مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

تعریفپول :

هر چیزی که به مثابهواسطه مبادلهاز سوی همگان پذیرفتهشده و، به مثابه واحدارزش، بیان کننده قیمتدیگر اشیا باشد راپولمی نامند. پول یک مقوله یاقتصادی تاریخی است و از گذشته های بسیار دور تاکنون، در جوامع مختلف، اشیا متفاوتی از قبیلماهی خشک شده، صدف، سنگ های قیمتی، پوست حیوانات و سرانجام صرفاًطلا ونقره بهدلیل ارزش ذاتی و نیز دوام و سهولت جابجایی شان، نقش پول را یافته اند.
پولعلاوه بر دو خصلت مذکور در بالا دارای قابلیت ذخیره سازی ارزش نیز هست و به دلیلقابل تبدیل بودن به هر کالایی می تواند نماینده عمومی انباشتهثروتدر جامعه باشد. همچنین استفاده از پولبه عنوان وسیله ی پرداخت (درمعاملات مدت دار ) گویای خصلت دیگر پول است. مجموعه ی این خصایص است که توانسته پول را از زمان های دور تا دوران اقتصادهایپیچیده و پیشرفته ی کنونی در جایگاه یکی از مهمترین عوامل تنظیم کننده ی فعالیت هایاقتصادی قرار دهد.

پول ارزان

اصطلاحپول ارزانبیانگر شرایطی است که در آن مجموعهای از نرخ های نسبتاً پایینبهرهو اعتبارات فراوان وجود داشته باشد. کاربرد این اصطلاح به معنای آن است که:

1. نرخ های بهره به سطحی پایین تر از قبل افت کرده اند؛
2. بسیاری از نیازمندانوامکه پیشتر از دریافت آن محروم بودنداکنون می توانند بدان دست یابند؛
3. دستیابی بهسرمایه تاحدی آسانتر است.

از آنجا که این اصطلاح بیانگر شرایطی نسبی است،بنابراین هیچنرخبهره یا میزان اعتبار خاصی را نمی توان برای تشخیص پول ارزان معین کرد.

پول اعتباری

پولرایجیکه صرفاً به اعتبار سازمان انتشار دهنده و پذیرش گسترده مردم ارزش یافتهباشد راپول اعتباریمی نامند.

اسکناس یاهمان پول کاغذی متداول ترین شکل پول اعتباری محسوب می شود. بر خلاف پول تمام عیار (سکه هایطلا ونقره )، پولاعتباری به آسانی و به مقدار و مبلغ زیاد قابل چاپ می باشد و حمل آن نیز آسان است. علاوه بر این، مقدار انتشار این نوع پول به میزان فلزات قیمتی کشور نیز بستگیندارد. بدیهی است انتشار بی رویه پول اعتباری می تواند موجب سلب اعتماد مردم شود وارزش آن رو به کاهش گذارد. باید توجه داشت پول اعتباری که اساساً به اتکاء تاییدقانونی انتشار می یابد با پول فلزی و کاغذی که دارای پشتوانه باشند، تفاوت دارد.

پول بی پشتوانه

پول بی پشتوانهبه پول کاغذی یااسکناس گفته می شود کهپشتوانهطلا یانقره نداشتهباشد. این اصطلاح از قانون بانکی سال 1844 میلادی انگلستان نشات گرفت که میزان نشراسکناس بی پشتوانه را به 14 میلیون پوند محدود کرده بود.
طبق قانون مزبور، نشراسکناس بیشتر از این مقدار می بایست حتماً دارای پشتوانه کامل طلا باشد. میزان نشراسکناس بی پشتوانه هر زمان افزایش بیشتر یافت، به طوری که در حال حاضر مقامات پولیمحدودیتی در نشر این نوع اسکناس ندارند و در حقیقت نشر اسکناس اکنون دیگر کلاً بدونپشتوانه است.

در ایران اسکناس نخستین بار توسطبانک شاهنشاهی ایرانانتشار یافت. این بانکمجاز بود تا 800 هزارلیره استرلینگ (معادل 8/2 میلیون تومان بهنرخ آن زمان) بر اساس پشتوانه طلا و نقره اسکناس منتشر کند، لیکن بانک پذیرفته بودتا در دو سال اول اقلاً نصف قیمت اسکناس های منتشره خود را، و پس از انقضای این دوسال، اقلاً یک سوم قیمت آنها را نقداً موجود داشته باشد.
وثیقه اسکناس هایمنتشره بیش از موجودی فلزی را اموال غیر منقولبانک در ایران و نیزوام هایبانک ازدولت ایرانتشکیل می دادند.

پول پر قدرت

در نظریه سنتیضریب تکاثراعتبار، آندارایی های ذخیره را که پایه نظام بانکی برای خلقسپرده بانکیباشند یا توسط آنها بتوانفعالیت های وام دهی بانک ها (که منجر به خلق سپرده می شود) را محدود کردپولپرقدرتمی نامند. دلیل این خصلت آن است که بنا بر نظریه مزبور هر تغییر درمیزان این نوع دارایی ها موجب تغییر بیشتری در سپرده بانکی، به عنوان یکی از اعضایمتشکله حجمپول، می گردد.

ایناصطلاح همچنین گویای آن است که مشخص ترین اجزای متشکله پول پر قدرت همانبدهی های پولی بخشدولتی است، یعنیپول در گردش و مانده بانک هانزد بانک مرکزی.
دارایی های کوتاه مدت مانند برخیاوراق بهادار، که به آسانی قابل تبدیل بهبدهی پولی بخش دولتی باشند، نیز می توانند از این نوع پول به حساب آیند به شرط آنکه:

1. از سوی بانک های تجاری به مثابه دارایی های ذخیره ای تلقی گردند؛
2. نگهداری آنها از سوی بانک ها بر وام دهی آنها تاثیر گذارد؛
3. عرضه آنها از ابزار کنترل بانک مرکزی باشد.

این اصطلاح ازمکتب شیکاگو، که رهبر آنفریدمن (از بنیان گذاران نظریه سنتی ضریبتکاثر اعتبار) است، نشات می گیرد.

پول رایج

اسکناس هاوسکه های « جاری » مبادله در یک کشور را پولدر گردش یاپول رایجمی نامند. به مفهوم گسترده تر، ارزهای خارجی مانندموجودیدلار،یورو،پوندو غیره را نیز می توان در کل حجم پولرایج منظور داشت. طلا و تا حد کمتری پول دیگرکشورها، که مانند دلار به مثابهذخایرارزی عمل می کنند،پول رایج بین المللیخوانده می شوند زیرا به عنوانعامل تسویه حساب های بین المللی پذیرفته شده اند.

موجودی فلزی را اموال غیرمنقولبانک در ایران و نیزوام هایبانک ازدولت ایرانتشکیل می دادند.

پول ضعیف

پولی کهنرخ برابریآن، به دلیل کسری مستمرترازپرداخت ها یا عرضه ی سفته بازانه ی آن برای تحصیل سود، رو به کاهش نهاده باشدراپول ضعیفمی نامند.

دولت ها در نگهداری چنین پولی به عنوانذخایرارزی خود بی میلی نشان می دهند. مثلاً تضعیفلیره استرلینگدر سال 1976میلادی و در پیآن، بی میلی دیگر دولت ها برای نگهداری این پول موجب پیدایش بحران استرلینگ شد ولذا دولت انگلستان با وام گیری ازصندوقبین المللی پول به حمایت از آن برخاست.

پول فرّار

پول فرّاراصطلاحی است برای بیان حرکات و گریز سفتهبازانهسرمایه کهعموماً از پیش بینی تغییراتنرخ ارز،دوری جستن از زیان های جنگ، مالیات های سنگین، مشکلات اقتصاد داخلی،تورمو تغییراتنرخبهره سرچشمه می گیرد. این فعالیت ها باعث تشدیدبی ثباتیمی شوند زیرابه جای تعدیل مشکلاتترازپرداخت ها موجب تشدید آنها می شوند.

دلیل این امر آن است که معمولاًپول فرّار از کشوری که با مشکلات تراز پرداخت ها روبرو است به کشور برخوردار ازمازاد تراز پرداخت ها انتقال می یابد.

پول فعال

برخی از الگوهاینظریه پولی،عرضه پولرا متشکل از دو بخش فرض می کنند: نخستپول فعال، شامل آن ذخایر پولی که به طور سریع در فواصل میان پرداخت هادر گردش اند، و دومپول راکدیعنی آن ذخایر پولی که در جریان پرداخت هایمعمول به کار نمی آیند.

طبقنظریه مقداری پول، تغییراتسرعت گردش پول، تحت شرایطی غیر ازتورم سرکش، به طور عمده از انتقالات میانپول های فعال و راکد ریشه می گیرند و تغییرات نرخ نقل و انتقالات پول، در جریانپرداخت ها به میزان کمتری بر آن اثر می گذارند. در عمل، تمایز میان پول های فعال وراکد روشن نیست، چون «فعال بودن» پول مسئله ای نسبی است. لیکن برای مقاصد عملی،پولفعال اغلب به عنوانپولرایج به علاوهسپرده هایحساب جاریدربانک تعریفمی شود.

پول قوی

پولی که آزادانه قابل تبدیل بهطلا یاپول دیگر کشورها بوده وتقاضا برای آن درسطح بین المللی پیوسته بیش ازعرضه باشد راپولقویمی نامند.

چنین وضعیتی زمانی روی می دهد که تقاضای جهانی برایکالاهای صادراتی یک کشور وسیعاً رو به ازدیاد گذارند. به عبارتی دیگر هنگامی کهبرخی کشورها در برابر یک کشور دچار کسریترازپرداخت ها شوند پول کشور مزبور به یک پول قوی و کمیاب تبدیل می شود. دلارآمریکا پس ازجنگ جهانی دومبهعنوان یکپول قویمطرح بوده است .

عرضه پول

به مقدار پول موجود در اقتصاد هر کشورعرضه پولاطلاقمی شود. در حقیقت تعریف دقیقی برای عرضه پول وجود ندارد. خصیصه ی اصلیپول آن است که عموماً بهعنوان یک وسیله پرداخت پذیرفته شده باشد، لیکن این ویژگی نمی تواند تعریف جامعی ازعرضه واقعی پول به دست دهد. از آنجا کهاسکناس وسکهوسایل پذیرفته شده پرداخت محسوب میشوند، لذا بی شک بخشی از عرضه پول را تشکیل می دهند. افزون بر این،سپرده دیدارینزد بانک ها هم، که باچک قابلبرداشت هستند و در تسویه بدهی به کار می آیند، خود بخشی از عرضه پول به شمار میروند. این دو جزء روی همرفته تعریف محدودی از عرضه پول به دست می دهند.

هرگاهحساب سپردهرا نیز به این مجموعه بیفزاییم،آنگاه معنای گسترده تری به عرضه ی پول داده می شود. کنترل عرضه پول که به طرق مختلفصورت می گیرد مهمترین رکنسیاستپولی دولت ها به شمار می رود و اهمیت بسیاری در ایجاد و تداوم رونق ها ورکودهای اقتصادی دارد.