مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

فهرست مطالب

مقدمه..

تاریخچه دوره قاجار 

هنرهای دوره قاجار .

نقاشی قهوه خانه ای

پارچه بافی :

نقاشی قهوه خانه ای

هنر گچ بری

هنر خوشنویسی

بری :

چوب .

معماری 

فلز کاری

حجاری 

جواهر سازی

پیکر نگاری درباری: 

قالی بافی

چرم سازی 

جعبه سازی

بته جقه چیست ؟

بته جقه در دوره هخامنشیان

بته جقه در هنر اشکانیان

بته جقه در دوره ساسانیان ، .............................................................

بته جقه در دوره صفویه .....................................................................

بته جه در دوره افشار .........................................................................

بته جقه در دوره زندیه ........................................................................

نقش بته جقه در دوره قاجار ..............................................................

بته ها از نظر نحوه ی قرار گرفتن در کنار یکدیگر به صورتهای گوناگونی در می آید:

تکنیک اجرایی ........................................................................................

کاربرد بته جقه در ترمه ..................................................................

کاربرد بته جقه در طرح قالی ..........................................................

کاربرد بته جقه در چاپ سنتی .......................................................

کاربرد بته جقه در دوره دوزیهای سنتی .....................................

بته جقه در قالی بافی .......................................................................

استفاده از بته جقه در تپه دوزی در کرمان .................................

نقوش در پته دوزی :..................................................................................

ردودوزی ..........................................................................................

کاربرد بته جقه در هنرهای دوره قاجار :.....................................

بته در قالی بافی :.......................................................................................

قالیچه های کوچک و لچکها :............................................................

نتیجه گیری :.......................................................................................

منابع و مآخذ......................................................................................

 

مقدمه

یکی از گرانبهاترین وقدیمی ترین میراث به جامانده ازگذشتگان و هنر آنها نقوش سنتی است. نقوشی که ریشه در دل فرهنگ ما دارد که با قلب تاریخ تبدهتا به امرزو به زندگی ادامه داده یکی از این نقوش بته جقه است این نقش در اکثر هنرهای سنتی ایران استفاده می شد ولی در این دوره دوره ای معاصر به علت شکاف عمیقی که میان طرفهای سنتی و هنرمندان معاصر افتاد دیگر چون گذشته نقش مایه های جاوید وسنتی را نداشته اما برخی هنرندانبومی وابستگی عمیقی از نظر فرهنگی و اقتصادی به هنرهای جاوید و سنتی داشتند سبک و هنر خود را در این دوره متلاطم حفظ کرده اند باشد که یک بار دیگر هنرمندان خود را در یابند وهراصیل ایرانی را از زیر خروارها خاک دوباره سر برآ رودند و همچن اعصار وقرون طلایی گذشته بدرخشید وباز هم هنرمندان واسنانهایی نیک چون معنی لغوی هنر در این عرصه مهم هنری گام بر دارند اینموضوع را به این خا طرا نتاب کردم چون این طرح برای خودم جانب و زیباست برای همین خواستم برای تمامی کسانی که به نوعی اینطرح را دیدن اما اطلعاتی دربرش ندارند این روژه را اننجام دادم وآن را به طور خلاصه معرفی کنم این پروژه را برای درس روش تحقیق انجام دادم من برای انجام این پروژه به کتابخانه های ، دستغیب روزبهان جهانگردی دانشکده هنر ومعماری و کتابخانه دانشگاه آپادانا مراجعه کردم این روش تحقیق کتابخانه ای بود.

 

 

تاریخچه دوره قاجار :

یکی از سرداران سلحشور طوایف قزلباش که زمام امور کشور رادر دست گرفت نادر قلی افشاربود او تاسال 1143 افاغنه را از ایران بیرون راندوبه تهاجاماتی دستزد که مهمترین آنها فتح دهلی در سال 1152 ه ق بود فتح دهلی با چپاولهای گسترده همراه بود شامل غرات میلیوها پوند جواهارت سلطنتی و تخت طاووس مشهور امپراتوطان گورگکانی هند بود او در سال 1148 ه ق خود را پادشاه خواند ومشهد را پیاخته خود قرا رداد متسافانه نادشاه در اداره امور غیر نظامی فردی نالایق بود به صورت که حتی حامیان و تردیکانش تبا تحمل مالیاتهای سنگین وشیوه های استبدادی وی را نداشتند بنا براین در سال 1160 ه ق موجبات قتل وی را فراهم آورند :[1] ده سال پس از مرگ نادر سردار محلی دیگری به نام کریمخا زند خود را به یکی امرای صفوی نزدیک کرد و به مدارج مهم سیاسی ارتقا یافت برای تحکمی موقعیت خود کریمخان دست طواف بختاریهای ویکی دیگر از تیره هی قزلباش قاجارا از دولت کوتاه کرد بر خلاف نادرشاه کریمخان از مقرش در شراز لشکر کشی و کشور گشایی را در کنار نهاد وبه تقویت دولت در داخل کشور پرداخت هر چند کریمخان بسیاری از نابسمانی ها و خرابی هانی که افاغنه ونادرشاهر ا رتمیم کرد ولی با مرگش در سال 1193 ایران مجددا دستخوش آشوب شد مرگ کریم خان زند وکیل الرعاا اران در سال 1779 موجب بزرو یک دوره اغتشاشات وآشفتگی هایی که به دنبال آن بین اعضا خانواده کریم خان وسای قبایل ویل های هسر شناس از جمله ایل مقتدر و با نفوذ قاجار بر سر فررمانروانیی ایران کشمکش و درگیری بوجود آمد .[2] همزمان با فوت کریم خان آقا محمد خان پس رحن خاق نقجار ازش یراز گریخت و آستر آباد رفت وم شغول پایه رزی حکومت زنده بود حکومت قاجار را مستقر کرد او با استفاده از شرایط مناسب هرج و مرج توانست در سال 1776 میلادی خانواده زندیه را بر انداخت وتمام کشور را زیر سلطه و تحت نفوذ و اقتدار خود آورد

بعد از او همان سال دومین شاهزاده قاجار بنام فتحلی شاه به سلطنت ایران رسید

در سال 1834 محمد قاجار جانشین فحلی شاه شد بعد از مرگ وی مظرف اردین شاه به سلطنت رسید بعد از محمد علی شاه بر مستند آمد آخرین پادشاه قاجار احمد شاه بود[3] .

تهران چاپ دوازدهم ، دانشگاه هنر

 

 

 

 

هنرهای دوره قاجار :

نقاشی قهوه خانه ای

یکی دیگر از شیوه هایی که در زمان قاجار رونق گرفت پرده ها و تابلوهای رنگ و روغن بود که نگار گرانی گمنام به تصویر کشیدند در بارهی اینکه این شیوه از چه زمانی رونق گرفت به درستی نمی توان اظهار نظر کرد زیرا نگارگرانی آن نه نقشااندرباری بودهند که در تذکره ها و تاریخ نامه ها به آنها شاره شد و نه محل کارشان اهمیت داشت یی دیگر از مهترین انگیزه های پدید آمدن نقشه های حماسی ومذهبی نقاشی قهوه خانیه ای رواج روز افزون نقاشی و شاهنامه ای خوانی وکلام گیای ینقالانبوده است هنرمندان پر احساس که تحت تاثیر کلام زیبای نقلان قرار گرفتند وبه تصویر کردن این داستانها همت کردند داستناهایی از مظلومت شهیدان حسین بن علی علیه السلام ر واقع کربلا یان نگاره ها ونگارگران بر پیاه سنتهای نگارگری زمان خود چنان این شوه پا برج ا بودند که نفوذ روز افزون هنر غرب آنان رابه بیراهه کشانید و توانستندشیوه تازه ی در نگار گری دوره قااجر ایجاد کنند نگارگران وهنرنداین که برای نام ونان قلم به دست گرفتند و با تکیه بر ذهن وا حساس خود نقش آفریندند در میان نقشاان قهوه خانه ای نامهایی مانده است نمسید رسول امامی مرشد استاد ست اغلب نگارگرنا ین شیوه استاد علی رضا قولل آغسیدر حسین قولل رکه به حق پسری شایسته بود محمد مدبر دوست و همراه حسین و بسیاری که از شاگردان این هنرمندان بودند.[4]

هنر گچ بری: در ساخت سر ستون ها وسقف ها بخصوص در کاخ های شاهی بسیار کاربرد داشت استفاده از گل و گیاه فتایی وسالمی که نقش های اصیل ایرانی هستند در این گچ بری ها بسیار کاربرد داشت نارنسجتان قوام ، کاخ ارم ، نمونه ای از این آثار می باشند .

قرن اخیر روندتازه یا را نبدال کرد تحولات فرهنگی هنری و سیاسی اجتماعی و فاناری در ایران دردرههای قاجار زمینه س نوآوری متفاوتی در خط شده اند در این دوره با ظهور رزونامه ها مصرف اصلی خوشنویسی ینیک تابت وتکثیر آثار به تدریخ از بن رفت با رواج سیاه مشتق دوره ی تازه ای رواج یافت .

پارچه بافی :

دکتر یاکوب ادوارد پولاک طبیب و معلم فرانسوی که مدت ده سال در زمان ناصرا لدین شاه قاجار در ایران ز بسته است در کتاب خود دربره صنعت و تجارب و همچنین پارچه بافی دردوره قاجاریه چنین نوشته است صنایع ایران را هر چند دول اروپایی نمی توان قیاس کرد اما روی هم رفته این صنعت بی اهمیت هم نیست و قسمت اعظم احتیاجات داخلی را تامین می کند هرگاه در نظر بگیریم که ازجانب دولت کوچکترین اقدامی برای ترویج و ترفیع کار و پیشه انجام نمی گیرد و حتی بر خلاف آن یک نظام نا معقول گرمکی واردات کالای خارجی را به ضرر مصنوعات دالخی مملکت تشویق می کردند و از سوی دیگر در این مملکت جاده ووسایط ارتباطی وجود ندارد ذخیر فلزات در دل خاک مدفوع مانده استو آهن را به قیمت گزاف بایداز خارج وار کرد هرگاه نقای ابزارها و به آسانی از اینکه می بینم باز بعضی از محصولات صنعتی داخلی از عهد رقابت با فرآرده های مشابه خارجی بر می آیند غرق حیرت می شویم زا دوقرن پش از هنگامی که شاردن به ایران آمده کار صنایع ایران پیشرفتی رخ نداده است که بلکه می توان گفت زوال و انحطاط نیز در ارکان آنبرز کرده است در برابر رقبت اروپایان که هر لحظه شدیدتر می شود ساختن بسیاری از اقلام اشیا دیگر صرف نمی کند وفروش مواد خام بیشتر مقرون به صرفه است از طرف دیگر سبب جنگهای داخلی مراکز صنعت مانند اصفهان ویزد وکرمان بخصوص زیاد است صنایع و پیشه ها نیز به هرماه کارگران از بین رفت چه در هیچ کجای دنیا مانند ایران بعضی از شته های صنعت به شهرهای معین بستگی انفکاک ناپذیر ندارد پنبه محصل دالخی تا کمی پشیاز این به کار ساختن منسوجی زمخت ومحکم به نام کرباس می آید که مانند پارچه های خشن کتانی پوشاک طبقه متوسط را تامین می کرد ولی قسمت اعظم آن برای پوشش چادر مصرف می شود.[5]

 

 

عکس شماره 1- از کتاب هشت هزار سال پوشاک اقوام ایرانی

 

نقاشی قهوه خانه ای :

یکی دیگر از شیوه هایی که در زمان قاجار رونق گرفت پردهها و تابلوهای رنگ روغن بود که نگار گرانی گمنام به تصویر کشیدند درباره اینکه این شیوه از چه زمانی رونق گرفته به درستی نمی توان اظهار نظر کرد زیرا نگار گرانی آن نه نقاشان دربای بوده ند که در تذکره ها و تاریخ نامه ها به آنها اشاره شود و نه محل کارشنان اهمیت داشت یکی دیگر از مهمترینی انگیزه های پدید آمدن نقش های حماسی ومذهبی نقشهای قهوه خانه رواج روز افزون نقاشی و شاهنامه خوانی و کلام گیرای نقالان بوده است هنرمندان پر احساس که تحت تاثیر کلام زیبای نقالان قرار گرفتند و به تصویر کردن این داستانها همت کردند . داستانهایی از مظلومیت شهیدان حسین بن علی علیه السلام در واقعه کربلا این نگاره ها و نگارگران بر پایه سنتهای نگارگری زمان خود چنان این شیوه پا برجا بودند که نفوذ روز افزون هنر غرب آنان را به بیراهه نکشانید و توانستند شیوه تازه ای در نگارگری دوره قاجار ایجاد کنند نگارگران و هنرمندانی که برای نام و نان قلم دست گرفتن و با تکیه بر ذهن وا حساس خود نقش و آفریدند در میان نقاشان قهوه خانه ای نا مهایی مانده است نام سید رسول امامی مرشد و استاد است اغلب نگارگران این شیوه استاد علی رضا قوللر آغاسی پدر حسین قوللر که به حق پسری شایسته بود محمد فردوس حسین وبسیاری که از شاگردان این هنرمندان بود.[6]

هنر گچ بری :

در ساخت سر ستون وسقف ها بخصوص در کاخ های شاهی بسیار کاربرد داشت استفاده از گل و گیاه ختایی و اسلمیی که نقش های اصیل ایرانی هستند در این گچ بری ها بسیار کاربرد داشتند نارنجستان قوام ، کاخ ارم ... نمونه ای از این آثار می باشد.

هنر خوشنویسی :

با از دست دادن مصرف اصلی آن یعنی کتابت و مراجعه با نیازهای جامعه مدرن در قرن اخیر روند تازه ای را دنبال کرد تحولات فرهنگی ، هنری و سیاسی اجتماعی ، و فناوری در ایران در دوره های قاجار زمینه ساز نوآوری متفاوتی در خط شده اند ، درا ین دوره با ظهور روزنامه مصرف اصلی خوشنویسی یعنی کتابت و تکثیر آثار به تدریج از بین رفت وبا رواج سیاه مشق دوره ی تازه ای رواج یافت .

چوب بری :

ساختن قایق ، بلم ، کشی کوچک که در غازیان و نبدگز ومحره ( خرمشهر کنونی ) رواج داشتخراطی ویژه ترش صیقل دادن چوب و ساختن ابزاری مانند قلیان ودسته چپق و دسته چکش و مهره و سمار و امثال آن و نجاری برای ساختن انواع در و پنجره و هر گونه آلات و آدارت چوبی

 

معماری :

علیرغیم این که اکثر بناهای مذهبی و مدارس و منازل واماکن عمومی با الهام از شیوه های معماری غربی و با مصالح معمولی تر وعناصر تزیینی و نما سازی غیر ایرانی ساخته می شود اما امروزه غالب این آثار جزو میراث های فهنگی کشور محسوب شده و از جذابیت وزیبای خاص خود برخوردار هستند . در ساختمان های غیر مذهبی تزئینات مختلف کاشی مخصوصا نقاشی های هفت رنگ و با نقوش مینیاتور و نقوش انسانی و حیوانی و گیاهی واغلب با طرح های تزئینی غربی و روحی و یونانی اجرا می شد نقاشی های دیورای و تابلوهای رنگ آمیزی کاشی ها از رنگ های جدید و تند مانند قرمز به وفور استفاده می شد درابنیه ی مذهبی به تزئینات و کاشی کاری ها توجه زیادی شده و چندین گنبد طلایی نیز در شهرهای مخلتف بر روی مساجد و مدارس بنا شده است .

 

فلز کاری :

فلز کاری این دوره مانند ذوب مس ، سرب ، نقره ، طلا و ،آهن تهیه لوازم فلزی زندگی آهنگری ، حلبی سازی، قفل سازی ، چاقو سازی ، شمشیر گری

حجاری

تصاویر فتحلیشاه قاجار بر روی تخته های سنگی در چشمه علی نزدیک تهران که بر روی یکی حجاریهای دوره ساسانی صورت گرفت ودر همان محدوده در قلعه قدیمی ری تصویری حجار شده و همینطور در غار بزرگ طاق بستان کرمانشاه نیز تصویر یو در کنار تصویر باستانی حک شده است .

جواهر سازی

جواهر سازی ویژگی خود را داشت گوشواره های پر کار بلند به شکل هلال ماه یا قطره ی اشک و طلا کاری شده مزین به سنگ های زمرد یاقوت و فیروز و گاهی بامروارید های ریز تزیین می شد برخی از گوشواره ها پشتو روی آن دار دو سطح طلا ونقره که هر دور وی آن مینا کاری شده بود آویزها اغلب به شکل باقوس قطره ی اشک و گاهی نیز به شک بیضی و با ورقه ای از برگ ظریف بود که به سنگ های گوناگون مزین شده بود و بازو بندها و النگوها و خلخال ها نیز باری شاهزداده خانم ها وزنان درباری بسیار پر بکار تر از زنان طبقات پایین تر بود نقاشی های باقی مانده از این دوران و همچنین جواهراتی که شامل گردنبد و دستنبد و انگشتر وغیره در موزه ی جواهرات سلطنتی وجود داشت شاهدی بر این مدعاست از جمله این جواهرات سنجاق ویژه ی نگاهداری روبنده وتاج های الماس مزین به سنگ های گرانبها می باشد زنان طبقات پاین تر یا الیایتی در نقاط مختلف آنرا نیز بنا به موقعیت اجتماعی شان از انواع تزئینات نقره وطلا که شامل دستند و گوشوراره وآویزهای بزرگ کوچک و گردنبند و سنجاق سینه و ابازو بند و خلخال وقلاب های کمر بند و سایر تزئینات برای روی تن پوش که زین به سنگهای عقیقی که مناطق جواهر سازی محلی ویژه ای رایج بود.[7]

 

  

تصویر 2- عکس از کتاب هشت هزار سال پوشاک اقوام ایرانی

 

 

پیکر نگاری درباری:

در زمان فتح علی شاه شرایط تجدید حیات هنر درباری مناسب بود نخستین نقاش باشی در بار قاجار میرزا باب نام داشت که از او چندین رنگ روغنی و تصاویر یک لیوان اشعار فتحلی شاه مربوط به سالهای اولیه سلطنت این شاه برج مانده پیکر نگاری در باری نمایانگر اوج هم آمیزی سنتهای ایرانی واروپایی است که در یک قالب پالایش یافته وشکوهمند این مکتبی است که در «روشهای طبیعت پردازی چکیده نگاری و آذینگر به طرز درخشان با هم سازگار شده اند در یک مکتب پیکر انسان اهمیت اساسی دارد ولی به رقم بهره گیری از اسلوب برجسته نمایی همواره شبیه سازی فرای میثاقهای زیبایی استعماری و جلال ووقار ظاهری می شود غالبا شاه شاهزادگان ورامشگران درباری تنها در برابر روسا تجسم یافته اند سیری تاج ، کلاه ، سلاح ، قالیچه ،مخده نیز نقشدار و فاخر هستند اشیا فرعی چون صراحی و جام و میوه و گلدان وغیره فضای دو بعدی تصویر را پر می کنند مهر علی برجسته ترین نقاش دربار فتحلی شاه به شمار می آید ایشان خصوص در کی شمایل تمام قد محمد حسین اقشتار ابوالقاسم سید میرزا احمد محمد سید میرزا بابا مهر علی علاوه بر پرده نگاری رنگ رغن بکار نقش زیرلاکی و مصور سازی کتاب هم پرداخته اند.[8]

 

 

 

 

تصویر 3- کتاب هشت هزار سال پوشاک اقوام ایرانی

قالی بافی

قالی ها و بافته های دارای این دوره قیاس با تولیدات عهد صفوی از افت چشمگیری در تولید و در طرح و نقش بر خوردار شد ایران در ایرن صنعت همیشه پیشوای دنیا بوده و هیچ یک از کشورهای دیگر نتوانستد با آن رقابت کنند ، بزرگترین مرکز قالی بافی ایران در زمان قاجار به اراک و نواحی اطراف آن بوده است آخرین گلیم بافی به اسم لیلاهان معروف بودکه کرک بلند داشته وغلب در دهستان ارمنی نشین بافته میشد استعمال رنگهای مصنوعی و اشیایی که در دوره قاجار مرسوم گردید ضرر و لطمه بزرگی به شهرت قالیهای ایران در دنیا وارد می آورد خوشختانه استعمال رنگهای جوهری قدغن شده است در سالهای اخیر در زنجان قالی کم بافته می شود از حیث تنوع در نقشه رنگ آمیزی ومهارت در بافتن قالی و قالیچه ایران حتی در دوره قاجاری که صنعترو به پیش رفت بود در دنیا نظیر نداشت قالی خوب ایران مانند قطعه شعر زیبایی است که بافنده آ ن مانند شاعر جمال طبیعت را ترجمه و به صورت شیئی زیبایی در آورده که قشنگ و هم قابل استفاده است.[9]

شکل 4- از کتاب صنایع دستی کهن ایران

 

چرم سازی

پوست دزدی و چرم سازی که در تهران و گرگان و همدان و باختران رواج دشت و مواد اولیه برای کفش دوزی و سراجی و صندوق سازی و تهیه انواع لوازم چرمی و تهیه کلیمجه های پوستی و کلاه پوستی را فراهم ساخت

جعبه سازی

ترویج و کامل نمودن شیوه جعبه سازی و جلد لاکی که از ویژگی های بسیار بارز این دوره اهمیت و همچنین ساخت نوع پایپیه ماشیه جعبه جواهرات، قلب آینه جلدهای لاکی و نقاشی رنگ روغنی در کنار نقاشی قهوه خانه ای که بدلیل زیبای واصالت خود کارشنان را تشویق و ترغیب به چشم پوشی از افول سایر فنون و حرفه ها می نماید این محصولات زیبایی و جلوه بسیار بالای خودافراد غالبا در مجموعه ها وموزه های داخلی و خارجی نگهداری می شوند.

 

بته جقه چیست ؟

جقه یا پرک بته ای است ساخته شده از پر پرندگان که بر بالهای کلاه پادشاه ایران است و آن تغییر یافته سرو سر افکنده است نشانی از ایران وایرانیان و حکایت از راستی و تواضع ایشان است همچنین نوعی طرح تزئینی به شکل پر مرغ که به اشکال مختلف بر روی آثار دوره اسلامی وبخصوص روی پرچه های ترمه وقالیها دیده می شود

جقه : نافه کهنسال ( فرهنگ آنتدراج )

جقه : دهی از دهستانهای بخش هریس شهرستان های اهر در سی و یک هزار گزی باختر هریس و 3500 گزی شهر تبریز که دهستانی معتدل است وشغل اهالی ، زراعت و گله داری و صعت دستی آنها فرشبافی است ( فرهنگ دهخدا )

جقه : تاج ، افسر ، هر چند تاج مانند که به کلاه نصب می کنند ( فهرنگ معین )

جیغه : زیرو مرجع از گوهر که مردان بر سر دستار وکلاه زنان بر چارقد زنند ( فرهنگ نفیسی )

منی لغوی بوته : یک دسته برگ است

ساده ترن شل آن شباهت زیادی به برگ دانه دارد این نقش که نام دیگری تحت عنوان ( سرو مینو سیت ) دارد طبق عقاید باستانی نماد فنا ناپذیری است با وارد کردن که این سرو مربوط به نور ایزد اهورا مزدا است و حتی مربطو به شخص زردتشت است این سرو را زردشت از بهشت آورد و در کاشمر یا کشمیر کاشت .

 

بته جقه در دوره هخامنشیان

بررسی مکر درخت وگل درجای تخت جمشید نشان از علاقه به گل و گیاه در آئین هخامنشیان است سروها اهورا مزدا نخل نماد میترا ونیلوفر نماد آناهیتا در تخت جمشید حجاری شده است و بازگو کننده اعتقادات و احترم آنها به این هدیه اهوارایی می باشد .

هنوز درمکان های مقدس و مذهبی ایران درخت سرو کهنسال را می توان دید درخت به خصوص سرو وهزاران گل وبته که شاید نشان خورشید ( مظهر عظمت و عطوفت باشد به صورت تزئین در هنر و معماری سنتی ایران بسیار دیده می شود ، از جمله دو پلکان بزرگ کاخ آپادانا که رد طرف شمال و مشرق آن قراردارد در یک قسمت آن سپاه جاویدان و قسمت دیگر نمایدگان 23 کشور تابع هخامنشیان را نشان میدهد.

 

 

[1]- کن با ، شیلار ، نقاشی ایران، حسنی ، مهدی ،

[2]- شریف زاده ، سید عبدالحمید ، تاریخ نگار گری در ایران

[3]- گشایش ، فرهاد ، تاریخ هنر

[4]- شریف زاده ، عبدالمجید ، تاریخ نگار گری در ایران

[5]- غیبی ، مهر آسا هشت هزار سال پوشاک اقوام ایرانی

[6]- شریف زاده ، عبدالمجید ، تاریخ نگار د رایران

[7]- غیبی ، مهر آسا هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی

[8]- شریف زاده، عبدالمجید ،تاریخ نگار گری

[9]- حقیقت ، عبدالرفیع ، تاریخ هنر های ملی ، و هنرمندان ایرانی از کمن