فصل اول

کلیات

 

 

 

 

 

 

1- 1 مقدمه :

کلمهنحلبه معنی زنبور عسل در آیات 68, 69 سورهنحل در جز 14 قرآن کریم آمده است. در تفسیر آیه 68 چنین آمده است؛پروردگارت به زنبور عسل وحی فرستاد! در اینجا لحن قرآنبه طرز شگفت انگیزی تغییر می‌یابد، در عین ادامه دادن بحث‌ها در زمینه نعمت‌هایمختلف الهی و بیان اسرار آفرینش در این سوره ، سخن از زنبور عسل و سپس خود عسل بهمیان می‌آورد. اما شکل یک ماموریت الهی و الهام مرموز که نام وحی بر آن گذارده شدهاست. نخست می‌گوید: "و پروردگار تو به زنبور عسل ، وحیکرد که خانه‌هایی از کوهها و درختان و داربست‌هایی که مردم می‌سازند ا نتخابکن."

نخستین ماموریت زنبوران در این آیه ماموریت در این آیه ماموریت خانه سازی ذکرشده است. و این شاید به خاطر آن است که مساله مسکن مناسب نخستین شرط زندگی است و بهدنبال آن فعالیت‌های دیگر ، امکانپذیر است.

در آیه 69 سوره "نحل" ، دومین ماموریت زنبورعسل شروع می‌شود، چنانکه قرآنمی‌فرماید: "ما به او الهام کردیم که سپس از تمام ثمرات تناول کن و راههایی کهپرودگارت برای تو تعیین کرده ، به راحتی بپیما." سرانجام ، آخرین مرحله ماموریتآنها را بصورت یک نتیجه ، این چنین بیان می‌کند،" از درون زنبوران عسل ، نوشیدنیمخصوص خارج می‌شود که رنگ‌های مختلفی دارد." نهفته است، جالب این که دانشمندان ازطریق تجربه به این حقیقت رسیده‌اند که زنبوران به هنگام ساختن عسل آن چنان ماهرانه، عمل می‌کنند که خواص درمانی و دارویی گیاهان کاملا محفوظ مانده و به عسل منتقلمی‌شود.

و در ماجرای برنامه زندگی زنبوران عسل و ارمغانی که آنها برای جهان انسانیتمی‌آورند، که هم غذاست و هم شفا و هم درس زندگی ، نشانه روشنی از عظمت و قدرتپروردگار است، برای جمعیتی که می‌اندیشند.

 

1 – 2 نام کامل طرح و محل اجرای آن :

پرورش و نگهداری زنبور عسل

 

محل اجزا :

روستای رازمیان ( الموت – قزوین )

 

1 – 3 – مشخصات متقاضیان :

نام	نام خانوادگی	مدرک تحصیلی	تلفن

 

 

 

 

1 – 4 – دلایل انتخاب طرح :

زنبور عسل یکی از مخلوقات خارق العاده و مورد توجه خداوند است که از آن در بسیاری از شاخه های مختلف علوم استفاده های مختلف می شود ، استفاده از عسل در محصولات غذایی و همچنین خواص دارویی آن یکی از مواردی است که از دیرباز به آن توجه شده است ، با توجه به نیاز جامعه به داشتن محصولات طبیعی مانند عسل طبیعی و امکان برقرار ارتباط با نهادها و ارگانهای دولتی این طرح به عنوان طرح مورد نظر متقاضی انتخاب شده است .

 

1 – 5 میزان مفید بودن طرح برای جامعه :

همانگونه که در بالا به آن اشاره شد ، زنبور عسل مخلوقی خارق العاده است که در قرآن نیز از خواص آن نام برده شده است ، این طرح یک طرح بسیار مفید است ، به لحاظ مفید بودن برای جامعه و همچنین به لحاظ میزان اشتغالزایی برای جامعه به عنوان یک طرح بسیار مفید است .

 

 

 

 

1 – 6 - وضعیت و میزان اشتغالزایی :

تعداد اشتغالزایی این طرح 9 نفر میباشد .

 

تاریخچه و سابقه مختصر طرح :

پرورش و تکثیر زنبور عسل یکی از طرحهایی است که طی دهه گشذه شدیدا مورد توجه کشور های مختلف قرار گرفته و دامپروران در کشور های مختلف با بهره گیری از روش های تکنولوژی های مدرن سعی در تکثیر و پرورش زنبور عسل می کنند و از آن در زمینه های مختلف علمی ، مانند درمان برخی از بیماری ها و صنایع غذایی استفاده می کنند .

 

وضعیت مختصر اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی محل اجرای طرح :

منطقه انتخاب شده برای اجرای طرح یکی از روستای های اطراف قزوین است که به لحاظ آب و هوایی در منطقه ای کوهستانی قرار گرفته است و دارای آب و هوای مناسبی برای پرورش زنبور عسل بخصوص در فصول بهار و تابستان می باشد ، این منطقه به دلیل واقع شدن در یک منطقه روستایی دارای آمادگی جهت این طرح میباشد .

 

مراحل انجام كار :

زنبورهای یک کندو شامل یک ملکه ، چند صد زنبور نر و چندین هزار زنبور کارگرمی‌باشد. در تابستان و بهار که زنبورها فعالیت زیادی برای جمع آوری شیره دارند کندوممکن است 7 - 5 کیلو زنبور داشته باشد و تعداد زنبورهای نر در این موقع زیادتر ازهر موقع دیگر در کندو دیده شوند. هر یک از این دو نوع زنبور وظیفه خاصی دارند ولیمنظوری که یک کندو تعقیب می‌نماید عبارت از بقای نسل و یا دفاع و نگهداری کندومی‌باشد و نظر انفرادی در بین نیست و هیچکدام از آنها در نتیجه سعی انفرادی قادرنیستند که برای مدت طولانی زنده بمانند و بنابراین هدف آنها بطور دسته جمعی انجاممی‌گیرد.

 

زنبور ملکه

ملکه زنبور عسل به سادگی از کارگران و زنبور نر مشخص می‌شود. ملکه نسبتا درشت تر و درازتر از کارگران و درازتر از زنبوران نر است، ولی پهن‌تر ازآنها نیست. از آنجا که شکم ملکه طویل و در سطح زیرین پهن است، طول بالهایش نسبت بهبدن از بال کارگرها و زنبوران نر کوتاه تر است. نیش ملکه کمی خمیده است و نسبت بهنیش کارگر دارای دندانه‌های کمتری است و فقط برای از بین بردن ملکه‌های رقیب بکارمی‌رود. حرکت ملکه در حالت عادی ملایم است ولی در مواقع احتیاج می‌تواند با سرعتحرکت کند. تمام تخمهایی که در سلولها قرار دارد، بوسیله ملکه واحد کندو گذاشتهمی‌شود. این ملکه در جوانی در هوای آزاد با یک یا چند نر پشت سر هم جفتگیری و برایخود تا آخر عمر اسپرم ذخیره می‌کند.

فصل پرورش زنبورها

فصل پرورش نوزادان در شرایط آب و هوایی معتدل ، بهمقدار کم ، از اواسط دیماه شروع شده مرتب توسعه می‌یابد و اوایل اردیبهشت به حداکثرخود می‌رسد. در صورتی که شرایط اجازه دهد، فعالیت تولید مثل آنها ، به همین وضع ،تا اواخر خرداد ماه ادامه پیدا می‌کند و از آن به بعد رو به نقصان می‌گذارد. درماههای آبان و آذر فعالیت زاد و ولد بکلی متوقف می گردد. نژادهای مختلف زنبورعسل ازاین حیث دارای خصوصیات متفاوت هستند. هنگامی که تولید مثل کلنی در حداکثر توسعه خودمی‌باشد، یک ملکه ممکن است 1500 تا 2000 تخم در روز بگذارد.

 

پرورش ملکه

در یک کلنیزنبورعسل ، پرورش ملکه ممکن است به یکی از علل زیر صورت گیرد:

نشاندن ملکه جدید به جای ملکه‌ای که به علت نامعلوم معدوم شده است.

تعویض ملکه‌ای که پیر شده ولی هنوز مایل است فعالیت داشته باشد.

برای ازدیاد کلنی یا بچه بیرون کردن.

در هر یک از حالات فوق ، کارگزاران موقعی اقدام بهساختن خانه ملکه و پرورش آن می‌کنند که ماده بخصوص جلوگیری کننده به آنها نرسد. درحالت اول ، چندین ملکه در خانه‌های اضطراری که با تغییر شکل خانه کارگران ساختهشده، پرورش داده می‌شوند. در ابتدای ساختمان خانه اضطراری ، سلول اصلی بوسیله مایعبخصوصی که از غده زیر فکی کارگران ترشح می‌شود، انباشته شده، لارو داخل سلول اصلیدر سطح آن شناور می‌شود. به این ترتیب ، لارو وارد قسمت ویژه‌ای که برای پرورش ملکهترتیب داده شده می‌گردد.

لاروهایی که برای پرورش اضطراری ملکه انتخابمی‌شوند اغلب دو روزه هستند ولی لاروهای سه روزه هم می‌توان یافت. معمولا کارگرانکوشش می‌کنند که در پرورش اضطراری ملکه از لاروهای مسن‌تر استفاده کنند. در صورتیکه لارو انتخاب شده برای پرورش ملکه دو روزه باشد، در حدود 11 روز بعد ، ملکه کاملاز سلول خارج می‌شود و اگر شرایط هوایی مساعد باشد، در فاصله 10 روز بعد جفت گیریکرده خود را برای تخم گذاری آماده می کند. در این صورت ، از وقتی که کندو ملکه‌ایرا از دست می‌دهد تا هنگامی که ملکه تخمگذاری جانشین آن گردد حداقل سه هفته طولمی‌کشد.

 

جفتگیری

ملکه باکره وقتی که تقریبا 5 -3 روزه است، قبل از پروازهای مخصوصجفتگیری پروازهای اکتشافی در اطراف کندو می‌نماید. جفتگیری معمولا در گرمترین اوقاتروز صورت می‌گیرد. گاهی ملکه بعد از چند دقیقه جفتگیری کرده به کندو برمی‌گردد. مشاهده جفتگیری که مطمئنا در آسمان انجام می‌گیرد خیلی کم صورت گرفته است. زنبورهاینر در آسمان به سرعت در اطراف ملکه پرواز می‌کنند و هر یک کوشش دارند که خود را بهاو برسانند. این پرواز دسته جمعی مدتی بطور زیگزاگ ادامه دارد. زنبور نری که موفقبه جفتگیری می‌شود آلت تناسلی و قسمتی از اعضای مربوط را از دست داده ومی‌میرد.

در مدت کوتاهی که عمل جفتگیری انجام می‌گیرد، اسپرم نر به واژنملکه وارد می‌شود. برای جلوگیری از خروج و ریزش اسپرم از واژن ، حشره نر بلافاصلهدهانه خروجی واژن را با ماده ژلاتینی مخصوص مسدود می‌کند. اسپرماتوزوئیدها سپس بهسمت کیسه اسپرم شناور و در آن متمرکز می‌شوند. در کیسه اسپرم ، اسپرماتوزوئیدهابطور منظم ، پهلوی هم و تقریبا بدون حرکت قرار می‌گیرند. ملکه معمولا قبل از اینکهشروع به تخم گذاری کند، چندین بار جفتگیری کرده به اندازه کافی برای آینده خوداسپرم ذخیره می‌کند.

 

تخمگذاری

کمی بعد از اینکه ملکه جفتگیری کرد، توجه کارگران نسبت به ملکهبیشتر می‌ شود. درهر جا که ملکه قرار گیرد حلقه‌ای از کارگران که اعضای آن مرتبتغییر می‌کند، تشکیل می‌گردد. زنبورهای کارگر جوان اقدام به تغذیه ملکه می‌کنند وبدن او را بوسیله شاخکهای خود لمس نموده با دهان می‌لیسند تا مواد مترشحه ملکه رادریافت کرده بین سایر زنبورها تقسیم کنند. ملکه هنگام تخمگذاری در روی شانه‌ها ،روی قاعده مشخصی حرکت می‌کند. ابتدا سر خود را وارد تک تک سلولها نموده آنها راآزمایش می‌کند و سپس تخمی در آن قرار می‌دهد. برای این منظور ، شکم خود را خم کردهانتهای آن را داخل سلول می‌کند.

دیدن ملکه

بعضی از مربیان وقت زیادی برای جستجوی ملکه صرف می‌نمایند ولیبهتر است به جای این کار اطلاع حاصل کنند که ملکه خوب کار می‌کند یا خیر. اگر درکندو به مقدار کافی نسل زنبور در مراحل مختلف دیده شود که در قابها بطور منظمبرقرار شده‌اند، نشان می‌دهد که فعالیت ملکه رضایت بخش می‌باشد. بنابراین ، احتیاجینیست که تمام کندو بازرسی شود و امتحان یکی دو قاب نسل کافی است. ولی اگر حتما لازمباشد که ملکه دیده شود باید کندو را با آرامش کامل باز نمود.

 

وارد کردن ملکه تازه به کندو

این عمل به منظور تعویض ملکه صورت می‌گیرد. دراین روش ، مربیان ملکه لازم را از موسسات تربیت ملکه خریداری و از آن استفادهمی‌کنند. می‌توان تعویض ملکه را در هر موقع سال عملی نمود ولی اغلب آن را در اواخردوره عسل کلی و یا در اوایل بهار انجام می‌دهند و معمولا در بهار ، هنگام جلوگیریاز بچه دادن، به این کار اقدام می‌کنند. در هر صورت ، برای شروع به این کار ، بایدنصف روز یا چند ساعت قبل از آن که ملکه جدید وارد شود، ملکه سابق را بگیرند و بیرونکنند.

 

 

لوازم مورد نیاز برای زنبورداری

یک کندوی خوب باید از ورود زنبورهای مهاجمجلوگیری کند. مقاوم در برابراثرات مخرب نور خورشیدو باران باشد. مانعاز نفوذموریانه‌ها گردد. اغلب کندوها چوبی هستند. قسمتهای مختلف یک کندو از پایین به با لا تختهتحتانی ، طبقه ، پنجره ملکه ، قابها و زیرسازی آنها ، صفحه جدا کننده ، سرپوش ،ابزارآلات زنبورداری لباس کار زنبورداری ، یک جفت پوتین یا چکمه خوب ،‌ یک جفتدستکش ، توری جهت پوشاندن صورت ، دودی یا دودکن ، کاردک زنبورداری ، کلاه ، برسی یاشاه پر ، قفس ملکه ، بچه گیر ، یک قوطی کبریت.

دودی یا Smoker زنبوران عسلتندخو به سادگی به زنبوردار اجازه خارج کردن عسل از کندو را نخواهند داد. برایتخفیف دادن حملات آنها و یا اداره کردن زنبوران زمانی که کندو مورد بازدید قرارمی‌گیرد از وسیله‌ای به نام دودی یا دود کن استفاده می‌شود. برخی از دودکنها از قلعو برخی از مس یا استیل ضد زنگ ساخته شده‌اند و یک دودکن باید دمنده قوی و مخزن آتشمناسب داشته باشد. بسته‌های مقوای نازک ، گونی کنف خشک و بخصوص پوسیده ، تکه‌هایپارچه یا لباس پشمی کهنه ، چوب پوسیده و پهن گاو بهترین سوختها برای دودکن به حسابمی‌آیند.

 

 

روشهای جداسازی و مصارف داروئی آن :

استفاده از سموم طبیعی در درمان بعضی امراض از دیر زمان ریشه در فرهنگ و تمدن بشری داشته و در این میان زهر زنبور عسل جایگاه ویژهای دارد. شواهد و قرائن دال بر آن است که بشر در قرون قبل از میلاد با درمان با زهر زنبور آشنا بوده است.بابلی ها و مصری ها و ایرانیان و رومی ها از جمله اقوامی بودند که از زهر زنبور عسل به منظور درمان امراض گوناگون استفاده می کردند. ژرمن ها و اسلاوها در قرون وسطی زهر زنبور عسل را برای درمان نقرس بکار می بردند و گرد خشک شده زنبور عسل را داروی مدر خوبی می دانستند.

امروزه برغم پیشرفتهایی که در کشور های پیشرفته در مورد صنعت پرورش زنبور عسل به طور اعم واستخراج زهر زنبور عسل و استفاده از آن در صنایع دارو سازی به طور اخص صورت گرفته متاسفانه در کشورما ایران علارغم وجود امکانات و آب وهوای مناسب در بعد تحقیقاتی هم مطالب مربوطه هم بسیار کم و سربسته ای می باشند.

بر طبق آخرین اطلاعات موجود هر گرم زهر خشک زنبور عسل در بازارهای جهانی به قیمت 300 مارک خرید و فروش می شود.

( معادل قیمت 6 گرم طلا ) برهمین اساس منطقی به نظر می رسد که سرمایه گذاری در این بخش و به کار گیری نیروهای متخصص می تواند در آینده ای نه چندان دور سود زیادی برای کشور عزیزمان به همراه داشته باشد.

 

فیزیولوژی دستگاه تولید زهر:

 

1: سیستم ترشح زهر در زنبور عسل :

این سیستم از یک غدهء کوچک بازی و یک غدهء کوچک اسیدی تشکیل شده است . زهر از این دو غده ترشح شده و به داخل کانالهای زهر جریان می یابند. غدد زهری بسیار پیچیده و منشعب هستند . اجزای سازندهء زهراز سلولهای ترشحی ترشح و توسط کانالهای فرعی به کانال اصلی و ازآنجا به کیسهء زهر هدایت می شوند.

 

2: چگونگی تولید زهر و عوامل موثر در آن :

کار غدد زهری در زنبور کارگربلافاصله بعد ازبلوغ شروع شده و حداکثر تولید آن 2-3 هفته ادامه می یابد اما ساخته شدن تمامی اجزای زهر در یک زمان انجام نمی شود. همچنین بین مقدار گرده موجود در طبیعت و تولید زهر رابطهء مستقیم وجود دارد به گونه ای معمولا" در فروردین و اردیبهشت تولید زهر افزایش می یابد. و در زنبوران تولید زهر در اثر تحلیل غدد زهری کاهش می یابد .

زنبوران کارگر جوان به محض خروج از جایگاهشان دارای ذخیرهء زهری بوده که به تدریج افزایش می یابد این مقدار معمولا" در دو هفتگی به حداکثر مقدار خود می رسد . یک زنبور کارگر می تواند 2-3 میکرولیتر تولید نماید.

Apis Dorsata بیشترین مقدار زهر را نسبت بهApis Mellifira تولید می کند ازهر 10000 زنبور 1 گرم سم خشک بدست می آید. بطور کل غذاهایی که حاوی هیدرات کربن کمتر از مواد آلبومین دار در تولید زهر دخالت دارند.

 

3: ساختمان نیش :

در زنبورهای کارگر و ملکه نیش اندام تخمریزی تغییر شکل یافته ای است که بصورت یک اندام دفاعی می تواند از بدن زنبور بیرون بیایید . علاوه بر این نیش ملکه در مکانیسم استقرارمستقیم تخم در داخل حجره ها نقش دارد. نیش بطور کلی از تغییر شکل پوست های حلقه های 8 و9 شکمی بوجود می آید.

طول نیش در زنبور عسل mm5-6 بوده که دارای 14-16 دندانه یا خار می باشد که پس از فرورفتن آن به داخل بدن مانع خروجش می شود.

.

4: چگونگی نیش زدن :

این عمل در زنبورهای کارگر به 2 صورت انجام می شود :

حالت (1) : زنبور به آرامی و بدون عجله نیش خود را به داخل بدن انسان یا حیوان فرو کرد و پس از تزریق زهر آن را به آرامی خارج می کند.

حالت (2) : زنبور به به سرعت حمله کرده و نیش خود را فرومی کند و در این حالت عموما" با توجه به ساختمان نیش که اره ای شکل می باشد بزر اثر تلاش برای خارج کردن نیش و فرار از خطر نیش به همراه کیسهء زهر و حتی روده هایش از بدن خارج شده و روی بدن موجود باقی می ماند این زنبور بعد از مدت کوتاهی می میرد .

نیش در حالت عادی بطرف شکم جمع شده و در صورت لزوم یک ماهیچهء مخصوص به خارج فرستاده می شود گنجایش کیسهء زهر 2/0 - mg 3/0 است . فرو کردن نیش در داخل بدن دشمن توسط حرکات جلو و عقب رفتن و لرزش توام با فشار و بلاخره پمپاژ و خالی کردن زهر در محل گزش می باشد .

نیش همانند کمانی فنرمانند عمل می کند و از دو قسمت راست و چپ تشکیل شده است که حرکات این دو قسمت متقابل بگونه ای است که یک قسمت جلو رفته و قسمت دیگر عقب نشینی می کند . پس از جدا شدن نیش از بدن زنبور عضله هایی که باعث حرکات نیش می گردند باعث ادامه یافتن عمل پمپاز زهر به داخل بدن می شود .

 

گونه ها و نژادهای زنبورعسل

تاکنون 5 گونه زنبور عسل شناخته شده اند که عبارتند از:

1- زنبور عسل معمولی یا اروپایی(Apis mellifera)

2- زنبور عسل شرقی یا هندی (Apis cerana)

3- زنبور عسل بزرگ (Apis dorsata)

4-زنبور عسل کوچک(Apis florea)

5-زنبور عسل کوچولو(Apis andreniformis) که اخیرا در چین شناخته شده و از نظر شکل شناسی با A.florea تفاوت دارد.

زنبور عسل معمولی یا اروپایی مهمترین گونه شناسایی شده زنبور عسل است که عمده مباحث مربوط به پرورش زنبور عسل مربوط به همین گونه است.

گونه اروپایی و هندی می توانند درون کندو زندگی کرده و از نظر اقتصادی برای انسان حائز اهمیتند ولی سه گونه بعدی به صورت آزاد در طبیعت زندگی کرده و قادر به زندگی درون کندو نیستند.

در زیر پنج نژاد معروف از گونه زنبورعسل معمولی یا اروپایی که شهرت جهانی دارند معرفی شده اند.

 

1- زنبورعسل سیاه (A.m.mellifera)

این زنبور در تمام قاره اروپا، کوههای آلپ و روسیه مرکزی وجود دارند.افراد این نژاد در زنبورهایی درشت و سیاه رنگند. رشد جمعیت این نژاد در بهار کند بوده ولی در اواخر تابستان و اوائل زمستان، کلنی به بیشترین رشد خود می رسد که در آن زمان دیگر در طبیعت گلی وجود ندارد(عیب این نژاد) این زنبور نسبت به امراض زنبور و پروانه موم خوار حساسند. تنها مزیت این نژاد این است که شرایط زمستان را بخوبی تحمل می کنند که آن هم با خوردن غذای زیاد توام است.

 

2- زنبور عسل ایتالیایی (A.m.ligustica)

موطن اصلی آن ایتالیا بوده و از نر جثه کوچکتر و ظظریفتر از زنبورسیاه بوده و رنگ آن معمولا زرد مایل به قهوه ای است. این نژاد دارای خصوصیات رفتاری خوب ازجمله آرام بودن و تمایل کم به بچه دهی، تولید اندک بره موم، عسل آوری و رشد سریع کلنی در اوایل بهار است. از طرفی زمستان را بخوبی تحمل نکرده و حس غارت در آن قوی بوده و حس جهت یابی ضعیفی دارند و گاهی اشتباها به کندوی مجاور می روند.

 

3- زنبور قفقازی (A.m.caucasica)

این نژاد ساکن کوههای قفقاز در گرجستان بوده و دارای رنگ بدن خاکستری روشن است.زنبورهایی آرام هستند و کمتر نیش می زنند و تا اواسط تابستان جمعیتش به بیشترین حد می رسد. ویژگی مطلوب آن تمایل کم به بچه دهی است اما تولید زیاد بره موم در آنها و در نتیجه چسباندن کادرها به همدیگر، کار با آنها را مشکل می سازد. این نژاد به نوزما حساس بوده و از زمستان گذرانی خوبی برخوردار نیستند.

 

4- زنبور عسل کارنیولان (A.m.carnica)

در قسمت جنوبی کوههای آلپ و شمال بالکان و در دره دانوب پراکنده اند.از نظر اهری شبیه زنبوران ایتالیایی است و رنگ بدن قهوه ای مایل به خاکستری است. از ویژگی های مطلوب آن می توان به آرام بودن،کم بودن نیاز غذایی اشاره کرد. این نژاد کم بچه می دهند،غارت نمی کنند و عسل خوبی تولید می نمایند و نسبت به بیماری های زنبورعسل مقاومند.

 

5- زنبور عسل ایرانی(A.m.mede&persica)

موطن اصلی آن ایران بوده و سه حلقه ول شکم آن سیاه و بقیه حلقه ها زرد مایل به قهوه ای است. در کتاب های زنبورداری از این زنبور بعنوان زنبور نیش زن یاد میشود.این نژاد از سایر نژادهای فوق قانع تر بوده و مصرف غذای آن در زمستان اندک است. بره موم زیادی مصرف می کند اما مقدار آن از نژاد قفقازی کمتر است.در مناطق سردسیر سرمای زمستان را بخوبی تحمل میکن و در اوایل بهار رشد آن خوب بوده و تا خردادماه به بیشترین مقدارش می رسد. از ویژگی های نامطلوب این نژاد می توان به تمایل آن به غارتگری و تولید بچه زیاد اشاره کرد.

 

ساختار بدن زنبور عسل

سر

در جلوترین قسمت بدن قرار داشته و شامل اعضای زیر است: دو عدد چشم مرکب، سه عدد چشم ساده ، دو عدد آنتن و دهان با خرطوم. بزرگی چشمها وسیله‌ای است کهزنبوردار به کمک آن به راحتی می‌تواند زنبور نر را از کارگر تشخیص دهد. زیرا چشمهایزنبور نر بزرگتر بوده و از عقب سر بهم می‌رسند، ولی در زنبور کارگر و ملکه بهمنمی‌رسند. کار آنتنها ، لمس کردن و بوییدن است. زنبور به کمک خرطوم ،شهدرا از روی گلها جمع آوری و از راه دهانبه داخل کیسه عسلی می‌فرستد.

سینه

از سهحلقه کیتینیدرست شده و اعضای زیر به آناتصال دارند: چهار عدد بال یا پر که دو عدد آنها بالهای جلویی و دو عدد دیگر بالهایعقبی هستند. شش عدد پا که جفت عقب آن دارای حفره‌هایی به نام سبد می‌باشند و زنبورعسل در دوران فعالیت خود گرده‌های گل در آن پر و با خود به کندو حمل می‌کند. اینسبدها در کارگران بزرگتر از نرها هستند.

شکم

در قسمت انتهایی بدن قرار داشته، از 6 حلقه کیتینی پشتی و 6 قطعه شکمیتشکیل شده است. در انتهای شکم مخرج برای دفع مدفوعات دیده می‌شود. از راه همین مخرج، زنبور قادر است خاری را که در داخل بدنش جای دارد، خارج کرده و نیش بزند. زنبورنر نمی‌تواند نیش بزند، چون اصلا نیش ندارد.

 

غده های مهم

در داخلا دو طرف سر کارگر یک جفت غده‌ای به نامغده‌های شیریوجود دارد که از خود ماده‌ای به نامشیر یاژله شاهانهترشح می‌کند و با آنملکه و لاروهای خیلی جوان را تغذیه می‌نمایند.

غده‌های بزاقیهمراه با یک جفت غدهسینه‌ای بوسیله یک کانال مشترک ، ترشحاتشان را به داخل دهان زنبور می‌ریزند. ترشحاتاین غده‌ها در موقع لارو بودن صرف تنیدن به دور خود شده و پس از رشد و تبدیل به یکزنبور کامل ، نقش غده بزاق دهان را در زندگیشان بازی می‌کنند.

غدد زیر آرواره‌ایکه در کارگرانخیلی کوچک و غیرفعال بوده و در ملکه بسیار بزرگ و فعال است. ماده‌ای بوسیله این غدهترشح می‌شود که با بوی مخصوصش باعث تمیز ملکه از سایر زنبورها می‌شود.

در زیر شکم زنبورها 4 جفتغده‌هایمومیوجود دارد که سه جفتش فعال هستند و موم ترشح می‌کنند و بکار ساختنسلولها و شان می‌خورند.

غده‌های بویایی: در پشت زنبورهاغده‌ای به نام غده بویایی دیده می‌شود که کارش تشخیص بوهاست.

غده‌های مخزنی: سه عدد غده در مخزنبه نام غده‌های مخزنی ، مدفوعاتی را که در آنجا ذخیره شده‌اند، مرتب ضد عفونیمی‌کنند.

نژادهای زنبور

زنبور هندی Aspis Indica

کمی کوچکتر از زنبور عسل معمولی بوده ، قدرکارگرش 13 میلیمتر می‌باشد. سلولهایی را که با موم در روی شانها درست می‌نماید ازسلولهای زنبور عسل کوچکتر هستند.

 

زنبور درشت Apis Dorsata

در هندوستان و چین زندگی نموده و بزرگترین نوعزنبور عسلی است که تاکنون شناخته شده است. به حالت وحشی زندگی کرده و در زیرشاخه‌های درخت شانش را می‌چسبانند. سالانه چند بار از نقطه‌ای به نقطه دیگر کوچمی‌نمایند.

زنبور ریزApis Florea

از همه زنبورها کوچکتر بوده و فقط یک شان درستمی‌کنند که مثل زنبورهای درشت به زیر شاخه درخت می‌چسباند به حالت وحشی در هندوستانو جنوب ایران یافت می‌شوند.

زنبور عسل معمولی Apis Meaifica

همان زنبور عسل معمولی است که فقط آنها رادر دهات و شهرها برای تولید عسل در کندوها نگهداری می‌کنند. خواصی را که از یک نژادخوب باید انتظار داشت عبارتند از: آرام باشند و نیش نزنند، پر محصول باشند، بچه بهاندازه لازم بدهند، گلهای شهددار را به سرعت پیدا کنند، در مقابل امراض مقاومباشند، مصرف عسل زمستانی آنها کم باشد، رشد سالانه‌شان را هر چه زودتر شروع کرده وسریع به حداکثر رشدشان برسند. از مهمترین نژادهای این زنبور می‌توان بهزنبور عسل اروپای مرکزی،زنبور سیاه،زنبور ایتالیایی قفقازیوزنبور نژاد ایرانینام برد.

 

آفات و بیماریهای زنبور عسل

از مهمترین بیماریها می‌توان به لوک آمریکایی، لوک اروپایی ، نوزما ، کنه دونی ، یبوست ، شپشک زنبور عسل و کرم موم خوار اشارهکرد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل دوم

روش انجام کار

 

 

 

 

گزارش مختصر بازدید از واحد ها تولیدی با خدماتی مرتبط با موضوع پروژه :

بازدید از منطقه پرورش زنبور فکوری ( الموت )

در بازدید از این منطقه با بسیاری از اطلاعات فنی در زمینه پرورش زنبور عسل آشنا شدیم ، این منطقه یکی از منطقه های عظیم پرورش زنبور عسل است که محصولا تولیدی خود را بر اساس قرار داد به صنایع غذایی سحر واگذار می کند ، این مرکز است روش تولید مکانیزه استفاده می کند و دارای 400 کندوی بزرگ و 600 کندوی کوچک است .

 

جنبه های ابتکاری بودن و خلاقیت به کار رفته شده :

برای پیشرفت در تولید و با استفاده از روش های ابتکاری و نوآوری و خلاقیت در تولید محصول با بهره گیری از سیستم تولید مکانیزه شرکت axel که یکی از شرکت های بزرگ در تولید محصولات دامی میباشد می توان به ظرفیت تولید بسیار بالایی دست یافت .

 

 

 

 

فهرست تجهیزات و ماشین آلات مورد نیاز و برآورد قیمت آنها :

 

 

 

فهرست مواد مصرفی مورد نیاز :

 

مشخصات نیروی انسانی مورد نیاز از لحاظ مفید بودن و توانایی کار :

 

 

توجیه اقتصادی محصول :

 

روشهای بازاریابی و تبلیغات جهت ( جهت فروش کالا )

بازار یابی در فروش محصولات این طرح صرفا بصورت بازاریابی فردی میباشد و با استفاده از نیروی متخصص بازاریاب و با استفاده از روش فرد به فرد به بازاریابی و جذب بازار های داخلی و خارجی می پردازیم .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل سوم

امور مالی طرح

 

 

 

 

میزان سرمایه گذاری :

 

محاسبه هزینه ها :

 

 

 

 

 

 

محاسبه سود و زیان ویژه ( ارقام به میلیون ریال )

 

تاسیسات مورد نیاز :

 

 

 

 

وسایل نقلیه :

 

 

هزینه های قبل از بهره برداری :

 

 

 

 

 

هزینه های ثابت طرح :

 

هزینه های جاری ( مواد اولیه و بسته بندی )

 

 

حقوق و دستمزد پرسنل:

 

هزینه سوخت و انرژی :

 

 

 

 

استهلاک و تعمیر و نگهداری :

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل چهارم

جمع بندی – نتیجه گیری و پیشنهادات

 

 

نتایج حاصله از اجرای طرح :

بر اساس مطالعات انجام شده در پرورش زنبور عسل سوددهی 54/218 میلیون ریالی پس از طی یک سال قابل پیش بینی است و این طرح دارای اشتغالزایی نسبتا مناسبی است و یکی از طرح هایی است مورد حمایت ارگانهای دولتی نیز قرار دارد .