مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

فهرست مطالب

عنوان صفحه

خلاصه··· ·· 1

دلایل انتخاب موضوع· · 3

بیان مسئله······ 4

بازنگری منابع ···· 7

هدف کلی تحقیق···· 9

اهداف اختصاصی ·· ··· 9

جامعة مورد بررسی، تعداد و روش نمونه گیری···· 13

خصوصیات شپش کش های مصرفی 14

یافته ها ·· ······ 15

مقایسة اثر شپش کشهای اکتوپار و پرمترین··· ··· 30

بحث و نتیجه گیری······ ·· 33

پیشنهادات و توصیه ها·· ····· 39

مراجع و منابع····· ·· 40

 

 

خلاصه:

بررسي ميزان شيوع الودگي به شپش سر و عوامل همه گيري شناختي آن در دانش آموزان دختر و پسر مدارس ابتدايي شهرستان ورامين و مقايسه اثر درماني شپش كشهاي اكتوپارومترين سال 85-1384.

شپش سر حشره برون انگل خونخوار، دائمي و اختصاصي انسان است و آلودگي به‌آن يكي از مشكلات بهد اشتي جوامع شهري و روستايي در كشورهاي مختلف به شمار مي آيد.

كودكان دبستاني آسيب پذيرترين گروه سني هستند كه از شدت آلودگي به شپش سر برخوردارند و تماس سر با سر شايع ترين و اصلي ترين راه انتقال است.

در بررسي حاضر از 3257 دانش آموز مناطق شهري و روستايي شهرستان ورامين تعداد1794دختر(55%) و 1462 پسر(45%) مدارس ابتدايي (12-6 ساله) از نظر آلودگي به شپش سر مورد آزمايش قرار گرفتند. از دانش آموزان مورد بررسي 167 نفر (2/5%) دچار آلودگي به شپش سر بودند. شيوع آلودگي در دختران (4/96%) و در پسران دانش آموز (6/3%) بود. در گروه سني 9-6 سال‌الودگي 7/43% و در گروه سني 12-9 سال به 3/56% رسيده است. آلودگي در 2850 نفر دانش آموز ايراني (5/87%) و در 405 دانش آموز افغاني (44/12%) بررسي شد. شيوع‌الودگي به شپش سر در نزد دانش آموزان ابتدايي در مناطق شهري 8/4 درصد و در روستاها 6 درصد بود. ميزان آلودگي به شپش سر در دختران دانش آموز با افزايش طول موي سر آنان رشد چشمگيري دارد.

همه دانش آموزان پسر آلوده داراي موي سر كوتاه بودند. در مناطق شهري و روستايي شهرستان ورامين در ارتباط با وضعيت اقتصادي(شغل ) پدران دانش آموزان آلوده، با استفاده از آزمون كاي دو از نظر آماري اختلاف معني داري مشاهده نشد.

از 167 نفر دانش آموزان تحت بررسي، 134 نفر (2/80%) آلودگي صرف به رشك و 33 نفر (8/19%) آلودگي توأماً به رشك و شپش زنده داشتند.

در زمينه ارزيابي تاثير شپش كشهاي مختلف روي شپش سر دانش آموزان دختر و پسر آلوده، تحقيق نشان داد كه شامپو پرمترين(84%)و بيشتر از شامپو اكتوپار روي شپش سر تاثير كشنده دارد.(0001/0).

 

دلائل انتخاب موضوع:

شپش سر بيشتر نزد كودكان 6 تا 11 ساله ديده مي شود و ممكن است از فردي به فرد ديگر انتقال يافته و ضمن تاثير منفي بر بهداشت عمومي منطقه باعث روان پريشي نيز گردد.

با مطرح شدن‌آلودگي به شپش سر در سالهاي اخير كه به عنوان يك معضل بهداشتي در سطح برخي از مدارس دخترانه و پسرانه شهرستان ورامين از سوي مسئولين بهداشت به عنوان اولويت هاي بهداشتي عنوان گرديد:

ضرورت ايجاد مي كند تا جهت بررسي صحت و سقم موضوع اين تحقيق اجرا شود و بر اساس جمع آوري اطلاعات ميزان شيوع آلودگي بر اساس متغيرهاي گوناگون به دست‌آيد.

در حين بررسي آموزشهاي لازم جهت درمان و پيشگيري به مربيان و اولياء دانش آموزان نيز داده شود.

بيان مسئله:

آلودگي به شپش سر، توسط حشره اي به نام شپش سر[1]ايجاد مي شود. اين حشره كه بدون بال و خونخوار و از انگلهاي خارجي و اجباري انسان مي باشد، زندگي آزاد ندارد و داراي رابطه اختصاصي با انسان است، با آنكه شپش بدن ناقل تيفوس، تب خندق و تب راجعه مي باشد، ولي شپش سر بيماري خاصي را به انسان انتقال نمي دهد. شپش سر بالغ 3 تا 4 ميلي متر طول دارد و به رنگ خاكستري و يا سفيد ديده مي شود. در انتهاي هر پا يك ناخن درشت وجود دارد كه براي چسبيدن به موها سازگاري پيدا كرده است. هر دو جنس نر و ماده تمام شپش ها هر سه تا شش ساعت از انسان خونخواري مي كند. طول عمر ماده حدود يكماه است و در اين مدت روزانه 7 تا 10 عدد تخم مي گذارد. آلودگي به شپش سر داراي گستردگي جهاني است و هيچ محدوديت خاصي در ارتباط با سن، جنس، نژاد و وضعيت اقتصادي ميزبان وجود ندارد(گرچه در سياهان امريكا كمتر ديده مي شود) (1و2). بيشترين موارد بروز آلودگي در بچه هاي مدرسه اي اتفاق مي افتد و بيشترين ناحيه‌آلودگي در نواحي پشت گوش و پشت گيجگاهي مي باشد. به طور ميانگين هر ميزبان حامل كمتر از 20 بالغ شپش بالغ است و كمتر از 5 درصد افراد آلوده بيش از 100 شپش بالغ روي سر دارند. شپش سر مي تواند سه روز دور از ميزبان انسان زنده بماند در حالي كه رشك ها بيش از ده روز زنده باقي مي مانند(3).

شپش سر به سادگي به طور مستقيم در جامعه انتشار مي يابد(4) و راه اصلي انتقال آلودگي تماس مستقيم با انسان آلوده مي باشد. ولي از طريق البسه‌آلوده هم انتقال صورت مي گيرد(3) شپش سر مي تواند به وسيله شانه كنده شده و به سر ديگري انتقال پيدا كند .

اگر به طور اتفاقي روي لباس يا پوست شخصي بيفتد مي تواند به طرف سر حركت كند (5) . آلودگي به شپش سر يكي از مشكلات عمده بهداشتي جوامع شهري و روستايي در كشورهاي مختلف به شمار مي آيد شپش سر تقريباً در تمام دنيا به وفور ديده مي شود. نقش شپش را امروزه در مناطق معتدله و سرد از نقطه نظر اذيت و آزار انسان ها قابل مقايسه با مشكلات ناشي از تهاجم پشه در مناطق گرمسير شناخته اند.

اگر چه انواع شپش انسان در هر سه منطقه جغرافيايي گرمسير، سردسير و معتدله ديده مي شود. ولي تصور مي شود شپش در جوامع فقير و متراكم شايع تر است. ولي در مواقع همه گيري همه طبقات اجتماعي، اقتصادي جامعه را فرا مي گيرد. شيوع و آلودگي در جامعه متاثر از كم توجهي و يا بي توجهي افراد به رعايت نكات بهداشتي كه خود معلول پايين بودن سطح فرهنگي بهداشتي، اقتصادي جامعه است، مي باشد با اين توضيح كه‌آلودگي به شپش سر فقط مختص كشورهاي توسعه نيافته و در حال توسعه (ليبي 6/87%) (6) عربستان سعودي(6/9%) (2) عمان(11%) (8) مالي(7/4%)(7) بلكه كشورهاي پيشرفته نيز شيوع رو به فزوني آن را گزاش مي كنند(فرانسه 7/15%) (9) امريكا 6 تا 12 ميليون نفر در سال (10) وهمچنين بي توجهي نسبت به مصرف شپش كشها[2] جهت درمان، شپش زدايي اعضاء خانواده كه به عنوان كانون اصلي آلودگي به شمار مي آيد.

بلند بودن موي سر، تراكم جمعيت، بروز سوانح طبيعي و غير طبيعي(مانند زلزله و جنگ) ، عدم شناخت كافي از وضعيت زندگي و شكل شناسي مراحل مختلف تكامل اين حشره و تخم آن(رشك)، جدي نگرفتن مسئله مبارزه عليه شپش، دست كم گرفتن اهميت آلودگي انسان به شپش سر به لحاظ عدم انتقال بيماري توسط اين بندپا با اين تذكر كه در هر حال اظهار نظر قطعي پيرامون اين مسئله توجه بيش از پيش ميكروبيولوژيست ها و حشره شناس ها را به اين حشره كوچك طلب مي كند. (9و11و12) و بر اساس بررسي هاي انجام شده در سال 1372 در شهريار (13) در سال 77-1376 در شهرستان اراك(14) كه ميزان‌آلودگي دانش آموزان دختر و پسر مدارس ابتدايي را به ترتيب (24% و 8%) و (88/14% و 26/3%) گزارش كرده اند، ادامه بررسيهاي اپيدميولوژيك در اين زمينه در ساير نقاط كشور نيز ضروري به نظر مي رسد. لذا در اين تحقيق مراجعه به مدارس دخترانه و پسرانه انتخاب شده در مناطق شهري و روستايي شهرستان ورامين شيوع آلودگي به شپش سر را در دختران و پسران تعيين مي نمائيم. نتايج تحقيق حاضر ميتواند ضمن احراز سهمي در تامين اطلاعات مستند بر اساس تحقيقات دانشگاهي جهت تدوين برنامه هاي خدماتي بهداشتي دولت، در تامين سلامت كودكان دانش آموز موثر باشد.

تعريف عملياتي واژه ها:

شپش: حشرات كوچكي هستند با رنگ خاكستري و بدون بال.

تخم(رشك): بيضي شكل و سفيد و داراي يك دريچه مشخص با منافذ متعدد و شبيه يك فلفلدان كوچك به وسيله ماده سيماني يا سمنت به مو محكم مي چسبد. با مشاهده يك تخم در سر آلودگي احراز مي شود.

بازنگري منابع:

آلودگي به شپش سر يك مشكل جهانگير است و در بعضي مناطق به علت شيوع آلودگي بالا از زمره مشكلات اساسي بهداشت محسوب مي شود. از نظر ميزان ابتلاء آلودگي به شپش سر بيشتر از همه نزد كودكان 6 تا 11 ساله مشاهده مي شود كه به اين ترتيب قشر آسيب پذيرتر جامعه به حساب مي آيند. ذيلاً چند گزارش علمي شيوع‌آلودگي به شپش سر در جوامع مختلف اشاره شود. زيني و همكار در سال 1365 تعداد 2260 نفر كودك را در مدارس ابتدايي و مهدهاي كودك بندرچاه بهار از نظر آلودگي به شپش سر و بيماريهاي قارچي سطحي مورد بررسي اپيدميولوژيك قرار دادند.

و از افراد معاينه شده 304 نفر (4/13%) شپش سر داشتند و بيشترين درصد آلودگي در دختران ديده شد(15).

طي بررسي به عمل آمده توسط دكتر بشيري بد از 1921 دانش آموز تحت بررسي، 302 نفر(16%) آلودگي صرفاً به رشك و 83 نفر (4%) آلودگي تواماً به رشك و شپش زنده داشتند(13).

در جورجيا، طي مطالعه اي كه در سال 2001 در مدارس ابتدايي آتالانتا از نظر آلودگي به شپش سر انجام دادند، 1700 دانش آموز مورد معاينه قرار گرفتند.

99 نفر به تخم و شپش سر آلودگي داشتند و 63 نفر دانش آموز فقط به تخم شپش آلودگي داشتند(10). در فرانسه، اپيدميولوژي شپش سر بررسي شد و بيش از 15% كودكان آلوده بودند، آلودگي نسبت به سالهاي 1974 و 1981 پيشرفت نداشت و به نظر مي رسد :

بالا رفتن سطح‌آگاهي خانواده ها به رفع اين مشكل كمك كرده است(9). طي بررسي انجام گرفته در تركيه به وسيله Aydemir- Eletal كه در استانبول و بر روي شپش سر در مدارس ابتدايي انجام گرفت، كودكان سنين بيش از دبستان داراي آلودگي بيشتري بودند. فقر بهداشتي- شرايط اقتصادي اجتماعي ضعيف فقدان آموزشهاي بهداشتي و احتمالاً مقاومت شپش در اين‌آلودگي موثر بود(11). در مطالعه اي كه Wegner-Zetal در مدارس ابتدايي Gdansk و در Sopst Gdynias از نظر آلودگي به شپش سر انجام دادند، 2780 دانش آموز در سنين 15-6 ساله معاينه شدند و 881 نفر (2/3%) به شپش سر‌آلودگي داشتند و اين آلودگي در دختران بيشتر بود. 382 مورد (3/1%) آلودگي مجدد داشتند كه منشأ آلودگي مجدد تعدد اعضاء خانواده و پدر و مادر با سواد ابتدايي بود. بيش از 5% دانش آ«وزان در مدارس ابتدايي و روستايي آلودگي مجدد داشتند. اين بررسي ارتباط بين‌آلودگي به شپش سر و شرايط اقتصادي اجتماعي و بهداشتي خانواده را نشان مي داد(16)،

در نيجريه Ebomayiew بررسي شپش سر را در دانش آموزان مدارس ابتدايي لودوين انجام دادند. 7/3% از 9882 نفر افراد مورد مطالعه آلوده بودند. آلودگي در دختران6/5% و در پسران 1/2 % درصد بود. بالاترين ميزان‌الودگي 4/28% در بين دختراني بود كه از وضعيت اقتصادي، اجتماعي پاييني برخوردار بودند عوامل موثر در آلودگي جمعيت موي بلند، تعداد اعضاء‌خانواده، سن، زندگي در محيط هاي نامناسب و عدم رعايت بهداشت فردي بود(17). در عربستان سعودي مطالعه اي كه Bahamdank et al بر روي تعداد 647 دانش آ«وز پسر در سنين 11-19 سال به عمل آورد 6/9% آلوده به شپش سر بودند. (18) در عمان در مطالعه اي كه W.A.Shakkour در مدارس ابتدايي از نظر آلودگي شپش انجام داد از 2788 نفر دانش آموز معاينه شده 11% آلوده به شپش سر بودند.(8)

هدف كلي تحقيق:

تعيين ميزان شيوع آلودگي به شپش سر و عوامل همه گيري شناختي آن در دانش آموزان دختر و پسر مدارس ابتدايي شهرستان ورامين و مقايسه اثر درماني شپش كشهاي اكتوپار و پرمترين در سال 85-1384.

اهداف اختصاصي:

1-تعيين ميزان شيوع‌آلودگي به شپش سر و عوامل همه گيري شناختي آن در دانش آموزان دختر و پسر مدارس ابتدايي شهرستان ورامين در سال 85-1384 .

2-مقايسه اثر درماني شپش كشهاي اكتوپار و پرمترين.

فرضيات:

اثر درماني شپش كش اكتوپار بهتر از شپش كش پرمترين است.

جامعه مورد بررسی تعداد و روش نمونه گیری

جامعه مورد بررسي : دانش آموزان دختر و پسر مدارس ابتدايي شهرستان ورامين

تعداد وروش نمونه گيري : تعداد 27 دبستان با عنايت به پراكندگي جمعيت مناطق شهري و روستايي ورامين به كمك جداول اعداد تصادفي انتخاب گرديدندو از تعداد 27 مدرسه ابتدايي انتخاب شده 13 مدرسه دخترانه و 14 مدرسه پسرانه(6 مدرسه پسرانه 4 مدرسه دخترانه در مناطق روستايي و 8 مدرسه پسرانه و 9 مدرسه دخترانه در مناطق شهري) قرار گرفتند. تعداد 3257 نفر دانش آموز از بين مدارس انتخاب شده از طريق جداول اعداد تصادفي به عنوان نمونه انتخاب شدند.

روش تحقيق و نحوه اجراي آن:

روش تحقيق:

در مرحله توصيفي Descriptive Study و در مرحله دوم تجربي Experimental از نوع .Cinical randomized

تکنیک تحقیق:

مشاهده Observation و مصاحبه Interviev و معاينه مي باشد.

نحوه اجراي تحقيق:

دانش آموزان كلاس هاي اول تا پنجم دبستانهاي دخترانه و پسرانه در مناطق مختلف شهري و روستايي كه به طور تصادفي انتخاب شده بودند مورد بررسي قرار گرفتند. از دانش آموزان ياد شده اطلاعات زمينه اي و لازم جهت تكميل فرم اطلاعاتي اخذ و سپس به مدت پنج دقيقه نسبت به معاينه و جستجوي شپش سر و يا رشك آن در لابلاي موهاي سر و اطراف گوشها و پشت گردن مبادرت شد. و نتايج در فرم هاي مربوط ثبت گرديد.

بعد از تعيين شيوع‌آلودگي از بين دختران و پسران دانش آموز آلوده به شپش با توجه به محدوديت تهيه شپش كشها، پنجاه نفر به صورت تصادفي انتخاب و به دو گروه درماني تقسيم شدند.

شپش كشها به هر گروه تحت درمان با رعايت دستورالعمل مصرف تجويز شدند. و پس از هفت روز، معاينه باليني روي تمامي دانش آ«وزان گروه هاي تحت درمان صورت گرفت و نتايج در جداول ثبت گرديدند. داده ها با آزمون آماري X2 مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت.

به منظور بالا بودن ميزان دقت و بررسي دانش آموزان از نظر آلودگي به شپش سر و ارزيابي تاثير شپش كشها ترجيحاً مطالعه دانش آموزان توسط شخص محقق انجام پذيرفت.

خصوصيات شپش كشهاي مصرفي.

1_گاما بنزنGamma benzene ياگامگسان Gammexan ياايزومرگاماليندان(Lindane) C6H6Cl6 ، ماده موثره شامپو اکتوپار Ectopar از حشره کشهای کلره سنتیک است که سمیت کمتری نسبت به د.د.ت برای پستانداران خونگرم دارد. خاصیت تجمعی آن در بافت چربی بدن انسان بسیار پایدار بوده و در محیط زیست تجزیه نمی شود این حشره کش مورد تأیید سازمان بهداشت جهانی نبوده و مصارف انسانی آن در بعضی از کشورها ممنوع و کاملاً منسوخ شده است.

2- پرمترینPermethrin شبیه پيرترين طبيعي مي باشد. ماده موثر پودر كوپكس (Coopex) جزو پيراتروئيدها pyrethroide به شمار مي آيد. پيراتروئيدها تركيباتي هستند كه از نظر شيميايي به پيراتروم بسيار نزديك بوده و به صورت سنتيك توليد مي شوند. پرمترين نيز مانند تركيب قبلي نامبرده شده يك حشره كش تماسي است و عليه طيف گسترده اي از بندپايان برون انگل موثر مي باشد. اين تركيب شيميايي با دوام، ارزان قيمت و مورد تاييد سازمان بهداشت جهاني است.

يافته ها:

در مطالعه حاضر تعداد 3257 دانش آموز 1794 دختر(55%) و 1462 پسر (45%) از نظر‌آلودگي به شپش سر مورد بررسي قرار گرفتند از تعداد (167 نفر) 161 نفر دختر دانش آموز (4/96%) و 6 نفر پسر دانش آموز (6/3%) آلوده بودند، با استفاده از آزمون كاي دو با يك درجه آزادي اين اختلاف معني دار مي باشد(0001/0 )(نمودار شماره1).

طيف سني افراد مورد مطالعه بين 12-6 سال بود. در گروه سني 6-9 سال 7/43 درصد آلودگي به شپش سر نزد دانش آموزان مشاهده شد. با بالا رفتن سن در گروه سني 12-9 سال آلودگي به 3/56 درصد رسيده است با انجام آزمون كاي دو (1685/0=p) اختلاف معني دار نمي باشد. (جدول شماره 1)

از 3257 دانش آموز تحت بررسي 2850 نفر ايراني (5/87 %) و 405 نفر افغاني(44/12%) و 2 دانش آموز عراقي (6 درصد) بودند.

آلودگي در دانش آموزان ايراني (9/4%) و در دانش آموزان افغاني(7/6%) مشاهده شد و با استفاده از آزمون كاي دو با يك درجه آزادي اختلاف معني دار نمي باشد(1685/0=p) (نمودار شماره 2).

منطقه مسكوني:

شيوع‌آلودگي به شپش سر نزد دانش آموزان ابتدايي در منطقه شهري شهرستان ورامين8/4% و در روستاهاي شهرستان 6% بود. با استفاده از آزمون كاي دو با يك درجه‌ آزادي اختلاف معني دار نمي باشد.(1896/0=p)

اندازه موي سر:

الف- دختران:

ميزان آلودگي به شپش سر در دختران دانش آموز مدارس ابتدايي شهري و روستايي شهرستان ورامين به ترتيب با موي سر بلند 7/7 درصد و با موي سر متوسط 9/12 درصد و با موي كوتاه 9/7 درصد مي باشد.(نمودار شماره 3).

ب-پسران:

تمامي پسران دانش آموز آلوده به شپش سر داراي موي سر كوتاه بودند و طبعاً اختلافي از نظر ميزان آلودگي در ارتباط با اندازه موي سر نزد آنان وجود ندارد.

وضعيت موي سر:

الف- دختران:

در بررسي آلودگي به شپش سر در دختران دانش آموز با وضعيت موي سر آنان (صاف و مجعد) تفاوتهائي مشاهده نشد.(نمودار شماره 4)

ب-پسران:

ميزان‌الودگي به شپش سر در پسران دانش آموز به طور كلي 6 نفر بود(4/0 درصد) كه همگي با موهاي صاف بودند(جدول 2).

رنگ موي سر:

الف- دختران:

در بررسي آلودگي به شپش سر در دختران دانش آموز از نظر رنگ موي سر آنان (تيره و روشن) تفاوتهائي مشاهده شد كه حاكي از بالا بودن ميزان آلودگي در گروه دختران دانش آموز با رنگ موي سر روشن است(جدول شماره 3).

ب-پسران:

ميزان‌آلودگي به شپش سر در پسران دانش آموز با رنگ موي سر روشن 7/0 درصد و با رنگ موي تيره 52/0 درصد مي باشد.(جدول شماره 4).

از 3257 نفر دانش آموز بررسي شده كليه دانش آموزان آلوده در مدارس عادي- دولتي مشغول به تحصيل بودند و ميزان‌آلودگي (4/5%) بود.(جدول شماره 5)