فهرست مطالب

عنوان صفحه

 

فصل اول: كليات و مقدمه

شرح و بیان مسئله و ضرورت پژوهش... 2

کبد. 2

کبد از نظر بافت شناسی.. 3

1-1- اعمال کبد. 4

1-2-اعمال متابولیک کبد. 4

1-2-1- متابولیسم کربوهیدرات‌ها4

1-2-2- متابولیسم چربی.. 5

1-2-3- متابولیسم پروتئین‌ها6

1-2-4- تست هاي بيوشيميايي كبد. 6

1-2-5- نسبت ALT / AST.. 7

1-3- متابولیسم مواد سمی.. 9

الف

1-3-1-واکنش‌های فازاول متابولیسم مواد زنوبیوتیک... 9

1-3-2- سیتوکروم 450P.. 10

1-3-3- چرخه کاتالیتیکی سیتوکروم450P.. 10

1-3-4-واکنشهای فاز دوم متابولیسم مواد زنوبیوتیک... 11

1-3-5-واکنشهای فاز سوم متابولیسم مواد زنوبیوتیک... 11

1-3-6- وسعت اثرات مواد سمی.. 12

1-4- استرس اکسیداتیو. 12

1-4-1- عوامل ایجاد کننده استرس اکسیداتیو ( عوامل پرواکسیدان )13

1-4-2-آسیب اکسیداتیو به DNA.. 14

1-4-3- اکسیداسیون پروتئین ها15

1-4-4-پراکسیداسیون چربی ها15

1-4-5- مراحل دفاع آنتی اکسیدان. 17

1-4-6- سازش با استرس اکسیداتیو. 18

1-4-7-جلوگیری از تشکیل رادیکال های آزاد و یا متوقف کردن روند تولید آنها18

1-4-7-1- آنتیاکسیدان های پروتئینی.. 18

1-4-7-2- آنتی اکسیدان های غیر پروتئینی.. 22

1-4-8- عوامل مؤثر بر سیستم آنتیاکسیدان. 25

سن.. 25

بیماری ها25

ب

تغذیه و شرایط محیطی.. 26

1-4-9- روش‌های ارزیابی سیستم دفاع آنتی اکسیدان. 27

1-4-10-اندازه گیری فعالیت کل آنتی اکسیدانی Total antioxidant activity. 28

1-5 استامینوفن.. 29

1-5-1 مکانیسم اثر ضد درد استامینوفن.. 30

1-5-2 موارد مصرف استامینوفن.. 31

1-5-3 متابولیسم استامینوفن.. 32

1-5-4 مکانیسم ایجاد سمیت... 33

1-5-5 فرضیه استرس اکسیداتیو. 34

1-5-6 عوارض داروي استامينوفن.. 37

1-5-7 دوفرضیه برای مکانیسم سمیت کبدی ایجاد شده به وسیله استامینوفن.. 39

1-5-8 آنزيم هاي كبدي.. 40

1-5-8-1 داروهایی که باعث ایجاد سطح غیرطبیعی آمینوترانسفرازها می گردند. 42

1-5-8-2 موارد سطح غیر طبیعی آنزیم های کبدی.. 43

1-5-8-3 میزان افزایش آمینوترانسفرازها44

1-5-9 روش های شناخته شده برای رفع مسمومیت با استامینوفن.. 45

الف) روش درمانی اول. 45

ب) روش درمانی دوم. 46

ج

1-6- تاریخچه استفاده از گياهان دارويي.. 47

1-7- مرزه رشینگری (Heracleudm persicum)48

1-7-1 تاریخچه استفاده از گیاه مرزه49

1-7-2 ترکیبات شیمیایی گیاه مرزه49

1-7-3 ترکیبات شیمیایی گیاه مرزه53

1-7-4 خواص و کاربرد گیاه مرزه.........................................................................................................53

1-7-5 خاصیت دارویی گیاه مرزه55

1-7-6 خواص مهم گیاه مرزه56

1-7-7 میزان و طریقه مصرف گیاه مرزه56

1-7-8 سمیت گیاه مرزه57

1-7-9 اثرات فارماکولوژیکی گیاه مرزه57

1-7-10 اجزای متشکله گیاه مرزه58

1-8 اهداف پژوهش... 58

فصل دوم: مواد و روش‌ها

2-1 مواد و روش ها61

2-2 تجهیزات... 62

2-3 لیست کیت ها63

د

2-4 تهيه اسانس گیاه مرزه رشینگری.. 63

2-4-1 تهيه اسانس گیاه مرزه رشینگری به روش تقطير با آب توسط دستگاه تقطير كلونجر. 63

2-4-2 آناليز اسانس گیاه مرزه رشینگری به روش ( GC-MS) Gas. 64

2-4-3 اندازه‌گيري ميزان توانايي به دام انداختن راديكال‌هاي آزاد اسانس با روش DPPH 65

2-4-4 اندازه‌گيري فعاليت آنتي‌اكسيداني اسانس مرزه با استفاده از آزمون ß-Carotene-66

2-5- آماده سازي حيوانات... 68

2-5-1 حیوانات آزمایشگاهی.. 68

2-5-2 تیمار حیوانات... 68

2-5-3 اندازه گیری سطح مارکرهای آسیب کبدی در پلاسما69

2-5-3-1 اندازه گیری فعالیت آنزیم (GOT)AST.. 69

2-5-3-2 روش کار. 69

2-5-4 اندازه گیری آنزیم ALT(GPT)70

2-5-4-1 روش کار. 70

2-5-5 اندازه گیری فعالیت آلکالن فسفاتاز. 71

2-5-5-1 روش کار. 71

2-5-6 اندازه گیری میزان بیلی روبین در پلاسما با روش فتومتریک... 72

2-6 تهیه هموژن بافت کبد. 74

2-6-1 طرز تهیه محلول های مورد نیاز. 74

ه‍

2-6-2 روش کار. 74

2-6-3 اندازه گیری فعالیت آنزیم سوپر اکسید دیسموتاز (SOD) در هموژن بافت کبد. 75

2-6-4 اندازه گیری فعالیت آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز در بافت کبد. 77

2-6-5 اندازه گیری فعالیت آنزیم گلوتاتیون ردوکتاز در بافت کبد. 77

2-7 روش تهیه لام و مطالعات هیستوپاتولوژیک... 78

2-8- آنالیز آماری.. 79

فصل سوم: نتايج

3-1- میزان فعالیت آنزیم AST پلاسما در زمانهای مختلف پس از تیمار حیوانات 84

3-2- میزان فعالیت آنزیم ALT پلاسما در زمانهای مختلف پس از تیمار حیوانات 86

3-3- میزان فعالیت آنزیم ALP پلاسما در زمانهای مختلف پس از تیمار حیوانات 89

3-4- میزان فعالیت آنزیم Bil پلاسما در زمانهای مختلف پس از تیمار حیوانات 91

3-5- فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسکوتاز (SOD) در هموژن بافت کبد در زمانهای مختلف بعد از تیمار حیوانات 94

3-6- میزان فعالیت آنزیم گلوتاتیون ردکتاز (GR) در بافت کبد در زمانهای مختلف بعد از تیمار حیوانات 96

3-7- میزان فعالیت آنزیم گلوتاتیون پروکسیداز (GPX) در هموژن بافت کبد در زمانهای مختلف بعد از تیمار حیوانات 99

و

3-8- برسی هیستوپاتولوژیک بافت کبد. 101

 

فصل چهارم: بحث، نتيجه گيري و پيشنهادات

4-1 بحث... 104

4-2 نتیجه گیری.. 114

4-3 پیشنهاد. 115

فهرست منابع. 117

چكیده

استامينوفن طي متابوليسم توسط سيتوكروم P450 به Nاستيل-P بنزوكینون ايمين (NAPQI) تبديل مي­شود. اين متابوليت فعال در مرحله بعد با اتصال به گلوتاتيون، باعث كاهشGSH كبدي وايجاد آسيب اكسيداتيو در سلول­ها مي­شود. با توجه به تجويز روزانه مقادير زيادي از داروها توسط پزشكان، در سالهاي اخير توجه زيادي به اثر گياهان در درمان و پيشگيري مسموميت ناشي از داروها معطوف شده است. يكي از اندامهاي درگير بدن با مقادير بالاي اكسيدانها و مواد سرطان­زا، كبد است كه تركيبات آنتي­اكسيداني مي­تواند اثرات مفيدي برسلامت اين عضو داشته باشد. گیاه مرزه رشینگری داراي خواص آنتي­اكسيدان مي­باشد بدين جهت در تحقيق حاضر نقش اسانس بدست آمده اين گياهدر تعديل سطح پارامترهاي دخيل در استرس اكسيداتيو وسيستم دفاع آنتي اكسيداني در رت­هاي بالغ تحت تيمار با استامينوفن مورد بررسي قرار گرفته است.

مواد و روشها: 60 سر رت نر بالغ ن‍ژاد ويستار به طور تصادفي به 12 گروه تقسیم شدند. گروه كنترل تنها300µlDMSO به صورت درون صفاقی ( ip ) دريافت كردند.

به گروه استامينوفن 500mg/kgbwاستامينوفن به صورت ip تزريق گرديد. گروه تيمار با اسانس گياه مرزه ، دوز mg/kgbw20 اسانس را روزانه به مدت 14 روز به صورت ip دريافت كردند و سپس استامینوفن را همانند گروه قبل دریافت کردند.

پس از خونگيري قلب و تهیه پلاسما و جداسازي کبد ، ميزان فعاليت آمينوترانسفرازهاي سرمي SGOT) وSGPT)، آلكالين فسفاتاز(ALP)و بیلی روبین در پلاسما اندازه گیری شد. همچنین میزان فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی ، گلوتاتیون پراکسیذاز(GPX) ، گلوتاتیون ردوکتاز (GR) و سوپر اکسیددیسموتازSOD))، در هموژن بافت کبد بررسی شد.

بعلاوه قسمتی از بافت کبد جهت مطالعه هیستو پاتو لو ژیک در بافر فرمالین فیکس گردید و پس از تهیه ی اسلاید از آنها آسیب های بافت کبد مورد بررسی قرار گرفت.

یافته ها: نتایج نشان می دهند که تزریق استامینوفن 500mg/kgbw منجر به افزایش سطح AST پلاسما می شود و تیمار حیوانات با اسانس مرزه از افزایش فعالیت این آنزیم در پلاسما توسط استامینوفن جلو گیری میکند . با این وجود تزریق استامینوفن تغییری در سطح ALT و ALP و بیلی روبین ایجاد نمی کند . همچنین نتایج نشان می دهد که تزریق استامینوفن منجر به کاهش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان SOD، GPX، GR در هموژن بافت کبد شده است و تیمار حیوانات با اسانس گیاه مرزه از کاهش فعالیت این آنزیم ها جلوگیری کرده است. همچنین مطالعات پاتولوژیک تشان می دهد که استامینوفن منجر به ایجاد آسیب هایی نظیر کانون های نکروتیک در بافت کبد شده که این آسیب ها در اثر تیمار با اسانس مرزه کاهش یافته اند.

 

نتيجه گيري: با توجه به یافته های اين تحقيق مي توان نتيجه گيري كرد كه تيمار رت­ها با دوز mg/kgbw500 از استامينوفن، منجر به آسيب سلول هاي كبدي از جمله نکروز این سلول ها که احتمالا بخشی از آن به دلیل کاهش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان می باشد . همچنین اسانس مرزه با حفظ فعالیت این آنزیم ها منجر به کاهش میزان آسیب های بافت کبد شده است.

شرح و بیان مسئله و ضرورت پژوهش

استامینوفن یک داروی متداول ضد درد و تب است که در دوز بالا موجب نکروز کبدی و کلیوی در انسان وحیوان می­شود در عرض دهه گذشته مصرف استامینوفن بشدت افزایش پیدا کرده است، حدود 40% داروهایی که مصرف می شوند، حاوی استامینوفن هستند.(Laura. et. ut. 2003)

علت این موضوع را می­توان به متابولیسم آسان، امکان تهیه و قیمت ارزان آن نسبت داد و البته پزشکان از عوارض مسمومیت با این دارو و جزئیات درمان آن اطلاعات کافی نداشته و بیش از این دارو را در اختیار همگان قرار می­دهند.(Rowden. et. al. 2005 )

از آنجایی که آسیب کبدی ناشی از استامینوفن میتواند منجر به مرگ شود، دستیابی به ترکیبی که بتواند اثر آن را خنثی کند ضروری به نظر می­رسد.

استفاده از گیاهان داروئی برای درمان بیماری ها از دیرباز در جوامع بشری معمول بوده و تا حدود نیم قرن پیش گیاهان یکی از مهم ترین منبع دارو برای درمان دردها به شمار می­رفتند.

1-کبد:

کبد یا جگر سیاه عضوی است منفرد که 5/1 -1 کیلوگرم وزن دارد. کبد بزرگ­ترین غده بدن بوده و در هایپوکندر راست واپی گاستر و قسمتی از هایپوکندر چپ جای می گیرد. سطح فوقانی آن صاف و در زیر دیافراگم می­باشد اما سطح تحتانی ناصاف است و محل قرارگیری ناف کبد می­باشد. کبد در روز 25 زندگی جنینی ظاهر می­شود و دو منشأ مختلف دارد :

1- داربست کبد (STROMA) از مزودرم اسپلانکتونیک به وجود آمده و اسکلت توری کبد را تشکیل می­دهد.

2- مجاری صفراوی و بافت اصلی کبد (پارانشیم) که بر روی داربست کبد قرار می­گیرد منشاء آندودرمی داشته از اپی تلیوم دوازدهه به وجود می­آید.

کبد از پنجمین ماه زندگی رویانی شروع به ترشح صفرا می کند و تا هفت ماهگی دوران جنینی نیز عمل خونسازی را به عهده دارد.

کبد از نظر بافت شناسی

اول : کپسول و داربست کبد، که شامل بافت همبند، کپسول گلیسون به انضمام بافت رتیکولر است.

دوم : لبول‌های کبدی

سوم : فضای کی یرنان یا مجرای پورت، که شامل یک داربست همبندی به انضمام انشعابات ورید باب، شریان کبدی، مجرای صفراوی و رگ لنفی می­باشد.

چهارم : دستگاه صفراوی داخل کبد

پنجم : دستگاه رگی داخل کبدی (INTRA HEPATIC VASCULAR SYSTEM)

 

لبول‌هاي كبديشامل:

1. وريدچه مركز لبولي (CENTRAL VENULE)
2. صفحات سلول كبدي
3. سلول كبدي يا هپاتوسيت
4. سينوزونيدهاي كبدي

شكل سلول كبدي چند سطحي و اندازه µ 22×30 مي باشد. يك يا دو عدد هسته روشن و مدور با يك يا چند هستك در وسط سلول قرار دارد. سطح هپاتوسيت توسط روپوش گليكو كانيكس پوشيده است. سيتوپلاسم هپاتوسيت حاوي ارگان­ها و قطره­هاي گليكوژن، چربي، دانه­هاي پروتئين،‌ املاح و رنگدانه ها مي باشد. با رنگ آميزي معمولي ذرات چربي و گليكوژن حل شده قابل رؤيت نيستند و سيتوپلاسم قرمز سلول (بعلت ميتوكندري­هاي زياد و رتيكولوم اندوپلاسميك) نسبتأ دانه دار به نظر مي رسد. هپاتوسيت‌ها داراي رتيكولوم اندوپلاسمتيك صاف و خشن مي باشند.

رتيكولوم دانه­دار ممكن است به شكل اجسام بازوفيلي ديده مي­شود. هپاتوسيت­ها علاوه بر ليزوزوم، ميتوكندري و دستگاه گلژي، حاوي ارگانل ديگري هستند به نام PEROXISOME يا ميكروبادي. ميكروبادي سرشار از آنزيم اوريكاز،‌ كاتالازو D-AMINOACID OXIDASE مي باشد. به علت وجود اين آنزيم ها و اين كه ميكروبادي حاوي هيروژن پراكسيد مي­باشد فعلأ معتقدند ميكروبادي يك ارگانل تنفسي است.

همچنين در سلول كبدي ليپوفوشين (پيگمان ازدياد سن يا پيگمان فرسودگي)­و هموسيدرين ممكن است ديده شود. با رنگ آميزي معمولي، چربي، گليكوژن هر دو در هپاتوسيت محو مي­شوند. ولي محل قطره‌هاي چربي به صورت فضاي خالي مدور و محل گليكوژن به صورت فضاي نامنظمي ديده مي­شود.

 

1-1- اعمال کبد

1. فيلتراسيون و ذخيره سازي خون
2. متابوليسم كربوهيدرات­ها، ‌پروتئين­ها،‌ چربي ، هورمون­ها و مواد شيميايي وارد شده به بدن
3. ساخت صفرا
4. ذخيره ويتامين­ها و آهن
5. ساخت فاكتورهاي انعقادي

 

1-2-اعمال متابولیک کبد

همه سلول­های کبدی با هم یک مجموعه بزرگ واکنش­گر شیمیایی را می­سازند که متابولیسم بالایی دارد. سوبستراها و انرژی را از یک سیستم متابولیک در اختیار سیستم دیگر قرار می­دهد. موادی را سنتز و پردازش می­کند که به سایر نواحی بدن انتقال می­یابد و سایر اعمال متابولیک را انجام می­دهد. بنابراین دلایل، سهم عمده­ای از نظر بیوشیمیایی به واکنش­های متابولیک درون کبد اختصاص دارد.

 

1-2-1- متابولیسم کربوهیدرات­ها

کبد در متابولیسم کربوهیدرات­ها اعمال خاص زیر را انجام می­دهد :

1- ذخیره­سازی گلیکوژن

2- تبدیل گالاکتوز و فروکتوز به گلوکز

3- گلوکونئوژنز

4- ساخت تعداد زیادی ترکیب مهم شیمیایی از فرآورده­های واسطه­ای متابولیسم کربوهیدراتها. کبد نقش مهمی در حفظ غلظت طبیعی گلوکز خون دارد مثلاً ذخیره­سازی گلیکوژن به کبد اجازه می­دهد گلوکز اضافی را از خون بردارد و ذخیره کند.

سپس زمانی که غلظت گلوکز خون شروع به افت زیاد می­کند آن را به خون باز گرداند این عملکرد کبد را عمل بافر گلوکز می­گویند. به عنوان مثال در کسی که کبد غیر فعال دارد، غلظت گلوکز خون بلافاصله پس از صرف غذا به حدود 3 برابر غلظت آن در شخصی با کبد می­رسد.

گلوکونئوژنز کبدی هم به حفظ طبیعی گلوکز خون مربوط می­شود، زیرا تنها زمانی که گلوکو نئوژنز به حدی قابل انجام می­گیرد که غلظت گلوکز به کمتر از حد طبیعی برسد. در این صورت مقدار زیادی اسیدآمینه و گلیسرول حاصل از تری گلیسریدها به گلوکز تبدیل می­شود که به طریقی دیگر به حفظ غلظت نسبتاً طبیعی گلوکز خون کمک می­کند.

1-2-2- متابولیسم چربی

اگر چه تمام سلول­های بدن می­توانند بخشی از متابولیسم چربی را انجام دهند ولی جنبه­های خاص متابولیسم چربی عمدتاً در کبد صورت می­گیرد. اعمال خاص کبد در متابولیسم چربی از این قرار است:

1- میزان بالای اکسیداسیون اسیدهای چرب جهت تأمین انرژی سایر اعمال بدن

2- ساخت بیشتر لیپوپروتئین ها

3- ساخت مقادیر زیاد کلسترول و فسفولیپیدها

4- تبدیل مقادیر زیاد کربوهیدرات و پروتئین به چربی

به منظور کسب انرژی از چربی­های طبیعی، ابتدا چربی به گلیسرول و اسیدهای چرب می­شکند و سپس اسیدهای چرب با –B اکسیداسیون به بنیان­های دو کربنی استیل شکسته می­شوند، که این بنیان­ها بعداً استیل کوآنزیم A را می­سازند. استیل­کوآ می­تواند وارد چرخه اسیدسیتریک شود و از اکسیداسیون آنها مقادیری انرژی آزاد می­گردد. –B اکسیداسیون در تمام سلول­های بدن می­تواند انجام شود، ولی در سلول­های کبدی بسیار سریع­تر صورت می­گیرد. خود کبد نمی­تواند از تمام استیل­کوآی ساخته شده استفاده کند. در عوض از متراکم شدن دو مولکول استیل­کوآ یک مولکول اسیداستواستیک ایجاد می­شود. این اسید بسیار محلول از سلول­های کبدی وارد مایعات خارج سلولی می­گردد و سپس به سراسر بدن حمل می­شود تا جذب سایر بافت­ها گردد. این بافت­ها اسیداستیک را مجدداً به استیل­کوآ تبدیل می­کنند و سپس استیل­کوآ را به روش معمول اکسیده می­نمایند. بدین­ترتیب کبد مسئول بخش عمدۀ متابولیسم چربی­هاست.

حدود 80 % از کلسترول ساخته شده در کبد به املاح صفراوی تبدیل می­شود­که به درون صفرا ترشح می­گردند. باقیمانده آن هم به لیپوپروتئین­ها منتقل می­شود تا از طریق خون به سلولهای بافتی همه جای بدن برسد. به همین ترتیب فسفولیپیدها هم در کبد ساخته می­شوند و عمدتاً به وسیله لیپوپروتئین­ها حمل می­گردند، سلول­ها از کلسترول و فسفولیپیدها برای ساخت غشاها، ساختمان­­­­­­­های داخل سلولی و مشتقات متعدد شیمیایی که برای عملکرد سلول مهم­اند استفاده می­کنند.

تقریباً کل ساخت چربی در بدن (از کربوهیدرات­ها و پروتئین­ها) نیز در کبد صورت می­گیرد. چربی پس از ساخته شدن در کبد به وسیله لیپوپروتئین­ها به بافت چربی حمل می­شود تا ذخیره گردد.

 

1-2-3- متابولیسم پروتئین­ها

اگر چه در صد زیادی از فرآیندهای مربوط به متابولیسم کربوهیدرات و چربی در کبد صورت می‌گیرد. ولی احتمالاً بدن می­تواند از بسیاری از این اعمال کبد صرف نظر کند و همچنان زنده بماند. از سوی دیگر کبد نمی­تواند بیش از چند روز از متابولیسم پروتئین صرف نظر کند و در عین حال شخص زنده بماند. ]گایتون،الف،هال،ج1384[