فصل اول
طرح تحقیق
واژه هاي كليدي :
دوستی ، وضعيت اقتصادي ، پیشرفت تحصیلی
مقدمه
رشد اجتماعي و اجتماعي شدن يكي از تغييرات برجسته در دوران نوجواني است كه سبب ايجاد تمايز بين يك كودك با يك نوجوان مي شود و هويت اجتماعي نوجوان را تشكيل مي دهد. اجتماعي شدن با ايجاد تغييرات آشكار در شيوه هاي ارتباطي با والدين و همسالان شروع مي شود. تغييرات آشكار زيستي و بلوغ در دوره نوجواني سبب افزايش فاصله عاطفي بين نوجوان و والدينش مي شود و به تدريج استقلال بيشتري براي نوجوان به همراه مي آورد. فرايند تحول در نوجوانان و در بين پسران و دختران نيز متفاوت است. فاصله گرفتن با والدين معمولاً با فاصله گرفتن از مادر شروع مي شود و با صميميت و نزديك شدن به ديگران گسترش مي يابد.
براي يك نوجوان ارتباط با ديگران در آغاز نوجواني به طور عمده بر گروه همسالان و دوستان متمركز است. اولين قدم در جهت شكل گيري مناسبات اجتماعي، وابستگي به يك گروه از دوستان همجنس در آغاز بلوغ است. در بين اين گروه است كه نوجوان از جهات مختلفي مثل طرز صحبت كردن، شيوه لباس پوشيدن، اصلاح موي سر، علايق هنري و فعاليت هاي فوق برنامه و ديگر كارها با نوجوانان همسن و سالش دنبال همانندي مي گردد.
نوجوان دوستاني را انتخاب مي كند كه از نظر علايق، ارزش ها، باورها و نگرش ها همانند او باشند و از نظر رفتار و سرگرمي هاي اوقات فراغت و نگرش نسبت به مدرسه و پيشرفت تحصيلي با وي همانند باشند. معيار اصلي انتخاب دوست در دوره نوجواني صميميت و وفاداري او است. بر پايه همين معيارهاي صميميت و گفت و گوهاي خصوصي با دوستان، نوجوان مي تواند خود را بشناسد و هويت خود را كشف كند.
يادگيري مفاهيم مربوط به عضويت و ايفاي نقش در فعاليت هاي گروهي (عضويت در تيم ورزشي و انجمن هاي مذهبي، فرهنگي، هنري و اجتماعي) از طريق برنامه هاي اوقات فراغت مستحكم مي شود. رشد شخصيت و خلق و خوي نوجوانان عامل مهمي در چگونگي يادگيري اجتماعي و شركت او در فعاليت هاي مختلف اجتماعي است. بعضي از نوجوانان به قدري جذب گروه دوستان خود مي شوند كه قادر نيستند به يك فرديت رشديافته و مستقل دست يابند و نمي توانند مسايل خود را به تنهايي حل كنند و در همه مسايل ارزشي تنها به همان گروه دوستان خود تكيه مي كنند.
بیان مسئله :
اگر بگوییم که حساسترین و سرنوشتسازترین دوران عمر انسان، ایام نوجوانی و شروع جوانی است، کلامی به گزاف نگفتهایم. در حقیقت، هویت و شخصیت انسان در این دوران شکل میگیرد. لذا از اهمیت فوقالعاده برخوردار است و به دقتِ ویژه نیازمند. به موازات بلوغ جنسی در این ایام، بلوغ فکری و روانی نیز شکل میگیرد و نیازهایی در جسم و روان ایجاد میگردد. از جمله نیازهای روانی، نیاز به محبت کردن و محبوب واقع شدن است که افرادِ هم سن و سال، با جمع شدن دور یکدیگر و ایجاد گروههای دوستی و رفاقت، در صدد رفع این نیازها هستند.
نقش و اهمیت گروه های همسالان در وضعیت روحی و روانی نوجوانان و جوانان بر هیچ کس پوشیده نیست ، دوستی در گروه همسالان و نقش و تاثیر آن بر وضعیت تحصیلی عاملی است که به لحاظ وضعیت روحی و روانی نقش تاثیر گزاری بر جوانان دارد ، عضویت در گروه دوستی همسالان همانگونه که می تواند تاثیرات مثبتی در وضعیت روحی و روانی به جا گذارد ، همانگونه نیز می تواند تاثیرات منفی و مشکلات عدیده ای را برای جوان ایجاد کند ، بررسی نقش و تاثیر این گونه دوستی ها و تاثیرات مثبت و منفی این وضعیت بر وضعیت روحی و روانی دانش آموز ان موضوعی است که در این پژوهش به آن خواهیم پرداخت .
اهمیت و ضرورت تحقیق :
انسان، موجودی است نیازمند (نیازهای جسمی از قبیل احتیاج به هوا، آب، غذا و... و نیازهای روحی و روانی مثل نیاز به بیان و ابراز وجود، نیاز به دانستن، نیاز به محبت و...) که رفع هر یک از این نیازها، خود، نیازمند وجود منابع طبیعی (از قبیل آب، هوا و...) و منابع انسانی است و البته منابع انسانیاند که بیشتر نیازهای روانی انسان را برآورده میسازند. بنابراین با توجه به اینکه انسان نهتنها نیازهای جسمانی دارد، بلکه نیازهای روانی - که کماهمیتتر از نیازهای جسمانی نیستند - نیز دارد و از مهمترین این نیازها نیاز به محبت کردن و مورد محبت واقع شدن است.
از طرفی، چون ایام نوجوانی و آغاز جوانی ایامی سرنوشتساز و تعیین کننده در مسیر زندگیاند، شایسته است که زمینهها و بسترهایی را که نوجوانان و جوانان در آنها قرار میگیرند و در پی رفع برخی نیازهای روانی خود برمیآیند با دقت بررسی کنیم که گروه همسالان (همگِنان، همالان)، یکی از مهمترین این زمینهها و بسترهاست.
شاید بتوان قاطعانه حکم کرد که محبت، سیمان و چسب گروههای همسال است و نقش کلیدی را در این گروه به عهده دارد.
هدف های کلی تحقیق :
هدف کلی در این پژوهش بدست آوردن بک رابطه درست میان نقش دوستی های گروههای همسالان و پیشرفت و یا افت تحصیلی در دانش آموز ان در یک دبیرستان خاص است ، جهت بدست آوردن این رابطه مطالعات گوناگونی بر روی وضعیت پیشرفت تحصیلی ، وضعیت گروه های همسالان و وضعیت سلامت روحی و روانی در دانش آموز ان مختلف انجام شد .
هدف های جزئی تحقیق :
1- رابطه ميان دوستي و پيشرفت تحصيلي دانش اموزان دختر دبيرستانهاي ناحيه يك شهر قزوين
2- رابطه ميان دوستي و وضعيت اقتصادي دانش آموزان دختر دبيرستانهاي ناحيه يك شهر قزوين
3- رابطه بين وضعيت اقتصادي و پيشرفت تحصيلي دانش آموزان دختر دبيرستانهاي ناحيه يك شهر قزوين
فرضيه هاي تحقيق
فرضيه اصلي بين دوستي و پيشرفت تحصيلي نوجوانان و وضعيت اقتصادي آنها در دبيرستانهاي دخترانه ناحيه يك شهر قزوين رابطه وجود دارد .
فرضيه هاي فرعي
1- فرضيه اول : بين دوستي و پيشرفت تحصيلي نوجوانان دختر دبيرستانهاي ناحيه يك شهر قزوين رابطه وجود دارد
2- فرضيه دوم : بين دوستي و وضعيت اقتصادي نوجوانان دختر دبيرستانهاي ناحيه يك شهر قزوين رابطه وجود دارد .
3- فرضيه سوم : بين پيشرفت تحصيلي و وضعيت اقتصادي نوجوانان دختر دبيرستانهاي ناحيه يك شهر قزوين رابطه وجود دارد .
فصل دوم
ادبیات و پیشینه تحقیق
مقدمه :
بهطور نسبی میتوان گفت که در شش سال اول زندگی، خانواده، در شش سال دوم، معلمان و در شش سال سوم زندگی، همسالان و دوستان بیشترین نقش را در تربیت و شکلگیری شخصیت هر فرد ایفا میکنند.
بدیهی است که برقراری رابطه با دوستان و هم قطاران در هر دورهای از زندگی واجد اهمیت است. اما در دوره ی نوجوانی با توجه به ویژگیها و رفتارهایی که توام با نوجوانی است، به ویژه اینکه آنها خواهان مستقل شدن از خانواده، اثبات وجود و کسب هویتاند، اهمیتی مضاعف پیدا میکند. در این سلسله مقالات به تشریح ابعاد مختلف این موضوع میپردازیم.
دوست یابی در دوره نوجوانی:
نوجوانی سن رفاقت و دوران دوستیهاست. نوجوانان در این سن عاشق دوستی و رفاقتاند. گاهی دوستیهای آتشینی در این دوران پدید میآید که باعث مشکلاتی میشود. دوستی در این سن، بیشتر سطحی و کمتر عمیق است. با این حال، گاهی شدت دوستی و وابستگی به حدی است که نوجوان خانواده خود را رها میکند و حتی حاضر است برای دوست خود جانش را فدا نماید.
هراس از گمنامی و تنهایی، نوجوان را بر میانگیزد تا خود را در ارتباط با گروه همسالان قرار دهد. رنج ناشناخته ماندن ، آنچنان او را تحت تاثیر قرار میدهد که برای احساس تعلق به گروه بیشترین فعالیت را از خود بروز میدهد. همبستگی گروهی در این دوره قویتر از سایر مراحل زندگی است و غالبا به عنوان یک شاخص موفقیت برای اکثر نوجوانها محسوب میگردد.
نیاز به تعلق به گروه به مفهوم پذیرش و قبول گروه مورد نظر نوجوانان است. هر نوع رویدادی که بر این پذیرش اثر گذارد، نوجوان را دچار تزلزل، بیکفایتی و بیاعتمادی نسبت به خود خواهد کرد. در مواردی، نوجوان سرخورده از گروه به باندها و گروههای ناسالم اجتماعی میپیوندد تا بر تنهایی و عدم تعلق اجتماعی خویش فائق آید.
دوستیهای دوران بلوغ، یعنی آغاز نوجوانی، اغلب میان دو نفر به وجود میآیند و گاه موجب مختل شدن رشد اجتماعی شده، پیوستن به گروه را دشوار میسازند. در میان نوجوانان 12 تا 15 ساله اغلب دیده شده است که بهطور مرتب از جانب یک «بهترین دوست» به سوی دیگری میروند و رفیق عوض میکنند.
هر چند این جدایی در ابتدا دردناک است، با یافتن جانشین درمان میپذیرد. نوجوانان، به ویژه نوجوانان دختر، نیاز به دوست داشتن و مورد علاقه بودن را در رویا و تخیل ارضاء میکنند، زیرا در رویا میتوانند بدون هیچگونه واهمه خود را به دست غلیان احساس بسپارند و با نسبت دادن کلیه خوبیها و زیباییها به خود، کمبودهای واقعی را جبران کنند.
جذب گروهی و پذیرفته شدن در جمع دوستان برای نوجوانان اهمیت فراوان دارد و لذا باید هر گونه انزوا و کنارهگیری را در دوره نوجوانی به دقت مورد بررسی قرار داد و علت آن را جویا شد. شاید علت انزوا، نداشتن مهارت اجتماعی باشد یا احساس خطاکاری و اشتباه و احساس بیارزشی آن را ایجاد کند که در این صورت آموزش مهارتهای ارتباطی میتواند به نوجوان کمک کند تا در جمع پذیرفته شود و خود را ابراز دارد.
رشد اجتماعی در دورهء نوجوانی:
بلوغ قبل از هر چیز سبب افزایش فاصله عاطفی بین نوجوان والدین می شود وبه تدریج استقلال بیشتری را برای او به بار می آورد . فاصله گرفتن از والدین و کم توجهی نوجوان به خواست والدین و بزرگسالان نشانه ای از خود مرکز بینی او هست که دلایل زیادی دارد که اولین آنها بروز توانایی های جدید مغزی وخودآگاهی نوجوان است ودیگری اشتغالات ذهنی نوجوان به تغییرات نا گهانی جسمی خود است ،اما این خود مرکز بینی به تدریج کم می شود و نوجوان به تجدید مناسبات اجتماعی خود می پردازد وبه رشد اجتماعی می رسد .
تغییر رفتار اجتماعی در نوجوانی :
رفتار اجتماعی پسران نوجوان در برخی قسمت ها با دختران تفاوت دارد بنابراین به ذکر تفاوتهای جنسی در رشد اجتماعی می پردازیم :
الف)دگرگونی رفتار اجتماعی در پسران :
1- مرحله تقلید : این دوره از 12 سالگی شروع و تقریباً در 15 سالگی پایان می یابد .
2- مرحله افتخار به شخصیت : این مرحله بعد از 15 سالگی شروع می شودو مشخصات آن این است که نوجوان می کوشد در بازیها ورقابت ها پیروز شود و در این کار زیاده روی می کند .
3- مرحله تعادل اجتماعی : از اواخر نوجوانی آغاز می شود ،نوجوان از سرکشی وتهور خود می کاهد وآن رفتار ها را نشانه عجز وبچگی تلقی می کند .
ب)دگرگونی رفتار در دختران نوجوان :
1- مرحله اطاعت :این دوره پیش از نوجوانی آغاز و تا اوایل آن ادامه می یابد مشخصات اصلی آن تابع نظرات بزرگان خانواده وخویشاوندان بودن وتظاهر به خجالتی و کمرو بودن می کنند .
2- مرحله اضطراب و تشویش : از اوایل نوجوانی تا 15 سالگی ادامه می یابد ، با اضطراب واختلال تعادل مشخص می شود مثل زیاده روی در واکنش به انگیزه های ساده وپرداختن به خود وظاهر آرایی افراطی .
3 - مرحله تقلید از پسران :این دوره از 15 سالگی آغاز وگاهی تا 16-17 سالگی ادامه می یابد . در این دوره دختران از حیث رفتار وروش گفتگو از پسران تقلید می کنند .
4- مرحله تعادل اجتماعی : که دراواخر نوجوانی واوایل جوانی ظاهر می شود ، به این صورت که دختران نوجوان رفتار صحیح زنانه پیدا می کنند و در گفتار و کردار خود حالت زنانه دارند.
عوامل مؤثر در رشد تکامل اجتماعی نوجوان :
الف)اثر خانواده در رشد اجتماعی نوجوان
1- ارتباط کودک با والدین واثر آن در نوجوانی: حمایت بیش از حد وعدم توجه به کودک در نوجوانی در رفتار اجتماعی او از جمله از جمله اعتماد به نفس واستقلال او تأثیر می گذارد .
2- فضای روحی موجود در خانواده: شخصیت سالم ،جز در محیطی که اطمینان ،وفاداری ،محبت والفت در آن معمول وحکمفرماهستند ایجاد نمی شود .تشویش واضطراب مانع رشد صحیح نوجوان می شود .
3-از شیر گرفتن روانشناختی: وظیفه اصلی خانواده در دوره نوجوانی فرزندشان این است که سعی کنند به آزادی واستقلال او کمک کنند و در رعایت وحمایت از او زیاده روی نکنند واجازه دهند که احتیاجات شخصی خود را به تنهایی انجام دهندوحتی گاهی آنها رادر حل بعضی مسایل خانوادگی شرکت دهند وعقاید آنان رامحترم شمارند .
4- وضع و مؤقعیت اجتماعی و اقتصادی خانواده: محیط خانواده در تعیین فعالیتهای افراد آن بسیار مؤثر است . رفتار فرد با اختلاف در خانواده مختلف می شود و هر طبقه از طبفات اجتماعی ،روش خاص ومعینی در زندگی دارد.
ب)اثر مدرسه در رشد اجتماعی نوجوان: وظیفه مدرسه است که با ایجاد وتشکیل فعالیتهای اجتماعی گوناگون نوجوان را در رشد و کمال و نضج کمک کند. به همکاری و فعالیت وکارهای دسته جمعی کمک کند ،و بدین ترتیب راه ورسم رقابت های مطلوب را بشناسد ویاد بگیرد .نوجوان در رشد وتکامل اجتماعی خود از چگونگی ارتباط وعلاقه اش نسبت به معلمان ومیزان نفرت یا محبت خود به آنها متأثر می شود .
ج)اثر همسالان در رشد اجتماعی نوجوان: گروه همسالان در نوجوانی از افرادی تشکیل می شود که از حیث زمانی و عقلی به هم نزدیک هستند و میان خود یک وحدت ناگسستنی ایجاد می کنند . گاهی اثر این گروه دراین دوره از زندگی بیش از اثر خانه ومدرسه می شود . به تدریج که نوجوان به رشد وکمال نزدیک می شود از گروه خود کمتر پیروی می کند واز شدت انتصابش بدان کاهش می یابد .
در حالی که رشداجتماعی دوره نوجوانی اساساً متمرکز بر صمیمیت با دوستان و تجدید ارتباط اجتماعی با خانواده و بزرگسالان است . مسایل رشد اجتماعی در دوره جوانی به اموری بسیار فراتر از ملاحظات شخصی در ارتباط با دیگران گسترش می یابد . اندیشه ها واستدلالهای مربوط به امور اجتماعی ومدنی در میان جوانان برسه موضوع اساسی ،ایده آلهای اجتماعی ،ادراک انتزاعی از مسایل اجتماعی و مدنی و واقعیتهای زندگی اجتماعی و مدنی متمرکز است .
این برنامه درباره تاثیر گروه همسالان بر نوجوانان دختر و پسر است . کارشناس این برنامه دکتر حسین اعرابی روانشناس هستند. بشنوید ...
دوستان و همسالان، يکي از مهمترين عوامل موثر در رشد و تکامل شخصيت آدمي در دوران نوجواني به شمار ميآيند. به عقيده موريس دبس، دوستيهاي اين دوران باعث کسب تجاربي ميشود که در توسعه شخصيت نوجوان نقش دارد. اين تجارب باعث ايجاد دوستيهاي عاقلانهتري در دوران بزرگسالي ميشود؛ دوستيهايي که بر اساس علاقه و اعتماد متقابل استوار است و اولين احساس نوعدوستي را در نوجوان برميانگيزد. دوستيهاي دوران نوجواني براساس يک نياز اجتماعي و براي ايجاد روابطي سالم و سازنده است...
در دوران نوجواني، شخصيت اجتماعي نوجوان در حال شکل گرفتن است و بر اين اساس، رفاقت نقش عمدهاي در اجتماعي شدن او ايفا ميکند. دوستان و همسالان، نوجوان را در «ابراز خود» ياري ميدهند؛ چرا که يکي از نيازهاي مهم اين دوره، نياز به ابراز خود است؛ رفتاري که فرد به وسيله آن تواناييها، انديشهها، اعتقادات، عواطف و احساساتش را به سايرين ابراز ميکند. دوستان و همسالان زمينه ممکن را براي فرد فراهم مينمايند زيرا آنها در معاشرت با يکديگر در مورد افکار و عقايد خود آزادانه گفتگو ميکنند و تواناييها و قابليتهاي خود را ظاهر ميکنند. فقدان چنين مهارتهايي در نوجوان موجب ميشود که او در ارتباطات اجتماعياش با مشکلات جدي روبهرو شود؛ به طور مثال بسياري از اين نوجوانان تمايلي به بحث و گفتگو در جمع ندارند که ناشي از ترس از ابراز خود و واکنشهاي دوستان و همسالان در دوران کودکي و نوجواني است.
مبلغ قابل پرداخت 16,200 تومان