مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده. 1

مقدمه. 2

تاریخچه درس علوم تجربی.. 2

خلاقیت... 4

چرخه پلسک.... 4

مراحل چرخه پلسک.... 5

مواردی از تحلیل محتوا8

تحلیل ارزشیابی کتاب علوم تجربی.. 9

نتایج بررسی علوم تجربی از نظر پلسک.... 12

منابع. 14

چکیده

خلاقیت جزء جدای ناپذیر تعلیم و تربیت امروزه و به ویژه کتب درسی است لذا این تحقیق به بررسی میزان انطباق محتوای کتب درس علوم تجربی دوره ابتدائی با مؤلفه­های خلاقیت پلسک براساس معیارهای محاسباتی ویلیام رومی پرداخته است که نتایج حاکی از ضریب درگیری خلاق کمتر از 25% بود و در مرحله آخر الگوهای آموزش خلاقیت تحلیل شد.

این پژوهش به منظور ارزیابی اهداف و محتوای کتاب­های علوم تجربی دوره ابتدائی از دیدگاه چرخۀ آموزشی خلاقیت هدفمند پلسک انجام شده است و از نوع ترکیبی است.

مقدمه

بیشتر کارهایی که در بحث خلاقیت یا تحلیل محتوا انجام شده­اند مبتنی بر آزمون­های تورنس، گیلفورد یا الگوی ویلیام رومی استوار هستند. گیلفورد و تورنس از بعد شناختی به خلاقیت نگریسته­اند و بر همین اساس آزمون­های خویش را از خلاقیت و تدوین کرده­اند. گیلفورد در آزمون چهارگانه­ای تفکر واگرا را می­سنجد مانند سیاسی فکری، سیاسی کلامی، سیاسی بیانی، سیاسی تداعی آزمون تورنس نیز به موقعیت­های مشابهی اختصاص دارد. اصولی که تورنس و گیلفورد برای پرورش خلاقیت یا تفکر واگرا ارائه می­کند بیشتر جنبه اکتشافی دارند و توصیه­های کلی هستند در حالی که پلسک معتقد است وقتی ما به یک ایده خلاق نیاز داریم این که به خودمان بگوییم که فقط خوب فکر کن، قضاوت را به تعویق بیانداز یا صرفاً اهل تفریح و بازیگوشی باشی خیلی برایمان فایده ندارد. حال آن در واقع خوب فکر کردن به تعویق انداختن قضاوت وشاد و شوخ طبع بودن در خلال فکر خلاق کمک کننده است ولی این پیشنهادات ساده موفق نیستند چرا که از آماده سازی یک سمت وسوی جدید برای تفکر ما عاجر هستند. لذا برآن شدم تا مدل خلاقیت هدایت شدۀ پلسک را در تحلیل محتوای کتاب­های علوم مورد استفاده قرار دهم.

تاریخچه درس علوم تجربی

یونسکو دوره آموزش ابتدائی را مهمترین دوره آموزشی می­داند. در بسیاری از کشورها، برنامۀ آموزشی ابتدائی محور تحول اساسی در امر آموزش است. اهمیت دادن به ابعادی چون نگرش­ها، ارزش و امنیت در مدرسه می­تواند در روند رشد خلاقیت تأثیر داشته باشد. از طرفی برنامه درس علوم نیز یکی از مهمترین برنامه­های درسی است که می­تواند در ایجاد خلاقیت تقش به سزایی داشته باشد. بررسی نتایج آزمون­هایی مانند تمیز نشان دهندۀ آن است که عملکرد دانش آموزان ابتدائی در ایران در درس علوم مناسب نبوده و بیشتر دانش آموزان توانایی پاسخ به سؤالات کاربردی و قضاوتی و ترکیبی را ندارند و در مهارت­های هم چون ساختن فرضیه و حل مسأله در مرتبه پایینی قرار دارند. آموزش دانش رویه­ای می‌تواند یکی از دلایل این عملکرد ضعیف باشد در حالی که دانش مفهومی دانستن و حرکت ماهرانه در طول شبکه­های مخصوص را مشخص می­کند و یاد گیرنده را به تلاش­های فکری آگاهانه فرا می­خواند.

در دوره اول، درس علوم تجربی به مطالعه طبیعت با روش­های شهودی، تجارب فردی و غیرسازمان یافته و عمدتاً روش­های قیاسی می­پرداخت. دورۀ دوم که بعد از قرون وسطی شروع شد که به دوران روشنفکری یا مدرنیسم مشهور است در این دوره درس علوم تجربی با استفاده از روش­های استقرایی، قیاسی و علمی، موجودیت خود را اعلام کرد فرض اساسی این دوران، جدایی دانش از ارزش و تمایز علاقۀ فنی از علاقۀ ارزشی است. دوره سوم که از اوایل دهه 1980 و با مطرح شدن دیدگاه هرمنوتیک شروع شد. با نام پست مدرن گسترش یافت. صاحب نظران دیدگان پست مدرن دریافتند که علوم تجربی کاملاً تحلیلی نیستند و دارای تأویل و تفسیر هستند بنابراین به مفاهیمی هم چون عدم قطعیت، نسبت گرایی، کثرت گرایی، موقعیت محور شدن آموزش، توجه به پرورش تفکر خلاق و انتقادی و استفاده از طرح­های پژوهشی کیفی اشاره نمودند( باقری، 1381).

اکنون که در آغاز هزاره سوم به جرأت می­توان گفت خلاقیت همان چیزی است که زندگی مدرن بشر متمدن را از زندگی ابتدایی انسان نخستین جدا می­کند، خلاقیت همواره مفهومی پیچیده بوده است و تعاریف گوناگونی درباره آن ارائه شده است که در ذیل تعدادی از آن بیان می­شود.

خلاقیت

خلاقیت عبارت است از توانایی نگرش متفاوت به مسائل، ارائه راه کارهای نو، پرداختن به مسئله از زوایای جدید و اندیشیدن به راههای غیر معمول و متعارف براساس برقراری ارتباط بین آموخته­ها و تجربیات پیشین و افزودن تازه­های نوین به آن در مواجهه با مسائل غیر مترقبه و جدید که مجموعه پاسخ‌ها و راه حل­های گذشته قادر به حل آن نمی­باشد (افشار کهن، 1388)

- خلاقیت فعالیت­های تخیلی طراحی شده­ای است که حاصل آن، خلق محصولات جدید و ارزشمنداست.

- خلاقیت توانایی خلق ایده­ها یا مصنوعاتی است که جدید و شگفت انگیز و ارزشمند است.

چرخه پلسک

یک مدل ترکیبی از فرایند خلاقیت، چرخ خلاقیت هدایت شده پلسک است. این تصویر مدل تلفیقی­ ما را بر اساس مفاهیمی در پس مدل­های گوناگون پیشنهادی در سال­های آخر دهه 1980 ارائه می­دهد پلسک مدل پیشنهادی خویش در درس علوم تجربی را این گونه شرح می­دهد.

ما هر روز در همین جهان مثل هرکس دیگری زندگی می­کنیم ولی تفکر خلاق، مشاهدات دقیق از جهان و تحلیل متفکرانه به این که مسائل چگونه به جواب یا شکست منتهی می­شوند، شروع می­شود. این فرایندهای ذهنی مخزنی از مفاهیم را در حافظه ما ایجاد می­کند ما با استفاده از این مخزن، ایده­های نو تولید می­کنیم و برای مواجهه با نیازهای خاص به جستجوی فعالانه برای برقراری ارتباط بین مفاهیم و جستجوی تعادل بین رضایت و قضاوت آنی، پس ما ایده­های جدیدمان را برداشت می­کنیم و بیشتر تقویت می­کنیم قبل از این که آنها را در معرض ارزیابی عملی و نهایی قرار دهیم ولی تنها، تولید تفکرات خلاق کافی نیست. ایده­ها ارزشی ندارند مگر این که به اجرا درآیند.