مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

ویژگی ها و خصوصیات انواع پارچه ها

 

مقدمه

تا به حال به تفاوت میان پارچه استفاده شده در لباس‌های مختلف خود فکر کرده‌اید؟ لباس‌هایی که بر تن می‌کنیم از پارچه‌های متفاوتی دوخته شده‌اند که شاید ما هیچ اطلاعی از مواد به کار رفته درآنها و کیفیت آن از نظر دوام، ثبات رنگ، حساسیت زایی و... نداشته باشیم. بیشتر افراد در هنگام خرید لباس فقط به طرح پارچه و مدل لباس توجه می‌کنند و اهمیتی به جنس پارچه نمی‌دهند، اما باید در نظر داشت که گاه جنس پارچه اهمیت بسیار زیادی در انتخاب لباس پیدا می‌کند. توجه به شرایطی که لباس در آن مورد استفاده قرار می‌گیرد، فصل، شرایط آب و هوایی، روحیات فرد، آلرژی نسبت به مواد مصنوعی یا طبیعی و... از عواملی است که باید هنگام انتخاب لباس مورد توجه قرار گیرد.

 

انواع دسته باندی پارچه

به طور کلی پارچه‌ها به دو دسته الیاف طبیعی و الیاف مصنوعی تقسیم می‌شوند.

گروه اول:الیاف طبیعی به نخ‌های بافته شده از پشم، پنبه و ابریشم گفته می‌شود و الیاف مصنوعی که از مواد مختلف خام و ترکیبات پیچیده شیمیایی تهیه می‌شوند را ریون، نایلون و پلی استر می‌نامند. هر دسته از این الیاف ویژگی‌های خاصی دارند که در شرایط مختلف کاربرد دارند. در ادامه این یادداشت به بررسی ویژگی‌های الیاف گوناگون می‌پردازیم تا بدانیم در شرایط مختلف از چه نوع لباسی باید استفاده کنیم.

پنبه پر استفاده‌ترین گیاه برای بافت پارچه است. پارچه‌ای که از پنبه بافته شده باشد حرارت بدن را به بیرون منتقل می‌کند و در نتیجه لباس دوخته شده از آن خنک است. پارچه پنبه‌ای که آن را به نام نخی می‌شناسیم به راحتی لکه‌گیری و شسته می‌شود و در برابر ساییدگی مقاوم است، اما باید توجه داشت که پس از استفاده اگر لباس خوب خشک نشود، بوی عرق بدن در آن باقی می‌ماند . کتان یا لنین گیاهی است که در ایران کشت نمی‌شود، اما خصوصیات آن مانند پنبه است. پارچه‌های کتانی دارای سطح صاف و درخشنده‌اند و زودتر از پنبه تمیز می‌شوند. این الیاف با وجود اینکه به اندازه پارچه‌های پنبه‌ای آب را جذب می‌کنند، اما زودتر خشک می‌شوند و به همین دلیل حوله‌ کتانی بهتر از پنبه‌ای است.

الیاف پشمی از پشم حیواناتی مانند گوسفند مرینوس، شتر لاما و موی بز تهیه می‌شود. این نوع پارچه به دلیل ذخیره شدن هوا در بین الیاف آن عایق حرارت است و چون خاصیت رطوبت پذیری دارد عرق بدن را جذب کرده و آن را به آرامی تبخیر می‌کند، به همین دلیل برای استفاده در فصل زمستان مناسب است و باعث می‌شود شخص کمتر احساس سرما کند. باید توجه داشت که لباس پشمی را بعد از شستن نباید آویزان کرد چون باعث کش آمدن و تغییر فرم آن می‌شود، بنابراین بهتر است لباس را روی پارچه نخی پهن کنید تا خشک شود.

ابریشم یکی دیگر از الیاف طبیعی است که از پیله کرم ابریشم بافته می‌شود. این پارچه‌ خیلی سبک و براق است و در برابر پارگی و چروک شدن مقاومت زیادی دارد. پارچه ابریشمی در عین لطافت عایق حرارت است و به همین دلیل در تابستان و زمستان قابل استفاده است.

گروه دوم: پارچه‌هایی هستند که با الیاف مصنوعی بافته می‌شوند. ویسکوز پرکاربردترین این الیاف است و چون ‌رسانای گرما است باعث می‌شود بدن احساس گرما کند. در عین حال این پارچه از ابریشم طبیعی خنک‌تر است و منسوجات بسیار نرم و لطیفی از آن تهیه می‌شود.

نایلون جزء الیاف کاملاً مصنوعی است و استحکام زیادی در برابر سایش و کشش دارد و این خاصیت باعث می‌شود دجار کشیدگی یا چین خوردگی بعد از کشش نشود. به همین دلیل موارد استفاده زیادی دارد. لباس نایلونی سریع خشک می‌شود چون رطوبت کمی به خود جذب می‌کند. از نخ نایلونی برای تهیه جوراب ساق بلند، آستری لباس، مایوی شنا، لباس ورزشی، پارچه دانتل، بارانی، پوشاک پلیسه‌دار و پارچه‌های کشباف استفاده می‌شود.

پلی استر یکی دیگر از الیاف کاملاً مصنوعی است که مقامت فوق‌العاده‌ای در برابر چروک شدن دارد و حتی زمانی که خیس ‌شود چروک نمی‌شود. اگر پلی استر با الیاف طبیعی مخلوط شود در تهیه منسوجات سبک وزن مانند پارچه‌های پرده‌ای، ساتن، پیراهن و بلوز مورد استفاده قرار می‌گیرد. لباس‌های بافته شده با این الیاف به دلیل ضد چروک بودن استفاده راحتی دارند و به عنوان لباس بشور و بپوش شناخته می‌شوند.

ویژگی های پارچه ها

وزن:

تمامی خواص پارچه از میزان اولیه ای که در پارچه به کار رفته ،اثر میپذیرد.برای نشان دادن وزن پارچه از 2 روش استفاده میشود.

1.روش مستقیم:وزن متر مربع یا وزن یک متر طولی پارچه یا پوند بر یارد

2. روش غیرمستقیم:تعداد متر طولی پارچه در یک واحد وزن.کمتر استفاده میشود.

با توجه به اینکه تفاوت در سهم تار و پود نشانگر تفاوت نقش آنها در خواص پارچه است،بنابراین وزن تار و پود به تنهایی نیز مهم است.طول نخهای تار یا پود پارچه،به تعداد نخ در واحد طول (به عنوان مثال تراکم در سانتی متر ) و مقدار تجعد آن بستگی دارد.

یعنی:

مقدار نخ تار پارچه:تعداد تار در سانتی متر پارچه*عرض پارچه به سانتی متر*%درصد بازشدگی+1

مقدار نخ پود پارچه:تعداد پود در سانتی متر پارچه*100 سانتی متر*%درصد بازشدگی+1

با آگاهی از نمره نخهای تار و پود و نیز طول هریک از آنها،وزن دو دسته مشخص شده و از جمع آن،وزن یک متر طولی پارچه محاسبه میشود.

عوامل اثر گذار بر وزن پارچه عبارتند از:

1. دانسیته لیف
2. طرح بافت
3. آهار نخ
4. کششهای حین بافندگی
5. جمع شدگی
6. نوع تکمیل

 

ضخامت:

چون ضخامت پارچه بر خصوصیات نفوذپذیری و عایق سازی پارچه تاثیر مستقیم دارد،عامل مهمی است.آزمایش استاندارد برای اندازگیری ضخامت مواد نساجی براساسASTM D1777 تحت فشار خاصی که با thicness gaugeاعمال میشود،انجام و فشار و گیج و ناحیه تحت فشار معمولا همراه با نتایج ازمایش اعلام میشود.ضخامت به عواملی مانند مقدار و تراکم الیاف در نخ یا نمره و قطر نخ،طرح بافت و تراکم نخ در پارچه بستگی دارد.70% خواص پارچه وابسته به کلفتی آن است.با افزایش ضخامت پارچه،مقاومت خمشی،برشی و کششی پارچه نیز افزایش می یابد.

 

عوامل دوام پارچه

مقاومت یا دوام پارچه به قابلیت پارچه در حفظ ظاهر و پایداری آن در فرآیندهای شست وشو و پوشیدن لباس مربوط می شود. دوام پارچه خصوصیاتی چون مقاومت سایشی، استحکام کششی و ارتجاعیت را دربرمی گیرد و همچنین به مقدار زیادی به نوع الیاف و ساختمان پارچه بستگی دارد. الیاف نایلون، پلی استر، پلی پروپیلن و آرامیدها دارای بالاترین استحکام کششی همراه با مقاومت سایشی بسیار خوب می باشند.بنابراین، بی شک متداول ترین الیافی که در حال حاضر برای تولید پارچه های بادوام به کار می روند، پلی استر، نایلون و پلی پروپیلن یا ترکیبی از آن هاست.قابلیت دوام و استفاده در پارچه لزوما تنها به طول لیف بستگی ندارد زیرا الیاف و ترکیبات مختلف از آن ها دارای قابلیت های متفاوت در مقابل پارگی می باشند. ساختار پارچه نیز می تواند در دوام آن موثر باشد. خصوصیت دیگر پارچه ها تمایل به ازدیاد طول است که ممکن است مطلوب ما باشد یا نباشد که در اکثر موارد مطلوب نمی باشد و کیفیت پوشاک براساس قابلیت آن در حفظ ظاهر و حداقل ازدیاد طول تعیین می شود

 

 

توپری:

منظور از توپری،غنای پارچه است.این خصوصیت،سهم هوا و الیاف را در پارچه معلوم میکند.یعنی،مقداری را که در واحدی از حجم پارچه به کار گرفته شده ،مشخص میکند.ارزشیابی فاکتور از طریق نسبت وزن مواد(الیاف) به حجم پارچه(کلفتی*طول*عرض)صورت میگیرد.فضای اشغال شده توسط حجمی از الیاف در سه بعد طول،عرض و ضخامت بستگی دارد.از جایی که وزن پارچه همان وزن الیاف است،توپری پارچه از طریق نسبت حجم آن به حجم الیاف ارزیابی میشود و با عنوان فاکتور تراکم الیاف در پارچه معرفی میشود.فاکتور فشردگی الیاف در پارچه،میزان انسجام الیاف در پارچه را مشخص میکند میزان سهم هوا را در لابلای الیاف نشان میدهد.هرچه منفذ در لابلای الیاف بیشتر،فاکتور فشردگی الیاف کمتر است.ارزیابی تراکم الیاف 2 صورت است:

1-سنجش میزان جریان هوا در لابلای الیاف

2-بررسی میزان سختی و ممانعت از عبور هوا در پارچه

مقاومت پارگی:

در پارچه های نسبتا متراکم، تک تک نخ هاجداگانه در مقابل نیروی پارگی مقاومت می کنند.به همین دلیل انتشار پارگی بسیارراحت است.اگر تعداد نخها در واحد طول خیلی کم باشد،نخ ها جای همدیگر را میگیرند وگروهی را تشکیل میدهند.در این حالت نخها به صورت گروهی نه تک تک در مقابل پارگیمقاومت می کنند.به این دلیل مقاومت پارگی پارچه افزایش می یابد. به همین دلیل مقاومت پارگی پارچه های کم تراکم از پارچه های متراکم بیشتر است.مثلا پارچه های گاز را به خاطر کم تعداد بودن نخ های آن نمیتوان به راحتی پاره کرد.بافت پانامای2*2مقاومت پارگی بیشتری نسبت به تافته دارد زیرا نخها با هم در مقابل پارگی مقاومتمی کنند.

دو آزمایش برای مقاومت پارگی وجود دارد:

زبانه:با استفاده از دستگاه استحکام کششی برای تعیین پارگی

ال مندروف:با کمک پاندول برای تعیین انرژی پارگی

سفتی و انعطاف پذیری:

استحکام و انعطاف پذیری دو خصوصیتی هستندکه منسوجات را منحصر به فرد میکنند. انعطاف پذیری پارچه از خصوصیات انعطافی لیفهای تشکیل دهنده آن،ساختمان نخ و نوع بافت متاثر است.برای اندازه گیری سفتی وشکنندگی پارچه از دو روش استفاده میشود.خم شدن پارچه تحت نیروی وزن خود ویا یک نیروی خارجی.

در آزمایش آویزش نوار باریکی از پارچه تحت نیروی وزن خود خم میشود.طول خم شده نصف طول آویخته شده است.با چند لا کردن طول خم شده مقدار سفتی پارچه به دست می آید. روش آزمایش حلقه ای و خم شدگی مدور ازسایر روش ها هستند.

 

آبرفتپارچهو لباس

آبرفت پارچه به میزان تغییر اندازه ی آن ، پس از شست و شو گفته می شود که البته این مسئله در پوشاک و لباس های دوخته شده نیز رخ می دهد . آبرفت در صنعت نساجی و پوشاک ، یک موضوع بسیار پر اهمیت و قابل بررسی می باشد .در این مطلب برای افرادی که در این زمینه اطلاعات کافی ندارند ، توضیحی اجمالی از آبرفت و کاربرد آن در صنعت نساجی و لباس را تشریح می کنیم.

آبرفت پارچه

در تولیدات پارچه به خصوص پارچه های تریکو و کشباف ، نوع نخ و وجود منفذها در پارچه باعث ایجاد یک حالت ارتجاعی می شوند که پس از شستشو با دمای مناسب ، پارچه تغییر سایز داده و کوچک تر می گردند . به این کاهش سایز آبرفت پارچه گفته می شود که معمولا کاهش عرض ، بیش از طول پارچه می باشد. میزان زیادی از آبرفت پارچه ، در مرحله تکمیل و کامپکت گرفته شده و تقریبا پارچه در اندازه ی واقعی ، تثبیت می گردد . در این عملیات حلقه های بافت در هم چفت تر می شوند .

مروری بر دلایل جمع شدگی و آبرفتگی پارچه

• آبرفت ناشی از استراحت پارچه
• آبرفت ناشی از تورم
• جمع شدگی ناشی از نمدی شدن پارچه
• آبرفت و جمع شدگی ناشی از حرارت

 

اندازه گیری آبرفت و جمع شدگی پارچه

به منظور اندازه گیری میزان جمع شدگی پارچه، نمونهمربع شکل از پارچه را به اندازه ۳۰ سانتیمتر می برند و در هر سمت پارچه،علامت هایی به فاصله۲۵ سانتی متر از یکدیگر و فاصله ۵/ ۲ سانتیمتر از لبه پارچه قرار می دهند. پس از شستشوی نمونه پارچه،فواصل بین علامت های روی پارچه اندازه گیری می شود. با در دست داشتن فاصله اولیه بین علامت ها و همچنین فاصله ثانویه پس ازشستشوی پارچه، با استفاده از رابطه زیر میزان آ برفتگی پارچه در جهت طول و عرض بدست می آید.

 

آبرفت لباس

در لباس نیز همانند پارچه آبرفت وجود دارد ، معمولا بافت های زمستانی که به صورت تکه ای بافت می شوند یا لباس هایی که با پارچه ی خام دوخته شده و سپس به رنگرزی می روند ، به دلیل اینکه پارچه هایشان مرحله ی تکمیل را طی نکرده و آبرفت گرفته نشده ، دارای ثبات نسبی نیز نمی باشند . معمولا در این مواقع ، یک نمونه ی کامل دوخته می شود مرحله ی شستشو و تکمیل را گذرانده و سپس طبق تغییراتی که در طول و عرض لباس ایجاد می گردد ، اندازه ی الگو و برش تعیین می گردد. در برخی از بافت های زمستانی، به جای شستشو ، عملیات پرس انجام می شود و در برخی نیز بدلیل داشتن ثبات ذاتی نخ، هیچ عملیاتی صورت نمی گیرد .

 

آبرفت وجنس پارچهو الیاف

به صورت معمول ، آبرفت پارچه های پنبه ای ، بیشتر از الیاف مصنوعی یا پلی استر می باشد . این موضوع در لباس ها کاملا قابل رویت است . زمانی که لباس پنبه ای شسته می شود ، تغییر اندازه ی بیشتری نسبت به لباس های پلی استری یا پلی استر پنبه دارند . این یکی از معایب پارچه های تریکو و کشباف پنبه ای نیز محسوب می گردد که روش های متعددی برای رفع این ایراد وجود دارد . به عنوان مثال استفاده از نخ های مرسریزه یا نخ های کامپکت ، دو مورد از این روش ها هستند.

برخی روش های گرفتن آبرفت پارچه و لباس

معمولا برای بالا بردن سطح کیفی لباس و پارچه ، تولید کنندگان سعی می کنند به روش های مختلف آبرفت آنها را تاحد زیادی بگیرند . این روش ها می توانند در مراحل تولید نخ ، پارچه یا لباس باشند.در زیر به مواردی از این اقدامات اشاره می کنیم:

کامپکت پارچه : عملیاتی همراه با بخار ، دمای بالا و پرس طاغه پارچه

شستشوی تکه ای : یک پرسه ی عادی شست لباس های دوخته شده در ماشین لباسشویی صنعتی

مرسریزه کردن نخ : عملیاتی که با کشیده شدن نخ و افزودن سود کاستیک همرا است

آنزیم شور : افزودن آنزیم های مختلف به خصوص تثبیت کننده ها به پارچه و لباس

پرس : این روش معمولا برای تکه های بافت زمستانی می باشد .

ترکیب مواد مصنوعی : معمولا با اضافه نمود یک نخ فیلامنت یا لاکرا ، پارچه را تبیت می کنند.

 

 

 

مقاومت خمشی پارچه

یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای پی بردن به خصوصیات پارچه، زیردست آن است برای بررسی زیر دست یک سری پارامترهای فیزیکی تعریف می‌شود که یکی از آنها سختی خمش یا همان مقاومت خمشی است. سختی خمش عبارت است از گشتاور لازم برای خم کردن لیفی قوسی به شعاع واحد. مقاومت خمشی تا حدودی مشخص کننده خواص آویزشی پارچه است. اندازه‌گیری سختی خمش برای کاربردهای مختلف پارچه بسیار مهم است. برای اندازه‌گیری سختی خمش از طول استفاده می‌کنیم. یعنی در طول مشخص می‌بینیم که پارچه در حدود چه اندازه‌ای خم می‌شود. غالباً مقاومت خمشی در جهت تار و جهت پود باهم تفاوت دارند. از عوامل مؤثر در سختی خمش می‌توان به چند نمونه اشاره کرد. وزن پارچه در سختی خمش تاًثیر گذار است. اگر هرچه پارچه سنگین تر باشد، مقاومت خمشی پارچه بالاتر است و در طول بالاتری خم می‌شود. تراکم پارچه نیز از عومل مؤثر به حساب می‌آید. هرچه تراکم بالا رود، پارچه سنگین تر و مقاومت خمش بالاتر می‌رود. نمره نخ نیز یکی از عوامل مهم در بررسی مقاومت خمشی به شمار می‌آید. نمره نخ میزان ظرافت و ضخامت نخ را مشخص می‌کند و با توجه ظرافت و ضخامت نخ، سبکی و سنگینی پارچه مشخص می‌شود که با توجه به این موضوع سختی خمش اندازه‌گیری می‌شود. تاب نخ نیز می‌تواند در میزان سختی تاًثیر داشته باشد از آن جهت که هرچه تاب نخ بیشتر باشد البته تا یک حد مشخص، پارچه از استحکام بالاتری برخوردار است و استحکام خود باعث می‌شود سختی خمش بالا رود.

طول خمش

نیمی از طول پارچه است که در اثر وزن خودش خم می‌شود وآن را با C نشان می‌دهند.

مدول خمش

این مقدار مستقل از ابعاد نمونه می‌باشد و به آن سختی ذاتی یا Intrinsic stiffness گویند. این مقدار برای هر لیف مقدار مربوط به آن لیف می‌باشد مانند مدول یانگ، یعنی مقاومت در برابر تغییر شکل که در اثر نیروی وارده ایجاد می‌شود.

 

آویزش

توانایی پارچه در تشکیل چین خوردگی های زیبا و خوش فرم به هنگام آویزان شدن تحت وزن خودش را «آویزش » می نامند.

آویزش پارچه، به خصوص در مورد پرده و دامن، از اهمیت ویژه ای برخوردار است و بر خوش فرمی ظاهری آنها بسیار تأثیر می گذارد.

آویزش به میزان خمش پارچه و همچنین وزن پارچه بستگی دارد. برای اینکه پارچه به راحتی آویزش یابد، باید در برابر خمش، مقاومت کمی داشته باشد. به عبارت دیگر، از انعطاف پذیری زیادی برخوردار است وبه راحتی خم شود. همچنین پارچه های سنگین در مقایسه با پارچه های سبک، راح تتر و بهتر آویزش می یابند.

 

چروک پذیری و برگشت پذیری از چروک

چروک عبارت است از خطوطی که در حین پوشیدن پوشاک، در برخی از نواحی آن ایجاد می‌شود و ظاهر ناخوشایندی در پوشاک به وجود می‌آورد. این خطوط در اثر تا شدن )خم شدن( پارچه و تحت فشار قرار گرفتن آن، در پارچه به وجود می آیند.

آستین و پاچه شلوار، قسمت‌هایی از پوشاک هستند که بیشتر در معرض چروک شدن قرار دارند. در اثر خم شدن آرنج و زانو،پوشاک نیز در این نواحی خم می شود. در نتیجه خطوط و تاهایی در پارچه در ناحیه پشت زانو و داخل آرنج، که تحت فشار قراردارند، ایجاد می شود. پس از صاف کردن زانو و آرنج و برداشته شدن فشار از روی پارچه، خطوط ایجاد شده در پارچه به تدریج از
بین می روند و چروک آن باز می شود. بنابراین، برگشت پذیری از چروک عبارت است از قابلیت ارچه در از دست دادن خطوط و تاهای ناخوشایند ایجاد شده در آن.

به منظور کاهش چروک شدن پارچه و جلوگیری از آن، معمولاً بر روی پارچه، عملیات تکمیلی ضد چروک انجام می‌گیرد.

یک روش ساده و کاربردی برای تشخیص میزان چروک شدن پارچه، که در هنگام انتخاب و خرید پارچه می‌تواند کمک کننده باشد، این است که قسمتی از پارچه را در دست خود مچاله کنید و مدتی آن را نگه دارید. سپس، با باز کردن دست خود، پارچه را رها کنید. اگر خطوط و چروک‌های ایجاد شده در پارچه زیاد باشند و بعد از گذشت چند ثانیه از بین نروند، نشان دهنده این است که
چروک پذیری پارچه زیاد و برگشت پذیری از چروک آن کم است.

 

پرزدانه (pill)

در اثر سایش پوشاک، حین مصرف و شستشوی آن، الیاف موجود در سطح پارچه از سطح پارچه بیرون می زنند و در اثر ادامه عمل سایش، در هم گره می خورند و به شکل گلوله های کوچک و محکم چسبیده به سطح پارچه نمایان می شوند. به این گلوله‌های کوچک الیاف، پرزدانه می‌گویند.

تشکیل پرزدانه در سطح پارچه به زیبایی ظاهری آن آسیب می‌رساند.

پرزدانه‌ها اغلب در قسمت‌هایی از پوشاک که سایش آنها بیشتر است)مانند زیر بازو، سر آستین، داخل دور یقه، جیب های بغل و پشت شلوار و...( ایجاد می‌شوند.

گفتنی است پارچه‌های تهیه شده از الیاف پشم، پلی استر، نایلون و اکریلیک بیش از پارچه‌های دیگر در ایجاد پرزدانه مستعد هستند.

 

 

راحتی پارچه

راحتی، حس مطبوعی است که در اثر هماهنگی روانی و فیزیکی بین انسان و محیط ایجاد می شود. راحتی پوشاک را از سه جنبه می توان بررسی کرد:

راحتی لمسی
راحتی حرارتی
راحتی رطوبتی

راحتی لمسی

راحتی لمسی، بیان کننده چگونگی احساسی است که از تماس پارچه یا لباس با پوست به دست می آید. این احساس شامل زبری یا صافی، سفتی) شق و رقی (یا نرمی )انعطا ف پذیری(، سردی یا گرمی، خارش، سوزش )احساس سوزن سوزن شدن(، چسبیدن لباس به بدن در اثر الکتریسیته ساکن و چسبیدن لباس به بدن هنگام نمناک بودن است.

راحتی حرارتی

پوشاک، نقش مهمی در محافظت بدن در برابر گرما و سرما ایفا می نماید. وظیفه پوشاک، فراهم کردن راحتی بدن در شرایط آب و هوایی مختلف است. به عبارت دیگر، پوشاک باید مانند یک محافظ یا عایق حرارتی بین بدن و محیط اطراف عمل نماید.

ساختار پارچه‌ها به گونه ای است که به دلیل وجود فواصل میان الیاف و نخ‌ها، فضاهای خالی که توسط هوا اشغال می شوند، در پارچه به وجود می آید. به عبارت دیگر، بخشی از حجم کل پارچه را هوا تشکیل می دهد. این هوای محبوس شده در پارچه، در نقش عایق حرارتی عمل می کند و از بدن در برابر گرما و سرما محافظت می نماید. هرچه هوای محبوس شده در پارچه بیشتر باشد، تبادل
حرارتی بین بدن و محیط کمتر می‌شود و پوشاک، از بدن در برابر سرما و گرما بهتر محافظت می‌نماید.
علاوه بر هوای محبوس شده در پارچه، عامل دیگری نیز در محافظت بدن در برابر گرما و سرما مؤثر است و آن قابلیت عبورهوا از پارچه است. هرچه قابلیت عبور هوا از پارچه بیشتر باشد، گرما و سرمای محیط بیشتر و راحت تر به بدن منتقل می‌شود. به عبارت دیگر، هرگاه تبادل حرارتی بین بدن و محیط بیشتر باشد نقش پوشاک در محافظت بدن در برابر گرما و سرما کمتر خواهد بود.

میزان هوای محبوس شده در پارچه و همچنین قابلیت عبور هوا از پارچه، به عوامل مختلفی از قبیل جنس الیاف، ساختارپارچه، تراکم بافت، ضخامت پارچه و... بستگی دارد.

راحتی رطوبتی

در اثر انجام فعالیت‌های شدید بدنی، مانند ورزش، دمای بدن افزایش می‌یابد و بدن عرق می‌کند. در چنین شرایطی، با تبخیر رطوبت روی پوست )عرق(، بدن خنک می شود، زیرا حرارت لازم را برای تبخیر شدن از بدن دریافت می کند. سپس رطوبتتبخیر شده از سطح پوست، از فواصل هوایی موجود میان الیاف و نخ‌های پارچه عبور می‌کند و خارج می‌شود. بنابراین، یکی ازویژگی های مهم پارچه در حفظ راحتی رطوبتی پوشاک، قابلیت عبور بخار آب از پارچه است. پارچه ای که قابلیت عبور بخار آب ازآن کم است، قادر نیست عرق بدن را به اندازهٔ کافی عبور دهد، در نتیجه موجب تجمع عرق در پوشاک می‌شود و احساس ناراحتیرا در شخص به وجود می آورد. در شرایطی که میزان تعریق زیاد است یا شرایط محیطی مرطوب است و امکان تبخیر عرق وجودندارد، پوست بدن کاملاً خیس می شود و شخص احساس ناراحتی می‌کند. در چنین شرایطی باید پوشاک از قابلیت جذب رطوبت
مناسبی برخوردار باشد تا با جذب عرق، سطح پوست را خشک و راحتی را برای بدن فراهم کند. به همین جهت تأکید می‌شود کهلباس زیر از الیافی تهیه شود که قابلیت جذب رطوبت را داشته باشد. پس از جذب رطوبت توسط پوشاک، عرق جذب شده، ازسطح پوشاک تبخیر می شود.

 

کشسانی پارچه

هنگامی که پارچه تحت کشش قرار می گیرد، ابعاد پارچه تغییر می کند. به این ترتیب که در جهت اعمال کشش، اندازه پارچه بیشتر می شود و در جهت عمود بر آن کاهش می‌یابد. برای مثال، اگر پارچه در امتداد طولش تحت کشش قرار گیرد، طول پارچه افزایش و عرض آن کاهش می یابد. به عبارت دیگر، پارچه در جهت طول، کش می آید و در جهت عرض، جمع می شود. حال، اگر پارچه تحت کشش را رها کنیم و پارچه آزاد شود، پارچه تمایل دارد که به ابعاد اولیه اش برگردد. اما معمولاً در پارچه ها این پدیده رخ نمی‌دهد و مقداری از تغییر ابعاد ایجاد شده در پارچه در اثر کشش، باقی می ماند. مقدار تغییر ابعادی که در اثر کشش در پارچه بوجود می آید و همچنین میزان برگشت پذیری پارچه به ابعاد اولیه اش، پس از حذف کشش، به مقدار نیروی کشش اعمال شده به پارچه، ساختار پارچه و به قابلیت کشسانی آن بستگی دارد. در یک پارچه مشخص، با افزایش نیروی کشش، تغییرات ابعاد پارچه بیشتر می‌شود. همچنین، پارچه‌های حلقوی در مقایسه با پارچه های تاری پودی، ابعادشان در اثر اعمال کشش، بیشتر تغییر می کند. به عبارت دیگر، بیشتر کش می‌آیند. از طرف دیگر، پس از رها شدن پارچه از کشش، برگشت پذیری کمتری به ابعاد اولیه دارند و در نتیجه پارچه شل می شود و ظاهر ناخوشایندی پیدا می‌کند. البته تا حدودی می‌توان این مشکل ظاهری پارچه را با شستشوی آن برطرف کرد.

پارچه‌هایی که کشسانی آنها بسیار زیاد است، وقتی تحت کشش قرار می‌گیرند، بیش از 30 تا 50 درصد، کش می آیند. این پارچه‌ها، پس از رها شدن از کشش نیز به ابعاد اولیه خود بر می‌گردند. این پارچه های کشسان )کشی(، برای لباس اسکی، لباس شنا و لباس های ورزشی مناسب هستند. زیرا در لباس های ورزشی، چسبیدن لباس به بدن به منظور فراهم کردن آزادی حرکت ورزشکار، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

پارچه‌هایی که از کشسانی مناسب برخوردار نباشند، وقتی تحت کشش قرار گیرند، تغییر ابعاد می دهند و پس از حذف کشش چون به ابعاد اولیه خود بر نمی‌گردند، تغییر شکل ایجاد شده در خود را نگه می دارند. نمونه ای از این تغییر شکل، گشاد شدگی و جا افتادگی پارچه در سر زانو، محل نشستن )در شلوار) و همچنین سر شانه و آرنج پیراهن است.

 

منبع: http://daneshjooqom.ir و www.psdkart.ir