مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

شركت هاي هرمي از منظر اقتصاد و حقوق

مقدمه

شايد صابون شركت‌هاي هرمي به تن شما يا افراد خانواده، دوستان، آشنايان و فاميل خورده باشد و پس از مدتي فعاليت پر اميد در آن، نه‌تنها سودي كسب نكرده‌ايد و روياهايتان جامه عمل نپوشيده است، بلكه تمام يا بخشي از سرمايه خود را نيز از دست داده‌ايد؛ اما بدانيد اين مساله مختص شمايي كه در ايران هستيد و احتمالا به خاطر مشكلات و موانعي كه در راه كسب و كار عادي و سالم وجود دارد يا در مواردي كسب سود هنگفت يكشبه بوده‌ايد، نيست.

معضل شركت‌هاي هرمي سال‌هاست كه دغدغه بزرگ اقتصاد و تجارت دنيا به شمار مي‌رود. چراكه در اقصا نقاط كره خاكي از اروپا گرفته تا آسيا و اقيانوسيه و آفريقا، شركت‌هاي هرمي تحت لواي شبكه‌هاي قانوني بازاريابي به فعاليت مشغولند و سالانه ده‌ها هزار نفر را مي‌فريبند.

به تبع اين مساله، پليس قضايي يا مالي كشورها نيز با به روز كردن مداوم اطلاعات خود در پي كشف ترفندها يا شيوه‌هاي مخفي شدن شركت‌هاي هرمي در قالب شبكه‌هاي نوين بازاريابي است؛ اما تنوع و گستردگي علم بازاريابي و اضافه شدن متد‌هاي جديد كه عبارت از بازاريابي الكترونيك يا اينترنتي يا بازاريابي شبكه‌اي است، ريشه‌كن كردن اين پديده را دشوار كرده است؛ چراكه با كشف هر شبكه جديد و متلاشي كردن آن، شبكه‌هاي جديدتر با ترميم ايرادهايي كه باعث آشكار شدن فعاليت شركت‌ هرمي مي‌شود، شكل مي‌گيرند.

مسابقه جهاني

مي‌توان قضاوت كرد كه پديد آمدن شركت‌هاي هرمي در جهان همزمان با تولد بازاريابي شبكه‌اي بوده است.

مفهوم بازاريابي شبكه‌اي سابقه‌اي تقريبا 70 ساله دارد. از دهه 30 ميلادي، بازاريابي شبكه‌اي در آمريكا شكل گرفت و اكنون با تحول در شيوه‌ها و ساختارها به زبان مشترك تجارت تبديل شده است.

در حال حاضر بيش از 3 هزار شركت در جهان در حوزه بازاريابي شبكه‌اي فعاليت مي‌كنند و بيش از 44 ميليون نفر در اين نوع شبكه‌ها مشغول به كار هستند. درآمد شركت‌هاي بازاريابي شبكه‌اي در سال 2003 بيش از 80 ميليارد دلار بوده است.

فعاليت شركت‌هاي هرمي رابطه بسيار نزديكي با شركت‌هاي بازاريابي شبكه‌اي دارد و اكنون بيشتر شركت‌هاي هرمي در پوشش اين شركت‌ها فعاليت مي‌كنند. البته شايد از جهاتي فعاليت شركت‌هاي هرمي و بازاريابي شبكه‌اي با يكديگر مرتبط باشند، اما در واقع چنين نيست، چراكه شركت‌هاي قانوني بازاريابي شبكه‌اي اقدام به بازاريابي براي فروش كالا از طريق نمايندگي‌هايي كه عضو شبكه بازاريابي هستند به مشتري مي‌كنند.

در واقع به هر مقدار كه مشتري پول داده، كالايش را دريافت مي‌كند، اما در شركت‌هاي هرمي، كالا يا پورسانت يا پاداش و هر اسم ديگري كه مي‌خواهيد برايش بگذاريد، براي تعداد محدودي از اعضا موجود است و ديگر فعالان شبكه بليت يا امتياز يا كارتي در دست دارند كه نمي‌دانند بايد با آن چه كنند، جز اين‌كه خريدار جديدي براي آن بيابند. درست مانند زماني كه خودشان خريدار قبلي آن كارت بوده‌اند.

اين چنين است كه تجارت دنيا بويژه در حوزه تجارت الكترونيك با معضل شركت‌هاي هرمي روبه‌روست و دائم در حال دست و پنجه نرم كردن شگردهاي مخفي شدن آنهاست.

نخستين شركت‌هاي هرمي در جهان

شايد كسي بدرستي نداند نخستين شركت هرمي در جهان كي و كجا متولد شد. با اين حال يكي از قديمي‌ترين‌ نمونه‌هايي كه براي اين مساله در دست است بر خلاف تصور، مربوط به اقتصاد آزاد اروپا و آمريكا نيست، بلكه به پيش از دوران شوروي كمونيستي و اقتصاد بسته و اشتراكي‌اش باز مي‌گردد. براساس نوشته‌هايي كه از پرلمان، رياضيدان روسي بر جاي مانده است در روسيه در سال‌هاي قبل از حكومت شوروي، كساني بودند كه براي فروش كالاهاي خود دست به اقدامات ويژه‌اي مي‌زدند.

آنها كار خود را از اينجا آغاز مي‌كردند كه مثلا در روزنامه‌ها و مجله‌هاي پرتيراژ آگهي مي‌‌دادند دوچرخه با 10 روبل! ‌هر كس مي‌تواند با پرداخت 10 روبل مالك دوچرخه شود. به جاي 50 روبل فقط 10 روبل!‌ شرايط خريد به طور مجاني در اختيار شما گذاشته مي‌شود.

اما براي متقاضيان در مقابل 10 روبلي كه پرداخت مي‌كردند، دوچرخه‌اي فرستاده نمي‌شد،‌ بلكه 4 بليت به آنها داده مي‌شد كه هريك از آنها را به يكي از آشنايان خود مي‌فروختند و 40 روبل باقيمانده به اين ترتيب جمع مي‌شد و بايد به موسسه تحويل داده مي‌شد تا دوچرخه براي آنها فرستاده شود؛ البته واقعا قيمت دوچرخه براي خريدار 10 روبل تمام مي‌شد، زيرا 40 روبل بقيه را او از جيب خود نپرداخته بود.

مساله اينجاست كه يك نفر صاحب دوچرخه شده،‌ اما 4 نفر ديگر فقط بليت‌هايي در دست داشتند كه نمي‌دانستند با آن چه كنند. تنها راه فروش بليت‌ها به اشخاص ديگر با هدف يا پس گرفتن 10 روبل از جيب رفته يا تصاحب دوچرخه در رويا بود! در نتيجه مي‌توان قضاوت كرد كه افتخار اولين نوع شركت هرمي كلاهبردار كه پول را از 100 درصد جمعيت دريافت و كالا را به 20 درصد تحويل مي‌دهد با سابقه يك قرني‌اش در اختيار روسيه تزاري است!

البته مدت زيادي نگذشت كه اسامي متنوع و بسيار زيادي به فهرست شركت‌هاي هرمي بين‌المللي اضافه شد كه نام برخي از آنها در ايران آشنا است و بعضي ديگر ناآشنا به نظر مي‌رسند: گلدكوئست، مگاهولدينگز، پنتاگونا، ماي سون دياموندز، گلدبيز، ‌اي.بي.ال، گلدماين، گلدبست، شاي نينگ، بيگ ردفريو، بيزنت، ويژن مركاند، استيرام و غيره.

سرطان تجارت جهاني در كشورهاي مختلف

شركت‌هاي هرمي مخل تجارت جهاني و بازاريابي سالم هستند، بنابراين كشورهاي مختلف از ديرباز قوانين و ابزارهاي مختلفي براي مقابله با آن به كار بسته‌اند. اثرات مخرب اين شركت‌ها تا بدانجاست كه مشكلات فراوان اقتصادي و حتي سياسي، فرهنگي و امنيتي براي كشورهاي مختلف دنيا ايجاد كرده‌اند.

به عنوان مثال در كشوري چون آلباني طي سال‌هاي 1995 تا 1998، تجربيات تلخي از گسترش و رشد بي‌رويه شركت‌هاي هرمي بر جاي مانده كه سقوط دولت، استعفاي رئيس‌جمهور، انحلال مجلس و كشته شدن حدود 2 هزار نفر در جريان درگيري‌ها و ناامني‌هاي ناشي از فروپاشي اين طرح‌ها از جمله آن است.

فعاليت گسترده شركت‌هاي هرمي در آلباني سبب شد بيش از 50 نامه از سوي بانك جهاني و صندوق بين‌المللي پول به دولتمردان اين كشور ارسال شود مبني بر اين كه ادامه فعاليت چنين شركت‌هايي منجر به ورشكستگي اقتصاد آن كشور خواهد شد، چرا كه مردم با استقراض از بانك‌ها به عضويت اين شبكه‌ها درمي‌آيند.

متاسفانه اين اتفاق در سال 1997 افتاد و با اشباع شدن بازار آلباني، دولت با بحران مواجه و ساقط شد. براساس آمارهاي رسمي حجم بدهي طرح‌هاي هرمي در زمان اوج خود در اين كشور تقريبا برابر با نيمي از توليد ناخالص داخلي كشور بوده و نزديك به دوسوم مردم اين كشور در اين طرح‌ها سرمايه‌گذاري كرده بودند. اما با روشن شدن ماهيت اين شركت‌ها يك جنگ داخلي در كشور درگرفت و قربانيان بسياري برجاي گذاشت.