کبالت،عنصرشیمیایی است که با نشان Co وعدداتمی 27 درجدولتناوبی قرار دارد.
کبالت و ترکیبات آن در دوران باستان شناخته شد که برای آبی کردنرنگ شیشه از آنها استفاده میکردند. "George Brand" به خاطر کشف کبالت شهرتیافت. تاریخ کشف این عنصر در منابع مختلف ، متفاوت است، اما این کشف بین سالهای 1730 و 1737 اتفاق افتاده است. او موفق به اثبات این نکته شد که منبع رنگ آبیشیشهها کبالت است. قبلا" بیسموت همراه کبالت را عامل رنگ آبی شیشههامیدانستند.
در خلال قرن نوزدهم ، کبالت آبی (80 -70% کبالت جهان ) در Blaafarvaerket در نروژ ، به رهبری صنعتگر پروسی "Benjamin Wegner" تولیدشد. "John Livingood" و "Glenn Seaborg" در سال 1938 کبالت 60 را کشفکردند. کلمه کبالت از واژه آلمانی kobalt یا kobold ، به معنی روح شیطان گرفته شدهاست. این نام را کارگران معدن بهعلت سمی و دردسرساز بودن این عنصر برای آن انتخابکردند. ( کبالت سایر عناصر معدن را آلوده و کم عیار میکرد. (
کبالت ، بصورت فلز آزاد وجود ندارد و عموما" بهصورت سنگ معدن یافتمیشود. کبالت معمولا" بهتنهایی استخراج نمیشود و بهعنوان محصول جانبی فعالیتهایاستخراج مس و نیکل بدست میآید.
سنگمعدنهای اصلی کبالت عبارتند از: کبالتیت ، اریتریت ، گلائوکودوت و اسکوترودیت. عمدهترین تولید کنندگان کبالت در جهان ، چین ، زامبیا ، روسیه و استرالیا هستند.
بهعلت وجود حالتهای اکسیداسیون مختلف ، تعداد زیادی از ترکیباتکبالت وجود دارد. هر دو اکسید در دمای پایین ، ضدفرومغناطیس میباشند؛ CaO ، Co3O4 .
کبالت ، عنصر فرومغناطیس سختی است که دارای رنگ خاکستریبراقی میباشد.دمای کوری آن ، K1388 با ممنتم بور 6/1 – 7/1 در هراتم است. این عنصر اغلب بانیکل همراه است و هر دوی آنها از اجزای مشخص فلز شهاب سنگی میباشند. پستانداران ،نیازمند مقدار بسیار کمی از نمکهای کبالت هستند. کبالت 60 که ایزوتوپ رادیواکتیو ومصنوعی کبالت است، یک ردیاب رادیواکتیو مهم و عامل معالج سرطان بهشمار میآید. نفوذ پذیری نسبی کبالت ، دو سوم آهن است. کبالت ، فلزی عموما" دارای مخلوطی از دوساختار شکل بلورین fcc و hcp با دمای انتقال fcc --> hcp K722 میباشد. حالاتاکسیداسیون عادی کبالت ، شامل 2+ و3+ است، گرچه 1+ نیز دیده شده است.
|
||||||
عمومی |
||||||
نام, علامت اختصاری, شماره |
Cobalt, Co, 27 |
|||||
گروه شیمیایی |
فلز انتقالی |
|||||
گروه, تناوب, بلوک |
9 , 4 , d |
|||||
جرم حجمی, سختی |
8900 kg/m3, 5.0 |
|||||
رنگ |
فلزی با ته مایه خاکستری |
|||||
خواص اتمی |
||||||
وزن اتمی |
1 E-_ kg |
|||||
شعاع اتمی calc. |
1 E-_ m |
|||||
شعاع کووالانسی |
126 pm |
|||||
شعاع واندروالس |
n/a pm |
|||||
Ar]3d74s2] |
||||||
-eبازای هرسطح انرژی |
2, 8, 15, 2 |
|||||
درجه اکسیداسیون (اکسید) |
2,3 (آمفوتریک) |
|||||
ساختار کریستالی |
شش گوش |
|||||
خواص فیزیکی |
||||||
جامد (فرومغناطیس) |
||||||
نقطه ذوب |
1768 K (2723 °F) |
|||||
نقطه جوش |
3200 K (5301 °F) |
|||||
حجم مولی |
6.67 ((scientific notation|ש»10-6 m3/mol |
|||||
گرمای تبخیر |
376.5 kJ/mol |
|||||
گرمای هم جوشی |
16.19 kJ/mol |
|||||
175 Pa at 1768 K |
||||||
سرعت صوت |
4720 m/s at 293.15 K |
|||||
متفرقه |
||||||
) |
1.88)درجه پائولینگ( |
|||||
ظرفیت گرمایی ویژه |
420 J/kg*K |
|||||
رسانائی الکتریکی |
17.2 106/m اهم |
|||||
رسانائی گرمایی |
100 W/m*K |
|||||
1st پتانسیل یونیزاسیون |
760.4 kJ/mol |
|||||
2nd پتانسیل یونیزاسیو.ن |
1648 kJ/mol |
|||||
3rd پتانسیل یونیزاسیون |
3232 kJ/mol |
|||||
4th پتانسیل یونیزاسیون |
4950 kJ/mol |
|||||
پایدارترین ایزوتوپها |
||||||
واحدهای SI & STP استفاده شده ، مگر آنکه ذکر شده باشد. |
وفور طبیعی |
نیمه عمر |
DM |
DE MeV |
DP |
|
56Co |
{syn.} |
77.27 روز |
e capture |
4.566 |
56Fe |
57Co |
{syn.} |
271.79 روز |
e capture |
0.836 |
57Fe |
58Co |
{syn.} |
70.86روز |
e capture |
2.307 |
58Fe |
59Co |
100% |
Co با 32 نوترون پایدار است |
|||
60Co |
{syn.} |
5.2714 سال |
β- |
2.824 |
60Ni |
کبالت 60 ( Co-60) ، فلزی رادیواکتیو است که درپرتودرمانی کاربرد دارد. کبالت 60 دو اشعه X و گاما با انرژیهای 1.17MeV و 1.33MeV تولید میکند. منبع کبالت 60 تقریبا" به قطر 2 سانتیمتر است که نتیجه آن ، تشکیل یکنیم سایه هندسی است که لبه میدان تشعشع را نامشخص میکند. از ویژگیهای بد این فلز، تولید مقدار کمی غبار رقیق است که باعث بروز مشکلاتی در حفاظت مقابل اشعهمیگردد.
منبع کبالت 60 تقریبا" برای 5 سال مفید است، اما بعد از این مدت همبسیار رادیواکتیو میباشد و بنابراین دستگاههای کبالت در جوامع غربی که لیناکسمتداول است، کمتر مورد استفاده قرار میگیرند. اولین دستگاه کبالت 60 درمانی ( بمبکبالت ) برای اولین درکاناداساخته شد و نیز برای اولین بار در همانجا مورداستفاده قرار گرفت. در واقع اولین دستگاه در مرکز سرطانیSaskatoonبه نمایشدر آمده است.
مقادیر کم کبالت برای بسیاری از موجودات زنده از جمله انسان، حیاتی است. وجـــــــــــــــــود 0.3 تا 0.13 قسمت در میلیون کبالت در خاک برایسلامتی حیوانات علفخوار مفید است. این عنصر ، جزء اصلی ویتامین کبالامین یاویتامین B-12 میباشد.
کبالت ، بصورت طبیعی دارای 1 ایزوتوپ پایدار ( 59- Co) میباشد.22 رادیوایزوتوپ نیز شناخته شده که پایدارترین آنها Co-60 با نیمه عمر 5,2714 سال ، CO-57 با نیمه عمر 271,79 روز ، Co-56 با نیمه عمر 77,27 روز و Co-58 با نیمه عمر 70,86 روز هستند. مابقی ایزوتوپهای رادیواکتیو ، دارای نیمه عمری کمتراز 18 ساعت هستند که اکثریت آنها نیمه عمری کمتر از 1 ثانیه دارند. این عنصر همچنیندارای 4 حالت برانگیختگی است که تمامی آنها نیمه عمری کمتر از 15 دقیقهدارند.
ایزوتوپهای کبالت از نظر وزن اتمی ، بین 50amu و amu 73 قرار دارند. حالت فروپاشی اصلی قبل از فراوانترین ایزوتوپ پایدار 59-Co ، الکترون گیری و حالتاصلی بعد از آن کاهش بتا میباشد.محصول فروپاشی اصلی پیش از 59-Co ایزوتوپهای عنصر 26 (آهن) و محصولات اصلی بعد از آن ایزوتوپهای عنصر 28 (نیکل) میباشند.
فلز کبالت پودر شده ،خطر آتش سوزیبه همراهدارد. بهتر است همه ترکیبات کبالت راسمیدر نظر گرفت، مگر اینکه خلاف آنثابـت شده باشد. احتمالا"بیشتر ترکیبات کبالت خیلی زهرآگین نیستند. کبالت 60 ،ارسال کننده اشعه گامای قوی است، لذا تماس با این نوع کبالت خطر ابتلا بهسرطانرا ایجاد میکند. بلع کبالت 60 منجر به ورود مقداری کبالت درونبافتهای بدن میشود که بهکندی از بدن خارج میشود.
کبالت 60 در مقابلههایاتمی ، عاملی خطرساز است، چون ارسالهای نوترونی مقداری از آهن را به این ایزوتوپرادیواکتیو تبدیل میکند. بعضی طراحیهای تسلیحات اتمی ، عمدا" به گونه ای میباشدکه میزان کبالت 60 را که بعنوان ذرات رادیواکتیو پراکنده میشوند، افزایش دهند. گاهی اوقات آنها را بمب کثیف یا بمب کبالت مینامند. خطر در مواقع غیر از جنگ اتمی، استفاده نادرست ( یا سرقت ) از واحدهای رادیوتراپاتیک پزشکی است.
کادمیم
کادمیمعنصرشیمیایی است که درجدولتناوبی با نشان Cd وعدداتمی 48 قرار گرفته است. کادمیم عنصری نسبتا" کمیاب ، نرم ، رنگ سفید مایل بهآبی وفلز انتقالیسمی می باشدکه در سنگ معدنروی وجود داشته و در باطریها به مقدار زیادی مورد استفاده قرار می گیرد.
کادمیوم عنصری فلزی نرم به رنگ سفید مایل به آبی است کهبراحتی با چاقو بریده می شود .این عنصر در سال 1817 توسط Fredrich Stromeyer دانشمند آلمانی کشف گردید . در بسیاری از موارد مانند روی عمل می کند. این عنصر بهعنوان محصول فرعی از تسویه روی بدست می آید . کادمیوم و ترکیبات آن بسیار سمی هستند .
Stromeyer این عنصر را به صورت ناخالص از کربنات روی به دست آورد. کادمیوم در مقیاس کوچک در نهشته های روی مثل سولفات روی ZnS یافت می شود. سولفیدکادمیوم تنها کانی است که کادمیوم از آن به دست می آید. بیشتر کادمیوم تولید شده ازنهشته های سرب و روی و مس است. بیشتر خصوصیات این عنصر شبیه روی است. در سال 1927کنفرانس بین المللی وزن و اندازه گیری میزان طیف خطی کادمیوم را 164.13 طول موجاعلام کرد.
کادمیوم یکی از عناصر دارای نقطه ذوب پایین در آلیاژها به شمار میرود. از این عنصر برای آبکاری الکتریکی استفاده می شود که در این روش حدود 60 درصدکادمیوم استفاده می شود. همچنین از این عنصر برای لحیم کاری و پیلهای استاندارد E.M.F، باتری های نیکل – کادمیوم و کنترل شکافت هسته ای استفاده می شود. ترکیباتکادمیوم در فسفرهای تلویزیون های رنگی و سیاه سفید و فسفرهای سبز و آبی برایتیوپهای تلویزیون رنگی کاربرد دارد. از ترکیب سولفید کادمیوم برای ساخت رنگدانه زرداستفاده می شود. کادمیوم و ترکیبات محلول آن سمی هستند.
قیمت کادمیوم با خلوصبالا در بازار 12 دلار در یک پوند است.
به علت خصوصیات سمی که این عنصر داردکارگران معدن در معرض گاز خطرناک قرار دارند. در موقع لحیم کاری نقره به علت اینکهدارای مقداری کادمیوم است باید دقت لازم را به عمل آورد تا با پوست دست نبایدبرخورد داشته باشد. پرتودهی کادمیوم از 0.01 mg/m3 تجاوز نمی کند. پرتودهی گازاکسید کادمیوم از 0.05 mg/m3 تجاوز نمی کند. و ماکزیمم غلظت آن نباید از 0.05 mg/m3 تجاوز کند.
ساختار بلوريعنصر کاديوم
کادمیمفلز دو ظرفیتی است نرم ، چکش خوار ، انعطاف پذیر و به رنگ سفید مایل به آبی که با چاقوبه راحتی بریده می شود.این عنصر از بسیاری جهات شبیهروی است اما کادمیم ترکیبات پیچیده بیشتری بوجود می آورد.
معمولی ترینحالت اکسیداسیونکادمیم 2+ می باشد ، گرچهنمونه های کمیابی از 1+ نیز می توان پیدا کرد.
تقریبا" سه چهارم کادمیم درباطریهااستفاده می گردد( بخصوص باطریهای Ni-Cd) و بیشتر یک سوم باقی مانده عمدتا" جهت رنگها،پوششها ، آبکاری و بعنوان مواد ثبات بخش درپلاستیکها بکار می رود.
کاربردهای دیگر :
کادمیم ( لاتین cadmia ،یونانی kadmeia به معنیکالامین) در سال 1817 درآلمان توسط Friedrich Stromeyer کشفشد.او این عنصر جدید را درون یک ناخالصیدرکربنات رویپیدا کرد( کالامین) و برای مدت 100 سال تنها تولید کننده مهم این فلز باقی ماند.این فلز به همان واژه لاتینکالامین نامگذاری شد چون آنرا در ترکیب روی یافته بودند. Stromeyer متوجه شد بعضیاز نمونه های ناخالص کالامین هنگام حرارت تغییر رنگ می دهند اما کالامین خالصاینگونه نیست.
گرچه کادیم وترکیبات آن به شدت سمی هستند ،از سال 1907 British Pharmaceutical Codex اعلام می داردکهیدید کادیمبعنوانداروییبرای معالجه ورم مفاصل ، سل غددلنفاوی و سرمازدگی مورد استفاده قرار می گرفته است.
در سال 1927کنفرانس بین المللی اوزان و مقادیر،متررا با توجه به یک خط طیف کادیم قرمزدوباره تعریف نمود.(یعنی : طول موجهای 164.13،553،1=m1)این تعریف اکنون تغییریافته( به krypton نگاه کنید)
سنگهای معدن که حاوی کادمیم می باشند کمیاب بوده و در صورتیافت شدن به مقادیر خیلی کم وجود دارند . CdS) Greenockite ) ، تنهاکانی مهم کادیم ، تقریبا همیشه به ZnS) sphalerite ) متصل است.درنتیجه کادمیمعمدتا" بعنوان یک محصول جانبی از استخراج ، خالص سازی و تصفیهسولفیداوره حاصل از سنگ معدن روی ، و بهمیزان کمترسرب ومس تولید می شود.
مقدار کمی از کادمیم (تقریبا" 10% مصرف )از منابع ثانویه- که عمدتا" از خاکه حاصلازبازیافت تکه هایآهن وفولاد است- بدست می آید.تولید درآمریکااز سال 1907 آغاز گردید اما بعد ازوضعیت زندگی استاد درجنگ جهانی اولبود کهاین عنصر کاربرد فراوانی پیدا کرد.
کادمیم بطورطبیعی شامل 6ایزوتوپ پایداراست. 27ایزوتوپ پرتوزا(radioisotopes )شناخته شدهکه پایدارترین آنها Cd-113 بانیمه عمر 7/7 کوادریلیون سال،109 Cd- بانیمه عمر6/426 روز و Cd-115 با نیمه عمر 46/53 ساعت می باشد.مابقی ایزوتوپهایرادیو اکتیودارای نیمه عمری کمتر از 5/2ساعت بوده که اکثر آنها نیمه عمرشان کمتر از 5 دقیقه است.این عنصر دارای 8ایزومر هسته ای «meta state) است که پایدار ترینشان Cdm-113 ( با نیم عمر 14.1 سال) ، Cdm-115 (با نیم عمر 44.6 روز) و Cdm-117 ( با نیمه عمر 3.36 ساعت) می باشد.
ایزوتوپهای کادمیم از نظروزن اتمیدر بازه از واحد Cd-97» amu ) ، تا Cd-138) amu129.934 ) قراردارند. حالتفروپاشی اتمیبلافاصله ، پیش از دومینایزوتوپ پایدار فراوان ، Cd-12 ،الکترونگیری و حالت بلافاصله بعدی ،کاهش بتامی باشد .محصول فروپاشیاصلی قبل از Cd-112 ، عنصر 47 «نقره) و محصول بعد از آن عنصر 49 ( ایندیم) است.
هشدارهــــــــا
کادمیم از معدود عناصریاست که هیچگونه نقش ساختاری در بدنانسانندارد.این عنصر و محلول ترکیبات آنحتی به میزان بسیار کم ،سمیهستند و در اندامها ومحیطزیست ،ذخیرهمی شوند.
استنشاق گرده های کادمیمبه سرعت دردستگاهتنفسی وکلیهها ایجاد مشکلاتی می کند که می توانند کشنده باشند ( اغلب ازنارسائی کلیوی). خوردن هر مقدار قابل ملاحظهای ازکادمیم موجب مسمومیت سریعکبد وکلیه ها می گردد.ترکیباتی که محتوی کادمیم هستند نیزتاریخچه نظردهید
وفور طبیعی |
نیمه عمر |
DM |
DE MeV |
DP |
|
188Cd |
0.89% |
Cd با60 نوترون پایدار است |
|||
109Cd |
{syn.} |
462.6 d |
0.214 |
109Ag |
|
110Cd |
12.49% |
Cd با62 نوترون پایدار است |
|||
111Cd |
12.8% |
Cd با 63 نوترون پایدار است |
|||
112Cd |
24.13% |
Cd با 64 نوترون پایدار است |
|||
113Cd |
{syn.} |
7.7 E15 y |
β- |
0.316 |
113In |
113Cdm |
{syn.} |
14.1 y |
β- |
0.580 |
113In |
114Cd |
28.73% |
Cd با 66 نوترون پایدار است |
|||
116Cd |
7.49% |
Cd با 68 نوترون پایدار است |
|
||||||
عمومی |
||||||
نام, علامت اختصاری, شماره |
Cadmium, Cd, 48 |
|||||
گروه شیمیایی |
فلز انتقالی |
|||||
گروه, تناوب, بلوک |
12, 5 , d |
|||||
جرم حجمی, سختی |
8650 kg/m3, 2 |
|||||
خاکستری نقره ای فلزی |
||||||
خواص اتمی |
||||||
وزن اتمی |
112.411 amu |
|||||
شعاعاتمی (calc.) |
155 «161» pm |
|||||
شعاع کووالانسی |
148 pm |
|||||
شعاع وندروالس |
158 pm |
|||||
ساختار الکترونی |
Kr]4d10 5s2] |
|||||
-eبازای هرسطح انرژی |
2, 8, 18, 18, 2 |
|||||
درجه اکسیداسیون«اکسید) |
2 «بازملایم) |
|||||
ساختار کریستالی |
شش گوش |
|||||
خواص فیزیکی |
||||||
Solid _) |
||||||
نقطه ذوب |
594.22 K (609.93 °F) |
|||||
نقطه جوش |
1040 K (1413 °F) |
|||||
حجم مولی |
13.00 ש»10-6 ««متر مکعب برمول |
|||||
100 kJ/mol |
||||||
گرمای هم جوشی |
6.192 kJ/mol |
|||||
14.8 Pa at 597 K |
||||||
سرعت صوت |
2310 m/s at 293.15 K |
|||||
متفرقه |
||||||
1.69 «درجه پائولینگ) |
||||||
ظرفیت گرمایی ویژه |
233 J/«kg*K) |
|||||
رسانائی الکتریکی |
13.8 106/m اهم |
|||||
رسانائی گرمایی |
96.8 W/«m*K) |
|||||
867.8 kJ/mol |
||||||
2nd پتانسیل یونیزاسیون |
1631.4 kJ/mol |
|||||
3rd پتانسیل یونیزاسیون |
3616 kJ/mol |
|||||
پایدارترین ایزوتوپها |
||||||
واحدهایSI& STP استفاده شده مگر آنکه ذکر شدهباشد. |