آمونياک و هيپوگزانتين در پلاسما کاهش و قدرت عضله افزايش مي يابد(39). چندين مطالعه ديگر نيز اين فرضيه را تأييد کردند(77،75،66،62،55). برخي از تحقيقات نيز هيچ تاثيري از مصرف مکمل کراتين بر ميزان تجمع آمونياک خون گزارش ندادند(68،67،51).

با توجه به اينکه بخشي از تأثيرات احتمالي ذکر شده کراتين افزايش ذخائر فسفو کراتين و سرعت بازسازي آن، حفظ سطوح ATP و کاهش تجمع آمونياک مي باشد، بنظر مي رسد تکواندو کاران که از منابع فسفاژن و اسيد لاکتيک در مسابقات خود بهره زيادي مي برند(17) بتوانند پس از مکمل گيري کراتين عملکرد بهتري از خود نشان دهند. همچنين افزايش احتمالي سرعت، قدرت و توان بدست آمده از اين مکمل سازي مي تواند براي آنها سودمند باشد .

بسياري از تحقيقاتي که تأثيرات مصرف مکمل کراتين را بررسي کرده اند ، بهبودهاي عملکردي را به دنبال مکمل سازي گزارش داده اند - هر چند برخي تحقيقات نيز اين نتيجه را نگرفته اند - ، ولي نتايج تحقيقات در مورد پاسخ آمونياک خون به مصرف مکمل کراتين کاملاً متناقض بوده است . همچنين نشان داده شده است که افراد مختلف ، پاسخهاي متفاوتي به مصرف کراتين مي دهند. تحقيق حاضر در نظر دارد نشان دهد که آيا مصرف کوتاه مدت کراتين مونو هيدرات (روزانه 20 گرم به مدت 6 روز) بر ميزان تجمع آمونياک خون، سرعت، چابکي ، وزن کل بدن و توده بدون چربي تکواندو کاران نخبه تأثير مي گذارد يا خير.

1-3. ضرورت و اهميت تحقيق

در سالهاي اخير تکواندو بعلت راه يافتن به المپيک محبوبيت خاصي بين افراد جوامع مختلف پيدا کرده است و هر روز شمار افرادي که به اين رشته ورزشي روي مي آورند رو به افزايش مي رود . مسابقات اين رشته در سه راند 2 دقيقه اي با 1 دقيقه استراحت بين هر راند انجام مي شود . در طول هر 2 دقيقه مبارزه افراد مداوماً مشغول مبارزه نمي باشند و بيش از يک دقيقه آن را به رقص پا و تفکر و يافتن فرصت مناسب براي حمله و ضد حمله مشغول مي باشند، بنابراين هر راند ترکيبي از مبارزه واستراحت مي باشد که متناوباً تکرار مي شود ، از اين رو مبارزات تکواندو را مي توان نوعي فعاليت تناوبي در نظر گرفت. منابع اصلي توليد انرژي در اينگونه فعاليتهاي تناوبي سيستم فسفاژن و اسيد لاکتيک مي باشد که اين منابع در طول فعاليت مدام در حال تخليه و بازسازي مجدد مي باشد(28،17). بيشترين بازسازي نيز در طول 1 دقيقه استراحت مطلق در بين راندها انجام مي شود. همچنين تکواندوکاران در روز مسابقات براي راهيابي به مرحله پاياني و کسب مقام مي بايست چندين مسابقه با فواصل زماني نامشخص انجام دهند که معمولاً اين فواصل زماني بين مسابقات ، در مراحل انتهايي و نزديک به فينال مسابقات کوتاه مي باشد ، از اين رو بازيابي ذخائر از دست رفته ATP – PCr و دفع اسيد لاکتيک توليد شده در طول مبارزه جهت عملکرد مطلوب در مبارزات بعدي بسيار حائز اهميت مي باشد .

با توجه به توضيحات فوق اگر مکمل سازي کراتين بتواند برخي از شاخصهاي عملکردي از قبيل قدرت ، سرعت و توان را در تکواندوکاران نخبه نيز بهبود بخشد، به طور قطع اين افراد مي توانند عملکرد مطلوبتري را در مبارزات از خود نشان دهند. تحقيقات بر روي ورزشکاران رشته هاي ديگر از قبيل فوتبال(70،60،15) ، کشتي(73) ، دووميداني(59،56،33) و واليبال(45) نيز اثر مکمل سازي کراتين در بهبود عملکرد ورزشي را نشان داده اند. از سوي ديگر تحقيقات نشان داده اند که بعد از مکمل سازي کراتين سطوح فسفو کراتين عضلات بالاتر مي باشد و ATP توليد شده توسط هيدروليزPCr براي مدت زمان طولاني تري در دسترس مي باشد و اين حضور بالاتر ATPمنجر به افزايش کمتري در غلظت IMP [9] و آمونياک مي شود و اين روند باعث کاهش ميزان گليکوليز مي شود(45). صحت اين فرايند مي تواند کارائي تکواندوکاران را بخصوص در دقايق نهايي مسابقات افزايش دهد.

هرچند تحقيقات زيادي تأثير مکمل سازي کراتين را در آزمودنيهاي مختلف ، مورد بررسي قرار داده اند و نتايج مختلفي بدست آورده اند ، ليکن ميزان تحقيقات انجام گرفته شده بر روي ورزشکاران نخبه بسيار محدود مي باشد و همچنين تا کنون هيچ نتيجه اي از تأثير مکمل سازي کراتين بر روي تکواندوکاران گزارش نشده است. در صورتي که اگر تأثيرات مطلوبي از مصرف مکمل کراتين در ورزشکاران نخبه گزارش شود ، ممکن است آنها بجاي استفاده از داروها و مکملهاي ديگرکه مي توانند تأثيرات مضر جبران ناپذيري بر سلامتي بر جاي گذارند توجه خود را به استفاده از اين مکمل که از نظرپزشکي ايمن مي باشد و تا کنون هيچ تأثير مضري از آن در افراد سالم گزارش نشده است(43،33)، معطوف کنند و با استفاده از اين مکمل به انتظارات خود در استفاده از مکملها و داروها ، دست يابند.

نتايج ضد ونقيض بدست آمده از تحقيقاتي که بر روي مصرف کراتين به انجام رسيده ، به خصوص تأثير اين مکمل بر تجمع آمونياک خون ، محقق را بر آن داشت که به بررسي تأثير مصرف کراتين بر آمونياک خون و بعضي شاخصهاي عملکردي و ساختاري در تکواندوکاران نخبه بپردازد. همچنين اگرچه تحقيقات زيادي تأثير کراتين بر رشته هاي مختلف ورزشي از قبيل فوتبال ، واليبال ، کشتي ودووميداني را مورد بررسي قرار داده است ، ولي عدم انجام پژوهشي که تأثير اين مکمل را در تکواندوکاران مورد بررسي قرار دهد و همچنين نادر بودن تحقيقات در اين زمينه درداخل کشور عليرغم گرايش فراوان جوانان ونوجوانان به اين مکمل ، انجام اين تحقيق را اجتناب ناپذير ساخته است.

1-4. اهداف تحقيق

1-4-1. هدف کلي

هدف کلي اين تحقيق تعيين تأثيرمصرف مکمل کراتين بر آمونياک خون و برخي شاخصهاي عملکردي و ساختاري در تکواندو کاران نخبه مي باشد.

1-4-2. اهداف ويژه

1-4-2-1. تعيين ميزان تغييرات پاسخ آمونياک خون تکواندوکاران پس از مصرف مکمل کراتين

1-4-2-2. تعيين ميزان تغييرات سرعت تکواندوکاران پس از مصرف مکمل کراتين

1-4-2-3. تعيين ميزان تغييرات چابکي تکواندو کاران پس از مصرف مکمل کراتين

1-4-2-4. تعيين ميزان تغييرات وزن تکواندو کاران پس از مصرف مکمل کراتين

1-4-2-5. تعيين ميزان تغييرات توده بدون چربي بدن تکواندوکاران پس از مصرف مکمل کراتين

1-4-2-6. تعيين تغييرات پاسخ آمونياک خون تکواندوکاران در دو گروه کراتين و دارونما

1-4-2-7. تعيين تغييرات سرعت تکواندوکاران در دو گروه کراتين و دارونما

1-4-2-8. تعيين تغييرات چابکي تکواندوکاران در دو گروه کراتين و دارونما

1-4-2-9. تعيين تغييرات وزن تکواندوکاران در دو گروه کراتين و دارونما

1-4-2-10. تعيين تغييرات توده بدون چربي تکواندوکاران در دو گروه کراتين و دارونما

1-5. متغيرهاي تحقيق

1-5-1. متغير مستقل:

1-5-1-1. کراتين

1-5-2. متغيرهاي وابسته :

1-5-2-1. آمونياک

1-5-2-2. سرعت

1-5-2-3. چابکي

1-5-2-4. وزن

1-5-2-5. توده بدون چربي

1-6. فرضيات تحقيق

فرض اول: مصرف مکمل کراتين تأثير معني داري بر پاسخ آمونياک خون تکواندوکاران ندارد.

فرض دوم: مصرف مکمل کراتين تأثير معني داري بر سرعت تکواندوکاران ندارد.

فرض سوم: مصرف مکمل کراتين تأثير معني داري بر چابکي تکواندوکاران ندارد.

فرض چهارم: مصرف مکمل کراتين تأثير معني داري بر وزن تکواندوکاران ندارد.

فرض پنجم: مصرف مکمل کراتين تأثير معني داري بر توده بدون چربي تکواندوکاران ندارد.

فرض ششم: بين تغييرات آمونياک خون در دو گروه کراتين و دارونما تفاوت معني داري وجود ندارد.

فرض هفتم: بين تغييرات سرعت در دو گروه کراتين و دارونما تفاوت معني داري وجود ندارد.

فرض هشتم: بين تغييرات چابکي در دو گروه کراتين و دارونما تفاوت معني داري وجود ندارد.

فرض نهم: بين تغييرات وزن در دو گروه کراتين و دارونما تفاوت معني داري وجود ندارد.

فرض دهم: بين تغييرات توده بدون چربي در دو گروه کراتين و دارونما تفاوت معني داري وجود ندارد.

1-7. محدوديتهاي تحقيق

تحقيق حاضر بر روي بازيکنان مرد با ميانگين سن 72/3 ± 75/22 ، که همگي عضو تيم تکواندو آمن ، هستند انجام خواهد شد. تمامي آزمودنيها حداقل داراي درجه کمربند مشکي دان 1 از فدراسيون تکواندو جمهوري اسلامي ايران مي باشند و به طور ميانگين 67/4 ± 05/10سال ، سابقه تمرين تکواندو دارند. براساس اطلاعات جمع آوري شده از طريق پرسشنامه تمامي آزمودنيها از سلامت کامل جسماني برخوردار بوده وهيچگونه سابقه بيماريهاي قلبي ، فشار خون ، ديابت و غيره ندارند. در طول پژوهش نيز برنامه تمريني براي تمامي آزمودنيها يکسان خواهد بود . ضمناً اين تحقيق با محدوديتهايي نيزمواجه خواهد بود که کنترل آن از عهده محقق خارج است. بر خي ازآنها عبارتند از :

1- عدم کنترل آثار مصرف مقدار مشابه کراتين در آزمودنيهايي که اوزان متفاوتي دارند.

2- عدم کنترل شرايط روحي و انگيزشي آزمودنيها و تأثير آن بر عملکرد پيش و پس آزمون.

3- عدم تعيين مقادير اوليه درون عضلاني کراتين واثر احتمالي آن بر نتايج تحقيق.

4- عدم آگاهي دقيق از مصارف قبلي هرگونه دارو و مکمل نيروزاي ديگر بجز کراتين ، توسط آزمودنيها ( هرچند اطلاعات جمع آوري شده از پرسشنامه هاي پر شده توسط آزمودنيها ، نشان مي دهد که هيچکدام از آنها در طول زندگي خود هيچ گونه ماده نيروزايي مصرف نکرده اند).

5- عدم کنترل دقيق برمصرف دارو يا مواد غذايي اثرگذار در طول تحقيق ( عليرغم تأکيد بر عدم استفاده از اين مواد و ثبت مصرف احتمالي آن در فرم هاي از پيش طراحي شده).

6- عدم وجود يک آزمون استاندارد ويژه رشته تکواندو

1-8. تعريف واژه ها و اصطلاحات تحقيق

مکمل کراتين : ترکيب نيتروژني قابل کريستال شدن که در بدن نيز ساخته مي شود. کراتين فسفوريله شده (يا فسفو کراتين)، ذخيره مهم فسفات پر انرژي در درون عضلات است(9).در اين تحقيق ازمکمل کراتين مونوهيدرات استفاده شده است که عمومي ترين مکمل کراتين توليد شده در آزمايشگاهها مي باشد.

مکمل سازي کوتاه مدت (حاد) : مصرف مکمل به مقدار زياد در يک دوره 4 تا 7 روزه که در اين تحقيق 20 گرم در روز به مدت 6 روز مصرف مي شود.

دارونما : در اين تحقيق از گلوکز بعنوان شبه دارو استفاده مي شود که به صورت دوسوکور در اختيار آنها قرار داده خواهد شد.

آمونياک : يک گاز قليايي بي رنگ با بوي زننده و طعم تند(NH₃) که اين ماده در بدن انسان به صورت آمونياک و آمونيوم يافت مي شود(9). در اين تحقيق براي اندازه گيري آمونياک، آزمودنيها 10 تکرار 6 ثانيه اي با فواصل 30 ثانيه اي ، با حداکثر سرعت بر روي دوچرخه کارسنج رکاب مي زنند و خونگيري قبل و پس از اجراي کامل 10 تکرار از شريان بازويي بعمل مي آيد.

کراتينين[10] : کراتين آب گرفته شده يا آنيدريد کراتين ، که محصول نهايي متابوليسم کراتين است و در خون و عضله يافت مي شود و در ادرار دفع مي گردد. در اين تحقيق کراتينين خون آزمودنيها قبل و بعد از مکمل سازي کراتين اندازه گيري خواهد شد(9).

تکواندوکاران نخبه : در اين تحقيق به تکواندوکاراني که حداقل داراي درجه کمربند مشکي دان1 و سابقه حداقل 5 سال تمرين مداوم تکواندو با کسب مقامهاي مختلف استاني و کشوري مي باشند ، اطلاق مي شود.

شاخصهاي ساختاري : در اين تحقيق وزن و توده بدون چربي به عنوان شاخصهاي ساختاري توسط دستگاه تجزيه و تحليل کننده ترکيبات بدن ارزيابي مي شوند.

شاخصهاي عملکردي : در اين تحقيق فاکتورهاي ، سرعت ، و چابکي ، به عنوان شاخصهايعملکردي ارزيابي مي شوند. براي اندازه گيري سرعت ، از آزمون40 يارد سرعت و براي اندازه گيري چابکي از آزمون ايلينويز ، استفاده خواهد شد.

بحث و بررسي

امروزه به دليل جايگاهي که تکواندوي ايران در جهان پيدا کرده است و افتخاراتي که تکواندوکاران کشورمان مکرراً در جهان کسب مي کنند ، رقابت در بين ورزشکاران اين رشته در داخل کشور به اوج خود رسيده است. در اين حالت معمولاً ورزشکاران براي برتري در اين ورزش به استفاده از داروها و مکملهاي نيروزا روي مي آورند. در بسياري از موارد تأثيراتي که اين داروها بر عملکرد ورزشکاران دارند متناسب با ورزش آنها نيست و انتظارات آنها را در بهبودي عملکرد در رشته ورزشي خود برآورده نمي کند. بنابراين ورزشکار به استفاده از ماده اي ديگر روي مي آورد. در نهايت آن چه براي ورزشکار مي ماند عوارض مضر و جبران ناپذير استفاده از داروهاي مختلف مي باشد. در چنين شرايطي معرفي يک مکمل مجاز با کمترين عوارض جانبي و متناسب با يک رشته ورزشي که بتواند نياز ورزشکار در استفاده از مواد نيروزا را رفع کند ، بسيار ضروري به نظر مي رسد.

کراتين از جمله مکملهايي مي باشد که امروزه مورد توجه ورزشکاران مختلفي قرار گرفته است. تحقيقات انجام شده بر روي کراتين تأثيرات نيروزايي از قبيل افزايش حضور کراتين ، سطوح بالاي فسفوکراتين در شروع تمرين ، افزايش ميزان دوباره سازي فسفوکراتين طي دوره هاي بازگشت به حالت اوليه در فعاليت هاي تناوبي ، کاهش زمان مورد نياز براي استراحت عضله بعد از انقباض و در نتيجه افزايش سرعت ، توان و قدرت را گزارش داده اند(78،60،57،46). همچنين استنباط بر اين است که تأثيرات ذکر شده فوق احتمالاً باعث کاهش تجمع آمونياک و تأخير در ورود به گليکوليز بي هوازي مي شود(77،75،62). از آنجا که تجمع آمونياک درون عضله اوج نيروي عضلاني را کاهش مي دهد(39)، عاملي که از تجمع آن بکاهد ، براي ورزشکاران بسيار ارزشمند مي باشد.

از آنجا که تکواندو نوعي فعاليت تناوبي محسوب مي شود که تأثيرات ذکر شده کراتين مي تواند برتري ورزشکاران را در اين رشته مشخص سازد ، به نظر مي رسد کراتين مکمل بسيار مناسبي براي تکواندوکاران باشد. لذا در اين پژوهش سعي شد تا تأثير مکمل سازي کراتين بر آمونياک خون و برخي شاخصهاي عملکردي مطالعه شود.

يافته هاي اين پژوهش نشان داد که ميزان تجمع آمونياک خون پس از يک فعاليت تناوبي با مصرف مکمل کراتين کاهش معني داري يافته است. اين نتيجه قبلاً توسط محققين ديگر نشان داده شده است(77،75،39). هر چند تحقيقاتي نيز در دسترس مي باشد که کاهش آمونياک را به دنبال مکمل سازي کراتين گزارش نداده اند(68،67،51). اين تحقيقات عدم تأثير مکمل سازي کراتين بر آمونياک را به علت عدم بارگيري کامل کراتين در عضلات آزمودنيها دانسته اند. بنابراين در تحقيق حاضر با توجه به بارگيري کراتين در بدن آزمودنيها ، کاهش آمونياک دور از انتظار نبود. محققين کاهش آمونياک پس از مکمل سازي کراتين را به اين صورت توجيه مي کنند که چون بعد از مکمل سازي کراتين سطوح فسفو کراتين عضلات بالاتر مي باشد و ATP توليد شده توسط هيدروليزPCr براي مدت زمان طولاني تري در دسترس مي باشد، اين حضور بالاتر ATPمنجر به افزايش کمتري در غلظت IMP [11] و آمونياک مي شود(68،55). همچنين ميانگين حداکثر سرعت در 10 نوبت رکاب زدن به مدت 6 ثانيه در هر دو گروه افزايش يافته بود که اين افزايش در گروه کراتين معني دار بود. اندک افزايش غير معني داري که در ميانگين حداکثر سرعت در گروه دارونما بوجود آمده بود را مي توان با آشنا شدن آزمودنيها با نحوه انجام و ترتيب تستها در پس آزمون و کاهش استرس آنها و همچنين تأثير رواني انکار ناپذير مصرف دارونما ، توجيه کرد. محققين اجراي آزمون متناوب با شدت و سرعت بالاتر را پس از مکمل سازي کراتين با افزايش PCr عضلاني، افزايش توليد ATP ، افزايش سرعت بازسازي PCr در مدت بازگشت به حالت اوليه بعد از فعاليت عضلاني(61،51) و افزايش ايفاي نقش PCrبه عنوان بافر يون H⁺ (61)، توجيه کرده ند.

نتيجه ديگري که اين تحقيق به آن دست يافت ، افزايش معني دار در آزمون 40 يارد(6/36 متر) سرعت و چابکي ايلينويز ، در گروه کراتين بود که در گروه دارونما ديده نشد. پژوهشهايي نيز سابقاً افزايش سرعت منفرد (يک تکرار) پس از مصرف مکمل کراتين را گزارش داده اند(59،56). هر چند تحقيقاتي نيز هيچ تأثيري از مصرف مکمل کراتين بر عملکرد سرعتي منفرد گزارش ندادند(68،56). محققين افزايش حاصله در ميزان پرش عمودي(61) و حداکثر قدرت توليدي در آزمون اسکوات و پرس سينه(59) پس از مکمل سازي کراتين را با پتانسيل توليد انرژي بالاتر به دنبال مصرف مکمل کراتين ، در شروع فعاليتهاي بسيار پر شدت مانند فعاليتهاي ذکر شده ، توجيه کردند(61). افزايش در سرعت منفرد نيز مي تواند به علت همين پتانسيل بالاي توليد انرژي پس از مکمل سازي کراتين باشد. در يکي از تحقيقات ، محققين 5/1 تا 5/2 درصد افزايشي که در سرعت آزمودنيها پس از مکمل سازي کراتين بوجود آمده بود را با سازگاريهاي فيزيولوژيکي يا بيوشيميايي عضلات اسکلتي ، توجيه کرد(54). تحقيقات بر روي چابکي به ندرت انجام شده است. احتمالاً يکي از دلايل بهبود چابکي آزمودنيها ، افزايش سرعت آنها مي باشد. هر چند از آنجا که مدت زمان اجراي آزمون ايلينويز حدوداً بين 15 تا 20 ثانيه مي باشد ، احتمالاً افزايش PCr عضلاني و افزايش توليد ATP در بهبود اين شاخص نقش مؤثري دارند.

در بررسي وزن آزمودنيها نتايج اين تحقيق افزايش معني داري را در هر دو گروه کراتين و دارونما نشان داد. هر چند اين افزايش در گروه کراتين 50/1 کيلو گرم ولي در گروه دارونما 53/0 کيلوگرم بود. افزايش وزن گروه کراتين با نتايج گزارش شده توسط بيشتر تحقيقات انجام شده در اين زمينه همسو مي باشد. تحقيقات مختلف افزايش وزن بدن از 5/0 تا 3 کيلوگرم را به دنبال مصرف مکمل کراتين گزارش داده اند(74،61،54،51،49،31). هرچند معدود تحقيقاتي نيز اين نتيجه را پس از مصرف مکمل کراتين مشاهده نکردند(47). بررسي توده بدون چربي بدن نيز حاکي از افزايش معني دار اين شاخص در هر دو گروه کراتين و دارونما بود.اين افزايش در گروه کراتين 56/1 کيلوگرم و در گروه دارونما 68/0 کيلوگرم مي باشد. اغلب تحقيقات نيز افزايش توده بدون چربي پس از مصرف مکمل کراتين را گزارش داده اند(74،54،51،31). محققين علت افزايش وزن بدن و توده بدون چربي را افزايش کل آب بدن مي دانند و معتقدند که بعلت افزايش اسمولاريته سلولي ، جذب آب توسط سلولهاي عضلات اسکلتي افزايش مي يابد(74،61،54،51،31).نشان داده شده است که بين جذب آب و غلظت کراتين يک ارتباط خطي وجود دارد(54). جالب توجه است که محققان معتقدند تورم سلولهاي عضلاني بعد از جذب آب ، به عنوان يک سيگنال آنابوليک عمومي ، سنتز پروتئين عضلاني را تحريک مي کند(51). هرچند پاريز[12] و همکارانش گزارش کرده اند که آنابوليسم پروتئين عضلاني بعد از مکمل سازي کوتاه مدت کراتين ، بيشتر از اينکه به علت سنتز پروتئين باشد ، به علت کاهش کاتابوليسم پروتئين مي باشد(48). در هر صورت کاهش از دست دادن پروتئين و يا سنتز ميوفيبريل عضلاني يکي از علل افزايش توده بدون چربي پس از مکمل سازي کراتين مي باشد(61). از سوي ديگر علت افزايش معني دار وزن گروه دارونما در اين تحقيق، افزايش مايعات بدن آنها مي باشد زيرا به آزمودنيها توصيه شده بود ، از آنجا که ذخيره سازي کراتين نياز به آب زيادي دارد ، در طول تحقيق مصرف مايعات خود را افزايش دهند. براي کنترل اين موضوع مجموع کل مايعات بدن آزمودنيها در پيش آزمون و پس آزمون اندازه گيري شد و نتايج نشان داد که مايعات بدن گروه کراتين 72/1 ليتر و مايعات بدن گروه دارونما 51/0 ليتر افزايش داشته است که در هر دو گروه معني دار مي باشد.اين مقدار افزايش در کل مايعات بدن ، افزايش کم ولي معني دار در وزن و توده بدون چربي گروه دارونما و همچنين مقدار زيادي از افزايش وزن و توده بدون چربي گروه کراتين را توجيه مي کند.

با توجه به اينکه آزمودنيهاي اين تحقيق انسان بودند و با توجه به ملاحظات اخلاقي در اين خصوص، ميزان کراتين و فسفوکراتين عضلات در اين تحقيق مستقيماً اندازه گيري نشده است ، ولي کراتينين خون به عنوان شاخصي که نشان دهنده افزايش کراتين عضلات باشد، اندازه گيري شد ، زيرا مطالعات نشان داده اند که دفع کراتينين فقط در شرايطي صورت ميگيرد که مقدار قابل ملاحظه اي کراتين در بدن ذخيره شده باشد(61). نتايج اندازه گيري کراتينين خون در اين تحقيق افزايش معني دار در کراتينين خون گروه مصرف کننده کراتين را نسبت به گروه دارونما نشان داد. اين نتيجه را نيز پژوهشهايي که کراتينين خون و يا ادرار را به عنوان شاخص کنترلي افزايش کراتين بدن اندازه گيري کرده اند ، گزارش دادند.(61،54،42).

نتيجه گيري

به طور خلاصه نتايج کلي اين تحقيق عبارتند از :

1. مکمل سازي کراتين باعت افزايش سطوح کراتين بدن و در نتيجه افزايش مقادير وزن و توده بدون چربي تکواندوکاران نخبه مي شود و بدين طريق در کارائي ورزشکار تأثير مثبتي داشته است.
2. مکمل سازي کراتين به ويژه بر آن دسته از شاخصهاي عملکردي مؤثر است که در آن سرعت ، زمان و تغيير جهت بدن اهميت بيشتري دارد.

پيشنهادات

همانگونه که گزارش شد اين تحقيق به چند يافته مهم دست يافت. با اين وجود هنوز هم سؤالات زيادي در خصوص تأثيرات کراتين وجود دارد که جواب به آنها مي تواند کمک زيادي براي ورزشکاران ساير رشته هاي ورزشي باشد. از اين رو اميد است که محققين با در نظر گرفتن پيشنهادات اين تحقيق ، در تحقيقات آتي خود پرده از ابهامات ديگري در رابطه با تأثيرات اين مکمل در ديگر رشته هاي ورزشي بردارند. تحقيقاتي نشان داده اند که مصرف مکمل کراتين همراه با کربو هيدرات باعث مي شود که مقدار بيشتري کراتين در عضلات ذخيره شود و صحت اين مسئله مي تواند کمک بيشتري از مکمل سازي کراتين به ورزشکاران رساند ، از اين رو پيشنهاد مي شودتأثير مصرف مکمل کراتين همراه با کربوهيدرات بررسي شود. در اين تحقيق تأثير مصرف مکمل کراتين بر روي تکواندوکاران که تقريباً مسابقات آنها نوعي فعاليت تناوبي مي باشد بررسي شد. از آنجا که برخي تحقيقات تأثيراتي از مکمل سازي کراتين بر فعاليتهاي قدرتي و يا استقامتي نشان داده اند ، لذا پيشنهاد مي شود تأثير اين مکمل بر رشته هاي قدرتي مانند وزنه برداري ، پرتاب وزنه و غيره و همچنين در رشته هاي استقامتي ، بررسي گردد. نتايج اين تحقيق نشان داد که مايعات بدن و دفع کراتينين پس از مصرف مکمل کراتين افزايش داشته است. احتمال دارد اين مسئله بر فعاليتهاي کليوي تأثيرگذار باشد ، با توجه به اينکه تحقيقات خارجي نتايج ضد و نقيضي در بررسي اين عارضه احتمالي نشان داده اند ، بنابراين توصيه مي شود که تحقيقاتي در داخل کشور در اين زمينه انجام شود تا عوارض احتمالي کليوي مکمل سازي کراتين ، مشخص شود.

[1]- creatine

[2]- Phosphocreatine

[3]-Greenhaff

[4]- Total creatine

[5]- Skare

[6]- Mujika

[7]- Gilliam

[8]- Wingate

[9]- Inosine monophosphate

[10]- creatinine

[11]- Inosine monophosphate

[12]- Parise

117