مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

فهرست :

عنوان صفحه

فصل اولکلیات 2

1- 1 طرح مسأله 2

1- 2 سابقۀ پژوهش 4

1- 3 تعریف واژگان 5

1- 4 مفروض های این پژوهش 11

1- 5 روش تحقیق 13

1- 6 سازمان دهی تحقیق 14

فصل دوم پناهندگی و مهاجرت اتباع افغانی به ایران 15

2- 1 مراحل ورود پناهندگان و آوارگان افغانی 16

2- 1- 1 علل ورود افاغنه به ایران ، قبل از انقلاب اسلامی 16

2- 1- 2 علل ورود افاغنه به ایران ، بعد از انقلاب اسلامی 18

2- 2 بررسی ورود و استقرار مهاجران افغانی در ایران 21

2- 3 وضعیت حقوقی ، اجتماعی و فرهنگی افاغنه در ایران 23

2- 4 پیامدهای حضور آوارگان افغانی در ایران 24

2- 4- 1 پیامدهای سیاسی و امنیتی 24

2- 4- 2 پیامدهای اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی 25

2- 5 نتایج بین المللی ، ورود افاغنه به ایران و بررسی قوانین مختلف در این زمینه 25

2- 5- 1 وظایف دولت ایران طبق کنوانسیون 1951 و پروتکل 1967 26

2- 5- 2 قوانین و مقررات داخلی ایران 27

2- 5- 3 اصل ممنوعیت اعاده ، و وظایف دولت ایران 27

2- 5- 4 حقوق پناهندگان ، مهاجرین و آوارگان افغانی در ایران 29

الف

2- 6 تکالیف پناهندگان افغانی نسبت به دولت ایران 30

 

 

فصل سوم مهاجرت و بزه کاری 33

3- 1 بررسی پیامدهای مهاجرت، از نظر علوم مختلف انسانی : 33

3- 1- 1 از نظر علوم اجتماعی و جامعه شناسی 35

3- 1- 2 از لحاظ علوم اقتصادی 36

3- 1- 3 از دید علوم سیاسی و امنیتی 37

3- 1- 4 پیامد های مهاجرت و علم حقوق 39

3- 1- 5 پیامدهای مهاجرت از لحاظ روان شناسی و تربیتی 40

3- 2 رابطۀ مهاجرت و بزه کاری 46

3- 2- 1 تأثیر مهاجرت در بروز چگونگی جرایم 48

3- 2- 2 تأثیر مهاجرت در بروز کمیّت جرایم 50

3- 3 موجبات بزه کاری اطفال ، محصلین ، نوجوانان و جوانان افغانی 53

3- 4 موجبات بزه کاری زنان افاغنه 54

فصل چهارم روش تحقیق ، فرضیات و یافته ها 57

4- 1 روش تحقیق و نمونه گیری 57

4- 1- 1 فرضیات تحقیق 58

4- 1- 2 یافته ها 59

4- 2 توصیف یک متغیری 59

4- 2- 1 سن افراد مجرم 60

4- 2- 2 سن افراد غیر مجرم 61

4- 2- 3 وضعیت تأهل افراد مجرم 62

4- 2- 4 وضعیت تأهل افراد غیر مجرم 63

4- 2- 5 وضعیت اشتغال مجرمین مهاجر افغانی 64

4- 2- 6 وضعیت اشتغال غیر مجرمین 65

ب

4- 2- 7 تحصیلات افراد مجرم 66

4- 2- 8 تحصیلات افراد غیر مجرم 67

4- 2- 9 نوع جرم ارتکابی 68

4- 2- 10 محل ارتکاب جرم 69

4- 2- 11 موقعیت و وضعیت پناهندگی مجرمین ( از حیث ورود به کشور ) 70

4- 2- 12 موقعیت و وضعیت پناهندگی غیر مجرمین 71

4- 2- 13 علت مهاجرت مجرمین افغانی 72

4- 2- 14 علت مهاجرت افراد غیر مجرم 73

4- 2- 15 محل سکونت فعلی افراد مجرم تبعۀ افغان 74

4- 2- 16 محل سکونت فعلی افراد غیر مجرم تبعۀ افغان 75

4- 2- 17 محل سکونت والدین افراد مجرم 76

4- 2- 18 محا سکونت والدین افراد غیر مجرم 77

4- 2- 19 میزان درآمد مجرمین افغانی 78

4- 2- 20 میزان درآمد افراد غیر مجرم افغانی 79

4- 3 تحلیل دو متغیری 80

4- 3- 1 فرضیۀ اول 80

4- 3- 2 فرضیۀ دوم 80

4- 3- 3 فرضیۀ سوم 81

4- 3- 4 فرضیۀ چهارم 81

4- 3- 5 فرضیۀ پنجم 81

فصل پنجم پیش گیری و تقلیل مهاجرت و بزه کاری اتباع افغانی در مشهد 84

5- 1 نام آواره ، به جای پناهنده و مهاجر 84

5- 2 ترس و واهمۀ مردم از تبعۀ افغان 84

5- 3 طرد نمودن اجباری ، نه 86

5- 4 پیش گیری از بزه کاری 88

5-5 تقلیل مجازات های تنبیهی و ترذیلی 90

پ

 

 

منابع

1- منابع داخلی 92

2- منابع خارجی و یا ترجمه شده 93

3- جزوه ها ، مقالات ، پایان نامه ها و قوانین مرجوعی 94

فهرست جدول ها 97

فهرست نمودار ها 98

ضمایم

پرسش نامه ها

نامه معرفی به ادارات و سازمان ها

چکیده

قسمت عمدۀ افغانستان امروزی ( منطقه هرات ، ولایت‌های قندهار، هزاره ، نیمروز و ... ) در ادوار مختلف تاریخی از ایران باستان تا دو سدۀ اخیر، تحت فرمان روایی ایرانیان اداره می شده است .( به جز 7 سال حکمرانی این قوم به سرکردگی محمود و اشرف افغان در خاک ایران،1722 تا 1729میلادی )که در این میان، عهدنامۀ پاریس ، مانند دیگر قراردادهای ننگین دوران قجری، موجب پیوستن منطقۀ هرات به خاک آن سرزمین شد. اگرچه این سرزمین سال‌های سال نتوانست استقلال را درکشور خود به معنای واقعی کلمه بشناسد به طوری که یا تحت استعمار انگلیس ، شوروی بود یا بعد از آن با جنگ‌ های داخلی نژادها، اقلیت ‌ها در داخل کشور و نیز که با اشغال از سوی ایالات متحده آمریکا همراه بود و مردم این سرزمین را مجبور به ترک وطن و پناهندگی به سایر کشورها نمود و از آن‌جا که مرزهای وسیع همجوار با ایران دارد، مهاجرت بیشتر آنان درسه دهۀ اخیر به کشورمان به ویژه کلان شهر مشهد و توابع می‌باشد.

مهاجرت افاغنه به داخل کشور به دو صورت می باشد : گروه کمتر به صورت قانونی و گروه بیشتر آنان غیر قانونی به مرزهای کشور داخل شده‌اند که از گروه اخیر به عنوان « پدیدۀ غیر مجاز » نیز نام برده شده است.

هدف مهم این رساله پرداختن به موضوع تأثیرات مهاجرت اتباع افغانی در بزهکاری آنان در مشهد است و این که مهاجرت به تنهایی در بزهکاری آنان موثر بوده یا عوامل دیگری هم در کنار مهاجرت نقش دارند. که تمامی موارد در تحقیق پیمایشی به صورت پرسشنامه و مصاحبه آورده شده است. ابتدا تأثیر مهاجرت و سپس سایر موارد مورد ارزیابی قرار گرفته است. همچنین با بررسی آماری از جرایم صورت گرفته بوسیله مهاجران افغانی، عوامل موثر در بازگشت مهاجرین، روش های جمهوری اسلامی ایران و مقامات مسئول در خراسان رضوی نسبت به اینگونه افراد را مشخص می نماییم. در خاتمه با ارائه پیشگیری و پیشنهادهایی از بحران مهاجرت و بزهکاری مهاجران افغانی در شهر مشهد، امیدوارم نتیجه مطلوب را به دست آورده باشم.

 

 

مقدمه

1- طرح مسأله

مهاجرت مردم افغانستان به کشورهای همسایه به ویژه ایران که یکی از اشکال مهاجرت بین‌المللی می‌باشد ، در سه دهه اخیر روند صعودی داشته است . این نوع مهاجرت ، ازآن نظر که زاییدۀ عوامل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی می‌باشد، قابل توجه است.

آغاز مشکلات و مسائل اجتماعی در افغانستان ،همزمان با فروپاشی ساخت سنتی افغانستان (مبتنی بر سلطنت ، رعایت و ارجحیت قوم پشتون ) و اعلام جمهوری در سال 1352 در این کشور می باشد. تجاوز شوروی سابق به این کشور، سبب شد اقوام مختلف مانند(هزاره‌ ها، تاجیک ها، ازبک ها، پشتون ها) هر یک به نوعی فریاد خود مختاری سر دهند و فرآیند جدایی گزینی خود را از سایر اقوام آغاز کنند . در نتیجه ساختاری جدید و پراکنده از قدرت در افغانستان ایجاد شد که بر دامنه مشکلات این کشور افزود .

درگیری ها و رقابت ‌های قومی برای کسب قدرت در این کشور منجر به مهاجرت افراد زیادی از افغانستان به سوی کشورهای دیگر به‌ویژه ایران گردید. بعد از فروپاشی شوروی سابق اوضاع افغانستان تحول و تغییرات بیشتری یافت . دیری نپایید که تفوق طلبی‌های قومی و مذهبی ، همچنین قدرت‌ طلبی‌های فرقه ای خصوصاً در عقاید افراطی فرقه ای ، به نام اسلام با عنوان «طالبان» این کشور را صحنۀ جنگ‌های خونین داخلی کرد . یکی از پیامدهای مهم جنگ داخلی در افعانستان، کوچ یا مهاجرت تعداد زیادی از مردم این کشور بود .

همچنین بعد از ورود ایالات‌متحده آمریکا و اشغال نظامی افغانستان توسط دولت مزبور، امنیت به طور کامل رخت بر بست و مهاجرت ها بی رویه و فراوان‌تر گردید .

با تشکیل دولت اتحاد ملی ، هر چند وضعیت آرام‌تر شده است ولی بهتر نشد و نا به سامانی ها ادامه دارد ، به ویژه مهاجرت به کشوری که خود تازه از بستر بسیاری از مشکلات با یک انقلاب مذهبی برخاسته و با پدیدۀ جنگ تحمیلی و بعد از آن مشکلات اقتصادی همراه بوده ، حضور این گروه نیز موجبات گرفتاری های بیشتر و بزهکاری اتباع افاغنه در ایران را فراهم کرده است .

با توجه به ورود غیر قانونی اتباع افغانی به کشورمان، و عنایت به این که این دسته از آوارگان سال‌های سال در کشورمان ماندگار شده و اغلب با زنان ایرانی ازدواج نموده‌اند ( کمتر زنان افغان با مردان ایرانی ازدواج کرده و صاحب اولاد و خانواده شده‌اند ) فرزندان دسته اخیر تبعه ایران نام گرفته‌اند و اکثراً از نظر اقتصادی فقیر بوده و در منطقه‌های خارج از محدودۀ شهری و حاشیۀ شهرهای ایران زندگی می‌کنند ،که این امر علل بعدی بزهکاری را فراهم نموده است .

برخی از این مهاجران که غیر قانونی در داخل کشور سکونت گرفته‌اند ، بدون هیچ مدرک هویت قانونی ، در حال حاضر در بسیاری از مناطق شهر مشهد زندگی می‌کنند . اینان به دلیل نبودن کنترل کافی آزادانه در شهر فعالیت داشته مرتکب انواع بزهکاری‌ ها می‌شوند و حتّی برخی از مقامات مسؤول ، درباره این دسته از مهاجرین غیر قانونی مسامحه می ورزند.

دستۀ دیگر که به صورت قانونی با داشتن مدارک اقامتی منسجم‌تر و شناسایی شده هستند تحت کنترل و مراقبت هدایت شده‌ای قرار گرفته‌اند، با توجه به گسترش بزهکاری افغان‌ها در سال‌های اخیر در نزد افکار عمومی ، نویسنده را مجاب کرد که رسالۀ خود را در این رابطه تهیه نماید.

یکی از سوال های اصلی این پژوهش ، پاسخ به این پرسش است که مهاجرت اتباع افغانی چه تأثیراتی در بزهکاری آنان در شهر مشهد داشته است و آیا بیشتر مهاجرین افغانی در این شهر مرتکب بزهکاری شده اند یا خیر ؟ سوال دیگر، این است که اتباع افغانی تحت چه عواملی دست به ارتکاب جرم زده و بیشتر چه نوع بزهکاری هایی را انجام می دهند ؟

در پایان راه ‌های پیشگیری از مهاجرت افغان‌ها به داخل کشور یا تقلیل پیامد های ناگوار آن که مهمترین آن بزهکاری اتباع افاغنه است ،چه می‌باشد؟

در این پژوهش ، ابتدا با بررسی مراحل ورود پناهندگان و آوارگان ، استقرار مهاجرین افغانی ، پیامد های حضور آوارگان افغانی ، حقوق پناهندگان، جنبه‌های مهاجرت از نظر علوم مختلف انسانی پرداخته می شود .ضمن این‌که رابطه مهاجرت و بزهکاری را بررسی می کنیم، به نتایج بین المللی ورود افاعنه به ایران، مطالعه قوانین مختلف در این زمینه، با تحقیق در خصوص بزهکاری‌های انجام شده توسط اتباع افغانی در مشهد می پردازیم .

همچنین در تأثیر مهاجرت در بزهکاری ، تأثیرات آن از لحاظ چگونگی بزهکاری های انجام شده و کمیت جرایم توسط اتباع افغانی را بررسی نموده و نیز و با مورد مطالعه قرار دادن سایر عللی که در کنار مهاجرت در ارتکاب بزه مؤثر بوده پرداخته می شود. سپس با راههای پیشگیری یا تقلیل و کنترل مهاجرت افغان‌ها به داخل کشور علی‌الخصوص به مشهد و مقابله با انواع جرایم و تبه کاری های افاغنه در استان خراسان رضوی بررسی می کنیم .

2- سابقۀ پژوهش

سابقۀ پژوهش در رابطه با موضوع مورد بحث را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد:

اول، سابقۀ تحقیق در حوزه ورود غیر قانونی اتباع افغانی به ایران، نتایج بین المللی ورود افاغنه و تأثیرات مهاجرت اتباع افاغنه در بزهکاری آنان است .

دوم، بررسی بزهکاری‌های انجام شده توسط آنان در مشهد به طور عام و سیاست جنایی ایران در قبال این بحران با ذکر راهکارهای پیشگیری و تقلیل از آن به طور خاص که در فصل دوم این پژوهش به این مقوله‌ها توجه شده است .

اما آنچه از تحقیقات و پژوهشهایی که در این قلمرو صورت گرفته است. در دو قسمت سابقه پژوهش ذکر شده می توان به موارد زیر اشاره کرد. نویسنده کتاب اثرات مهاجرتهای خارجی در ایران آقای محمود هدایت با پرداختن به پیامدها و تأثیرات اینگونه از مهاجرت کمک شایانی به نویسنده پژوهش نموده است. از کتاب دیگر تحت عنوان، بررسی علل و عوامل مهاجرت افاغنه به ایران و پیامدهای ناشی از آن، تألیف آقای مهدی تهرانی، می توان نام برد. پایان نامه های کارشناسی ارشد آقای امیر طالبیان با عنوان، تأثیر مهاجرت افاغنه بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران و نیز رساله کارشناسی ارشد خانم فاطمه رودکی با موضوع، وضعیت حقوقی آوارگان افغانی در ایران، پایان نامه دوره کارشناسی خانم شکوه تبریزنیا با بحث در رابطه با بررسی وضعیت مهاجران افغانی در ایران، همچنین مقالاتی تحت عنوان، بررسی عوامل موثر بر بازگشت مهاجرین افغانی که محققین و نویسندگان آن آقای دکتر غلامرضا جمشیدیها و علی بابایی می باشند . سایر تحقیقات و پژوهشهای صورت گرفته که مرتبط با پژوهش انجام شده می توان ذکر کرد با مراجعه به منابع تحقیق صفحه 108 به بعد مشاهده نمود.

پیشینۀ بررسی مهاجرت افاغنه به مشهد و پیامدهای مهاجرت آنان باید گفت علی رغم این‌که دو کشور ایران و افغانستان همسایۀ یکدیگرند و مرزهای مشترک و طولانی با هم دارند و اشتراکات تاریخی و فرهنگی، آن‌ها را به هم پیوند داده است با این همه ، در ایران شناخت کافی نسبت به مسائل و شرایط سیاسی، اجتماعی افعانستان وجود ندارد . تلاش های انجام گرفته برای تعیین این شرایط نیز بسیار محدود بوده است. مشکلات موجود از قبیل جنگ‌های داخلی و نیز ورود سه میلیون مهاجر افغانی به ایران، نتوانسته است زمینۀ ارتباط نزدیک بین دو کشور را به وجود آورد. به دلیل این که اغلب قشر فقیر و تحصیل نکرده به ایران روی آوردند و اغلب تحصیل کرده ها و متخصصین افغانی در اثر رویارویی با شرایط دشوار در ایران به ویژه بیکاری و عدم بهره‌گیری از تخصص آنان ، به سمت دیگر کشورها رفته اند و به این دلایل ، شناخت کافی از مسایل کشور افغانستان در ایران وجود ندارد .

وقوع انقلاب در ایران ، اشغال افغانستان توسط شوروی سابق ، شروع جنگ‌های داخلی ، سقوط شوروی، ظهور فرقه های مذهبی افراطی (طالبان) و ائتلاف ضد طالبان ، پیامدهای امنیتی - سیاسی و سقوط آنان با حملۀ نظامی آمریکا ، مهاجرت بی رویۀ مردمان این سرزمین مخصوصاً قشر ضعیف و بی‌پول که فقط می توانستند از سرزمین خود فراری شوند و راه مهاجرت پیش گیرند، ولی دولت جمهوری اسلامی ایران هم مشکلات خاص خودش را داشت که کمتر از فقر و فلاکت مردم افغانستان نبود. این موضوع به بیشتر شدن مشکلات در ایران دامن زد ، که به اثرات و پیامد های مهاجرت در بزهکاری اتباع افغانی در مشهد ، پرداخته می شود .

 

3- تعریف واژگان

در این پژوهش، بیشتر با واژه های بزهکاری، عوامل بزهکاری ، مهاجرت و پناهندگی مواجهیم ،که در این جا لازم است از مفاهیم و اصطلاحاتی که در پژوهش به کار رفته ، تعاریف مختصری را عنوان و روشن سازیم :

1ـ بزه : مترادف کلمه جرم ( Crime ) عملی است که قانون آن را از طریق تعیین کیفر، منع نموده باشد .[1] مطابق ماده 2 قانون مجازات اسلامی ( هر فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد ، جرم محسوب می شود ) . بزهکار ، فردی است که مرتکب بزه می‌شود و در لغت همان گناهکار ،خطا کار و مجرم نامیده می شود .[2] علی رغم اختلافات موجود در مفهوم بزهکاری، حقوق کیفری اکثر ممالک در برابر آن مواضع مشترکی دارند . این مواضع ، عبارتنداز:

الف) غیر قابل بخشش بودن جرم به طور کلی.

ب) متناسب نمودن مجازات با لطمه های اجتماعی ناشی از جرم .

ج) پیش بینی مجازات برای ارتکاب عمل مجرمانه .

با توجه به این مفاهیم، باید در هر زمان و مکان و در هر شرایطی که عمل بزهکارانه اتفاق می افتد قبل از انجام هر کاری به شناسایی همه جانبۀ شخصیت مجرم و گذشتۀ وی، امیال و هوس های سر کوفته، شرایط زندگی و علل وقوع جرم مبادرت ورزید.

2ـ مهاجرت ( migration ) : از نظر لغوی ، مهاجر به کسی گویند که از موطن خود به جایی نقل مکان کرده باشد .[3] و مهاجرت رفتن از محلی به محلی دیگر برای مدت نسبتاً طولانی ( خواه محدود باشد یا نا محدود ) جهت ترک یک محل که همان منشأ مهاجرت است (emigration ) و از حیث ورود به محل معین و مقصد مهاجرت (immigration ) نامیده شده است .[4]

از نظر حقوقی، به فردی که موطن اصلی خود را ترک و در کشور دیگری برای دائم مقیم گردد «مهاجر» اطلاق می‌شود [5].

از لحاظ جامعه‌شناسی، مهاجرت، به حرکت از یک نقطۀ جغرافیایی به نقطۀ دیگر، اطلاق می‌شود. دلایلی که آدم‌ها برای مهاجرتشان پیش می‌کشند، متفاوتند. این دلایل، از کمبود منابع غذایی در یک منطقه تا آزارها و تعقیب‌های سیاسی و مذهبی را در بر می‌گیرند. آدم‌ها اساساً برای یافتن فرصت‌های بهتر برای زندگی مهاجرت می‌کنند.[6]

در اصطلاح « مهاجرت » را کوچ کردن از شهری به شهر دیگر و از منطقه‌ای به منطقه ای دیگر به منظور اقامت موقتی یا دائم ،تعریف نموده‌اند. اغلب با تغییر اجتماعی فرد، گروه هماهنگ و همگونی فرهنگی را از دست می دهد. در محیط جدید باید به نیازها و شرایط تازه که با ساختار فرهنگی و تربیتی وی هماهنگ نیست ،پاسخ دهد. هرگونه عدم توانایی و قابلیت انعطاف‌پذیری، اختلالات شخصیتی و هنجاری را به دنبال داشته و زندگی فرد را دچار تضاد فرهنگی می‌کند . مهاجرین به محض ورود به محل تازه بعدی، به علت وضع نامناسب اقتصادی و مالی ، به سوی محل‌های کم درآمد با مسکن ارزان و نامناسب هجوم می‌برند. معمولاً اینان جهت امرار معاش مجبور به انجام کارهایی هستند که نیاز به تخصص ندارد.[7]

دایرة ‌المعارف علوم اجتماعی ، مهاجرت را « حرکت انسان‌ها در سطح جغرافیایی که با قصد قبلی صورت گرفته باشد و به تغییر محل اقامت افراد برای همیشه یا مدت طولانی بینجامد » معرفی می‌کند.[8]

از نظر ادارۀ امور اجتماعی سازمان ملل متحد مهاجر کسی است که :

1) جهانگرد، بازرگان، دانشجوو یا مسافر عادی، نباشد.

2) جزو ساکنین نواحی مرزی که به طور عادی بین دو کشور رفت ‌وآمد می‌کنند، نباشد .

3) جزو پناهندگان نباشد.

به عبارت دیگر: مهاجر به کسانی اطلاق می‌شود که در جست‌و‌جوی شغلی دایمی، فصلی یا موقت در سطح جغرافیایی جابه‌جا می‌شوند.[9]

2 ـ مهاجرت را می‌توان به صورت درون مرزی یعنی جابه جایی در داخل مرزهای جغرافیایی یک کشور و برون مرزی یعنی عزیمت به خارج از مرزهای جغرافیایی یک کشور ، تقسیم کرد. نوع اول را « مهاجرت داخلی » و نوع دوم را « مهاجرت بین المللی» می‌نامند .

بر اساس عوامل مهاجرت ،می‌توان آن را به دو نوع مهاجرت «داوطلبانه» ( یعنی بنا به خواست و ملاحظۀ مصالح خود مهاجرین ) و «غیر داوطلبانه» ناشی از جنگ، اشغال نظامی و مانند آن دسته‌بندی کرد. مهاجرت غیر داوطلبانۀ وضع معمولی ندارد و به حرکت وسیع جمعیت‌ها می‌انجامد و اسکان آنها در درون اردوگاهها را به همراه دارد.[10]

3- واژۀ پناهنده ،در لغت به معنای : به کسی یا چیزی پناه برده ، پناه آورنده ، پناه گیرنده و پناهیده آمده است.[11] مطابق تعریف کنوانسیون مربوط به وضع پناهندگان مصوب 28 ژانویه1951 به این معناست که فرد یا افرادی در نتیجۀ حوادثی به علت ترس موجه از این‌که به علل مربوط به نژاد، مذهب ، ملیت ، عضویت در بعضی گروههای اجتماعی یا داشتن عقاید سیاسی تحت شکنجه قرار گیرند و در خارج از کشور محل سکونت عادی خود به سر می‌برند و نمی‌توانند و یا به علت ترس مذکور نمی‌خواهند خود را تحت حمایت آن کشور قرار دهند ، در صورتی که فاقد تابعیت هستند و پس از چنین حوادثی در خارج از کشور محل سکونت دائمی خود به سر می‌برند ، نمی توانند یا به علت ترس مذکور نمی‌خواهند به آن کشور باز گردند.

هر پناهنده، در کشوری که به ‌سر می برد دارای وظایفی است که به موجب آن مخصوصاً ملزم می باشد خود را با قوانین و مقررات آن کشور و اقداماتی که برای حفظ نظم عمومی به عمل می‌آید تطبیق دهد .

از لحاظ این کنوانسیون منظور از اصطلاح در شرایط یکسان بین پناهنده و اتباع داخلی این است که تمامی شرایط به خصوص شرایط مربوط به مدت و نحوۀ اقامت موقت یا دائم، که خود اگر پناهنده نباشد باید برای برخورداری از حق مورد نظر دارا باشد مراعات گردد به استثنای شرایطی که طبیعتاً پناهنده نمی تواند واجد آن باشد. در این تعریف، دولتهای متعاهد، مقررات کنوانسیون را باید بدون تبعیض از لحاظ نژاد ، مذهب یا سرزمین اصلی دربارۀ پناهنده اجرا کنند و در سرزمین خود نسبت به آزادی پناهنده در اجرای امور دینی و دادن تعلیمات مذهبی در حد رفتاری که نسبت به اتباع خود دارند اتخاذ نمایند .

مادۀ سیزدهم اعلامیۀ جهانی حقوق بشر ، 1948 می گوید :

« هر کس حق دارد در داخل هر کشوری آزادانه عبور و مرور کند و محل اقامت خود را انتخاب نماید و همچنین حق دارد هر کشوری از جمله کشور خود را ترک کند یا به کشور خود بازگردد. »

سال 1948 در هنگام تنظیم این اعلامیه ، حق پناهندگی به عنوان یکی از مصادیق حقوق بشر و آزادی های اساسی افراد ، از سوی دولت های شرکت کننده ، در هنگام تدوین اعلامیۀ مزبور شناخته شد . توجه به این موضوع ، ناشی از حوادث اسفناک جنگ های جهانی اول و دوم و بلایایی بود که در نتیجۀ جنگ ، گریبان بسیاری از افراد تبعۀ دولت های اروپایی و مناطق دیگری از جهان را گرفته بود .

اما پدیدۀ پناهندگی و سنت بشر دوستانۀ پناه دادن به افراد درمانده و بی پناه ، بر اساس شواهد تاریخی ، تنها اختصاص به این دورۀ زمانی ندارد ؛ بلکه ، پذیرایی بیگانگان هراسان و درمانده و قربانیان آزار و خشونت ، از قدمت تاریخی بسیار طولانی برخوردار است .

در طول تاریخ ، افراد بسیاری، خانه و سرزمین خود را رها کرده اند و برای فرار از تعقیب ، مناقشۀ مسلحانه یا خشونت سیاسی ، در جستجوی امنیت و سرپناه ، در کشوری دیگر برآمده اند . نظیر این حوادث ، در هر گوشه و کنار دنیا به وقوع پیوسته و هنوز هم ادامه دارد . اما در اغلب مذاهب و فرهنگ ها ، مفاهیمی همچون پناهگاه ، پناهنده و پرستاری از افرادی که در فشار بوده و هستند ، یافت می شود . شاید بتوان از این مفهوم برای نخستین بار در تورات و انجیل هم نشان گرفت . در کتاب عهد عتیق ( تورات ) ، چنین اشاره شده است :

" اگر غریبی در میان شما واگزیند ، مثل متوطن از شما باشد . او را میازارید و مانند خود محبت نمایید ." [12] از سنت پناهندگی در اسلام می توان به روشنی نشان گرفت .

اما در دین مبین اسلام ، آیۀ 6 از سورۀ توبه ، صریح ترین اشاره به موضوع پناهندگی در قرآن دارد . طبق نص صریح این آیه :

« وَ اِن اَحَدٌ المُشرِکینَ استَجارَکَ فَاَجِرهُ حَتّی یَسمَعَ کَلامَ اللهِ ثُمَّ اَبلِغهُ مَامَنَهُ ذلِکَ بِاَنَّهُم قَومٌ لا یَعلَمُونَ »

ترجمه : (( هر گاه یکی از مشرکان به تو پناه آورد که از دین آگاه شود بدو پناه ده تا کلام خدا را بشنود پس از شنیدن سخن خدا او را بی هیچ خوف و اندیشه به مأمن و منزلش برسان ، زیرا این مشرکان مردمی نادانند )).

فکر اعطای پناهندگی در میان ایرانیان قبل از اسلام در چار چوب اصول جوانمردی و آزادگی و بزرگی قرار می گرفته و در میان اعراب قبل از اسلام ، این پدیده شکل مذهبی داشته است .

دیدگاه ها و مکاتب حقوقی نیز به نوبۀ خود به این موضوع پرداخته اند . نویسندگان اولیۀ حقوق بین الملل،حق متقاضیان پناهندگی یعنی کسانی را که سعی داشتند خود را از معرکۀ جنگ دور نگه دارند به رسمیت شناخته بودند .

اما پناهندگی، علی رغم عمر طولانی خود ، تنها در روزگار ما است که به صورت مفهومی در حقوق بین الملل و بخشی از توافق های جهانی در آمده و تعابیر خاصی برای آن وضع شده است . پس از اولین جنگ جهانی ، هنگامی که جامعۀ ملل به وجود آمد ، موضوع پناهنده و پناهندگی به عنوان یک مسألۀ بین المللی در نظر گرفته شد . پس از آن ، رشد یک سیستم بین المللی برای واکنش در برابر این قضیه و مدیریت مشکلات پناهندگان، به آهستگی و به طور متناوب آغاز گردید .

با توجه به تعاریف به عمل آمده از واژگان (( مهاجرت )) و (( پناهنده )) و تمیز بین این دو ، می‌توان چهار نوع اصلی کوچندۀ بین المللی را به ترتیب زیر نام برد :

« 1- مقیم : کسی که برای زندگی دایم به کشور دیگر وارد می‌شود. در گذشتۀ این گونه افراد روانه کشورهایی مانند ایالات متحده ، کانادا و استرالیا می‌شدند، امروز هم این روال ادامه دارد و همچون جاهای دیگر، بیشتر این افراد به مدد طرح‌های باز پیوستن به خانواده در این کشورها پذیرفته شده‌اند .

2 ـ کارگران قراردادی : کسانی را گویند که برای کار در یک دورۀ زمانی محدود پذیرفته می‌شوند. اکنون بیشترین کارگران قراردادی را در« خاورمیانه » می توان یافت . این گروه در سال 2000 تا 10 میلیون برآورد شده‌اند . بیشتر آن ها اهل کشورهای عربی و آسیایی می‌باشند و اکثریت آن ها نیمه‌ ماهر یا غیر‌ماهر هستند. این مقوله شامل کارگران فصلی نیز می‌شود که عموماً در صنایع مربوط به جهانگردی، از قبیل هتل ها و غذا خوری‌ها کار ‌می کنند اما اکثریت چنین کارگرانی به کار کشاورزی اشغال داشته اند .

3ـ متخصصان : کسانی هستند که در سطح بالاتری از آموزش علمی یا حرفه‌ای قرار دارند. اینان به خاطر مهارتشان به راحتی از کشوری به کشور دیگر منتقل می‌شوند. بسیاری از آن‌ها کارکنان شرکت‌های چند ملیتی هستند که بین شرکت‌های تابعه جابه‌جا می‌گردند. بیشترشان در زمره متخصصان یا مدیران هستند و گاهی هم کارآموز می‌باشند. این مقوله، دانشگاهیان و دانشجویان را نیز در بر می‌گیرد که بین نظام های مختلف آموزش عالی مبادله می‌شوند.

4 ـ پناه‌جویان و پناهندگان : کسانی که برای فرار از خطر، میهن خود را ترک کرده‌اند، در سال‌های اخیر جویندگان پناهگاه (یا آوارگان)اهمیت فزاینده‌ای یافته اند . این گروه تا سال 2000 نزدیک به سه میلیون نفر رسیده است . این‌ها ممکن است افراد یا خانواده‌هایی باشند که به دلیل امکان یا احتمال تحت تعقیب سیاسی قرار گرفتن، تقاضای اولیه‌شان دست رسی به پناهگاه باشد. زمانی که در پناهگاه پذیرفته شوند، "پناهنده" به شمار می‌آیند، و بسیاری از آن‌ها اقامت دایمی در وطن جدیدشان را به دست می‌آورند. بخش عمدۀ جمعیت 18 میلیونی پناهندگان جهان، فراریان از جنگ یا خشک سالی بوده که دسته جمعی از سوی کشورهای همسایه پذیرفته شده‌اند، اکثریت این‌ها در افریقا هستند. ))[13]

4- فرضیه های پژوهش

سوال اصلی تحقیق همانطور که مطرح گردید این است که، مهاجرت اتباع افغانی به مشهد به چه میزان در بزهکاری آنان موثر بوده است؟ همچنین پاسخ به این سوال که آیا اکثر مهاجرین افغانی در مشهد مرتکب بزهکاری گردیده اند یا خیر؟ و اینکه چه عوامل دیگری به جزء مهاجرت توانسته است در ارتکاب جرم توسط مهاجرین افغانی در مشهد موثر باشد؟ این پژوهش بر اساس فرضیه های ذیل پایه ریزی شده است: 1-مهاجرت به تنهایی نمی توانسته از موجبات اصلی بزهکاری اتباع افغانی باشد. زیرا با نگاهی گذرا به زندگی اکثر مهاجرین افغانی، گاه مهاجری که به صورت غیر قانونی در کشور وارد شده است به دلیل همین مسأله مهاجر بودن غیر قانونی اش عاملی بازدارنده برای وقوع جرایم دیگر شده باشد. چون بیشتر آن به هیچ وجه نمی خواهند دوباره به موطن خودشان که از همه لحاظ در نابه سامانی به سر می برد عودت داده شوند به دلیل همین حتی اگر بزه دیده هم واقع شوند کمتر به مراجع انتظامی و قضایی داخل کشور مراجعه می نمایند و همین دلیل شاید باعث این باشد که به سوی ارتکاب جرم هم نروند.

2-وسعت فقر، نبود شغل و بیکاری اتباع افغانی در ارتکاب جرم بیشتر از مهاجرت تأثیرگذار بوده است.

3-اشغال نظامی و جنگ موجبات مهاجرت اتباع افغانی را به مراتب بیش تر از سایر علل مهاجرت به ایران فراهم نموده است.

با گذشت سه دهه از مهاجرت اتباع افغانی ، جرایم آن ها در داخل مشهد کمتر شده است و علی ‌رغم رفتار هایی که با مهاجرین بزهکار از سوی دولت مردان و مقامات مختلف در این شهر شده است ، پیشگیری را هیچ موقع به طور جدی ندیدیم . یعنی گاهی افراطی عمل نمودند و در موارد دیگر به صورت سهل انگاری به هر حال ، از آن‌جا که عبور غیر قانونی از مرزها و سرحدات کشور به داخل ، یک جرم مستقل است ولی به دلیل این‌که مجازات خفیف وجود دارد، مجرم متنبه نمی‌شود ، بلکه جرایم دیگری را نیز مرتکب می گردد . هر چند با توجه به آمار و ارقام دو سال اخیر ، بزهکاری های آنان در مشهد کاهش یافته است ولی علی‌ رغم تغییر در رویکردها و واکنش ایران ، عملکرد جمهوری اسلامی در رابطه با بزهکاری افاغنه با توجه به هزینه‌ها و امکانات بسیج شده برای خروج آنان ، نتایج و دستاوردهای مطلوبی نداشته و در مجموع ناکارآمد بوده است ؛ چرا که اگر تعداد قلیلی به صورت قانونی در داخل کشور اقامت داشته و نام پناهنده برآنان بود این‌بار به صورت غیر قانونی از سرحدات عبور می‌کنند .

تأثیر مهاجرت اتباع افغانی در بزهکاری آنان در مشهد ، هدف اصلی این پژوهش به شمار می‌آید که البته مفاهیم دیگری نیز در ارتباط با آن مورد توجه قرار می‌گیرد (پدیدۀ غیر مجاز ، ارتکاب جرم ، چگونگی کیفیت آن و ... ) با توجه به آمار و ارقام در مشهد، عمده‌ترین اهداف ما محسوب می‌شوند . متغیرها انواع بزهکاری‌هایی است که به وسیلۀ آنان صورت می‌گیرد . رابطۀ مفاهیم و متغیرها را در این پژوهش به دو صورت زیر می‌توان نشان داد .

 

1ـ مهاجرت مفهوم ← مهاجرت و پناهندگی

2- اتباع

افغانی متغیر وابسته← انواع جرایم

مهاجرت و بزهکاری اتباع افغانی در مشهد

ارتکابی توسط اتباع افغانی

3ـ بزهکاری مصداق ← بزهکاری اتباع فغانی

4- داده‌ها متغیراصلی← جنگ، اشغال نظامی،

فقر ، وضعیت اشتغال

 

 

جنگ ( داخلی و خارجی )

اشغال نظامی

اشتغال طلبی

بزهکاری

آوارگی ، پناهندگی ، مهاجرت

فقر (عوامل اقتصادی )

 

 

 

 

 

 

 

5- روش تحقیق

سیل فراوان ورود مهاجران و پناهندگان مردم افغانستان به ایران از یک‌سو ، و روش های ناکارآمد ایران در خصوص ورود غیر قانونی به دلیل نوع مجازات خیلی خفیف آن و نیزنتایج بین‌المللی ورود افاغنه و سایر پیامدهای مهاجرت که موجبات بزهکاری های فراوان را در کشور برای اتباع افغانی فراهم کرده است .توجه به انواع بزهکاری‌های مرتکب شده و نیز راههای تقلیل بزهکاری ، با عنایت به قانون گذاری محکمتر با ضمانت اجرایی که اهداف اصلی مجازات را جوابگو باشد ، از جمله متنبه شدن مجرم و نفع جامعه را می طلبد . برای بررسی این موضوع ، استفاده در مباحث میدانی از آمارهای بزهکاری از مراجع قضایی، اداره زندان‌ها، مصاحبه، پرسشنامه استفاده شده است . با استفاده از کتابخانه‌ها ، آرشیو روزنامه‌ها ، پایان‌نامه‌ها و تحقیقات صورت گرفته ،کوشش گردیده از مراجع مربوط از جمله استانداری خراسان رضوی و اداره مهاجرت اتباع بیگانه ، اداره کل زندان‌ها و از منابع موثق ، کتاب ها ومقلاتی گرداوری شده است . در این زمینه پژوهشی به صورت عملی به شیوه تحقیق پیمایشی که مهم ترین ابزار آن پرسش نامه و مصاحبه می تواند باشد وجود نداشته است ، که به این مهم پرداخته ام .

در ارتباط با پرسشنامه‌ها و مصاحبه‌ها دو نکتۀ مهم مورد توجه است : اول این‌که برای استناد به مصاحبه‌ها، به منبع اصلی و متن کامل آن‌ها مراجعه شده است تا از این طریق از برداشت ناقص یا نادرست پرهیز شود، مصاحبه‌ها فقط با مراجعات مستقیم صورت گرفته است که ضمن مراجعات مستقیم در فهرست منابع ذکر گردیده، از آرشیو های مطبوعات وسازمان‌های دولتی استفاده شده است. در پژوهش موجود با تکیه بر اسناد و مدارک و آمار موجود دولتی و نیز مصاحبه و پرسشنامه از اتباع افغانی بزهکار و غیرآن و نیز مقامات مسؤول استانداری خراسان رضوی بهره‌گیری شده است که با استفاده از آمار بزهکاری ، می‌توان جریان کلی و تغییرات و تاثیرات شرایط را سنجید این آمارها کمک فراوانی به اندازه‌گیری ابتلای یک جامعه به بیماری بزهکاری توسط اتباع افاغنه و بعضی علل آن و سایر مجهولات می‌نماید. هر چند تاکنون هیچ آماری موفق به ارائه تعداد واقعی بزهکاران در این مملکت نشده و ارقام غیر قابل قبول در این مورد موجود می‌باشد .

6- سازمان دهی تحقیق

همان طور که گفته شد سؤال اصلی این پژوهش ، تأثیرات مهاجرت و پناهندگی اتباع افغانی در بزهکاری آنان در مشهد ، می باشد . پاسخ به این تحقیق بر اساس حرکت جزء به کل است ؛ ابتدا در آشنایی مباحث نظری با تعریف واژگان در مقدمه ، پناهندگی و مهاجرت اتباع افغانی به ایران ، نتایج بین المللی ورود افاغنه به ایران ، به بررسی قوانین مختلف در این زمینه پرداخته و حقوق پناهندگان و مهاجرین و آوارگان افغانی در ایران و تکالیف پناهندگان نسبت به دولت ایران بیان می شود . همچنین با بررسی پیامدهای مهاجرت از نظر علوم مختلف انسانی ، و تأثیر مهاجرت در بزهکاری اتباع افغانی در بروز کمیت و کیفیت جرایم و سپس در دو کروه مردان و زنان به این تأثیرات پرداخته می شود .

 

[1] - جعفری لنگرودی ، محمد جعفر ، ترمینولوژی حقوق ، انتشارات گنج دانش، چاپ ششم ، 1372، ص 191

[2] - معین ، محمد ، فرهنگ فارسی یک جلدی، انتشارات سرایش، چاپ هفتم ،تهران 1384 ، ص 253

[3]- همان ، ص 330

[4]- جعفری لنگرودی ، محمد جعفر ، ترمینولوژی حقوق ، انتشارات گنج دانش، چاپ ششم ، 1372، ص 701

[5] - دانش ، تاج زمان ، مجرم کیست ؟ جرم شناسی چیست ؟ ، چاپ اول ، پاییز 1366 ، ص 278

-[6] بروس ، کوئن ، در آمدی به جامعه شناسی ، ترجمۀ محسن ثلاثی ، چاپ پنجم ، پاییز 1377 ، ص 215

[7] - نجفی توانا ، علی ، جرم شناسی ، ناشر خط سوم ، چاپ 1381 ، ص 224

-[8] ساروخانی ، باقر ، درآمدی به دایرة المعارف علوم اجتماعی ، تهران ،انتشارات کیهان ، 1370 ، ص 481

[9] - همان ، ص 490

[10] - جمشیدی ها ، غلامرضا و علی بابایی ، بررسی عوامل مؤثر بر بازگشت مهاجرین افغانی ، فصلنامۀ علوم اجتماعی ،شمارۀ 20،ص76

[11] - معین ، محمد ، فرهنگ فارسی ، یک جلدی ، انتشارات سرایش ، چاپ ششم ، سال1372 ، ص 152

[12] - عهد عتیق ، سفر لاویان ، باب 9 ( کتاب مقدس : عهد عتیق و عهد جدید ، ترجمه فارسی ، انجمن پخش کتب مقدسه ، ص 18 )

[13] - استالکر ، پیتر ، کار در غربت ، ترجمۀ فرهنگ ارشاد ، مؤسسۀ کار و تأمین اجتماعی ، سال1380 ، ص 3