مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چكيده ........ .. 1

مقدمه... ... 3

قسمت اول

فصل اول : آشنایی با مکان کارآموزی...... ... 5

1-1تاریخچه سازمان.. ..... 5

2-1 نمودار ساختمانی و تشکیلات...... 5

3-1 نوع محصولات تولیدی یا خدمات ..... .. 5

4-1 ...... 5

فصل دوم : ارزیابی بخش های مرتبط با رشته علمی کارآموز........................................... 6

1-1موقعیت رشته کارآموز در واحد صنعتی............................................................................................. 6

2-2 بررسی شرح وظایف رشته کارآموز در واحد صنعتی..................................................................... 6

3-2 امور جاری در دست اقدام...................................................................................................................... 6

4-2 برنامه های آینده....................................................................................................................................... 6

2-5 تکنیک هایی که توسطرشته مورد نظر در واحد صنعتی بکار میرود........................................ 7

فصل سوم : آزمون آموخته ها و نتایج.................................................................................. 8

قسمت دوم

بخش اول : پلیمریزاسیون و صنایع اکستروژن

فصل 1 : پلیمرها به زبان ساده

1- تعریف............................................................................................................................................................. 9

1-1 تهیه پلیمرها................................................................................................................................................ 9

2-1 روش های تولید پلیمرها.......................................................................................................................... 9

1-2-1 پلیمریزاسیون زنجیره ای................................................................................................................. 10

2-2-1 پلیمریزاسیون تقطیری یا تراکمی................................................................................................... 10

3-2-1 پلیمریزاسیون مرحله ای..................................................................................................................... 10

3-1 بافت ساختمانی پلیمرها........................................................................................................................... 11

1-3-1 ماکرومولکولهای خطی.......................................................................................................................... 11

2-3-1 ماکرومولکولهای مشبک....................................................................................................................... 11

4-1 تقسیم بندی پلیمرها................................................................................................................................. 12

1-4-1 ترموپلاستها............................................................................................................................................. 12

2-4-1 الاستومرها............................................................................................................................................... 12

3-4-1 ترموپلاستها............................................................................................................................................... 13

4-4-1 ترموپلاستهای الاستومر......................................................................................................................... 13

5-1 تغییر فاز پلیمرها در برابر افزایش دما .................................................................................................. 13

فصل دوم : طرز شناسایی پلیمرها....................................................................................... 16

2- مقدمه............................................................................................................................................. 16

1-2 شکل ظاهری............................................................................................................................. 16

2-2 جرم مخصوص ماده پلیمری................................................................................................. 17

3-2 اثر حلال های شیمیایی......................................................................................................... 18

4-2 اثر گرمایی.................................................................................................................................... 19

5-2 تعیین مقدار PH........................................................................................................................ 20

6-2 اشتعال با شعله........................................................................................................................... 21

فصل سوم : روشهای آماده سازی مواد پلیمری................................................................ 25

3- مقدمه............................................................................................................................................. 25

1-3 آسیاب کردن ........................................................................................................................... 25

2-3 مخلوط سازی............................................................................................................................ 27

1-2-3 همزن ها................................................................................................................................. 27

2-2-3 خمیرزن ها............................................................................................................................ 27

3-2-3 مخلوط کننده ها.................................................................................................................. 29

3-3 رطوبت زدایی (خشک کردن)................................................................................................. 30

فصل چهارم : اکسترودرها................................................................................................... 32

4- اکسترودر کردن.......................................................................................................................... 32

1-4 تعریف .................................................................................................................................. 32

1-1-4 اکسترودرهای خمیری کننده..................................................................................... 33

2-4 مارپیچ اکسترودر.................................................................................................................... 35

3-4 انواع مارپیچ ها........................................................................................................................ 36

4-4 اکسترودرهای خمیری کننده با مارپیچ سه منطقه ای (ESE-ZG) .................... 37

1-4-4 گذرگاهها و عملکرد آنها................................................................................................ 38

1-1-4-4 قیف تغذیه ای............................................................................................................ 38

2-1-4-4 منطقه تغذیه............................................................................................................... 39

3-1-4-4 منطقه تراکم (یا تبدیل)............................................................................................ 40

4-1-4-4 منطقه خروجی یا مترینگ......................................................................................... 41

2-4-4 شاخص کار اکسترودرهای یک مارپیچه...................................................................... 41

3-4-4 نقطه کار اکسترودرهای یک مارپیچه............................................................................. 42

5-4 نقاط ضعف اکسترودرهای یک مارپیچه.............................................................................. 42

1-5-4 درجه انتقال ماده ................................................................................................................. 42

2-5-4 تشکیل پروفیل فشار............................................................................................................. 43

6-4 اکسترودرهای یک مارپیچه با منطقه تغذیه فشاری (ESE-ZN) ................................ 43

7-4 مقایسه اکسترودرهای یک مارپیچه با منطقه تغذیه صاف و منطقه تغذیه فشار...... 45

1-7-4 عمق کانال............................................................................................................................... 45

2-7-4 پروفیل فشار............................................................................................................................ 46

3-7-4 قطعات کمکی مارپیچ ها..................................................................................................... 46

8-4 اکسترودرهای یک مارپیچه گازدار (Vent-Extruder).................................................. 47

9-4 اکسترودرهای دو مارپیچه (DSE).......................................................................................... 49

1-9-4 مارپیچ های اکسترودرهای دو مارپیچه............................................................................. 50

1-1-9-4 جهت گردشی مارپیچ ها................................................................................................. 50

2-1-9-4 قرارگیری مارپیچ ها نسبت به یکدیگر.............................................................................. 51

3-1-9-4 مشخصات هندسی مارپیچ ها.............................................................................................. 52

2-9-4 مقایسه اکسترودرهای یک مارپیچه(ESE) و دو مارپیچه (DSE)................................. 53

1-2-9-4 دمای ماده پلیمری.................................................................................................................. 53

2-2-9-4 شاخص انتقال.......................................................................................................................... 53

3-2-9-4 ساخت پروفیل فشار............................................................................................................... 54

فصل پنجم : تکنولوژی صنایع اکستروژن......................................................................... 55

5- صنایع اکستروژن ............................................................................................................................... 55

1-5 لوله های پلیمری....................................................................................................................... 55

1-1-5 تجهیزات خطوط تولید لوله های پلاستیکی................................................................ 57

1-1-1-5 قالب های اکسترودر....................................................................................................... 57

2-1-1-5 سیستم های کالیبراسیون............................................................................................ 58

1-2-1-1-5 کالیبراسیون قطر داخلی.......................................................................................... 59

2-2-1-1-5 کالیبراسیون قطر خارجی ...................................................................................... 59

3-2-1-1-5 افزایش فشار داخل لوله .......................................................................................... 60

4-2-1-1-5 سیستم کالیبراسیون واکئوم.................................................................................... 61

3-1-1-5 دستگاه کشش یا انتقال لوله.......................................................................................... 62

2-1-5 لوله های خرطومی................................................................................................................. 63

3-1-5 پروفیل ..................................................................................................................................... 64

2-5 فیلمهای پلیمری............................................................................................................................ 64

1-2-5 دستگاههای تولید فیلم دمشی یا blownfilmmachine.......................................... 66

1-1-2-5 قالب اکسترودر فیلم های دمشی ..................................................................................... 67

2-1-2-5 خنک سازی فیلم های دمشی............................................................................................. 68

3-1-2-5 وسایل و سیستم های خنک کننده فیلم های دمشی.................................................. 69

2-2-5 آلیاژ سازی پلیمرها...................................................................................................................... 70

3-5 روشهای دیگر اکستروژنی.................................................................................................................... 71

1-3-5 کابل سازی یا پوشش کاری حلقوی............................................................................................ 71

2-3-5 دانه یا گرنول سازی......................................................................................................................... 72

3-3-5 تولید نخ – الیاف و تورهای پلاستیکی...................................................................................... 74

1 -3-3-5 تولید نخ و الیاف نساجی......................................................................................................... 74

2-3-3-5 تولید تورهای لوله یی پلاستیکی........................................................................................... 74

بخش دوم : p.V.C............................................................................................................... 76

فصل اول : پی .وی.سی چیست و چگونه تولید می شود ................................................................ 76

1- فرآیندها....................................................................................................................................................... 76

1-1فرآیند تعلیقی........................................................................................................................................... 76

2-1 فرآیند امولسیونی................................................................................................................................... 77

3-1 فرآیند توده ای........................................................................................................................................ 78

4-1 فرآیند محلول.......................................................................................................................................... 78

فصل دوم : پی.وی.سی و مواد افزودنی ....................................................................................... 79

2- مواد ا فزودنی............................................................................................................................................. 79

1-2نرم کننده ها............................................................................................................................................. 80

1-1-2 انواع فتالات ....................................................................................................................................... 82

2-1-2 انواع دی استر الیفاتیک................................................................................................................... 83

3-1-2 انواع فسفات ...................................................................................................................................... 85

4-1-2 انواع اپوکسی...................................................................................................................................... 85

5-1-2 نرم کننده های پلیمری................................................................................................................... 85

6-1-2 نرم کننده های ویژه.......................................................................................................................... 86

2-2 پایدار کننده ها........................................................................................................................................ 86

1-2-2 پایدار کننده های قلع ..................................................................................................................... 86

2-2-2 پایدارکننده های باریم/کادمیوم و باریم /کادمیوم/روی........................................................... 88

3-2-2 پایدارکننده های سرب.................................................................................................................... 88

4-2-2 پایدارکننده های غیر سمی............................................................................................................ 89

3-2 روان کننده ها......................................................................................................................................... 89

4-2 پرکننده ها................................................................................................................................................ 92

1-4-2 کربنات کلسیم................................................................................................................................... 92

2-4-2 سیلیکات و سیلیکا............................................................................................................................ 93

3-4-2 سولفات باریم...................................................................................................................................... 94

4-4-2 هیدروکسید آلومینیم...................................................................................................................... 94

5-4-2 الیاف شیشه ....................................................................................................................................... 96

6-4-2 دوده ..................................................................................................................................................... 95

7-4-2 خاک اره ............................................................................................................................................. 95

5-2 اصلاح کننده های ضربه پذیری......................................................................................................... 95

1-5-2 آمیزه پودر........................................................................................................................................... 95

2-5-2 آمیزه مذاب......................................................................................................................................... 95

3-5-2 پلیمریزاسیون پیوندی...................................................................................................................... 95

6-2 مواد کمک فرآیند................................................................................................................................... 97

1-6-2 فرآیند اکستروژن ............................................................................................................................. 98

2-6-2 فرآیند قالب گیری تزریقی.............................................................................................................. 99

3-6-2 فرآیند کلندرکاری............................................................................................................................. 99

4-6-2 فرآیند قالب گیری دمشی............................................................................................................... 99

5-6-2 فرآیند شکل دهی حرارتی........................................................................................................... 101

7-2 مواد اسفنجی کننده........................................................................................................................... 101

8-2 رنگینه ها............................................................................................................................................... 102

1-8-2 رنگدانه ها......................................................................................................................................... 102

2-8-2 جوهرها............................................................................................................................................. 102

3-8-2 رنگینه های ویژه............................................................................................................................. 102

1-3-8-2 رنگدانه های صدفی ................................................................................................................ 103

2-3-8-2 رنگدانه های فلزی..................................................................................................................... 103

3-3-8-2 رنگدانه های فلوئورسان........................................................................................................... 103

4-3-8-2 رنگدانه های فسفرسان ........................................................................................................... 103

 

فصل سوم : فرآورده های تولید شده از پی.وی.سی چه ویژگی هایی دارند ................ 104

3- ویژگی های فرآورده های پی.وی.سی.............................................................................................. 104

1-3سختی...................................................................................................................................................... 104

2-3 استحکام کششی.................................................................................................................................. 105

3-3 بازدهی نرم کننده............................................................................................................................... 105

4-3 افزایش طول نهایی.............................................................................................................................. 105

5-3 انعطاف پذیری در دمای اندک ........................................................................................................ 106

6-3 دوام نرم کننده در آمیزه .................................................................................................................. 106

7-3 پایداری حرارتی.................................................................................................................................... 107

8-3 پایداری نوری........................................................................................................................................ 107

9-3 سمیت.................................................................................................................................................... 108

10-3 مقاومت شیمیایی.............................................................................................................................. 108

11-3 مقاومت در برابر رشد قارچ و باکتری........................................................................................... 108

12-3 آتش گیری (اشتعال پذیری)......................................................................................................... 109

13-3 ویژگی های الکتریکی...................................................................................................................... 109

فصل چهارم : بررسی اقتصادی قیمت آمیزه..................................................................... 110 فصل پنجم : روش تهیه فرمولاسیون پی.وی.سی.................................................................................. 112

1-5 فرمولاسیون پی.وی.سی نرم و سخت (روش عملی)................................................................. 112

1-1-5 لوله (در ساختمان سازی)............................................................................................................ 114

2-1-5 لوله (در آب رسانی)....................................................................................................................... 114

3-1-5 لوله (در فاضلاب) .......................................................................................................................... 114

4-1-5 لوله (در تراکم هوا و خلا)............................................................................................................ 114

5-1-5 لوله (درگاز رسانی)......................................................................................................................... 114

6-1-5 لوله (در کارخانه های شیمیایی و مکان های صنعتی)........................................................ 115

7-1-5 انواع لوله نرم و انعطاف پذیر (پی.وی.سی نرم)...................................................................... 115

2-5 پروفیل..................................................................................................................................................... 116

1-2-5 فیلم و ورق (سخت)...................................................................................................................... 117

2-2-5 فیلم و ورق (در ساختمان سازی).............................................................................................. 117

3-2-5 فیلم و ورق (در بسته بندی)....................................................................................................... 117

4-2-5 فیلم و ورق (در کارخانه های شیمیایی و مکان های صنعتی) ........................................ 117

5-2-5 سایر موارد استفاده ....................................................................................................................... 117

6-2-5 ورق و فیلم نرم............................................................................................................................... 117

3-5 صنایع تولید کفش.............................................................................................................................. 118

4-5 اسفنج پی.وی.سی ............................................................................................................................. 118

5-5 الیاف روکش شده .............................................................................................................................. 118

6-5 انواع روکش پی.وی.سی..................................................................................................................... 119

7-5 بطری سازی.......................................................................................................................................... 120

8-5 کاربرد پی.وی.سی در پزشکی.......................................................................................................... 120

9-5 پی.وی.سی و خودروسازی................................................................................................................. 121

فصل ششم : تولید کنندگان جهانی پی.وی.سی ........................................................... 122

منابع...................................................................................................................................... 126

چکیده

عليرغم گسترش روزافزون واحدهاي توليدي محصولات پلاستيکي در سالهاي اخير و توسعه صنايع پتروشيمي هنوز کمبود اطلاعاتي خصوصا به زبان فارسي در صنعت پلاستيک کاملا مشهود و محسوس مي باشد مضافا اينکه تقريبا کليه منابع اطلاعاتي قابل دسترس نيز به زبان اصلي بوده که صرفا جهت استفاده طيف خاصي از علاقمندان مي باشد و براي ساير علاقمندان بويژه توليدکنندگان هنوز تجربه تنها راه گردآوري اطلاعات و پيشرفتهاي فني محسوب مي گردد.

فقدان و يا کمبود منابع اطلاعاتي به زبان فارسي از يکطرف و ارتباط ضعيف دانشگاهها و مراکز توليدي و نيز اشاعه فرهنگ کپي سازي محصولات و اصطلاحات فني کشورهاي صنعتي پيشرفته از طرف ديگر مهمترين عواملي بوده اند که موجبات ايجاد خلاء علمي – عملي موجود و نهايتا دوگانگي در زبان مشترک دانشگاه و صنعت را فراهم ساخته و باعث بوجود آمدن تئوري محض دانشگاهي و تجربه محض کارگاهي گرديده اند .

اين پروژه از دو قسمت تشکيل شده است که قسمت اول آن شامل برنامه و گزارشات کار کارآموز و مکان کار کارآموز و موقعيت رشته کارآموز در واحد صنعتي مي باشد و قسمت دوم آن مطالب جمع آوري شده اي که در دو بخش تهيه وتنظيم شده است مي باشد در بخش اول مروري بر صنعت مهم پليمر و پليمريزاسيون و صنايع اکستروژن و دستگاههاي مربوط را خواهيم داشت و در بخش دوم اهميت ونقش مهم pvc در صنعت و زندگي روزمره را بررسي مي کنيم .

مطالب اين قسمت از پروژه در 6 فصل تنظيم شده است :

در فصل نخست به معرفي وبررسي فرآيندهاي گوناگون توليد پي وي سي پرداخته شده است .

نرم کننده ، پايدار کننده ، روان کننده ، پرکننده ، رنگينه و... مواد افزودني گوناگوني هستند که به ميزان کم در آميزه هاي پي وي سي مصرف مي شوند . در فصل دوم به يکايک مواد ياد شده و نقش کاربردي هر کدام اشاره شده است .

فصل سوم حاوي ويژگي ها و عوامل تعيين کننده در فرآورده هاي پي . وي . سي مثل : استحکام کششي ، پايداري حرکتي و نوري و انعطاف پذيري مي باشد و آگاهي از اين عوامل امکان توليد محصولي با کيفيت مناسب از پي . وي . سي را ميسر مي سازد .

قيمت آميزه هاي پي . وي . سي در فصل چهارم مورد بحث و بررسي قرار گرفته است .

فصل پنجم ، دربرگيرنده فرمولاسيون هاي مختلف از محصولات پي . وي . سي است که مي تواند براي دست درکاران و صاحبان اين صنعت سودمند باشد .

مهمترين توليدکنندگان جهاني پي . وي . سي به منظور آگاهي بيشتر خوانندگان ، در فصل ششم معرفي شده اند .

حجم مطالب گردآوري شده و يا قابل ارائه بيش از آن است که بتوان آن را در يک کار علمي – تحقيقي (پروژه ) جمع آوري کرد لذا اميدوارم که مجموعه ارائه شده در اين پروژه بتواند گامي هرچند کوچک در جهت اعتلاي اقتصاد و صنعت کشورمان ايران باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

کشور ما دارای ذخایر غنی نفت و گاز – به مثابه مواد بنیادین برای تولید انواع پلیمرها – است، و نگارش ، تالیف ، ترجمه ، اقتباس ، و در نهایت انتشار هرگونه منبع علمی و یا خواندنی – مجله یا کتاب یا جزوه – که بتواند به رشد دانش عمومی جامعه ، و دانش ویژه دست درکاران این صنعت کمک کند ؛ هم ضرورتی بی چون وچرا دارد ، هم بزرگترین خدمت ملی به شمار می آید ، و هم حرکتی ضروری و الزامی در جهت دستیابی به خوداتکایی صنعتی و استقلال اقتصادی کشور است .

به تحقیق ؛ هفت کشور صنعتی غرب برنامه ای پنجاه ساله را تدوین کرده اند تا از رشد به هنگام دانش پلیمر در کشورهای دارای ذخایر نفت وگاز جلوگیری کنند ، و تاکنون نیز در اجرای این برنامه بسیار موفق بوده اند . آنان – بیش از صاحبان حقیقی این ذخایر ، یعنی ملت ها – آگاه هستند که اگر این گروه از کشورها بتوانند همزمانی رشد علمی خود در این قلمرو را با آنان حفظ کنند ، آن گاه خواهند توانست نقشی پویا در معادلات اقتصادی جهان ایفا نمایند ، و این ، شرایطی مطلوب برای این گروه از کشورها نخواهد بود . پس ، وظیفه تمامی تحصیل کردگان این رشته آنست که به هر طریق در همزمان سازی رشد علمی دانش پلیمرها بکوشند .

به هر تقدیر ، اگر برنامه ریزان علمی وصنعتی کشور این حقیقت را باور داشته باشند که برترین نقطه اتکای استقلال اقتصادی کشور ما طی نیم قرن آینده صرفا در حرکت به سمت و سوی رشد دانش پلیمرها نهفته است ، آن گاه علاوه بر تلاش در جهت افزایش و بسط

تعداد دوره های این رشته تحصیلی در تمامی دانشگاه های کشور ، از هرنوع حرکت دیگر فرهنگی در این زمینه نیز دریغ نخواهند ورزید ، که امید است چنین باشد و چنین شود .

زمینه های گوناگون کاربرد پی وی سی در صنایع کوچک وبزرگ پلاستیک ، وجود فرایندهای گوناگون تولید ، و سرانجام امکان استفاده از مواد افزودنی مختلف سالهاست که این ماده را به عنوان یکی از مهمترین مواد پلاستیک در اقتصاد صنعتی جهان مطرح ساخته است .

پی وی سی پس از پلی اتیلن یکی از پرفروش ترین مواد پلاستیک است . مدتی طولانی است که این پلیمرها به عنوان ماده ای رشد یافته مورد توجه قرار گرفته است و با تمامی صحبت

هایی که درمورد آن مطرح بوده و هست ، و به رغم وجود محدودیت های گوناگون در استفاده از آن ، آینده ای همراه با رشد اقتصادی برای این ماده تصور می شود .

گرچه مسایل زیست محیطی ، تصویری ناخوشایند از «پی . وی . سی» را در اذهان مجسم نموده است ، ولی باید اذعان داشت که این نکته در مورد اکثر مواد پلاستیک صادق است و آنچه که مهم ولازم به رعایت خواهد بود ، توجه ویژه و دقیق به هنگام تولید ، فرآیند و بازیابی ضایعات ناشی از محصولات «پی . وی . سی» است .

در زمان حاضر این ماده پرمصرف در بسیاری از کشورهای جهان و از جمله ایران تولید می شود ، و نوآوری های بسیار در جهت بهینه سازی شکل دهی و اقتصاد تولید این ماده انجام پذیرفته ، و می پذیرد .

در میان گونه های مهم شاخص مواد پلاستیک ، گونه ای که به شکل های گوناگون و ویژگی های متنوع تولید می شود ، بی تردید «پی . وی . سی» است . تقریبا نود درصد پی . وی . سی تولید شده – درجهان – توسط یک از سه فرآیند اکستروژن ، کلندرکاری و قالب گیری تزریقی به محصول نهایی تبدیل می گردد . بیشترین مقدار پی . وی . سی اکسترود شده ، در ساخت انواع لوله – لوله های آب تحت فشار ، لوله های مجاری آب و فاضلاب – به کار می رود . حجم محصولات کلندری هرچند به اندازه محصولات اکسترود شده نیست ، اما تنوع و گستردگی آن بیشتر است . انواع کف پوش ، کاغذ دیواری ، ورق های پی . وی . سی و انواع مشمع ، نمونه هایی از محصولات کلندری هستند . مهمترین کاربرد قطعات قالب گیری تزریقی در مصارف ساختمانی است و محصولاتی از قبیل اتصالات لوله ، قطعات الکتریکی و الکترونیکی توسط این فرآیند تولید می شوند .به دلیل جایگاه ویژه کشور ما به عنوان یک کشور صاحب نفت ، دسترسی صنایع پتروشیمی مفروض به مواد پایه برای صنایع پلاستیک آسان به نظر می رسد ، و از آنجا که امید به شکوفایی و بالندگی این صنعت در کشور ما دور از ذهن نیست .

امید است این پروژه فرهنگی بتواند در پیشرفت پژوهش ، مطالعه ، مستندسازی تجربه های ارزنده دانش پژوهان کشور مؤثر باشد .

 

 

فصل اول – آشنایی کلی با مکان کارآموزی

1-1 تاریخچه سازمان

صنعت پتروشیمی یکی از پیچیده ترین صنایع موجود در جهان امروز است که با تبدیل مواد هیدروکربوری ، محصولات مهم و پایه ای مورد نیاز بسیاری از صنایع پایین دستی را تولید می کند .

نقش کلیدی این صنعت در توسعه اقتصادی کشورهای مختلف برکسی پوشیده نیست و نیاز روزافزون جوامع بشری به فرآورده های آن توجه مسئولان امر را به ایجاد کارخانه های تولیدی و جلب سرمایه در صنایع پتروشیمی معطوف داشته است .

در ایران این صنعت در سال 1342 با بهره برداری از کارخانه کود شیمیایی در مرودشت فارس آغاز به کار کرد . ایجاد و گسترش مجتمع های تولیدی در چند دهه گذشته توانسته است در اعتلای اقتصاد ملی کشور نقش بسزایی داشته باشد .

بدیهی است اداره چنین صنعت عظیمی به نیروی انسانی قابل توجهی که در سطوح مختلف تحصیلی از تخصص و تجربه لازم برخوردار باشند نیازمند است تا بتوانند با تلاش و خلاقیت در جهت بالندگی این صنعت گام های موثری بردارند .

از آنجا که استفاده از کتابهای علمی – کاربردی نشئت گرفته از تخصص و تجربه های علمی و عملی در آموزش نیروی انسانی اهمیت خاصی دارد ، شرکت ملی صنایع پتروشیمی از کارکنان و افراد خارج صنعت دعوت می نماید تا با استفاده از امکانات و تسهیلاتی که در اختیار آنها قرار می دهد تجربه های علمی – کاربردی خود را در اختیار علاقمندان قرار دهد .

امید است این پروژه فرهنگی بتواند در پیشرفت پژوهش ، مطالعه ، مستندسازی تجربه های ارزنده دانش پژوهان کشور موثر باشد .

 

 

 

 

 

 

 

فصل دوم – ارزیابی بخش های مرتبط با رشته علمی کارآموز:

 

1-2 موقعیت رشته کارآموز در واحد صنعتی

در رابطه با موقعیت رشته کارآموز در واحد صنعتی می توان گفت که شرکت صنایع پلاستیک در قسمت مواد سازی به طور مستقیم با رشته پتروشیمی و صنایع پتروشیمی در ارتباط می باشد به طوری که پودرهای شیمیایی استفاده شده برای تهیه گرانول در قسمت گرانول سازی تنها توسط شرکت های پتروشیمی تولید و توسط نمایندگیهای پتروشیمی به کارخانه داران و مصرف کنندگان عرضه می شود که این پودرها جزء اصلی ترین مواد اولیه در تهیه گرانول در واحد صنعتی مربوطه می باشد .

بنابراین اساس کار تولید صنایع پلاستیکی بر پایه صنعت پتروشیمی بنا نهاده شده است .

2-2 بررسی شرح وظایف رشته کارآموز در واحد صنعتی

رشته پتروشیمی همانطور که در قبل اشاره شد نقش بسیار موثری را در صنایع پلاستیک سازی ایفا می کند

اکثریت مواد اولیه تمامی شرکتهای وابسته به صنایع پلاستیک توسط شرکتهای پتروشیمی تهیه شده و بدون وجود شرکتهای پتروشیمی و تکنیک های خاص آنها در تهیه مواد اولیه کلیه شرکتهای وابسته به صنایع پلاستیک در تولید محصولات نهایی دچار مشکل می شوند.

3-2 امور جاری در دست اقدام

امور جاری در دست اقدام شرکت مربوطه به شرح زیر می باشد :

1- افزایش تولید گرانول در بخش گرانول سازی از طریق افزایش مواد اولیه

2- افزایش تعداد دستگاهها جهت تولید بالاتر و در نهایت بالارفتن راندمان شرکت

3- افزایش نیروی انسانی جهت جوابگویی به میزان تولید

4-2 برنامه های آینده

1- خرید دستگاههای مدرن و پیشرفته جهت تولید محصولات با کیفیت بالاتر

2- به کارگیری مهندسین و تکنسین های مجرب و آشنا با تکنیک های روز برای رفع نواقص و کاستی ها

3- به کارگیری دستگاههایی که بتوان به وسیله آنها مواد ضایعاتی و غیرقابل استفاده را به چرخه تولید بازگرداند.

4- افزایش نمایندگی های وابسته به شرکت

5-2 تکنیک هایی که توسط رشته مورد نظر در واحد صنعتی به کار می رود

تکنیک هایی که توسط شرکتهای پتروشیمی در تهیه و تولید کلیه محصولات صنایع پلاستیک به کار برده می شود کاملا سری است و این تکنیک ها در اختیار شرکتهای پلاستیک سازی قرار نمی گیرد و اگر هم این کار صورت پذیرد به صورت کاملا محرمانه می باشد و متاسفانه هیچ گونه اطلاعاتی در این زمینه در اختیار کارآموز قرار داده نمی شود.

فصل سوم – آزمون آموخته ها و نتایج

با توجه به رابطه تنگاتنگی که بین کلیه رشته های شیمی (به خصوص رشته پلیمر) با صنعت پلاستیک و صنایع اکستروژن چه از لحاظ فرمولاسیون و مواد ترکیبی (دربخش موادسازی) و چه از لحاظ حساس بودن مواد پلیمری به کار رفته در این صنعت به دما – چگالی -روغن ها و سایر مواد تاثیر گذار (که باید در ساخت دستگاههای مورد استفاده توجه فر اوانی شود ) دارد اهمیت مطالعه و بررسی جامع در مورد این صنعت را واجب می سازد .

لذا در قسمت دوم این پروژه به توضیحاتی در مورد صنایع اکستروژن و همچنین آشنا کردن خوانندگان با دستگاههای مورد استفاده در این صنعت (اکسترودرها) و همچنین طرز کار آنها می پردازیم .

البته به دلیل رابطه و اهمیت چشمگیر پی.وی.سی (پلی وینیل کلراید) در این صنعت در بخش دوم این قسمت از پروژه به آشنایی و ترکیب این ماده (PVC) با مواد دیگر و نقش آن در صنایع پلاستیک و تولید کنندگان جهانی این ماده حیاتی پرداختیم.

فصل اول

پلیمرها به زبان ساده

1- تعریف

پلیمرها موادی هستند که در نتیجه یک یا چند واکنش شیمیایی بوجود می آیند و قسمت اعظم ساختمان مولکولی آنها را ترکیبات آلی تشکیل می دهند .

1-1 تهیه پلیمرها

برای تشکیل یک پلیمر ابتدا مولکولهای ماده اولیه که مونومر (Monomer) نامیده می شود . تحت شرایط خاصی به مولکولهای بزرگتر بنام ماکرومولکول (Makromolekule) تبدیل گشته ودر انتها از پیوند مولکولی این ماکرومولکولها با یکدیگر – پلیمر مورد نظر تشکیل می گردد .

ماکرومولکول منومر

پلیمر فشار- دما منومر

کاتالیزاتور منومر

ماکرومولکول منومر

 

طبیعی است که خصوصیات فیزیکی – شیمیایی – مکانیکی پلیمرها بدلیل تغییرات پیوندی و یا جابجائی اتم ها در ماکرومولکولها با خصوصیات مونومر اولیه فرق دارد .

2-1 روشهای تولید پلیمرها

طبق نظر IUPAC کلیه واکنش هایی که منجر به تشکیل یک پلیمر می شوند ، پلیمریزاسیون (Polymerisation) نامیده شده و فقط توسط نوع واکنش از یکدیگر متمایز می گردند مانند :

1- پلیمریزاسیون زنجیره ای یا افزایشی APK

2- پلیمریزاسیون تقطیری یا تراکمی KP

3- پلیمریزاسیون مرحله یی APS

APK ، KP و APS قبلا پلیمریزاسیون ، پلی کندنزاسیون و پلی ادیدسیون نامیده می شوند .

1-2-1 پلیمریزاسیون زنجیره ای (APK)

این پلیمریزاسیون یک واکنش شیمیایی است که در آن مونومرهای یک ماده آلی با یکدیگر ترکیب شده و ماکرومولکولهای کوچک و بزرگ را بوجود می آورند ساده ترین مثال برای این نوع واکنش ، پلیمریزاسیون اتیلن می باشد که در آن مولکولهای اتیلن تحت شرایط خاصی (دما – فشار) در حضور اینی تیاتورها و یا در برخی مواقع کاتالیزاتور با یکدیگر پیوند خورده و تا جائیکه واکنش قطع نگردد این پیوند زنجیری ادامه می یابد

از آنجا که ماکرومولکولها از تعداد نامشخصی مونومر تشکیل می شوند، لذا برای تعیین تعداد نسبی مونومرهای موجود درماکرومولکول یک پلیمر از میانگین درجه پلیمریزاسیون استفاده می گردد.

(P میانگین درجه پلیمریزاسیون

(M میانگین جرم مولکولی پلیمر

(M جرم مولکولی پلیمر

بطور مثال ازپلی اتیلنی با میانگین جرم مولکولی و جرم مولکولی مونومراتیلن برابر با M= 28 (C₂H₄=24+4) نتیجه می شود که ماکرومولکول این پلیمر حدوداً از2000 مونومر تشکیل شده است.

هرگاه مونومرهای شرکت کننده در واکنش پلیمریزاسیون بیش از یک نوع (همو) باشند، ماکرومولکولهای نهایی و در نتیجه پلیمر تولیدی را کوپلیمر (Copolymer) می نمامند. مانند :

(a کوپلیمرهای منظم یا تناوبی …-A-B-A-B-A-B-…

(b کوپلیمرهای نامنظم یا راندم …-A-B-A-A-A-A-B-B-A-B-…

(c کوپلیمرهای بلوکه یا قالبی …-A-A-A-B-B-A-A-A-B-B-…

2-2-1- پلیمریزاسیون تقطیری یا تراکمی (KP)

در این واکنش نیز مونومرهای اولیه (اغلب بیش از یکنوع ) با یکدیگر ترکیب گشته و ماکرومولکول نهایی را تشکیل می دهند. در این واکنش نه تنها فرم قرارگیری اتم مونومرها ، بلکه درصد آنها نیز بعلت جداشدن محصولات کناری مثل آب و... در پلیمر نهایی تغییر می کند.

3-2-1- پلیمریزاسیون مرحله یی (APS)

در این واکنش شیمیایی نیز مونومرهای اولیه (اغلب دو نوع یا بیشتر) یا یکدیگر ترکیب شده و پلیمر مورد نظر را تشکیل می دهند. این واکنش همراه با جابجایی اتم های مونومرهای شرکت کننده در واکنش می باشد ولی بعلت جدا نشدن هیچ محصول جانبی از آن درصد اتم ها ثابت می مانند.

جدول1-روش های تولید پلیمر

 

3-1- بافت ساختمانی پلیمرها

همانطور که گفته شد یک پلیمر از ماکرومولکولهای آن تشکیل می گردد.

شکل ـ بلندی ـ کوتاهی و فرم قرارگیری این ماکرومولکولها از مهمترین عوامل برای تعیین خصوصیات تکنیکی یک پلیمر می باشند.

1-3-1- ماکرومولکولهای خطی

این نوع ماکرومولکولها که در طولهای مختلف بصورت زنجیره های خطی ساده و یا خطی شاخه دار بافت ساختمانی پلیمر را تشکیل می دهند، می توانند در پلیمر مزبور به فرم نامنظم (آمورف) و یا تا حدودی شکل گرفته و منظم بصورت نیمه کریستال در کنار هم قرار بگیرند.

 

 

2-3-1- ماکرومولکولهای مشبک

این نوع ماکرومولکولهای خطی با گره خوردن درهم شبکه های سه بعدی و متصل به یکدیگر را ایجاد می کنند. شدت و ضعف شبکه های متشکل ، یکی دیگر از عوامل تعیین کننده خصوصیات تکنیکی این پلیمر می باشد.

پیوند مولکولها در طول زنجیره ها ـ یک پیوند شیمیایی است .نیروی حاکم بر این پیوند را نیروی اصلی والنس می نامند. پیوند یک مولکول با مولکولی از زنجیره همجوار خودش یک پیوند فرعی است . نیروی حاکم بر این پیوند راکه نیروی جاذبه مولکولی مابین دو زنجیره است ـ نیروی واندروالس می نامند.

این نیرواز نیروی پیوند مولکول ها در طول یک زنجیره به مراتب کمتر است و می توان انرا تابعی از فاصله مابین دوزنجیره دانست. هر چه فاصله دو زنجیره همجوار از یکدیگر بیشتر باشدـ نیروی جاذبه مولکولی (نیروی واندروالس ) مابین آن دو زنجیره کمتر است . هرگاه ترموپلاستی تحت افزایش دما قراربگیرد ـ جاذبه مولکولی به مراتب از بین می رود و باعث نرم گشتن پلیمر مزبور می گردد، در حالیکه نیروی اصلی والنس همچنان بقوت خودشان باقی می مانند.

4-1- تقسیم بندی پلیمرها

پلیمرها را می توان بر حسب خصوصیات مکانیکی ـ گرمائیشان به سه دسته جداگانه تقسیم بندی کرد.

1-4-1- توموپلاستها (پلاستومرها )

ترموپلاست ها که اکثراً از ماکرومولکولهای خطی تشکیل شده اند ، در هوای محیط سفت و مقاوم می باشند. با افزایش دما ابتدا نرم الاستیک (ارتجاعی ) ـ سپس نرم پلاستیک (شکل پذیر) و در انتها خمیری و ذوب می گردند.

در حالت خمیری قدرت شکل گیریشان بالاست. با خنک شدن پس از شکل گیری ، شکل خود را حفظ کرده ـ دوباره سفت و مقاوم می گردند.

2-4-1- الاستومرها

الاستومرها از مولکولهای بهم گره خورده سه بعدی (شبکه ایی ) با تراکم ضعیف تشکیل شده اند ، در هوای محیط مثل لاستیک نرم می باشند. با افزایش دما و از بین رفتن نیروی مختصر جاذبه مولکولی مابین زنجیره ها (واندروالس) تا حدودی نرم گشته ولی خمیری و ذوب نمی گردند .

در صورت ادامه دادن به افزایش دما نیروی اصلی والنس نیز به مراتب از بین می رود که در این حالت ماده الاستومر تجزیه گرمایی ـ شیمیایی می شود.

3-4-1 ترموست ها (دوروپلاستها)

ترموست ها نیز مانند ترموپلاستها و الاستومرها از ماکرومولکولهای خطی تشکیل می شوند با این تفاوت که ماکرومولکولهای این ماده در حین کارو تشکیل پلیمر به یکدیگر گره خورده و شبکه های سه بعدی با تراکم زیادی ایجاد می کنند.

این نوع پلیمرها در هوای محیط اغلب سخت ومقاوم و تا حدودی نیز شکننده می باشند. در دمای بالا بعلت نبودن و یا مختصر بودن نیروی جاذبه مولکولی (واندروالس) تغییری دراستحکام آنها حاصل نمی شود. تنها با افزایش زیاد دما و از بین رفتن نیروی اصلی والنس تجزیه گرمایی ـ شیمیایی گردیده واز بین می روند. به همین دلیل این پلیمرها قابلیت ذوب شدن برای فرم گیری در حالت پلاستیکی و همینطور جوش خوردن ندارند.

4-4-1- ترموپلاست های الاستومر

مابین ترموپلاستها و الاستومرهاـ پلیمرهایی هم وجوددارند که خصوصیات هر دو پلیمر را کم و بیش درخود جمع کرده اند و به ترموپلاستهای الاستومرمعروف اند.

این پلیمرها یا از مولکولهای خطی خیلی بلند تشکیل شده اند و یا از مولکولهای خطی کوتاه شبکه ایی با درجه تراکم خیلی پایین ، مثل: P.M.M.A

 

این پلیمرها نیز مثل ترموپلاستها در هوای محیط مقاوم و محکم می باشند.

و با افزایش دما یک حالت نرمی الاستیکی بدست می آورند ولی هیچوقت مثل ترموپلاست ها خمیری و ذوب نمی شوند. با سرد شدن (درهر شکلی ) همان شکل را حفظ کرده مقاوم و محکم می شوند.

 

5-1-تغییر فاز پلیمر ها در برابر افزایش دما

 

 

جدول2-نام و مشخصات پلیمر ها

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل دوم

طرز شناسایی پلیمرها

2- مقدمه

تهیه و تولید ترکیبات جدید پلیمری ـ امکان تغییرات گوناگون در یک گروه پلیمری توسط کوپلیمریزاسیون و پلی بلند وهمینطور استفاده از مواد افزودنی متفاوت مانند نرم کننده ها ، تقویت کننده ها ، پرکننده ها و غیره سبب افزایش روزافزون نوع و تعداد پلیمرها گردیده است .برای تخمین و تشخیص نوع پلیمر یک محصول پلیمری از روشهای گوناگونی استفاده می گردد. در اینجا تنها به چند روش ساده اکتفا می گردد که بتوان بوسیله آنها نوع پلیمر یک محصول پلیمری را درمحل کار وبدون نیاز به آزمایشگاه مجهز تخمین زد و یا دقیقاً شناسایی کرد . طبیعی است که با این روشها نمی توان نوع و درصد اعضای تشکیل دهنده و یا مقدار افزودنی های موجود در محصول پلیمری را مشخص ساخت.

تخمین و یا تشخیص نوع پلیمر یک محصول پلیمری توسط آزمایشات متعددی انجام می گیرد . از آنجا که نتیجه هرکدام از این آزمایشات به تنهائی و جداگانه قادر به حل مسئله نمی باشد، لازم است برای کسب اطمینان نتایج تمام آزمایشات را درمورد پلیمر فرض شده با یکدیگر مقایسه وسپس نتیجه گیری نهایی کرد. نکات قابل توجه و آزمایشات لازم این بحث عبارتند از :

1- شکل ظاهری

2- جرم مخصوص

3- اثر حلالهای شیمائی

4- اثرگرمائی

5- تعیین مقدارPH

6- اشتعال با شعله

1-2- شکل ظاهری

منظور از شکل ظاهربیش از هر چیز شفافیت و براقی (صافی ) ظاهری محصول می باشد. اصولاً تمام ترموپلاستهایی که بافت ساختمان مولکولی آنها به شکل نامنظم (آمورف) می باشند مانند PS,PC ویاترموستهایی که فاقد هرگونه مواد پرکننده باشند مانندMF,UFشفاف وبعضی تا حدودی رنگین (زرد کمرنگ) می باشند. عموماً حالت براقی سطوح محصولاتی که از ترموپلاستهای آمورف و یا ترموست هائی که با مخلوطی از مواد پرکننده پودری تولید می شوند نسبت به بقیه محصولات پلیمری بیشتر می باشند.

2-2- جرم مخصوص ماده پلیمری

یکی از شاخص های مهم برای شناسائی نوع پلیمر یک محصول جرم مخصوص و یا محدوده جرم مخصوص ماده پلیمری می باشد. بنابراین تعیین جرم مخصوص یک محصول پلیمری اولین گام برای تشخیص نوع پلیمرآن محصول می باشد.

برحسب دقت می توان جرم مخصوص مواد را بطروق زیر بدست آورد:

(a روش اختلاف حجم

(b روش اختلاف وزن (جرم)

(c روش غوطه وری یا تعلیق

(a روش اختلاف حجم

دراین روش محصول پلیمری پس از تعیین جرم (m) بداخل لوله مدرجی که تا نیمه از یک مایع دلخواه با حجم v₁ پر شده است ، انداخته می شود. افزایش حجم مایع مفروض v₂ در لوله مدرج نشان دهنده حجم محصول پلیمری می باشند. در اینصورت جرم مخصوص ماده پلیمری را می توان توسط فرمول (1) بدست آورد:

 

DR : جرم مخصوص محصول پلیمری

در اینجا باید توجه داشت که محصول پلیمری مورد آزمایش فاقد هرگونه حباب هوا و یا هر عامل دیگری که باعث خطا در محاسبه جرم مخصوص محصول می گردد، باشد.

(b روش اختلاف وزن

در این روش ابتدا جرم محصول (m₁) در هوا تعیین و سپس محصول در مایع دلخواه آزمایش با جرم مخصوص مشخص (df) وارد کرده می شود. در این حالت جرم محصول (m₂) دوباره تعیین می گردد. جرم مخصوص پلیمر را می توان از تفاضل جرم جسم در هوا و مایع بوسیله رابطه (2) بدست آورد:

(c روش غوطه وری

برای تعیین جرم مخصوص یک محصول پلیمری بر روش غوطه وری لازم است ابتدا محدوده جرم مخصوص محصول (مثلاً1,2 < D_R < 1,5) توسط یکی از دوروش نامبرده مشخص گردد. در این روش تعیین جرم مخصوص توسط مایعاتی صورت می گیرد که جرم مخصوص های متفاوتی دارند. بر حسب محدوده تعیین شده جرم مخصوص محصول می توانند این مایعات جرم مخصوص هائی از0,8 g/cm₃ تا2,0 g/cm_3­/ داشته باشند.

برای تعیین دقیق جرم مخصوص ابتدا قطعات ریز شده محصول پلیمری به لوله مدرجی که مملو از مایع A با جرم مخصوص کمتر می باشد ، اضافه می شود.

پس از همزدن کامل مایع و در نتیجه مخلوط شدن محصول پلیمری با مایع مفروض امکان بوجود آمدن یکی از حالات زیر برای محصول مورد آزمایش با جرم مخصوصD_R وجود دارد.

1- D_R>D_F: بیشتر بودن جرم مخصوص محصول باعث ته نشین شدن محصول در مایع می گردد.

2- D_R<D_F: کمتر بودن جرم مخصوص محصول باعث شناور گشتن محصول در سطح مایع می گردد.

3- D_R=D_F: تساوی جرم مخصوص مایع و محصول باعث غوطه وری محصول در مایع می گردد.

در حالات 1و2 باید جرم مخصوص مایع (D_F) موجود در لوله را آنقدرتوسط مایعاتAوB با جرم مخصوص های D₂وD₁ افزایش و یا کاهش داد تا محصول مورد آزمایش به حالت غوطه وری کامل درآید.

در این حالت می توان با خواندن درجه جرم مخصوص سنج موجود در لوله مدرج ـ جرم مخصوص محصول پلیمری مورد آزمایش راکه برابر با جرم مخصوص مایع می باشد، دقیقاً تعیین کرد.

3-2- اثر حلالهای شیمیائی

تأثیرات گوناگون حلالهای شیمیائی برروی مواد مختلف پلیمری فاکتور دیگری برای شناسائی نوع پلیمر یک محصول می باشد. حلالهای شیمیائی می توانند محصول را کاملاً در خود حل کنند یاتأثیر ناچیزی برآن داشته باشند و یا اینکه برماده پلیمری کاملاً بی اثر باشند.

تأثیر ناچیز حلال شیمیائی بر محصول پلیمری اغلب تأثیر سطحی است که نشانه آن کدری و چسبندگی سطح محصول می باشد. عموماً این حلالها برروی ترموپلاستهائی مانند PE,PP,PA,PC,ABS یا بی تأثیرند ویا اینکه تأثیر خیلی مختصر دارند این حلالها برروی ترموستهای سخت شده نیز کاملاً بی تأثیرند ولی می توانند برروی ترموست هائی که دارای مواد پرکننده یی مانند : آرد چوب و یا الیاف پنبه ای باشند، تأثیر ناچیزی داشته باشند.

حلالهای شیمیائی که اصولاًً در این آزمایش مورد استفاده قرار می گیرند عبارتنداز : بنزول، اتیل اتر، آستون، اتیل استات ، اتیل الکل.

 

4-2- اثرگرمائی

باگرم کردن تدریجی پودری از محصول مورد نظر در یک لوله آزمایش می توان پلیمر مورد آزمایش را در یکی از گروههای زیر قرارداد.

1- ذوب شونده های تجزیه ناپذیر:

این نوع پلیمرها با ازدیاد درجه حرارت بدون تغییر رنگ و یا با تغییر رنگ خیلی مختصر ـ بدون آنکه تجزیه شوند، ذوب می گردند.

2- ذوب شونده های تجزیه پذیر :

با ازدیاد حرارت این نوع پلیمرها ابتدا تغییر رنگ داده (قهوه ای متمایل به سیاه) سپس ذوب و در انتها تجزیه می گردند.

3- تجزیه پذیرهای غیرقابل ذوب:

اثر ازدیاد حرارت برروی این نوع پلیمرها تنها باعث تغییر رنگ و در بعضی مواقع منجر به نرم شوندگی مختصر محصول می گردد و محصول بدون تغییرات ظاهری تجزیه می گردد.

4- تبخیر شونده ها :

این نوع محصولات پلیمری با ازدیاد درجه حرارت بدون آنکه باقیمانده ای از خود بجا بگذارند ، بخار گشته و از بین می روند و یا اینکه باقیمانده آنها در لوله آزمایش بسیار مختصر و کم می باشد.

5- تغییر ناپذیر:

ازدیاد دما بر روی این نوع پلیمرها تأثیری نداشته ، محصول پلیمری در طول آزمایش رنگ و شکل خود را حفظ می کند تنها دردمای خیلی بالا ممکن است محصول تبخیر و یا تجزیه گردد.

 

 

 

 

 

جدول3-تعیین نوع پلیمر بر اثرافزایش دما

 

ایجاد لایه مذاب در هنگام گرم کردن تدریجی درهر حال نشانه ترموپلاست بودن ماده پلیمریست. با این وجود ترموپلاستهائی وجود دارند که تجزیه شوندگیشان سریع تر از مرحله ذوب شوندگیشان صورت می گیرد مانندPVC و یا اینکه قبل از ذوب شدن تبخیر می گردند مانندPMMA و همینطور ترموست هائی وجود دارند که در هنگام تجزیه شدن یک لایه مذاب نیز تشکیل می دهند مانندUP,EP.

5-2- تعیین مقدارPH

توسط همین آزمایش می توان مقدارPH محصول پلیمری را تعیین کرد . با قراردادن کاغذ ایندیکاتور (Indikator) بربالای لوله آزمایش و تأثیر گاز متصاعد از لوله برآن که منجر به تغییر رنگ کاغذ ایندیکاتور می گردد می توان مقدارPH محصول را مشخص کرد .