مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

فهرست مطالب

عنوان صفحه

مقد مه. 1

جلسه اول.. 6

اصول اولیه خون گیری ضد انعقادها 6

انواع خون گیری 7

وسایل خون گیری 7

مراحل خون گیری 8

تفاوت خون گیری مویرگی و وریدی 10

نگهداری خون starage10

ضد انعقادها 11

پدیده پلاکت ماهواره ای satelet plstelet12

مکانیسم عمل EDTA13

ضد انعقاد سیترات سدیم 13

ضد انعقاد اگزالات آمونیوم 13

هپارین 13

کلراید سدیم 14

ضد انعقادهای خون براساس کاربرد 14

ضد انعقاد ها : ضد انعقاد های مورد استفاده در خون شناسی.. 15

تری سدیم سیترات... 18

طرز تهیه سیترات... 18

جلسه دوم 21

تهيه لام خون محيطي يا اسمير و رنگ‌آميزي Prepare 8 stalning of Blood smear. 21

تهیه لام خون محیطی 21

روش‌های تهیه لام خون محیطی :21

روش wedg method23

روش‌های Refrenee metjodدر رنگ آمیزی... 25

تست ESRیا Erytjrocyte sedimentation Rate.. 26

آزمایش سدیمانتاسیون ( سدیمان ) :30

چگونگی تأثیر پروتئین‌ها بر روی سقوط یاخته‌های سرخ 31

جلسه سوم : سنجش میزان هموگلوبین.. 39

هموگلوبین.. 39

نقش مولکول هموگلوبین.. 40

تشکیل مولکول هموگلوبین.. 40

کم خونی داسی شکل.. 41

تخریب هموگلوبین.. 42

موارد افزایش کاذب 48

تست leukocyte counting.. 49

آزمایش هموگلوبین 50

آزمایش هماتوکریت 50

روش تخمین از خون محیطی 51

جلسه چهارم : شمارش گلبول‌های قرمز. 53

اندکس MCT 57

اندکس MCD57

جلسه پنجم 59

شمارش رتیکولوسیت ها Reticolocytc count. 59

جلسه ششم 64

شمارش افتراقی لوکوسیت‌ها differential leukppyte caunt. 64

جلسه هفتم 71

Oifferential leukocytc count. 71

افتراق largeلنف از مونوسیت 72

موارد افزایش مونوسیت 72

جلسه هشتم 80

پلاکت placket count. 80

روش انجام 82

جلسه نهم.. 85

مرفولوژی گلبول‌های قرمز 85

شیستوزیت [ schistocy ]. 85

اسفروسيت.... 86

قطره اشکی یا Tear drop87

ماکروسیت : آنیزوسیت 88

اتوآلگوتیناسیون 89

منابع.. 90

مقد مه

نحوه خونگیری - Blood Sample collection

پذيرش:

۱) مشخصات بيمار رابه دقت در دفتر پذيرش آزمايشگاه ثبت نماييد ( نام ، نام خانوادگي ، سن ، جنس

نام پزشک معالج ، تاريخ مراجعه ) .

۲) زمان تحويل جواب آزمايشات را براي بيمار توضيح دهيد .

۳) در صورتي که انجام آزمايش نياز به ناشتا بودن بيمار دارد ، در همان مرحله پذيرش از ناشتا بودن بيمار اطمينان حاصل نماييد .

۴) به طور عادي جهت جلو گيري از بروز خطا در نتیجه آزمايشات بيوشيمي خون بهتر است بيمار ناشتا باشد . بخصوص در مورد آزمايشاتي مثل قند ، تري گليسريد ، کلسترول و اوره .( بطور معمول زماني معادل 12 تا 14 ساعت را جهت ناشتا بودن در نظر مي گيرند ) .

در مورد CPK و کراتينين ، بيمار حداقل 6 ساعت قبل از نمونه گيري از انجام هر گونه تزريق وفعاليت عضلاني خودداري نمايد .

۶) نام و نام خانوادگي بيمار را به همراه آزمايشات در خواستي بر روي برچسب ثبت نماييد .

۷) جهت انجام آزمايش CBC از ويال حاوي EDTA استفاده نماييد .

۸) جهت انجام آزمايش ESR از لوله حاوي سيترات سديم استفاده نماييد .

۹) جهت انجام آزمايشات بيوشمي و سرولوژي از لوله آزمايش بدون ماده نگهدارنده استفاده نماييد

۱۰) قبل از شروع به نمونه گيري از آماده بودن کليه وسايل از قبيل گارو ، سرنگ يکبار مصرف ، پنبه ، الکل طبي ( 70تا 75 درجه ) اطمينان حاصل نماييد .

۱۱) باتوجه به نوع و تعداد آزمايشات از سرنگ مناسب (۲ و ۱۰ و ۵ سی سی ) استفاده نماييد .

 

نمونه گيري :

وريد بازو بهترين محل جهت نمونه گيري مي باشد ، در صورتيکه به هر دليل نتوان از وريد مذکور استفاده نمود ميتوان از وريدهاي پشت دست يامچ پا استفاده نمود ولي بايد توجه داشته باشيم که استفاده از اين وريدها همراه با درد بيشتري نسبت به وريدهاي بازو مي باشد .

جهت نمونه گيري ، پس از مشخص نمودن وريد مورد نظرو بستن گارو با پنبه الکل محل را بخوبي استریل نماييد .

سوزن را از جهتي که برش آن به سمت بالا باشد ، وارد رگ نماييد .

پس ازگرفتن خون به مقدار کافي ، گارو را باز نموده وسوزن را خارج مي نماييم ، سپس محل را باپنبه الکلي محکم فشار مي دهيم تا خون بند آمده واز بروز عوارضي از قبيل کبود شدن جاي سوزن جلوگيري شود

بايد سعي شود گارو بيش از يک دقيقه روي بازو بسته نشده باشد ، در غير اينصورت 3- 2 درصد افزايش همو گلوبين ، هماتو کريت وشمارش گلبولهاي قرمز را به دنبال خواهد داشت .

سوزن را از سرنگ جدا نموده وسپس خون را به آرامي از ديواره لوله آزمايش درون لوله بريزيد .

در هنگام جدا نمودن سوزن از سرنگ احتياط لازم را به عمل بياوريد که سوزن وارد دست شما نشود .

ويال CBCرا آرام وبا يک حرکت به شکل عدد 8 حرکت دهيد تا خون با ماده ضد انعقاد مخلوط شود .

لوله ESR را نيز به آرامي تکان دهيد تا خون با ماده ضدانعقاد مخلوط شود .

 

مقادير تقريبي خون جهت انجام آزمايشات :

1- جهت انجام يک آزمايش CBC مقدار cc 2- 1.5 .

2- جهت انجام يک آزمايش ESR مقدار 1.6 cc

3- جهت انجام آزمايشاتFBS ، T.G ،Cho ، BUN و Cr حدود cc5 – 4 .

4- جهت انجام آزمايشات سرولوژي مثل رايت ، کومبس رايت ، ME 2 مقدار 3cc .

5- البته بايد توجه داشته با شيد مقادير بالا به تقريبي مي باشد وبا توجه به آزمايشاتي که پزشک درخواست نموده مقدار خون لازم متفاوت مي باشد .

توجه: در صورتيکه لازم است آزمايشات جهت انجام به آزمايشگاه ارسال شود ، لوله آزمايش را سانتريفوِژ نماييد وسرم را ازخون جدا نموده ودر لولهاي ديگر جمع آوري نماييد ودرب لوله آزمايش را باپارافيلم ببنديد .

در صورتيکه امکان جدا سازي سرم وجود ندارد نمونه را بايد در اسرع وقت به آزمايشگاه منتقل نمود ، تا هنگام انتقال نمونه به آزمايشگاه مي توان نمونه را در يخچال 8- 2 نگهداري نمود .

 

ضدانعقادهاي رايج در خونشناسي :

جهت انجام آزمايش CBC از اتيلن دي آمين تترااستيک اسيد يا EDTA استفاده مي شود نمک دي پتاسيم آن در غلظت 2.2- 1.5 ميلي گرم به ازاي هر سي سي خون بکار مي رود که مي توان از آن بصورت پودر يا محلول استفاده نمود .

بايد توجه داشت مقدارEDTA مصرفي بايد متناسب با مقدار خون باشد وچنانچه بيش از اندازه مصرف شود ، آب گلبولها را جذب کرده وسبب چروکيدگي آنها مي شود . افزايش EDTA بيش از 2 ميلي گرم به ازاي هر سي سی خون سبب کاهش قابل توجه هماتو کریت ودر نتیجه افزایش MCHC می شود .

چنانچه خون در EDTA بماند بتدریج تغییرات زیر در مورفو لوژی گلبولهای قرمز مشاهده می شود :

الف- گلبولهای قرمز بتدریج متورم شده وحالت کروی پیدا می کنند .

ب- در نوتروفیلها باگذشت زمان پل اتصال دهنده بین لوبها از بین می رود وگاهی تنها فقط یک لوب باقی می ما ند ، گرانولها محو شده و زمینه سیتوپلاسم نوتروفیل هابه رنگ صورتی در می آید ، که حتی ممکن است با گلبول قرمز هسته دار یا NRBC اشتباه شود

ج- هسته لنفوسیتها ومنو سیتها منشعب شده و بصورت برگ شبدری با واکئول های سیتوپلاسمی همراه می شوند .

د- اگر خون دارای EDTA به مدت طولانی بماند گلبولهای حاوی انگل مالاریا از بین می روند و شناسایی مشکل خواهد بود ، در ضمن امکان دارد در تشخیص بورلیا نیز مشکل ایجاد شود .

 

جلسه اول

 

اصول اولیه خون گیری ضد انعقادها :

خون گیری اساس کار آزمایشگاه و رکن تمام آزمایشات بستگی به رعایت اصول خون گیری است. خون گیری را به چند بخش تقسیم می‌کنیم.

Pre collection – 1

Ooring collection – 2

Hand of cimen – 3

اولین بحثی که در خون گیری مطرح می‌شود تعامل communication است و دکتر باید با بیمار رابطه‌ی خوبی داشته باشد و آن را آماده کند چون بیمار نسبت به دادن خون مقاومت می‌کند و تعامل مهم است.

تحقیقات نشان می‌دهد 47% خطاهای آزمایشگاهی مربوط به prelab بوده که همان نمونه گیری است و حدود 45% خطاها مربوط به post lab بوده که همان خطاهای مربوط به نوشتن و گزارش کردن است و کمترین خطاها مربوط به خود آزمایش است ( 3% ) اگر خون گیری خوب انجام نشود باعث اشتباه در جواب آزمایش می‌شود و باعث صرفه هزینه و تکرار آزمایش می‌شود.

1 –pre collection : آنچه که قبل از خون گیری انجام می‌دهیم :

قبل از خون گیری از بیمار سئوالاتی شود.

1- به عنوان مثال فرد سیگار مصرف کرده است یا نه ؟

2- آیا ورزش کرده یا خیر با پله آمده یا آسانسور، فعالیت شدید داشته است یا نه.

3- وضعیت قرار گرفتن بیمار آیا بیمارم مدت طولانی خواب بوده است یا خیر؟

During collection :

- زمان خون گیری صبح بوده یا بعد از ظهر ، نحوه بستن تورنيكت، مسائل مربوط به خود نمونه (ارسال به موقع یا با تاخیر)

- آیا نمونه همولیز دارد یا خیر؟ آیا نسبت ماده ضد انعقاد رعایت شده؟ مشخصات نمونه با بیمار هم خوانی دارد یا خیر؟

- نمونه به اندازه کافی بوده است یا خیر.

انواع خون گیری :

دو نوع : 1- مویرگی capillary 2- وریدی venous

نمونه گیری مویرگی نداریم در واقع همان skin puncture می‌باشد که با زدن لانست و سوراخ کردن پوست انجام می‌شود. خون گیری اصلی وریدی است اسم دیگر خون گیری فلبتومی است.

وسایل خون گیری :

1-انواع سرنگ‌ها با گاج شماره گذاری می‌کنند قطر آنها بین 23 – 16 است هر چه این درجه کمتر باشد قطر سوزن بیشتر است.

2- صندلی یا تحت مناسب خون گیری

3- گارو

4- فشارسنج

5- Warmer یا گرم کننده

6- Ice bag یا کیسه ی یخچال

7- یخچال

8- سطل مناسب برای دور کردن مواد نوک تیز حتما باید نفوذ ناپذیر باشد.

9- پنبه، الکل، گاز

مراحل خون گیری :

1- شناسایی بیمار

2- بسته به نوع آزمایش ناشتا یا غیر ناشتا بودن بیمار

3- گارو را در بازوی سمت راست یا چپ حدود 7 تا 10 cm بالاتر از محل خون گیری می‌بندیم حدود 4 انگشت بسته

4- فشار گارو نباید بیشتر ازmmHg40 باشد و زمان بستن آن نباید بیش از یک دقیقه باشد.

برای خون گیری از دو رگ استفاده می‌کنیم. سفالیک مناسب‌ترین رگ برای خون گیری است.

چون حرکت و درد کمتری دارد که از سمت مچ دست به سمت بالا آمده است.

 

 

Basilic

cobital

cephalic

 

اگر رگ پیدا نشد با ماساژ دادن از مچ دست به سمت بالا سعی می‌کنیم ورید قابل مشاهده باشد و اگر باز هم دیده نشد با دو انگشت روی ورید می‌زنیم و اگر نشد با پارچه مرطوب و گرم این کار را انجام می‌دهیم.

پس از پیدا کردن رگ با گاز استریل کرده به صورت حرکت دورانی از مرکز به خارج محیط را استریل می‌کنیم چون می‌خواهیم میکروب ها را دور کنیم یا از بالا به پائین

با رعایت همه موارد هیچ گاه پوست آسیب نمی‌بیند الکل میکروب‌ها را از بین می‌برد یعنی cell wall میکروب‌ها را از بین می‌برد ولی الکل نمی‌تواند ویروس‌ها را از بین ببرد زیرا ویروس دیواره یا cell wall ندارد.

پس از استریل کردن محیط سوزن را هواگیری می‌کنید سپس با زاویه 30 درجه به طوری که ناحیه اوریب سوزن به سمت بالا باشد یا شیار به سمت بالا باشد وارد رگ می‌کنیم. عمق سوزن نباید بیش از 5/1 cm باشد خیلی کم هم نباشد چون باعث ایجاد هماتوم می‌شود.

به محض اینکه خون وارد سوزن شد گارو را باز کرده و خون گیری می‌کنیم و نمونه خون را در لوله‌های مربوط می‌ریزیم و پس از ریختن خون نام بیمار و مشخصات مربوطه را می‌نویسیم.

سپس با یک گاز ناحیه خون گیری را فشار داده تا خون بند آید.

مشکلات خون گیری :

1- بستن تورنیکت یا گارو به مدت طولانی اگر بیش از یک دقیقه بسته شود باعث افزایش غلظت خون شده مثل هموگلوبين – هماتوکریت –RBC حدود 2 تا 3 درصد افزایش پیدا می‌کند.

میران لوکوسیت‌ها حدود 5 تا 8% زیاد می‌شود.

- posture بیمار :

اگر بیمار بیش از یک و نیم ساعت خواب باشد باعث نتیجه‌ی کاذب در جواب آزمایش می‌شود و فاکتورهای خونی نیز میزان کاذب را نشان می‌دهد، بیمار باید 10 دقیقه قبل بیدار شود و آن گاه خون گیری صورت گیرد.

3- safety 8 infcction control :

سلامت خون گیر و بیمار بسیار مهم است.

ممکن است بیمار اوریون، سرخک، دیفتری داشته باشد که فرد خون گیر باید از دستکش و ماسک استفاده کند و ممکن است بیمارانی داشته باشیم که سیستم ایمنی ضعیفی دارند مثل افراد پیوند کلیه یا افراد شیمی درمان مثل لوسمیک یا پیوند مغز استخوان یا سوختگی شدید این افراد باید حتما ماسک و گان داشته باشند.

خون گیری مویرگی skin culture :

در این خون گیری به جای سوزن از لانست استفاده می‌کنیم لانست ها اغلب اتوماتیک است هم شدت ضربه هم عمق ضربه کنترل شده است. عمق ضربه نباید بیش از 2 میلی متر باشد و باید عمود بر شیارها باشد در بزرگسالان از انگشت 3 و 4 استفاده می‌شود و از کودکان از پاشنه پا استفاده می‌شود از کناره‌ها نه در مرکز جایی که تورم و هماتوم دارد نباید از خون گیری مویرگی استفاده کنیم.

تفاوت خون گیری مویرگی و وریدی :

در خون گیری مویرگی نسبت اماتوکریت و هموگلوبین و RBC بیشتر است.

استاندارهای فاکتورهای خونی براساس خون وریدی است.

میزان پلی مورفونوکلئویدها PMN 8% میزان مونوسیت 12% و میزان پلاکت ها 9% در خون گیری مویرگی بیشتر است ومیزان پتاسیم و کلسیم و پروتئين در خون وریدی بیشتر است.

نگهداری خون starage :

بعد از گرفتن نمونه سریع اقدام به آزمایش می‌کنیم ولی اگر امکان پذیر نیست برای آزمایشات CBC (شمارش گلبول‌ها) 4 تا 6 ساعت در دمای اتاق یا تا 24 ساعت در دمای یخچال نگهداری می‌کنیم.

برای آزمایش ESR 4 ساعت در دمای اتاق و 12 ساعت در دمای یخچال

برای گازهای خونی PH , PCO₂ , PO₂ باید بلافاصله و بدون هیچ گونه تاخیری انجام شود و در آیس بک یا کیسه خون باشد و سریع آزمایش شود.

Rejection of specimen : اُت کردن نمونه :

شرایطی که نمونه باید ات شود :

1- مشخصات نمونه با بیمار هم خوانی ندارد.

2- نمونه همولیز دارد.

3- نمونه لخته دارد.

4- زمان ارسال به آزمایشگاه درست انجام نشده است یعنی عدم شرایط نگهداری نمونه

5- نمونه کافی باشد.

ضد انعقادها :

مهم ترین آنها EDTA ( اتیلن دی آمین تترااستیک اسید ) که از نظر نوع نمک متفاوت است ممکن است Li , Na₂ , k₃ , k₂ باشد. بهترین و استانداردترین نمک k₂ است که توسط Icsh تأیید شده است.

نمک k₂ به صورت پودر است که باید به صورت محلول در آید سپس در 1650 میلی گرم در 1 لیتر آب مقطر قابل حل است. قدرت حلالیت زیاد باعث شده بهترین کاربرد را داشته باشد. در ایران زیاد استفاده می‌شود.

سدیم هر 108 میلی گرم در 1 لیتر قابل حل است.

EDTA را که به صورت پودر است برای مصرف به صورت نمک محلول در آورده و بعد در ویال‌های CBC توزیع می‌کنیم و در اتوكلاو 37 درجه قرار داده تا دوباره خشک شود و به صورت پودر در آید. به مدت یک روز

نوع k₃ که به صورت محلول است در آمریکا زیاد استفاده می‌شود و میزان خطا 2 % است. میزان استفاده آن 5/1 – 25/1 میلی گرم در lcc خون است. اگر کم باشد باعث لخته می‌شود و اگر زیاد باشد مشکلاتی از قبیل :

1-باعث جذب آب توسط گلبول‌های سفید شده و گلبول‌ها متورم می‌شوند و می‌ترکند و چروکیده می‌شوند و میزان هماتوکریت و ESR کاهش می‌یابد و میزان MCHC افزايش مي‌يابد. میزان پلاکت ها بالا می‌رود و MCHC نیز افزایش می‌یابد. شکل گلبول‌های سفید از حالت نرمال خارج می‌شود.

معمولاً بیشتر عدم رعایت نسبت مربوط به حجم نمونه خونی است که اضافه می‌کنیم . مثلا نمونه خون کم بوده باعث لخته می‌شود.

پدیده پلاکت ماهواره ای satelet plstelet :

اگر نسبت EDTA بیشتر باشد باعث تولید آنتی بادی بر علیه پلاکت‌ها در خون می‌شود و همین باعث می‌شود پلاکت‌ها در یک نوتروفیل جمع شوند و پلاکت به نوتروفیل بچسبد علاوه بر نوتروفیل‌ها در مونوسیت‌ها هم این حاصیت صورت می‌گیرد و باعث به وجود آمدن پلاکت ماهواره‌ای یا satelet platelet می‌شود.

در بررسی گلبول‌ها Basophil stipling بررسی مورفولوژیکی نیز اختلال ایجاد می‌کند.

- در فعالیت لاکتوفرین و فاکتوردافی و فعالیت تومور TNF نکروز فاکتور اختلال ایجاد می‌شود.

مکانیسم عمل EDTA :

کلسیم را از محیط خون حذف می‌کند و انعقادی صورت نمی‌گیرد.

نمک سدیم چون حلالیت کم است کمتر استفاده می‌شود.

ضد انعقاد سیترات سدیم :

برای تست‌های انعقادی PTT , PT و فیبرینوژن و بررسی فعالیت پلاکت‌ها استفاده می‌شود.

برای تست‌های انعقادی از رقت 1 به 10 استفاده می‌شود و برای سدیمان از نسبت نیترات 1 به 5 خون استفاده می‌شود.

از دو نوع رقت استفاده می‌شود :

1- 2/3 بهترین

2- 8/3 : معمولاً اسمولاریته را به هم می‌ریزد. مکانیسم عمل مشابه EDTA است یعنی کلیسم را از محیط حذف می‌کند. برای ESR هم استفاده می‌شود؟ بله

ضد انعقاد اگزالات آمونیوم :

برای CBC زیاد استفاده نمی‌شود ولی برای بررسی مورفولوژی هم مناسب نیست برای لماتوکریت مناسب است. نسبت آن مثل EDA است یعنی 1 به 5/1 در cc خون

هپارین :

مکانیسم هپارین: آنتی تروبین است یا آنتی ترمبوبلاستین. تروبین را از محیط حذف می‌کند و نسبتی که استفاده می‌شود 10 تا 20 1cc / Iu است و برای تست اسمتیک ( of )osmotic fragility استفاده می‌شود.