فهرست مطالب

عنوان صفحه

مقدمه 1

سيستم جرقه پلاتيني 2

اتصالات مهم دستگاه اسكوپ 5

كليدهاي كنترلي دستگاه اسكوپ 6

تشريح الگوي ثانويه در سيستم جرقه پلاتيني 8

ناحيه آتش ثانويه 9

ناحيه مياني ثانويه 11

ناحيه دوال Dwellثانويه 12

ناحيه احتراق اوليه 14

ناحيه مياني اوليه 15

ناحيه دوال اوليه 16

كليدهاي عملياتي و انتخاب حالت موج 18

 

مقدمه

امروزه موتورهاي خودروها و سيستمهاي جانبي آن به صورت يك قواي محركه پيچيده دائماً در حال تغيير،تحول و بهينه شدن مي باشد . در اين راستاي اين تغييرات روشهاي تست و عيب يابي موتور خودروها در حال تغيير و تحول مي باشد و همين امر باعث بوجود ابزارهاي جديدي براي عيب يابي دقيق و متناسب با تكنولوژي روز موتورهاي احتراقي داخلي مي باشد . يكي از مهمترين اين ابزارها دستگاه اسيلوسكوپ مخصوص خودرو (Automotive Lab Scope) مي باشد .

اسكوپ تعميرگاهي كه عموماُ ((اسكوپ )) ناميده مي شود در واقع يك ولتمتر عيني (Visual Voltmeter) مي باشد ولي برخلاف ولتمترها كه عقربه آنها به كندي حركت مي كند و مقدار ولتاژ را نشان مي دهد اسكوپ مقادير لحظه اي ولتاژ را روي لامپ تصوير به صورت منحني گرافيكي نشان مي دهد كه به اين منحني الگو مي گويند .

به عبارت ديگر اسكوپ وسيله اي است كه تغييرات ولتاژ را بر حسب زمان نشان مي دهد كه محور افقي X آن جهت نمايش حركت شفت دلكو بر حسب درجه يا درصد و يا نمايش زمان واقعي كه بر حسب ميلي ثانيه است ، مي باشد .

براي اين منظور به ترتيب به موارد زير خواهيم پرداخت :

1- مرور مجدد بر سيستمهاي جرقه و احتراق

2- عملكرد دستگاه اسكوپ

1- سيستم جرقه خودرو

قبل از پرداختن به روشهاي استفاده از دستگاه اسكوپ ابتدا سيستم جرقه خودرو را مورد مطالعه قرار مي دهيم .

سيستم جرقه پلاتيني

وظيفه سيستم جرقه ، احتراق مخلوط سوخت و هوا در سيلندر (محفظه احتراق) در زمان مناسب و در كليه سرعتها و تحت شرايط مختلف بار (نيروي محركه ) مي باشد .

سيستمهاي جرقه داراي دو مدار جداگانه بنام مدار اوليه و مدار ثانويه مي باشند مدار اوليه (Primar) همان مدار ولتاژ پائين است . در اين مدار جريان عبوري در كليه اجزاء داراي ولتاژي تقريباً در حد ولتاژ باطري مي باشند .

اجزاء اين مدار عبارتند از :

1- باطري : تامين كننده انرژي راه اندازي موتور (Start)

2- سوئيچ : قطع و وصل كننده جريان به سيسستم جرقه

3- مقاومت بالاست (Ballast Resistor): كنترل جريان كويل . اين مقاومت باعث كاهش ولتاژ كويل در سرعت پائين و افزايش آن در سرعتهاي بالا مي باشد (زماني كه نياز به ولتاژ بالاتر مي باشد ) .

4- مسير مستقيم (BY Pass) : اين مسير فقط در زمان استارت استفاده مي شود و باعث اتصال مستقيم كويل به باطري و ايجاد ولتاژ حداكثر در آن ، در زمان استارت مي شود (حذف مقاومت بالاست ) .

5- سيسم پيچ اوليه كويل : در زمان كه سوئيچ و دهنه پلاتين باز و بسته باشند ، جريان سيم پيچ بر قرار شده و باعث تبديل انرژي الكتركي به ميدان مغناطيسي قوي در هسته كويل مي شود .

6- دهنه پلاتين : با چرخش شفت دلكو دهنه پلاتين باز و بسته شده به طوري كه در زمان بسته شدن دهنه پلاتين ،جريان در سيم پيچ اوليه كويل برقرار مي شود و باعث بوجود آمدن ميدان مغناطيسي قوي در هسته كويل مي گيردد . حال درست در لحظه باز شدن دهنه پلاتين جريان اوليه و متناظرآن ميدان مغناطيسي به صورت ناگهاني قطع مي گردد .اين كاهش ناگهاني ميدان مغناطيسي باعث بوجود آمدن ولتاژ بالايي (حدود 18000 ولت ) در دو سر سيم پيچ ثانويه مي گردد .

7- فيوز دلكو (Condenser) : فيوز دلكو باعث كاهش جرقه در دهنه پلاتين و كمك به كاهش سريع ميدان مغناطيسي در زمان باز شدن دهنه پلاتين و همچنين انتقال كامل انرژي كويل به ثانويه مي گردد .

- مدار ثانويه كه مدار ولتاژ بالا نيز ناميده مي شود بر حسب نوع جرقه ولتاژهايي تا 35kv نيز ايجاد مي كند . براي عملكرد صحيح بخش ثانويه عملكرد هر كدام از اجزاء زير بسيار مهم مي باشند.

8- سيم پيچ ثانويه كويل : ولتاژ زياد در اين قسمت از كويل ايجاد مي شود كه در واقع نتيجه كاهش سريع ميدان مغناطيسي در هسته ، از بين هزاران دور سيم پيچ ثانويه كه دور هسته پيچيده است ، مي باشد . اين ولتاژ در قسمت برجك كويل در دسترس است .

9- چكش برق و در دلكو : موج ولتاژ بالا از برجك كويل توسط واير مركزي به ترمينال وسط در دلكو انتقال مي يابد . اين موج در هر لحظه توسط چكش برق و با چرخش ميل دلكو به ترمينالهاي خروجي در دلكو انتقال داده مي شود .

10- واير شمعها : وايرها اتصال ترمينال خروجي دردلكو با شمعها را به ترتيب احتراق برقرار مي كند .

11- شمعها : دهنه شمعها داراي فاصله از پيش تعيين شده و استاندارد مي باشند و در محفظه احتراق قرار دارند و در هر لحظه كه موج ولتاژ بالا توسط دلكو به ان مي رسد ، جرقه تشكيل مي شود . در صورتي كه در اين لحظه مخلوط مناسب سوخت و هوا در سيلندر وجود داشته باشد احتراق صورت مي گيرد .

2- صفحه اسكوپ

يك اسكوپ اصولاً شكل موج گرافيكي ولتاژ را بر حسب زمان نشان مي دهد. محور عمودي در اين صفحه ميزان ولتاژ و محور افقي ،زمان را نشان مي دهد. (البته حركت محور افقي متناسب با سرعت موتور و همزمان با رجقه مي باشد ).

در واقع حركت افقي الگو متناسب با زمان در يك سيكل موتور مي باشد . الگوها به طور همزمان با جرقه از سمت چپ به راست حركت مي كنند .

عمل همزماني با استفاده از اتصال پروب القايي متصل به واير شمع شماره يك انجام مي شود .

اتصالات مهم دستگاه اسكوپ

دستگاه اسكوپ قادر است امواج الكتريكي را به تصاوير گرافيكي روي صفحه نمايش خود تبديل كند . اين عمل با اتصال گيره هاي اوليه و ثانويه به سيستم جرقه انجام مي شود . براي اتصال شدن اسكوپ به خودرو اتصالات زير را برقرار كنيد .

1- پروپ القايي را به واير شمع شماره يك متصل كنيد .

2- گيره بدنه را به ترمينال منفي باطري وصل كنيد .

3- گيره اوليه (سبز رنگ ) را به ترمينال منفي كويل وصل كنيد .

4- پروب ثانويه را به واير مركزي كويل به دلكو متصل نمائيد .

كليدهاي كنترلي دستگاه اسكوپ

با استفاده از كليدهاي دستگاه اسكوپ مي توان نحوه نمايش الگوها، ارتفاع الگوها ، انتخاب الگوهاي اوليه و ثانويه و انتخاب محور افقي را كنترل نمود . اين كليدها عبارتند از :

1- انتخاب نوع نمايش الگوها

اين كليدها چگونگي نمايش الگوها را روي صفحه اسكوپ تعيين مي كنند (سه كليد بالا و سمت راست صفحه اسكوپ)

2- انتخاب ورودي نمايش

اين كليد براي انتخاب نمايش الگوهاي مدار اوليه و يا ثانويه بكار مي رود .

3-انتخاب ارتفاع الگو

اين كليد براي انتخاب دره بندي سمت راست و يا سمت چپ صفحه نمايش بكار مي رود . همچنين ارتفاع الگو را هم در حالت اوليه و هم در حالت ثانويه تنظيم مي كند .

توصيح : در حالت ثانويه درجه بندي 25kv و يا 50 kv ودر حالت اوليه درجه بندي 25v و يا 500v انتخاب مي گردند .

4- شدت نور

اين ولوم شدت نور صفحه نمايش را تغيير مي دهد .

5- Vertical Control

براي بالا و پائين بردن الگو روي صفحه نمايش بكار ميرود .

6- Horizental Control

براي چپ و راست بردن الگو روي صفحه نمايش بكار مي رود .

7- Pattern Length

براي تنظيم طول الگو به منظور قرائت دقيق دوال روي صفحه نمايش بكار مي رود .

8- Pattern Shift

اين كليد مكان باز و بسته بودن پلاتين را روي صفحه اسكوپ جابجا مي كند .

3- الگوهاي اسكوپ

تشريح الگوي ثانويه در سيستم جرقه پلاتيني

الگوي ثانويه براي بررسي موارد زير بكار مي روند :

1- ولتاژ آتش

2- ولتاژ جرقه (احتراق )و مدت زمان جرقه

3- نوسانات كوئل و خازن (فيوز دلكو)

4- شرايط و نحوه عملكرد كنتاكتهاي پلاتين

5- مقدار زاويه دوال (Dwell) و دقت لحظه جرقه (CTC) (لقي دلكو )

6- مقدار مقاومت مدار ثانويه

 

الگوي اوليه را مي توان به سه بخش زير تقسيم نمود :

1- ناحيه آتش (زطمان برقراري قوس الكتريكي)

2- ناحيه مياني

3- ناحيه بسته بودن پلاتين (DWell)

در اينجا به توضيح سه ناحيه بالا مي پردازيم .

1- ناحيه آتش ثانويه

ناحيه آتش شامل خط آتش و خط جرقه مي باشد خط آتش يك خط عمودي است كه نشان دهنده مقدار ولتاژ موجود در سر شمع و فاصله هوايي چكش برق با ترمينالهاي در دلكو مي باشد . خط جرقه به صورت افقي است و نشان دهنده مقدار ولتاژ موجود در سر شمع و فاصله هوايي چكش برق با ترمينالهاي در دلكو مي باشد . خط جرقه به صورت افقي است ونشان دهنده ولتاژ لازم براي برقرار ماندن جرقه در سر شمع مي باشد .اين عمل باعث مي شود كه ميدان مغناطيسي در كويل تبديل به يك ميدان الكتريكي با ولتاژ بسيار بالا گردد .(باز شدن دهانه پلاتين باعث توليد جرقه در دهانه شمع مي گردد).

در نتيجه خط عمودي از A,B روي اسكوپ بوجود مي آيد بلندي خط AB نشان دهنده مقدار ولتاژ لازم براي تشكيل جرقه در دهانه شمع و فاصله هوايي چكش برق با ترمينال هاي در دلكو ميباشد و بلندي اين ولتاژ بستگي به اندازه فيلر دهانه شمع فاصله بين چكش برق با در دلكو و مقدار مقاومت مدار ثانويه دارد . همچنين نوع سوخت مصرفي در مقدار اين ولتاژ و صاف بودن خطوط تاثير مستقيم ميگذارد . به اين ولتاژ ، ولتاژ آتش يا ولتاژ يونيزه كننده گفته مي شود .

ولتاژ آتش باعث شروع قوس الكتريكي در سر شمع و وينيزه كردن فاصله هوايي بين جوشنهاي شمع مي شود و پس از برقراري قوس الكتريكي ، كاهش مي يابد تا به نقطه C برسد . در اين لحظه قوس الكتريكي همچنان ادامه دارد و ولتاژ سر شمع تقريباً ثابت مي ماند تا نقطه D كه قوس الكتريكي پايان مي يابد .

2- ناحيه مياني ثانويه

ناحيه مياني يا بخش فيوز دلكو (خازن ) و كويل يك منحني نوساني ميرا از نقطه D تا نقطه E مي باشد كه علت نوسان آن باقي مانده انرژي كويل پس از اتمام قوس الكتريكي است . نقطه D محل پايان يافتن جرقه (قوس الكتريكي ) مي باشد و با آنكه كويل انرژي لازم براي برقراري قوس الكتريكي را در سر شمع دارا نمي باشد ولي مقداري انرژي الكتريكي در كويل موجود است . اين انرژي توسط يك جريان نوساني ميرا با فيوز دلكو به تدريج مستهلك مي شود و در نقطه E تمامي انرژي كويل ار بين مي رود .

3- ناحيه داول (Dwell) ثانويه

اين ناحيه قسمتي از سيكل احتراق مي باشد كه در آن دهانه پلاتين بسته مي باشد .

در نقطهE دهانه پلاتين به سرعت و به طور كامل بسته مي شود و باعث بوجود آمدن خط كوتاهي به سمت پائين مي گردد كه دنبال آن نوسانات كوتاه و سريع ميرا مي باشد . اين نوسانات نشاندهنده بوجود آمدن ميدان مغناطيسي در هسته كويل مي باشد . نقطه A زمان باز شدن پلاتين و احتراق سيلندر بعدي ، به ترتيب احتراق مي باشد .

تشريح الگوي اوليه در سيستمهاي پلاتيني

موارد استفاده از الگوي اوليه :

1-امكان انجام تست با اسكوپ در هنگامي كه امكان اتصال به ثانويه وجود داشته باشد .

2- مشاهده شرايط و عملكرد كنتاكتهاي پلاتين

3 - مشاهده ناحيه داول و لقي دلكو

الگو اوليه همانند الگوي ثانويه مي باشد و ما در اينجا اوليه را به سه ناحيه تقسيم مي كنيم :

1- ناحيه احتراق اوليه

2- ناحيه مياني اوليه

3- ناحيه دوال اوليه

در اين جا به توضيح سه بخش بالا مي پردازيم :

1- ناحيه احتراق اوليه

يك سري نوسانات سريع و ميرا در محدوده زماني مشخصي كه بر اثر جرقه موجود در سر شمع ايجاد شده است را ملاحظه مي كنيم . نقطه A نشان دهنده زماني مي باشد كه دهانه پلاتين به سرعت باز مي شود . در اين هنگام جريان در مدار اوليه قطع شده و در نتيجه كاهش سريع ميدان مغناطيسي سبب بوجود آمدن ولتاژ زيادي در كويل مي شود .

خط عمودي از نقطه A كه محل باز شدن دهانه پلاتين مي باشد تا نقطه B و نوسان ميراي دنبال آن ، شارژ و دشارژ شدن خازن و كويل و ولتاژ القايي در مدار اوليه هنگاميكه شمع در حال جرقه زدن مي باشد را نمايش مي دهد . وقتي كه جرقه در دهانه شمع ايجاد مي شود انرژي موجود در موئل كاهش يافته و دامنه نوسان ايجاد شده بتدريج كم خواهد شد . اين نوسانات نزولي جرقه تا نقطه C ادامه پيدا كرده تا اينكه جرقه در اين نقطه به خاطر نبودن انرژي كافي در كويل قطع مي شود .

2- ناحيه مياني اوليه

در اين ناحيه از نقطه C كه محل پايان جرقه مي باشد شروع شده و تا نقطه D نوسانات نزولي در امتداد محور زمان صورت مي پذيرد . اين نوسانات كه همان شارژ و دشارژ شدن خازن فيوز دلكو مي باشد ، باعث از بين رفتن انرژي الكتريكي باقي مانده در كوئل مي شود . همانطور كه ملاحظه مي شود اين انرژي در مدت زمان محدودي در نقطه D پايان مي پذيرد . در اين ناحيه حداقل تعداد نوسنات بايد پنج نوسان باشد .

3- ناحيه دوال اوليه

از نقطه D (زمان بسته شدن دهانه پلاتين ) تا نقطه A (زمان بسته شدن پلاتين ) ادامه پيدا مي كند . همانطور كه ملاحظه مي شود در نقطه D يك خط عمودي رو به پائين كه كاهش ولتاژ مي باشد را مشاهده مي كنيم و از اين نقطه تا نقطه A كه به صورت يك خط افقي در امتداد محور زمان كشيده شده امتداد پيدا كرده (طول اين خط بيانگر مدت زماني مي باشد كه امرژي الكتريكي در ميدان مغناطيسي تبديل مي شود تا جهت ولتاژ بالا در سيكل سيلندر بعدي آماده گردد. اين خط افقي تا لحظه باز شدن كامل پلاتين كه نقطه A مي باشد ادامه پيدا مي كند . بنابراين فاصله زماني نقطه E تا A را داول يا زاويه داول گويند) .در اينجا همين سيكل به ترتيب احتراق براي سيلندرهاي بعدي نيز اتفاق مي افتد .

4- درجه بندي ميلي ثانيه (MS) : به صورت يك خط افقي در وسط اسكوپ مي باشد. اين مقياس براي اندازه گيري زمان بر حسب ميلي ثانيه بكار مي رود . كاربرد اين درجه بندي در اندازه گيري طول زماني كه قوس الكتريكي در دهانه شمع تشكيل مي گردد مي باشد .

نكته : در دستگاههاي پيشرفته امروزي ما مي توانيم اعداد و ارقام مورد نياز جهت تون آپ را از روي صفحه ديجيتال موجود در دستگاه قرائت بكنيم .

كليدهاي عملياتي و انتخاب حالت موج

اين دستگاه جهت موتورهاي 4و6و8 سيلندر طراحي شده است كه بوسيله آن مي توان الگوههاي مدار اوليه و ثانويه خودرو را درحالتهاي مختلف مشاهده نمود .

1- كليد Display (Parade)

در اين حالت شكل موج جرقه هر يك از سيلندرها به صورت سري و همگي در يك صفحه به ترتيب احتراق نمايش داده مي شود . الگوي كليه سيلندرها پشت سر هم از چپ به راست روي صفحه اسكوپ نمايش داده مي شود كه در حالت شكل موج از سمت چپ با خط جرقه سيلندر اول شروع مي شود و در انتهاي سمت راست با خط آتش سيلندر اول پايان مي يابد . همچنين دراين حالت الگوي جرقه ها به ترتيب احتراق سيلندرها از چپ به راست نمايش داده مي شود ..

 

2- كليد Raester (Stacked)

با زدن اين كليد شكل الگوهاي جرقه به صورت موازي (نردباني ) بر اساس ترتيب احتراق نمايش داده مي شود .

نكته : در اين حالت اگر كليد 5ms فشار داده شود الگو به صورتRaster ولي مقياس افقي بر حسب ms (تا 5ms) تبديل مي شود .

3–نمايش Supperimposed

وقتي دو كليدDisplyوRaster دروضيعت بيرون باشد شكل موج همه سيلندرها روي هم نمايش داده ميشوند به اين حالت SupperImopsed ميگويند.اين طرز نمايش روشي براي چك كردن يكنواختي وهماهنگي الگوي سيلندرها ميباشد .با تنظيم طول الگو بوسيله ولوم Pattern Lenqth بين دو خط انتهايي صفحه ميتوان تغييرات الگوي يك سيلندر را نسبت به بقيه سيلندرها براحتي مشاهده نمود

نكته: دراين حالت بااستفاده از كليد Shift ميتوان خط اتش الگورا به وسط صفحه نمايش منتقل كرد .

4- كليد 5ms

وقتي كليد 5ms فشار داده مي شود (براي نمايش 5md كليد Display بايد در وضعيت بيرون و كليد Shift در وضعيت داخل باشد) ، اسكوپ فقط 5ms از ابتداي الگوي جرقه را چه در حالت اوليه و چه در حالت ثانويه نمايش مي دهد.

در اين نوع نمايش اندازه گيري مدت زمان جرقه به سهولت روي مقياس افقي درجه بندي شده انجام مي پذيرد .

3- ناحيه داول ثانويه

در نقطه E دهانه پلاتين به سرعت و به طور كامل بسته مي شود و باعث بوجود آمدن خط كوتاهي به سمت پائين مي گردد كه به دنبال آن نوسانات كوتاه و سريع ميرا مي باشد . اين نوسانات نشان دهنده بوجود آمدن ميدان مغناطيسي در هسته كويل مي باشد. نقطه A زمان باز شدن پلاتين و احتراق سيلندر بعدي به ترتيب احتراق مي باشد .