چکیده

این تحقیق به منظور برآورد وراثت پذیری نتاج از میانگین والدین و همبستگی های فنوتیپی بین نتاج و خویشاوندان پدری و مادری و بین خویشاوندان و برآورد وراثت پذیری از طریق همبستگی های فنوتیپی بین نتاج و خویشاوندان و برادران و خواهران تنی در چهار نژاد کبوتر ایرانی با نامهای:کبود-تیزپر-کوهی وپروازی انجام شد.برای برآورد وراثت پذیری از ضریب تابعیت نتاج از والدین برای صفت وزن زنده استفاده شد.برای برآورد ضریب همبستگی فنوتیپی بین نتاج و خویشاوندان از روش ضریب همبستگی پیرسون استفاده گردید.ضریب همبستگی فنوتیپی برای صفت وزن زنده و وزن لاشه و نیز قطعات لاشه شامل:وزن سینه، پشت، ران، بال و احشاء خوراکی محاسبه شد. نتایج نشان داد که برآورد وراثت پذیری از میانگین والدین برای وزن زنده برای نژادهای کبود، کوهی، تیزپرو پروازی به تفکیک جنس به ترتیب درجنس نر 305/0، 47/0، 55/0و 64/0 در جنس ماده 43/0، 49/0، 63/0و 67/0 برآورد گردید. بالاترین وراثت پذیری درجنس نرمربوط به نژاد پروازی و پایین ترین مربوط به نژاد کبود میباشد . در جنس ماده نیز بالاترین وراثت پذیری مربوط به نژاد پروازی و پایین ترین مربوط به نژاد کبود میباشد.همچنین وراثت پذیری نتاج ( میانگین دو جنس نتاج ) از میانگین والدین مربوط به صفت وزن زنده در سن 30 روزگی در نژادهای فوق با استفاده از تابعیت نتاج از والدین به ترتیب: 42/0، 47/0، 58/0و62/0 برآورد گردید که بالاترین وراثت پذیری برای نژاد پروازی و پایین ترین برای نژاد کبود برآورد گردید.ضرایب همبستگی نیز نشان داد که بین نتاج و خویشاوندان و بین برادران و خواهران تنی در نژادهای فوق در تمامی صفات همبستگی پایینی وجود دارد . برآورد وراثت پذیری از طریق روابط خویشاوندی نشان داد که وراثت پذیری وزن زنده در 30 روزگی در سطح بالایی برآورد گردید. در مورد صفت وزن لاشه و قطعات لاشه در سطح تقریبا متوسط برآورد گردید.

کلید واژه ها:

جوجه کبوتر+روابط خویشاوندی+وراثت پذیری+ همبستگی+تابعیت

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول پیشگفتار

جمعیت جهان در سال 2000 میلادی در حدود 6.4 میلیارد نفر بر آورد شده است . همچنین ميانگين سرعت رشد جمعیت در بین سال های 2000-1990 را 5/2 درصد كه در کشورهای در حال توسعه 2/2 درصد و در کشورهای توسعه یافته 6/0 درصد برآورد کردند ( 15 ) .

با وجود افزایش سرسام آور جمعیت وظیفه اصلی متخصصين کشاورزی و به ویژه علوم دامی تهیه و تولید مواد غذایی جدید به نحو مطلوب با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی و علمی می باشد .

با کمی دقت در مورد تغذیه در کشورهای پیشرفته و مقایسه آن با کشورهای در حال توسعه متوجه می شویم علاوه بر اختلافاتی که در مورد کمیت تغذیه به چشم مي خورد کیفیت مواد غذایی نیز اختلافات فاحشی نشان می دهد. زیرا در کشورهای پیشرفته در سال های اخیر با ارتقاء فرهنگ تغذیه از کمیت غذا کاسته و بر کیفیت آن تأکید بیشتری دارند . از طرف دیگر یکی از معیارهای مهم در تشخیص و تعیین پیشرفت یک کشور میزان مصرف پروتئین سرانه در آن کشور می باشد( 11 ). .طبق آمار موجود رشد خالص و افزایش جمعیت در ایران در حدود 2 درصد در سال می باشد که نرخ بالایی در جهان محسوب می شود و بدین ترتیب سالیانه در حدود یک میلیون نفر به جمعیت کشور اضافه می شود(20). به منظور برنامه ریزی برای افزایش سریع جمعیت لازم است منابع سریع الوصول غذایی در داخل کشور در نظر گرفته شود (9 ).

به دلایل فوق برای رفع نیازهای فوری و احتیاجات آینده نمی توان فقط متکی به افزایش تولید گوشت قرمز در حد مطلوب بود ، زیرا طبق آمار موجود کل ظرفیت مراتع ایران قابلیت تغذیه و سير كردن 35 میلیون واحد دامی را دارد در حالی که در حال حاضر این مراتع مورد استفاده برای بیش از 80 میلیون واحد دامی می باشد . این گونه بهره برداری نامناسب به مرور سبب تخریب و از بین رفتن بیشتر مراتع کشور شده و مراتع را در معرض خطر نابودی کامل قرار میدهد که نتیجه چنین فاجعه ای در آینده کاهش تولید گوشت قرمز در داخل کشور و افزایش واردات گوشت و علوفه خواهد بود ( 9 ).

از طرف دیگر وجود تعداد زیادی واحدهای مرغداری اشباع شده در اکثر مناطق کشور و از طرفی نیاز مبرم مردم به مصرف گوشت سفید ، نیاز کشور را به تولید منابع جدید گوشت سفید بیشتر می کند .

در ایران منابع اصلی تامین کننده پروتئین ،گوشت گوسفند ، گوساله و مرغ می باشد و امروزه خوشبختانه توجه به منابع جدید در دستور کار تولید کنندگان قرار دارد که از جمله می توان به پرورش کبک و بلدرچین و كبوتر گوشتي اشاره نمود .

یکی از پرندگانی که می توان از گوشت آن به عنوان یک منبع پروتئین با ارزش استفاده نمود کبوتر است. در کشور ما تصور درستی از گوشت طیور وجود ندارد و برداشت اول از گوشت طیور فقط مرغ است ، در صورتی که می توان با توجه به شرایط اقلیمی در منطقه با سرمایه گذاری و برنامه ریزی اصولی مبادرت به پرورش سایر پرندگان از جمله کبوتر نمود(11) .

کبوتر به دلیل رشد سریع تر ، سهولت پرورش ، کیفیت بالای گوشت و نیز از طرفی به دلیل کوتاه بودن دوره پرورش آن می تواند در برنامه کاری پرورش دهندگان قرار گیرد ( 18 ).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ج

 

ضرورت ها و اهداف تحقيق

در بسياري از كشورهاي جهان تحقيقات بر روي كبوتر انجام گرديده است. اين پژوهشها چه از نقطه نظر بحث تغذيه و مدیریت پرورش گله و چه از نظر اصلاح نژاد این پرنده تقريباً قابل قبول بوده است . در ايران تحقیقاتی که بر روی کبوتر در سالهای اخیر آغاز شده بيشتر جنبه تغذيه اي داشته است . پژوهش در زمينه اصلاح نژاد جهت افزايش راندمان توليدمثل ، افزايش وزن در دوران پروار انجام نشده است. تحقيق حاضر به اين منظور انجام گرديده است.

اهداف اين آزمایش به شرح ذيل مي باشد :

1 – تعيين وزن 30 روزگي در چهار گروه نژادي به تفكيك جنس.

2 – تابعيت وزن جوجه ها در سن 30 روزگي به تفكيك جنس از ميانگين والدين جهت انتخاب والدين براي توليد نسل بعدي.

3 – بررسی قطعات لاشه جوجه ها در 30 روزگي شامل : وزن لاشه ، سينه ، پشت ، ران ها ، بال ها و احشاء خوراكي.

4 – بررسی قطعات لاشه خويشاوندان پدري و مادري در 30 روزگي شامل وزن لاشه ، سينه ، پشت ، ران ها ، بال ها و احشاء خوراكي.

5 – ميزان همبستگي فنوتیپی وزن پدر و مادر با برادران و خواهران خودشان و برآورد وراثت پذیری صفات مورد مطالعه.

6 – ميزان همبستگي فنوتیپی وزنی و لاشه اي نتاج با خويشاوندان پدري و مادری و برآورد وراثت پذیری صفات مورد مطالعه.

 

 

 

 

 

 

 

 

.

 

 

فصل دوم بررسی منابع

 

1-2- منشاء و اهلی شدن

واژه کبوتر یک واژه اصیل فارسی است که از دو واژه کبو ( آبی ) و تر تشکیل شده است. در لغت نامه دهخدا نام های زیر به این پرنده داده شده است : کفتر ، کبتر ، نامه بر ، عند و فاخته . کبوتر از خانواده پرندگان و زیر خانواده Columbidae و گونه Colamba Livia می باشد (19).

اجداد کبوتران اهلی فعلی ( Rock dove ) کبوتری شبیه « کبوتر حرم » بوده است . در ایران و مصر باستان كبوتر به عنوان سریعترین وسیله پیام رسانی مورد استفاده قرار مي گرفته است(18).

تخمین تاریخ دقیق خو گرفتن کبوتربا انسان و وارد شدن آن به صورت پرنده ای نیمه اهلی در زندگی انسان کار دشواری است . احتمال بسیار قوی وجود دارد که انواع کبوترهای دست آموز و زینتی کنونی نسل بعدی کبوترهای چاهی [1] یا کبوترهای صخره ای[2] باشند . زیرا چنانچه کبوتری دست آموز و یا زینتی را به حال خود گذاریم که بدون اعمال انتخاب و سایر روشهای خالص کردن صفات به طور آزاد آمیزش کنند طبق تجربیات به عمل آمده ظرف چند نسل آمیزش آزاد گردشی به عقب می کنند و مشخصات اجداد خود یعنی کبوتر صخره ای یا کوهی را بروز خواهند داد (40).

استفاده از کبوتر جهت بهره برداری از گوشت سابقه ديرينه دارد ( 46). در ایالات متحده آمریکا در اواسط قرن 19 میلادی تولید گوشت جوجه کبوتر یک ماهه را به ویژه در ایالات جنوبی آن به صورت صنعتی آغاز نمودند . در قرن 19 میلادی این صنعت در کشورهای اروپایی نیز وجود داشته است ( 11). به گزارش سازمان خوار وبار جهاني در سال 2005 توليد گوشت كبوتر در جهان 19958 تن بوده است .در بازارهاي آمريكا ساليانه حدود 2 ميليون جوجه كبوتر به فروش مي رسد ( 11). ولی استفاده از کبوتر جهت بهره برداری از گوشت آن و به عنوان پرنده زینتی یا پرواري یا جهت مصرف دارویی به 2500 سال قبل از میلاد مسیح بر می گردد( 46) .

 

2-2- نژاد ها

1-2-2- نژاد کارنیه[3]

این نژاد از کبوترهای جنوب بلژیک و شمال فرانسه به وجود آمده است . در اوایل قرن بیستم در آمریکا بر روی آن کار شده است . این کبوتران به وزنی در حدود 750-650 گرم می رسند . در کبوترهای جوان آماده ذبح وزن آنان حدود 500 گرم می باشد. فرم سینه طویل تر ، بدون دم و پهن تر ، این نژاد را از شاهی سفید متمایز می کند (16).

 

2-2-2- نژاد مونداین[4]

یکی از قدیمی ترین کبوترهای فرانسه به شمار می آید و وزنی در حدود 900-750 گرم پیدا می کند . کبوتر جوان آماده ذبح آن حدود 600 گرم وزن دارد . این نژاد در رنگهای مختلف ظاهر می شود (16).

3-2-2- نژاد تگزان[5]

این نژاد از آمیختگی نژادهای مونداین و کینگ به وجود می آید . این نژاد یک نژاد گوشتی به حساب می آید که رنگ نرها سفید ، کمی سرخ یا خاکستری و ماده ها سرخ کمرنگ یا خاکستری کمرنگ می باشند(18).

4-2-2- نژاد کینگ[6]

یک نژاد گوشتی آمریکایی است که در قرن نوزدهم میلادی در این کشور از آمیخته گری بین نژادهای مونداین و مالت[7] به وجود آمده است . وزن آن 900 تا 1000 گرم می باشد در نوع سفید آن جوجه های نر ، سفید رنگ با پرهای کوتاه و منقار سفید و ماده ها با پرهای بلندتر و پر پشت تر و حلقه خاکستری بر روی منقار هستند(18).

نوع سفید کبوترهای کانادایی کینگ که از ترکیب کبوتر مودنا[8] با کینگ آمریکایی به وجود آمده اند برای بازارهای استرالیا مناسب می باشند (18).

کبوترهای کینگ کانادایی وقتی با نژادهای دیگر کبوتران ( مانند مودنا ، کینگ آمریکایی و . . . ) آمیزش می کنند سالیانه 12 تا 14 جوجه سفید پوست 350 الی 500 گرمی تولید می کند ( 17).

 

5-2-2- نژاد جانت رانت [9]

كبوتري است گوشتي كه در ايتاليا ، فرانسه ، اسپانيا و آمريكا پرورش داده مي‌شود ، انواع آن بنام نژاد هاي ايتاليايي ، رومي ، اسپانيايي و آمريكايي وجود دارند ، اين كبوتر بيش از دو قرن است كه پرورش داده مي‌شوند . وزن اين نژاد به 1000 گرم مي رسد و در بوجود آمدن نژاد كينگ نقش داشته است (17).

6-2-2- نژاد راندون [10]

منشأ اين نژاد از منطقه خاور ميانه است ، منقار آن كوتاه و شاهپرهاي دم و بال بسيار بلند هستند . اين پرنده دو واريته دارد ، اولي راندون مصري يا راندون قاهره و دومي راندون سوريه است . راندون سوري كوچكتر از واريته مصري بوده و بهتر پرواز مي كند . فاصله دو سر بال در حالت باز شده در نژاد راندون به 80 سانتيمتر مي‌رسد(17).

 

 

7-2-2- نژاد نان[11]

نژادي است فرانسوي با هيكلي بزرگ كه از آميخته گري نژاد هاي رومي و مونداين به وجود آمده است . وزن اين نژاد به بيشتر از 800 گرم نيز مي‌رسد از خصوصيات ظاهري آن چشمان سفيد ، مردمك سياه و كاكلی است كه به رنگهاي سرخ ، زرد ، سياه ، سفيد و ابلق ديده مي شود (16).

8-2-2- نژاد لينس [12]

نژادي است گوشتي كه منشأ آن كشور لهستان است . وزن آن 600 گرم و طول آن 40 سانتيمتر است . پرهاي سر و دم تيره رنگ است كه به سمت زير شكم روشن تر مي شود . بالها به رنگ روشنتر با دوخط انتهايي بر روي بال است(17).

9-2-2- نژاد داماشن[13]

نژادي است بسيار قديمي كه منشأ آن از خاور ميانه و كشور سوريه ( دمشق ) است كه در قرن 17 ميلادي شناخته شده است . از خصوصيات ظاهري اين پرنده وجود حلقه سياه دور چشمان و دو خط تيره رنگ بر روي بالهاست وجزو نژاد هاي متوسط است(21) . سرگرد ، نوك ظريف و هيكلي هارمونيك از خصوصيات اين نژاد است . ماهيچه سينه با توجه به ريخت شناسي پرنده ، قوي و برجسته و خصوصيات لاشه، زيباييی و بازار پسندي خاصي به آن اعطا مي كند . توانائي جنسي خوب و عموماً زاد آوري مطلوبي دارد . همانگونه كه از نامش پيداست قدرت پرواز بسيار بالايي دارد. عموماً بين پرورش دهندگان كبوتري كه زمان بيشتري پرواز كند ارزش بالاتري دارد . سويه هاي اين نژاد زياد و معمولاً در مناطق مختلف نامهای محلي گوناگوني دارند . وزن زنده پرنده نر و ماده بالغ ، بين 300 تا 400 گرم در نوسان است (16).

 

3-2- اهداف پرورش کبوتر

1 -3-2– مصرف گوشت جوجه کبوتر

گوشت جوجه کبوتر خوشمزه و خوش طعم است و می تواند در کنار سایر گوشتها در تغذیه انسان به کار رود

اصطلاح جوجه کبوتر به کبوتری اطلاق می شود که مدت 28 الی 30 روز از تولدش گذشته باشد . جوجه در این موقع 360 الی 680 گرم وزن دارد و برای تهیه غذا مناسب می باشد . جوجه های پروار شده به نحو محسوسی بیش از کبوتران بالغ پروتئین قابل هضم و جذب داشته و در عین حال پروتوپلاسم مایع بیشتری دارند و از لحاظ ویتامین B و فسفر از والدین خود غنی تر می باشند (13).

 

 

 

2-3-2– تامین کود مزارع

کود کبوتر از کودهای غنی از ازت می باشد که می توان در کود پاشی مزارع سبزی ، میوه و باغ گل از آن استفاده کرد . به طور متوسط هر کبوتر محبوس در قفس سالیانه حدود 5 کیلوگرم کود توليد كرده و اگر آزاد باشد 5/2 کیلوگرم کود تولید می کند (13).

یکی از دلایل ساخت کبوترخانه ها مخصوصا در استانهاي جنوبي ایران جمع آوری و بهره برداری از کود با ارزش این پرنده است . کود کبوترها حاوی مقدار قابل توجهی ازت می باشد هر کیلو کود کبوتر حاوی 48 گرم ازت خالص می باشد (18) . علاوه بر آن گاز ناشی از کود کبوتر در خاک مانند نماتد كشهاي شیمیایی گونه هايي از این آفت را از بین می برد (18).

 

جدول شماره 1-2- تجزیه شیمایی کود کبوتر ( 18) .

ماده خشک	پروتیئن خام	ازت	الیاف خام	خاکستر خام	چربی خام	انرژی خام	کلسیم	فسفر
8/95	6/28	58/4	2/13	2/20	1/0	3411	3/3	35/0

 

3-3-2- نامه رساني

اين هدف در گذشته هاي دور يكي از اهداف اساسي پرورش كبوترها بوده است و پادشاهان ، شاهزادگان ،‌اميران و فرماندهان نامه هاي خويش را به كمك كبوترهاي نامه بر مي فرستادند(13) .

4-3-2- مسابقه و سرگرمي

حس جهت يابي در كبوتر ، بسيار قوي است و به كمك اين حس پرنده مي تواند جهت و محل آشيانه خود را از فرسنگها مسافت تعيين نمايد و به سوي آن پرواز كند؛ به خصوص كبوترهاي قاصد و نامه بر كه نسبتا ازاندام قوي تري نيز نسبت به انواع ديگر برخوردارند و اندوخته هاي بدن شان نيز نسبت به همنوعان خود بيشتر است . كبوتر نامه بر در مدت پيمودن فاصله بين نقطه پرواز تا آشيانه كه گاهي تا چند روز طول می کشد از اندوخته هاي بدن استفاده مي كند و تا آنجا كه در توان دارد به سوي لانه پرواز مي كند(13).

 

 

 

 

4-2- پرورش و نگهداری

پرورش جوجه کبوتر در زمینه اقتصادي از ایالات متحده جایی که پرورش کبوترها ( کینگ[14] و کاریناکس[15] ) در آنجا توسعه یافت شروع شد .کبوتر اغلب به لحاظ زیبایی و پرواز پرورش داده می شود و به همین جهت گران ترین کبوتران آنهایی هستند که می توانند بهتر پرواز کنند . حال اگر اصلاح نژاد بر اساس وزن و تولید گوشت بنا شود ، خود به خود یک کبوتر گوشتی تولید شده و جهت پرورش به سمت تولید گوشت و تولید این کبوتران هدایت می شوند (6).

پرورش کبوتر نه تنها مشکل نیست بلکه در ضمن سادگی ، با صرفه نیز می باشد . زیرا اولا کبوتر مانند مرغ و بوقلمون به آسانی بیمار نمی شود و ثانیا تهیه دان کبوتر آسان است و مانند مرغ دارای فرمولهای پیچیده و مشکل نیست(19).

کبوترها پس از جفت گیری تا 5 سال تخم گذاری مطلوبی دارند و پس از تولد جوجه هایشان از آنها نگهداری می کنند و جوجه هایی که تولید می کند ظرف مدت یک ماه پروار خواهند شد و قابل فروش می باشند(18) .

جهت تکثیر و تولید جوجه کبوتر احتیاجی به ماشین جوجه کشی یا دستگاههای پرورش جوجه نیست بلکه خود والدین تمام این کارها را با مقدار دانه ای کمتر از 40 کیلوگرم در سال برای هر جفت می توان انجام داد (18).

به ازای هر 10 جفت پرنده پرورشی نیاز به 6 متر مربع فضا می باشد و به میزان 5 فوت مربع برای هر جفت فضا نیاز می باشد تا پرندگان به راحتی تغذیه کنند . بهترین جعبه های لانه دارای عرض 60 سانتی متر و ارتفاع 40 سانتی متر و عمق 40 سانتی متر می باشند (25 ) .

سیستم تغذیه آب به روش نیپل برای پرورش کبوتران توصیه نمی شود زیرا کبوتران باید منقار خود را داخل آب فرو کنند و بهتر است آبشخورها در نزدیک منطقه پرواز قرار داشته باشد ( 25).

پس از جفت گیری در روز اول کبوتر ماده یک تخم می گذارد و روز دوم بدون تخم گذاری و روز سوم نیز یک تخم دیگر گذاشته می شود .

بر عکس سایر ماکیان کبوتران زندگی کاملا منوگامی داشته و در سن 5 تا 7 ماهگی به بلوغ جنسی می رسند . هر چه مقدار وزن آنها سنگین تر باشد به همان نسبت دیرتر بالغ می شوند . بعد از اینکه کبوتر ماده با نری جفت گیری نمود تقریبا 44-40 ساعت پس از زمان جفت گیری اولین تخم گذاشته می شود ( 34).

تخم کبوترها حدود 20 گرم وزن دارد و نسبت زرده به وزن تخم 19 درصد می باشدکه از سایر گونه های طیور کمتر است (18).پس از 18-17 روز جوجه ها از تخم خارج شده و به ندرت هر دو جوجه با هم متولد می شوند . فاصله زمانی بین تولد دو جوجه اغلب 24-12 ساعت می باشد . در 5-4 روز اول تولد غذای جوجه ها را شیرابه چینه دان تشکیل می دهد که این شیرابه بسیار مغذی بوده و توسط سلول های چین خورده چینه دان ترشح می شود و تولید آن نیز توسط هورمون پرولاکتین کنترل می شود . معمولا از روز پنجم به بعد تغذیه جوجه ها مخلوط با غذایی که پدر و مادر استفاده می کنند آغاز می شود. تغذیه جوجه ها به صورت دهان به دهان تا سن 30 روزگی جوجه ادامه پیدا می کند . (18).

معمولا کبوترها در هر فاز فعال تخم گذاری دو عدد تخم می گذارند و در هر سال هشت فاز فعال تخم گذاری وجود دارد فاصله بین فازهای فعال در پاییز و زمستان 45 روز و در بهار و اوایل تابستان 30 روز می باشد (18).

ارزش پرورش یک جفت جوجه کبوتر بستگی به کبوترهایی دارد که آنها را پرورش می دهند . ثابت شده است کبوترهایی كه دارای وزن بالایی در سن دوره پروار بوده اند ، الزاماً جوجه های آنها این شرایط را نداشته است بلکه شرایط دیگری از جمله : شرایط نگهداری ، تغذیه ، آب و هوا و به خصوص شرایط پدر و مادر از نظر رسیدگی به جوجه ها در وزن دوره پروار تاثیر داشته است (25).

همچنین اين شرایط در مورد جوجه هایی که مادران آنها تولید تخم بالایی داشته اند نيز ثابت شده است .

بخاری (2002 ) ثابت کرد کبوترهایی که مادران آنها تولید تخم بالایی داشته اند جوجه هایشان دارای این شرایط تخم گذاری نبوده اند(25).

جوجه ها 28 تا 30 روز پس از تولد قابل فروش می باشند که این بهترین زمان برای ذبح جوجه ها می باشد و بیشتر رستوران ها خواستار جوجه هایی با متوسط وزن بین 350 تا 400 گرم می باشند ( 29و33).

افت پس از کشتار در کبوتر حدود 20 الی 25 درصد وزن زنده می باشد و در گوشت آماده طبخ افت استخوان کبوتر کمتر از گوشت سایر ماکیان است (18).

دوره نگهداری کبوتران پرورشی جهت توليد جوجه به طور متوسط 5 سال بوده و معمولا در سال های دوم و سوم بیشترین تولید را داشته که از سال پنجم در حد چشمگیری کاهش می یابد . بخاری (2003) تولید 15-12 قطعه جوجه را مناسب و بین 20-16 قطعه را جزء بسیار خوب به شمار می آورند (25).نژادهای مناسب که ویژگی های زیر را داشته باشند جزء نژادی خوب پرورش محسوب می شوند ( 25).

الف ) بارور هستند و سالیانه بین 12 الی 16 جوجه تولید می کنند .

ب ) جوجه های فربه و چاق که رشد خوبی داشته باشند تولید می کنند .

ج ) در برابر بیماری ها مقاومت خوب و طبیعی از خود نشان می دهند .

5-2- محاسن پرورش کبوتر

1-5-2- پرورش آسان

کبوترها در پرورش جوجه های خود نقش زیادی دارند به همین دلیل پرورش کبوتر نسبت به سایر طیور آسان تر می باشد(18).

 

2-5-2- عدم رقابت تغذیه ای با انسان

در تغذیه کبوتر می توان از دانه هایی استفاده نمود که در تغذیه انسان کاربردی ندارد مانند : دانه سورگوم، قره ماش ، گاودانه به مقدار زیاد ( در حدود 60-50 درصد در جیره)(18)..

3-5-2- مصرف کمتر سوخت فسیلی

کبوترها در دماهای 15-10 درجه سانتی گراد به راحتی زاد و ولد می کنند(18) .

4-5-2- تولید مستمر

کبوترهای مولد را می توان تا 5 سال نگهداری نمود و از آنها بصورت مستمر و مطلوب جوجه گرفت در مقابل، مرغ های مادر را حداکثر تا 2 سال می توان نگهداری کرد و پس از آن صرفه اقتصادی نخواهند داشت(18) .

6-2- تغذیه کبوتر

1-6-2- تغذیه کبوتر بالغ

تغذیه کبوتر در مراحل مختلف زندگی این پرنده و اهداف گوناگون پرورش دهنده از نقطه نظر مواد مغذی متغیر است . به عنوان مثال تغذیه کبوتران نا بالغ با كبوتران بالغ که در مراحل پرورش جوجه های خود هستند و یا کبوترانی که با اهداف پرواز نگهداری می شوند فرق دارند . کبوتران بالغ در تغذیه سخت گیر نیستند ولی در میان دانه ها بهترین را انتخاب می کنند ( 16 ) .

کبوتران بالغ ( بدون جوجه ) عموما جیره ای با حدود5/13 درصد پروتئین ، 65 درصد کربوهیدارات ، 5/3 درصد فیبر خام و 3 درصد چربی نیاز دارند (43 ).

جدول NRC پیشنهاداتی برای تغذیه کبوتران ارائه نموده است . مؤلفین زیادی حدود احتیاجات کبوتر را زمانی که بدون جوجه و یا درحال پرورش آن هستند توصيه کرده اند . جدول شماره 2-2- جیره پیشنهادی برای کبوتران بالغ ، هنگامی که در حال پرورش جوجه هستند را نشان می دهد . این جیره حاوی 8/18 درصد پروتئین خام می باشد (46 ).

یکی از مهمترین مواد مغذی در بحث پرورش ، میزان انرژی و پروتیئن جیره می باشد که در این زمينه مطالعات تقریبا خوبی انجام گرفته است .

سطوح مختلف انرژی و پروتئين (بین 18و20 درصد) بر طول چرخه تخم گذاری ، تولید سالیانه ، وزن تخم و تولد جوجه ها از تخم و مرگ و میر آنها تاثیری نداشت (36و50) .

میزان پروتئین خام 12 تا 18 درصد و انرژی متابولیسمی در حدود 12 مگا ژول بر کیلوگرم برای تولید مثل پیشنهاد می شود ( 52 ) .

کبوتران با توجه به منبع انرژی از چربی ها بهتر از کربوهیدارات ها استفاده می کنند (52) .

 

 

 

 

 

جدول شماره 2- 2- جیره پیشنهادی برای کبوتران پرورش دهنده جوجه(52).

ردیف	مواد مورد استفاده	درصد
1	ذرت	5/35
2	گندم	5/20
3	سویا	21
4	آفتابگردان	8/9
5	پودر یونجه	2/2
6	چربی	2
7	شکر	5/1
8	کربنات کلسیم	2
9	فسفات بی کلسیک	2/2
10	نمک	3/0
11	اوگیلو المنت ها	2/0
12	مکمل ویتامین	8/0
13	بنتونيت	2

 

بوچر ^[16] ( 1985 ) اعلام کرد رژیم غذایی پروتئین 14 درصد در خوراک کبوتران برای تولید جوجه هایی با وزن مناسب كافي می باشد (26).

عموما وقتی کبوتران به صورت دستی تغذیه می شوند ، دوبار در روز و در هر بار به مدت نیم ساعت مورد تغذیه قرار می گیرند(26).

مصرف خوراک در فصول سرد سال و زمانی که در حال پرورش جوجه هستند بیشتر است . علاوه بر دانه ،کبوتران به مواد معدني و ویتامین و سنگريزه نياز دارند . از آنجایی که دانه ها در مقابل نیاز کبوتران مقدار کمتری مواد معدني دارند ، در اختیار قرار دادن این مواد به صورت دائم برای این پرنده ضروری است . افزودن ویتامین A و مکمل ريبوفلاوين تولید مثل کبوتران را افزایش می دهد ( 46 ) .

 

 

2-6-2- تغذیه جوجه کبوتر[17]

جوجه کبوترها در روزهای اولیه پس از تولد بسیار ناتوانند و تا چندین روز چشمان آنها بسته است . در این روزها والدین منقار آنها را در منقار خود گرفته و از طریق دهان به دهان ماده اي مغذي به نام شیر کبوتر را كه تحت تاثیر هورمون پرولاکتین از دیوار چینه دان ترشح می شود به آنها می خورانند ( 16 ).

شیر کبوتر معمولا تا 12 روز توسط والدین ترشح می شود . این ماده تا 5 روز به صورت خالص غذای اصلی جوجه کبوتر ها است که اگر به آنها نرسد تلف می شوند(16). .

جوجه ها بسیار پرخور هستند و دائم از والدین درخواست غذا می کنند و چنانچه پرورش کبوتر در قفس صورت گیرد یکی از منافع آن تعقیب والدین توسط جوجه ها در سنین پس از سه هفتگی است که باعث تعذیه بیشتر و چاق شدن بهتر جوجه ها می شود (16).

گریمينگر[18] ( 1996 ) نشان داد که رژیم غذایی کبوتران با 5/16درصد پروتئین در مقایسه با رژیم غذایی 7/14 درصد پروتئین ، منتج به وزن بیشتر جوجه ها در 30 روزگی خواهد شد (32 ) .

باافزایش پروتیین جیره غذایی وزن جوجه های از شیر گرفته افزایش می یابد (35) .

جیره غذایی با 10درصد پروتئین نیاز حیوان را فراهم نمی کند . همانطور که رژیم غذایی با 20 درصد پروتئين نتایج چشمگیری در تغییرات وزن جوجه ها در 30 روزگی ایجاد نمی کند (36) .

ملگ[19] و هورن[20] ( 1999 ) گزارش دادند که خصوصیات کشتاری جوجه کبوتر های نژاد تگزان به سن و جنس وابسته است. در این نژاد وزن لاشه نسبت به وزن زنده تاسن 40 روزگی به صورت معني داري افزایش می یابد ( 41) .

ملگ و همکاران ( 1999 ) گزارش دادند که افزایش مقدار پروتئین جیره باعث افزایش وزن جوجه ها و کاهش ضریب تبدیل آنها می شود ( 35) .

سالس[21] و همکاران ( 2003 ) گزارش دادند که افزایش پروتئین خام جیره باعث افزایش وزن جوجه کبوترها از 502 گرم به 5/532گرم در 30 روزگی می شود . مقدار گوشت لاشه به خصوص سینه که 8/24الی 5/27 درصد وزن لاشه را شامل مي شود ، در جوجه هایی که والدین آنها با مقدار بیشتری پروتئین تغذیه شده بودند افزایش یافت ( 46 ).

طبق یک تحقیق جدید نرخ رشد جوجه کبوتر ( 1466/0 گرم الی 195 /0گرم در روز) و در مقایسه با دیگر گونه های اصلی ماکیان ( 045/0گرم در روز)و بلدرچین ( 077/0 الی 097/0 گرم در روز) بیشتر است این نرخ رشد در نتیجه مصرف شیر کبوتر که توسط هر دو والد در پاسخ به ترشح پرولاکتین از هیپوفیز توسط دیواره چینه دان تولید می شود به دست می آید(46).

 

7-2- شیر کبوتر[22]

شیر کبوتر یا شیره چینه دان ماده مغذی ارزشمندی است که رشد سریع جوجه ها را تضمین می کند. به کمک این ماده است که نرخ رشد جوجه های کبوتر از تمامي انواع طيور بالاتر می رود . جوجه کبوتر با وزن تولد حدود 15 الی 20 گرم در مدت یک ماه به وزنی برابر با 400 گرم و یا حتی بیشتر می رسد . شیر کبوتر تا 10 الی 12 روز پس از تولد جوجه ها حتي بیشتر ، از دیوار چینه دان ترشح می شود(24) .

شیر کبوتر شامل 12 ـ 9 درصد پروتئین 11 ـ 9 درصد چربی ، 5/1 ـ 9/0درصد کربوهیدارت ، 1/1 ـ 8/0 درصد خاکستر ، 12/0 ـ 11/0 درصد نیتروژن غیر پروتیئنی و محتوی 8/6ـ 6/5کلیو كالري انرژی می باشد . چربی های اصلی شیر کبوتر ، چربی های خنثی[23] ( 4/8 ـ 8/7درصد ) می باشند . چربی هاي فرعی شامل گليكوليپيد[24] ( 6/1 ـ 9/0 درصد ) و فسفوليپيد[25] ( 4/1 ـ 5/0 درصد ) و کلسترول[26] ( 6/0 ـ 5/0 درصد ) می باشد( 47) .

جوجه هايي كه از شیر کبوتر تغذیه می کنند در سه روز هفته اول پس از بیرون آمدن از تخم وزن بدن آنها تا 22 برابر افزایش می یابد( 47 ) .

واحدهای اصلی تشکیل دهنده مواد معدنی در شیر کبوتر به ترتیب شامل P>Ca>K>Na>Mg و عناصر کم مصرف شامل Fe>Zn>Mn>Cu می باشد ( 48) .

 

جدول شماره 3-2- ماكرو وميكروالمانهاي موجود در شیر کبوتر (mg/kg) ( 48).

روز ترشح	K	Na	Ca	P	Mg	Zn	Fe	CU	Mn
اول	1316	1564	1756	1619	236	139.9	26.9	2.8	10.6
دوم	1567	1538	1992	1822	285	54.1	33.6	1.9	13.7
سوم	1703	1533	2469	2100	335	47.5	39.7	1.6	15.6
چهارم	1585	1402	2885	1897	379	42.7	48.8	2.1	22.6
پنجم	1606	1281	2787	1960	371	57.1	50.2	2.5	22.1
ششم	1652	1179	3407	1939	456	47.2	60.8	2.1	28.3
هفتم	1799	1124	3653	2065	505	51.3	64.1	2.8	32
هشتم	1626	980	3419	1905	476	46.9	61.6	2.6	30.2
نهم	1716	876	3534	2019	525	51.6	66	2.8	30.6
دهم	1916	958	3277	1855	519	51	60.6	2.8	29.7

 

 

 

 

8-2-گوشت کبوتر

هر 100 گرم گوشت جوجه کبوتر دارای 390 کالری انرژی می باشد. هر جوجه دارای 124 تا 186 گرم پروتوپلاسم مایع می باشد (33). گوشت جوجه کبوتر برای دردهای مزمن شکم – بیماریهای عصبی – سل و تقویت جنسی مفید می باشد (33). از ارزشمندترین قسمتهای جوجه ، سینه آن است که شامل گوشت تیره بسیار ظریف و ترد است (17). گوشت جوجه کبوتران جوان که هرگز فرصت بکار انداختن ماهیچه اش را نداشته است ، دارای سطح پایینی از بافت پیوندی که به نام کلاژن شناخته شده، می باشد زیرا کلاژن بیشترین سهم را در سفتی گوشت دارد (29). گوشت سينه جوجه جوان بر خلاف گوشت دیگر گونه ماکیان دارای مقدار چربی درون ماهیچه ای بالاتری است که این امر خود سبب بالا رفتن میزان تردی و طعم گوشت می شود (18).

بکارگیری رژیم غذایی مکمل خاص که شامل چربی به همراه اسیدهای چرب می باشد این امکان را به پرورش دهنده می دهد تا طعم و مزه گوشت را تحت تأثیر قرار دهد (29).

آخرین اطلاعات بدست آمده از بخش تحقیقاتی اوتاوا نشان می دهد در مقایسه با گوشت دیگر حیوانات اهلی ، گوشت جوجه کبوتر دارای مقدار غنی از آهن و اسید های چرب مفید می باشد .

مقدار اسید لینولئیک [27] و اسید آراشیدونیک[28] دو مورد از بهترین اسید های چرب با حلقه های اشباع نشده که بدن انسان قادر به تولید آن نیست تا چهار برابر بیشتر از دیگر حیوانات اهلی و ماکیان است (29).

میزان کلسترول موجود در گوشت جوجه کبوتر علارقم میزان بالای چربی ، اساساً به اندازه دیگر فرآورده های حیوانی نمی باشد (29).

جوجه کبوتر ها دارای چهار عنصر مهم لستین [29]برای سیستم عصبی ، فسفر [30] برای مغز ، پروتوپلاسم [31] برای مغز و اعصاب و پروتئین [32] برای ترمیم سلولهای بدن می باشد(32).

کلسیم گوشت کبوتر نسبت به دیگر پرندگان بیشتر می باشد و به همین جهت برای کودکان و رشد و نمو آنان مفید می باشد (18).

 

 

 

 

 

 

جدول شماره 4-2- مقایسه بین کلسترول جوجه کبوتر با دیگر مواد پروتئینی (29)

 

میزان کلسترول در 100 گرم نمونه	نوع مواد
90	(گوشت سینه)جوجه کبوتر
4/89	(گوشت سبک) جوجه
1/94	گوشت خوک
1/94	گوشت گوساله
2/498	تخم مرغ

 

جدول شماره 5-2- آنالیز اجزای گوشت جوجه کبوتر(25)

 

گوشت	فیبر (گرم )	چربی (گرم )	پروتئین (گرم)	انرژی (کیلوکالری)	آب (%)	خاکستر (گرم)
قابل خوردن پوست و گوشت فقط گوشت گوشت سبک(غیر از پوست) اعضای خوراکی	0 0 0 0 2/1	1/22 8/23 5/7 2/4 2/7	6/18 5/18 5/17 7/20 8/19	279 294 142 125 154	58 6/56 8/72 74 8/69	5/1 4/1 2/1 2/1 2

 

 

جدول شماره6-2-مقایسه میان گوشت جوجه کبوتر و دیگر حیوانات (25)

انواع گوشت دام	اسید لینولئیک (گرم)	لیزین (گرم)	چربی (گرم)	پروتئین (گرم)	رطوبت	اسید آراشیدونیک(گرم)
جوجه کبوتر	62/0	91/1	32/4	8/21	8/72	14/0
جوجه	17/0	96/1	24/1	1/23	8/74	04/0
ماهی آزاد	38/0	96/1	56/8	3/21	2/70	09/0
خوک	22/0	07/2	47/2	21	8/74	03/0
گوساله	26/0	73/1	10/7	8/20	8/68	04/0

 

 

جدول شماره7-2- قطعات لاشه جوجه کبوترمعمولی در سن یک ماهگی(16)

ردیف	عنوان قطعه	وزن (گرم)	درصد از کل لاشه
1	سینه	94	6/37
2	پشت و گردن	75	30
3	ران ها	34	6/13
4	بالها	47	8/18
5	احشاء خوراکی	23	ـ

 

 

جدول شماره 8-2- درصد راندمان لاشه در کبوتران گوشتی نسبت به وزن زنده ( 11)

قطعات با ارزش ( درصد نسبت به لاشه ) سینه 42-38 ران 16-15 جمع 58-53

قطعات کم ارزش ( درصد نسبت به لاشه ) بال 20-18 گردن 8-7 پشت 18-19 جمع 47-43

قطعات خوراکی بطن جگر 9/3 سنگدان 7/2 قلب 4/1 جمع 8

سهم قسمت های مختلف نسبت به لاشه گوشت سینه 28 گوشت ران 10 جمع استخوان 19 جمع پوست 14 چربی شکمی 1/1

درصد راندمان لاشه نسبت به وزن زنده 72

 

 

 

 

جدول شماره 9-2- تاثیرات سن و جنس بر روی وزن بدن و قطعات لاشه در نژاد تگزان (41)

Lsd (p<5%)	سن و جنس						ويژگي
	50 روزگي		40 روزگي		30 روزگي
	ماده	نر	ماده	نر	ماده	نر
33/0	523	554	505	558	510	525	وزن زنده (گرم)
31/0	460	495	451	482	455	465	وزن بدن ، بدون خون و پر (گرم)
5/0	2/6	7/6	5/5	9/5	6	5/5	قلب (گرم)
7/2	1/13	1/15	7/10	7/11	1/10	2/12	كبد (گرم)
1/1	9/6	7/6	2/11	8/11	9/1	8/7	سنگدان (گرم)
1	11	5/12	9/9	7/10	2/11	3/11	پا (گرم)
8/1	5/19	9/19	8/21	2/20	7/17	7/17	سر (گرم)
4	7/25	2/26	5/32	8/32	2/21	1/22	گردن (گرم)
8/23	5/344	5/371	331	4/362	8/322	4/346	لاشه آماده طبخ (گرم)
5/2	9/65	1/67	6/65	3/67	2/63	1/66	گوشت آماده پخت (گرم)

 

 

 

 

 

 

 

 

شاکری ترکیبات گوشت جوجه کبوتران نر وماده ایرانی و گرمینگر[33] ترکیبات گوشت جوجه کبوترهای گوشتی را به قرار جدول زیر گزارش کردند.(11و32).

جدول شماره 10-2- ترکیبات گوشت جوجه کبوتران ایرانی و خارجی

	جوجه کبوترهای ایرانی نر	جوجه کبوترهای ایرانی ماده	جوجه کبوترهای گوشتی خارجی
ماده خشک (%)	22/27	88/26	30-28
پروتئین خام (%)	01/76	71/76	79-77
چربی خام (%)	75/11	97/9	13-11
خاکستر (%)	92/4	81/4	4
کلسیم (%)	13/0	19/0	3/0
فسفر (%)	83/0	81/0	9/0-8/0

 

9-2-نحوه برآورد پارامترهای ژنتیکی و فنوتیپی و اثر عوامل محیطی

برای انجام برنامه های اصلاح نژادی موفقیت آمیز ، اطلاع و شناخت کامل از خصوصیات ژنتیکی و فنوتیپی لازم می باشد .آنچه در این میان مهم می باشد دستیابی به برآورد پارامترهای ژنتیکی است ، چرا که پارامترهای ژنتیکی در برنامه های اصلاح نژادی برای تعیین روش انتخاب ، تعيين نوع و روش تلاقی و پیش بینی تولید حیوان در طول یک نسل یا دوره های مختلف تولید کار برد فراوان دارند ( 1). از جمله بهترین معیار های ژنتیکی مورد مطالعه در تحقیقات ژنتیکی ، وراثت پذیری و همبستگی های مربوط به صفات مختلف حیوان می باشد . واریانس فنوتیپی () یا تفاوت های موجود در بین حیوانات مختلف برای یک صفت خاص ، حاصل جمع واریانس های ژنتیکی و محیطی می باشد . البته این موضوع در حالتی صادق است که اثر متقابل بین ژنتیک و محیط صفر یا ناچیز باشد . تظاهر فنوتیپی صفات مختلف در حیوانات تحت تاثیر عوامل محیطی و ژنتیکی قرار دارد . ممکن است شرایط محیطی و مديريت هاي متفاوت تاثیرات مختلفی روی ژنوتیپ های مختلف داشته باشند که در آن صورت اثر متقابل بین ژنوتیپ و محیط وجود دارد . اثر متقابل بین ژنوتیپ و محیط از نظر انتخاب در اصلاح نژاد دام دارای اهمیت بسیار است (14).

10-2- همبستگی[34]

كوواريانس بین دو متغیر نشان دهنده نحوه تغییرات دو متغیر تصادفی در ارتباط با یکدیگر است.

مقدار ضریب همبستگی بین 1- و 1 می باشد . هر چه همبستگی به یک نزدیکتر باشد میزان مطابقت بین دو صفت بیشتر است (12) .

پرورش دهندگان حیوانات اهلی برای ایجاد تغییر در میزان تولید نسل آینده اقدام به انتخاب دامهای برتر گله خود می نماید . همبستگی بین صفات از عواملی است که هنگام انتخاب افراد برتر برای چندین صفت کاربرد زیادی دارد . به ویژه زمانی که اندازه گیری صفات با دقت بالا مقدور نبوده و یا مستلزم هزینه های زیادی باشد ( 3 ) . همبستگی معياري بدون واحد است که میزان ارتباط دو جفت یا دو متغیر را بیان می کند و بیانگر این نکته است که تغییرات یک صفت در یک برنامه انتخابی چه نوسانی بر روی صفت دیگر ایجاد می کند (5و28).

در اصلاح دام همبستگی به شکل همبستگي ژنوتيپي و محیطی دیده می شود . همبستگی فتوتیپی ( r_P ) بین دو صفت کمی مقدار ارتباط مشاهده شده بین دو صفت است که ممکن است علت ژنتیکی ، محيطي و يا ترکیبی از هر دو عامل باشد ( 2 ) .

بطور کلی همبستگی ژنتیکی نسبت كواريانس ژنتیکی بین دو صفت بر حاصل ضرب انحراف معيار ارزش ارثي آن صفات می باشد و بیانگر وابستگی صفات به این عوامل ژنتیکی یا ژن هاست . همبستگی محیطی بین دو صفت همبستگی اثرات محیطی برای دو صفت است و از مجموع عوامل محیطی و نیز ژنتیکی غیر افزایشی که تأثير مثبت یا منفی روی هر دو صفت دارند تشکیل شده است (5و12).

1-10-2- تعریف همبستگی فنوتیپی و ژنتیکی بین دو صفت

اگر فنوتیپ افراد را در یک جمعیت از نظر دو صفت اندازه گیری کرده و همبستگی بین افراد را از نظر این دو صفت تخمین بزنیم همبستگی فنوتیپی دو صفت بدست می آید.همبستگی فنوتیپی بطور کلی نتیجه اثرات توام همبستگی ژنتیکی بین دو صفت وهمبستگی عوامل محیطی می باشد.

اگر x₁ معرف صفت اول و x₂ معرف صفت دوم باشد همبستگی فنوتیپی بین دوصفت از رابطه زیر بدست می آید:

(1-2)

 

همبستگی ژنتیکی بین دوصفت را می توان بین B.V. دو صفت در هر فرد تعریف کرد(22).

(2-2)

11-2- رگرسیون ( وایازی )

تجزیه رگرسیون یک روش آماری برای بررسی و مدل سازی رابطه بین متغیرها است . در حقیقت ، تجزیه رگرسیون یکی از کاربردی ترین روشهای آماری است . معادله خطی دو متغیر ساده به صورت زیر تعریف می شود :

(3-2)

که محل قطع محور عمودی توسط خط رگرسیون و شیب خط یا ضریب رگرسیون است . نقاط مشاهده شده دقیقا روی یک خط راست قرار ندارند ، بنابراین این رابطه تبدیل می شود. انحراف Yi مشاهده شده در خط راست یک خطاي آماري () می باشد . این خطا ممکن است ناشی از اثرات ساير متغیرها ، خطاهای اندازه گیری و غیره باشد . بدین ترتیب مدل منطقی تر فرمول به شکل زیر است:

(4-2)

این معادله مدل رگرسیون خطی ساده نامیده می شود . X ، متغیر مستقل و Y متغیر وابسته است مدل رگرسیون خطی که تنها دارای یک متغیر مستقل است ساده نامیده می شود . عکس العمل یا واکنش را می توان به K متغیر مستقل ربط داد به طوری که)8).

 

(5-2)

 

12-2- وراثت پذیری [35]

وراثت پذیری، اندازه گیری مقدار ارتباط بین عملکرد ارزش های فنوتیپی[36] و ارزش های اصلاحی[37] برای یک صفت به خصوص در یک جمعیت است . وراثت پذیری نسبتی از واریانس کل را که مربوط به اثرات متوسط ژن ها می شود بیان می کند و این همان چیزی است که شباهت بین خویشاوندان را تعیین می کند . همچنین رگرسیون ارزش ارثی بر ارزش فنوتیپی را ضریب وراثت پذیری گویند(22).

وراثت پذیری حد اطمینان ارزش فنوتیپی را به عنوان برآوردی از ارزش ارثی یا درجه تطابق بین ارزش فنوتیپی و ارزش ارثی بیان می کند ( 22). به نظر لازلی وراثت پذیری بخشی از واریانس فنوتیپی جامعه است که ناشی از وراثت باشد (4).طبق گفته لاش وراثت پذیری به دو صورت عمومی ( عام )[38] و خصوصی ( خاص )[39] وجود دارد (1).

وراثت پذیری در معنای عام که با نشان داده می شود ، به صورت نسبت واریانس ژنتیکی به واریانس فنوتیپی تعریف می شود .

(2-6)

وراثت پذیری در مفهوم عام به این معنی است که چه نسبتی از واریانس کل ناشی از تغييرات میان ژنوتیپ های افراد جمعیت است . از آنجا که است پس ، خواهد بود (12 ) .

نسبتی از واریانس فنوتیپی کل که قابل استناد به واریانس ژنتیکی افزایشی است وراثت پذیری به مفهوم خاص نامیده می شود (1).

(7-2)

به گفته لاش این تقریبا مساوی همان درصد پیشرفت ژنتیکی صورت گرفته در نسل آینده است . وقتی که افراد برتر به عنوان والدین انتخاب شوند ، وراثت پذیری به مفهوم عام ، علاوه بر واریانس مربوط به عمل افزایشی ژن ها ، شامل اثرات غلبه و اپیستازی نیز می شود(4)

(8-2)

مهمترین موارد کاربرد برآورد وراثت پذیری برای اصلاح گران حیوانات اهلي عبارت است از کمک به برآورد ارزش های ارثی افراد و پیش بینی میزان پاسخ به عمل انتخاب می باشد (1). به عنوان مثال در صفاتی که وراثت پذیری بالايی دارند ، انتخاب بر اساس عملکرد خود دام صورت می گیرد ولی اگر وراثت پذیری صفت پایین باشد انتخاب بر اساس عملکرد خویشاوندان انجام می شود . لذا این پارامتر می تواند به عنوان راهنمای مناسبی جهت تصمیم گیری در مورد اعمال نمودن بهترین روش مد نظر قرارگیرد ( 5 ). به این ترتیب توارث پذیری ایده کلیدی تئوری ژنتیک کمی و بکارگیری این علم در قالب اصلاح نژاد حیوانات به حساب می آید (1) .

13-2- عوامل موثر بر ضریب وراثت پذیری

از مهمترین عوامل موثر بر ضریب وراثت پذیری می توان به عوامل محیطی ، تعداد جایگاه های ژنی،نوع عمل ژن و فراوانی آلل ها اشاره کرد. هر چه تغییرات محیطی بیشتر باشد به همان نسبت ضریب وراثت پذیری کاهش خواهد یافت . اثر افزایشی ژنها در توارث صفات موثر است ولی اثرات غلبه اپیستازی و غلبه ماورایی بیشتر در پدیده هتروزیس نقش دارند و به نسل بعد منتقل می شوند(1).

از جمله عوامل دیگری که باعث تغییرات ضریب وراثت پذیری می شوند می توان به ماهیت ژنتیکی صفت ، روش برآورد ، دقت اندازه گیری ها و همگنی محیط پرورش اشاره نمود ( 1و22 ) . علاوه بر موارد فوق عوامل زیر بر روی برآوردهای ضرایب وراثت پذیری موثرند .

1-13-2- آمیزش مناسب ترین افراد با یکدیگر

این امر باعث می شود که برآورد واریانس های ژنتیکی و در نتیجه واریانس کل افزایش یابد در حقیقت در مواردی که ازدواج افراد به صورت فوق صورت می گیرد واریانس اضافی مذکور در واریانس های ژنتیکی ظاهر می شود یا به عبارت دیگر فقط واریانس ژنتیکی افزایشی تحت تاثیر قرار می گیرد . لذا افزایش ضریب وراثت پذیری نیز به صورت زیر می باشد :

(9-2)

در این فرمول :

V_am = واریانس حاصل از آمیزش های مناسب .

V_E = کلیه اثرات محیطی

2-13-2- همبستگی ژنوتیپی - محیطی

اگر بین ژنوتیپها و محیط پرورش همبستگی وجود داشته باشد در آن صورت :

(10-2)

البته کواریانس ژنوتیپ و محیط یعنی (COV ( g , e)) ممکن است مثبت یا منفی باشد . بدین ترتیب در فرمول ضریب وراثت پذیری عبارت فوق وجود خواهد داشت(2) : یعنی :

(11-2)

 

 

14-2- روشهای تخمین وراثت پذیری صفات

تمام برآوردهای وراثت پذیری بر این اصل استوارند که خویشاوندان نسبت به غیر خویشاوندان در صفات مشخص چقدر به همدیگر شباهت دارند . خویشاوندان به همدیگر شباهت بیشتری داشته چون آنها ژن های مشابه بیشتری دارند .

 

برآورد توراث پذیری به مفهوم عام

مفهوم عام توراث پذیری به صورت زیر می باشد :

(12-2)

برآورد ²h از نظر تئوری ساده ، لیکن در عمل مشکل و مستلزم وجود یک جامعه ( نمونه ) فاقد تنوع ژنتیکی در کنار جامعه اصلی است . که برآورد توراث پذیری برای آن مورد نظر می باشد. در صورت وجود چنین جامعه ای :

(13-2)

در جامعه فاقد تنوع ژنتیکی فرض بر این است که تمام تنوع موجود ناشی از عوامل محیطی بوده و همگنی ژنتیکی کامل حاکم است . در صورتی که در جامعه معمولی روابط زیر حاکم است(1).

(14-2)

 

15-2-روشهای برآورد توراث پذیری به مفهوم خاص

در برآورد توراث پذیری به مفهوم خاص دو معیار اصلی پاسخ به عمل انتخاب و شباهت بین خویشاوندان ، مورد استفاده قرار می گیرد .

1-15-2- برآورد وراثت پذیری از طریق پاسخ به عمل انتخاب

وراثت پذیری به عنوان نسبتی از برتری والدین انتخاب شده ، که علاوه بر میانگین جامعه در نتاج به ظهور می رسد ، تعریف می شود . با توجه به این تعریف میزان وراثت پذیری را می توان از مقایسه تفاوت انتخابی برای یک صفت با میزان پیشرفت انتخابی حاصله برای آن برآورد نمود. تفاوت انتخابی ( SD ) به صورت میانگین حسابی افراد انتخاب شده () منهای میانگین حسابی گروهی که والدین از بین آنها انتخاب شده اند (μ ) تعریف می شود .

همچنین پاسخ انتخابی ( R ) عبارت است از میانگین حسابی فرزندان حاصل از والدین انتخاب شده () منهای میانگین جامعه اصلی ( μ ) می باشد .

(15-2)

توراث پذیری برآورد شده به این طریق توراث پذیری حقیقی[40] نامیده می شود .

مشکلات عملی و تکنیکی متعددی از جمله طولانی بودن فاصله نسل ها ، همخونی و ارزایابی والدین و نتاج در زمان های مختلف ، در این روش وجود دارد(1).

2-15-2- برآورد وراثت پذیری با استفاده از روابط خویشاوندی

کاربردی ترین روش برآورد وراثت پذیری ، استفاده از شباهت بین خویشاوندان است : استفاده از تشابه فرزندان با یکی از والدین ( رگوسیون فرزند به والدین ) (1).

 

1-2-15-2- برآورد وراثت پذیری از طریق رگرسیون و همبستگی

جدول شماره11-2- رگرسیون و همبستگی را برحسب وراثت پذیری بیان می کند(22).

 

جدول شماره 11-2- شباهت فنوتیپی بین خویشاوندان و برآورد وراثت پذیری(22)

خویشاوندان	کوواریانس	رگرسیون=b همبستگی= t
نتاج و یک والد
نتاج و میانگین دو والد
برادر-خواهران نا تنی
برادر-خواهران تنی

 

1-1-2-15-2-برآورد وراثت پذیری از طریق رگرسیون نتاج به والد

کوواریانس بین نتاج و یک والد از کوواریانس ارزشهای ژنوتیپی افراد با میانگین ارزشهای ژنوتیپی نتاج در اثر آمیزش تصادفی در یک جمعیت بوجود می آید. از طرفی میانگین ارزش نتاج بنا به تعریف برابر است با نصف ارزش زادآوری والد.بنابراین کوواریانس مورد محاسبه برابر است با کوواریانس ارزش ژنوتیپی یک فرد با نصف ارزش زاد آوری آن فرد یعنی کوواریانسG برابراست با زیراG=A+D پس کوواریانس (A+D) با را بدست آورد با محاسبه مجموع حاصل ضربهای و متغیر خواهم داشت:

(16-2)

اگر طرفین را بر تعداد والدین تقسیم کنیم ،کوواریانس برابر خواهد بود از طرفی مساوی صفر است ،پس:

(17-2)

رگرسیون نتاج بر یک والد از تقسیم کوواریانس به واریانس والدین یعنی واریانس فنوتیپی جمعیت بدست می آید

(18-2)

2-1-2-15-2- برآورد وراثت پذیری از طریق رگرسیون نتاج به میانگین والدین

اگر o میانگین نتاج و p وp ارزشهای دو والد باشند ارزش میانگین دو والد برابر است با . مجموع حاصل ضربها و کوواریانس برابر است با

اگر p وp دارای واریانس های مساوی باشند COV_op=COV_op خواهد بود در این صورت:

(19-2)

 

اگر چه کوواریانس نتاج با میانگین والدین مساوی کوواریانس نتاج با یک والد است ولی درجه شباهت یکسان نیست. رگرسیون نتاج برارزشهای میانگین دو والد برابر است با که در آن واریانس ارزشهای میانگین دو والد است اگر واریانس های دو جنس برابر باشند،در این صورت بنابراین رگرسیون نتاج برارزشهای میانگین والدین برابر است با(22).

(20-2)

2-2-15-2- برآورد وراثت پذیری با استفاده از روش تجزیه و تحلیل واریانس

به طور کلی در این روش تعدادی نر ، هر کدام با چندین ماده آمیزش داده می شوند . نرها، ماده ها را به طور تصادفی انتخاب و با آنها آمیزش می نمایند . داده ها از اندازه گیری تعدادی نتاج هر ماده به دست می آیند . افرادی که بدین ترتیب اندازه گیری می شوند ، اجتماعی از خانواده های تنی و ناتنی را تشکیل می دهند . سپس توسط تجزیه واریانس ، واریانس فنوتیپی به اجزای اختلافات مشاهده شده بین نتاج نرهای مختلف ( جزء بین پدران) ، اختلاف بین نتاج ماده هایی که با یک نر آمیزش داده شده اند ( جزء بین مادران ، داخل پدران () و به اختلاف بین نتاج یک ماده ( جزء داخل نتاج یک ماده ، تجزیه می گردند . جزء بین مادران به صورت :

(21-2)

و جزء بین پدران به صورت :

(22-2)

تخمین زده می شود که dk تعداد نتاج هر پدر است :

 

 

جدول شماره12-2- تجريه و تحليل واريانس فنوتيپي در خويشاوندان تني و ناتني

تركيب ميانگين مربعات	ميانيگين مربعات	درجه آزادي	منبع تغييرات
MSS   Msd   Msw	S-1   S(d-1)   Sd(K-1)	بين پدران   بين مادران – داخل پدر   بين نتايج مادران (داخل مادر )

S = تعداد پدران

d = تعداد ماده برای هر پدر

K = تعداد نتاج هر مادر

که در این حالت وراثت پذیری به صورت زیر محاسبه می شود :

(23-2)

بیشتر تخمین های وراثت پذیری برای صفات کمی از طریق همبستگی خواهران و برادران ناتنی پدری صورت می گیرد و برای دقیق بودن برآوردهای وراثت پذیری از این طریق ، داده ها باید دارای شرایط ذیل باشند:

_ زیاد بودن درجه آزادی نرها ( پدران ) .

_ عدم وجود گزینش در بین نرها .

_ عدم وجود همبستگی محیطی بین خواهران و برادران ناتنی .

_ زیاد بودن تعداد فرزندان هر پدر .

علاوه بر موارد فوق ، تصادفی بودن جفت گیری ها ، عدم وجود اثرات اپیستازی و عدم وجود کواریانس بین ژنوتیپ و محیط نیز باید برقرار باشد . مزیت بزرگ استفاده از همبستگی خواهران و برادران تنی برای برآورد وراثت پذیری در آن است که این همبستگی به طور عمده شامل اثر افزایشی بوده و مقدار اثرات اپیستازی در آن خیلی کم است(21).

 

16-2-تعاریف دیگر وراثت پذیری بااستفاده از تجزیه و تحلیل رگرسیون

وراثت پذیری را می توان به صورت تغییر در ارزش اصلاحی صفت مورد نظربه ازای یک واحد تغيير در ارزش فتوتيپي تعريف كرد . به زبان ریاضی وراثت پذیری رگرسیون ارزش اصلاحی در ارزش فتوتيپي می باشد .

(24-2)

وراثت پذیری را می توان همانند ضریب رگرسیون برای برآورد ارزش اصلاحی فرد از روی ارزش فنوتيپي وی به کار برد .

همچنین وراثت پذیری را می توان به صورت نسبت واریانس ها نوشت . وراثت پذیری نسبت واریانس ارزش اصلاحی به واریانس ارزش فتوتيپي می باشد (12).

(25-2)

17-2- وراثت پذیری صفات مختلف در کبوتر

زمانيكه صفتي برای میزان بالایی ازوراثت پذیری انتخاب میشود و فنوتیپ بیانگر ژنوتیپ می باشد انتخاب فردی ، ژنوتیپ مورد نظر را تضمین می کند . بنابراین اگر پرنده‌ای برای خصوصیات ژنتیکی مانند اندازه بدن پرورش یابد پیشرفت در مورد آن نتیجه می شود .

بخاری (2003)اعلام می دارد که میزان وراثت پذیری وزن زنده درسن 30 روزگی نتاج از وزن 30روزگی والدین در همان سن حدود 40 درصد می باشد. با افزایش سن جوجه ها از میزان وراثت پذیری صفت کاسته میشود(25).

این بدان معنا است که در مورد وزن بدن در سن 28 تا 30 روزگی شرایط محیطی فراهم شده ، نقش بسیار مهم تری ایفا می کند (25).

آگوری و چنج (1995) میزان وراثت پذیری وزن زنده نتاج در سن 30 روزگی از والدین در همان سن رادر روزهای مختلف به شرح زیر گزارش نموده اند:

در روز هفتم،85/0،روز چهاردهم،61/0،روزبیست ویکم 57/0وروزسی ام،52/0 برآورد گردیده است(23).

میگنون و گراستن(2000)میزان وراثت پذیری وزن زنده در30-روزگی در نژاد کینگ را 58/0درصد برآورد نموده اند(42).

میزان وراثت پذیری در مورد خصوصیات مختلف نشان می دهد که بعضی صفات وراثت پذیری بالا و بعضی وراثت پذیری پایین دارند در مورد صفاتی که وراثت پذیری بالا دارند انتخاب کبوترها در افزایش سطح عملکرد موثر می باشد (25).

پارامترهاي ژنتيكي وزن بدن بر روي نژادهاي مكزيكي مورد مطالعه قرار گرفت و نتايج زير حاصل شد :

وراثت پذيري وزن بدن در پايان دوران پروار پايين مي باشد همچنين وراثت وزن بدن جوجه دو رگه در طول رشد كم مي باشد(25).

 

جدول شماره 13-2- وراثت پذيري در مورد بعضي صفات(25)

 

كم	متوسط	زياد
مقاومت در برابر شرایط محیطی مقاومت در برابر بيماري بيرون آمدن از تخم ضخامت پوست تخم	توليد تخم عرض سينه طول ستون فقرات بلوغ جنسي وزن تخم	وزن بدن ميزان رشد در آمدن پر اندازه پا

 

 

 

 

 

18-2- روابط ژنوتیپی بین ویژگیهای رشد و تولید مثل در کبوترها

همبستگی ژنوتیپی بین صفات در جدول شماره 2-14- خلاصه می شود . این همبستگی ها برای وزن بدن در سنین مختلف مثبت می باشد . نکته مهم این است که در کبوتران نر این روابط در مقایسه با جنس ماده بیشتر می باشد(37).

جدول شماره 14-2- برآورد همبستگی های ژنوتيپی در كبوتران

P	S	H	E	B	BM	BF	4BWM	4BWF	HWF	HWM
-	-	-	-	-	67/0	-	53/0	-	-	*	HWM
-	-	-	-	-	-	39/0	-	47/0	*	-	HWF
-	-	-	-	-	-	77/0	-	*	47/0	-	4BWF
-	-	-	-	-	88/0	-	*	-	-	69/0	4BWM
-	-	-	-	-	-	*	-	62/0	46/0	-	BF
-	-	-	-	-	*	-	57/0	-	-	73/0	BM
16/0	-	06/0-	44/.-	*	-	-	-	-	-	-	B
-	-	11/0	*	54/0-	-	-	-	-	-	-	E
74/0	78/0	*	02/0	11/0	-	-	-	-	-	-	H
95/0	*	17/0	-	-	-	-	-	-	-	-	S
*	07/0	17/0	-	29/0	-	-	-	-	-	-	P

 

 

HWM = وزن بدن جنس نر از تخم بیرون آمده .

HWF = وزن بدن جنس ماده از تخم بیرون آمده

4BWF = وزن بدن جنس ماده در 4 هفتگی

4BWM وزن بدن جنس نر در 4 هفتگی

BM = وزن بدن جنس نر بالغ

BF = وزن بدن جنس ماده بالغ

B = وزن بدن (جنس نر یا جنس ماده ) در 4 هفتگی

E = تولید تخم در هر سال .

H = بیرون آمدن از تخم

S= هر جفت جوجه کبوتر پرورش یافته در هر سال

P = تولیدهر جفت کبوتر ( kg) .

19-2- انتخاب[41]

انتخاب به عنوان ابزار مهم اصلاح نژاد در صورتیکه به نحو صحیح انجام شود در بهبود اقتصادی و در نتیجه افزایش بازده اقتصادی دامها می تواند بطور معنی داری موثر باشد . انتخاب وسیله مهم برای تغییر دادن فراوانی ژنی و ایجاد افراد مناسبتر برای یک منظور ویژه است . در تعریف انتخاب می توان گفت که انتخاب روشهایی است که در آن بعضی از افراد جامعه ياگله برای تولید نسل به دیگر افراد آن جامعه ترجیح داده می شوند . در حالت کلی دو نوع انتخاب وجود دارد یکی انتخاب طبیعی که در آن نیروهاي طبیعت دخالت دارند و دیگری انتخاب مصنوعی که با سلیقه انسان صورت می گیرد . در انتخاب مصنوعی عمل انتخاب می تواند در دو بخش صورت گیرد : اولین بخش انتخاب داخل نژادی و دومین بخش انتخاب بین نژادی است (22و27).

 

 

1-19-2-انتخاب داخل نژادی

انتخاب داخل نژادی مقایسه عملکرد افراد متعلق به یک نژاد و سپس انتخاب افراد برتر از داخل همین نژاد می باشد در حقیقت می توان گفت انتخاب داخل نژادی حاصل تنوع و اختلاف موجود در داخل نژادها است که دلیل این تنوع را بسیاری از پژوهشگران در فراوانی آلل های کنترل کننده صفات اقتصادی می دانند (44).

بطور کلی روشهایی که برای انتخاب حیوانات اهلی در برنامه های اصلاح نژاد برای چند صفت مورد نظر قرار می گیرد شامل موارد زیر است :

 

الف ) روش انتخاب مرحله ای ( پله ای )[42]

در این روش انتخاب، در هر مقطع زمانی یک صفت مورد انتخاب قرار می گیرد. پس از رسیدن به پیشرفت ژنتیکی مورد نظر صفت دیگر مورد انتخاب قرار می گیرد (30و45).

ب) روش سطوح حذفی مستقل [43]

در این روش چند صفت به طور همزمان مبنای انتخاب حیوانات قرار می گیرد و روش کار به این ترتیب است که برای هر یک از صفات مورد نظر یک حداقل عملکرد در نظر گرفته می شود و سپس حیوانات بر اساس این حداقل عملکردها برای صفات مختلف انتخاب می شوند . یعنی حیواناتي می توانند انتخاب شوند که برای صفات دارای عملکرد مساوی و یا بالاتر از عملکرد حداقل مطرح شده باشند (3).

ج ) روش شاخص انتخاب[44]

در این روش همانطور که از عنوان آن بر می آید برای هر حیوان یک شاخص تعریف می شود و انتخاب بر اساس ارزش این شاخص انجام خواهد گرفت (3).

(26-2)

 

شاخص انتخاب

B_n , . . . b₃ , b₂ , b₁ : ضرایب شاخص رگوسیونی نسبی انتخاب یا وزنهای هر یک موجود در شاخص است .

X_n , . . . x₃ , x₂ , x₁ : عملکرد فنوتیپی صفت یک تا n به صورت میانگین جمعیت b ها همانطور که گفته شد ، وزنهای صفات موجود در شاخص یا معیار انتخاب می باشند که این وزنها با استفاده از ارزش اقتصادی صفات و معكوس واریانس کورواریانس فنوتیپی و ژنتیکی صفات برآورد می شود (30).

(27-2)

b = بردار ضریب رگرسیون نسبی

G = ماتریس ژنتیکی صفات

P^-1 = معكوس ماتریس واریانس كوواریانس

V = بردار دربر گیرنده ارزش اقتصادی صفات

 

 

 

 

20-2- سیستم های آمیزشی [45]

1-20-2- سیستم های آمیزش بر اساس شجره حیوانات [46]

در این سیستم آمیزش رابطه خویشاوندی موجود بین حیوانات تعیین کننده نحوه آمیزش بین حیوانات می باشدکه با توجه به اهداف اصلاح نژادی بین حیوانات داراي رابطه خویشاوندی یا غیر خویشاوندی می تواند انجام گیرد و به طور کلی در این رابطه دو آمیزش مورد استفاده قرار مي گيرد.

1-1-20-2 -آمیزش خویشاوندی[47]

که در این حالت افراد آمیزش داده شده رابطه خویشاوندی با یکدیگر دارند به عبارت دیگر رابطه خویشاوندی بین حیوانات آمیزش داده شده از میانگین رابطه خویشاوندی جمعیت بالاتر است . آمیزش خویشاوندان به سمت افزایش هموزيگوسيتي و افزایش ناهنجاریهای ژنتیکی و در آخر باعث کاهش قدرت سازگاری در جامعه می شود . ولی از جمله اهداف پرورش خویشاوندی به دست آوردن گروههای خالص براي ژنهای مورد نظر و تشکیل لاين هاي خالص جهت آمیزش آنها و استفاده از مزایای هتروزیس و نگهداری ترکیب ژنتیک حیوانات برتر می باشد (38).

2-1-20-2- آمیزش غیر خویشاوندی[48]

در این حالت افراد آمیزش داده شده دارای رابطه خویشاوندی نمی باشند و یا رابطه خویشاوندی آنها از میانگین خویشاوندي در جمعیت کمتر است. به طور کلی آمیزش غیر خویشاوندی باعث افزایش هتروزيگوسيتي می شود و علاوه بر این احتمال بروز ژنهای نامطلوب ( مغلوب ) کاهش می یابد . علاوه بر موارد فوق در نتیجه افزایش ناخالصی به علت افزايش احتمال بروز اثرات غالبیت ژنهای کنترل کننده صفات میزان عملکردآمیخته ها در مقایسه با افراد خالص معمولا افزایش می یاد که این افزایش برتري عملکرد حاصل از آمیزش غیر خویشاوندی یا هتروزیس² موسوم است (38)

21-2- اثر آمیزش خویشاوندی و غیر خویشاوندی در پرورش کبوتر

ملگ(1996) اعلام کرد میزان زنده ماندن جوجه کبوترهای 28 روزه در اثر آمیزش خویشاوندی در نژادهای گوشتی 1/19درصد کاهش می یابد. ولی تاثیر آن بر روی کبوتران خانگی کمتر می باشد.همچنین درصد جوجه درآوری در نژادهای گوشتی 6/35درصد و در کبوتران خانگی 7/35درصد کاهش یافت. اما اثر آمیزش خویشاوندی بر روی وزن تخم تاثیری نداشت(39).همچنین در اثر آمیزش خویشاوندی تولید تخم در کبوتران گوشتی به میزان 4/16درصد و جوجه درآوری به میزان 46/31درصد کاهش یافت.در اثر آمیزش خویشاوندی در نژادهای گوشتی وزن جوجه ها در سن 28روزگی 4/13درصد کاهش یافت(39).

ملگ (1977)اعلام کرد سرعت متوسط کبوتران در اثر آمیزش خویشاوندی در کبوتران مسابقه ای 21درصد کاهش یافته بود و در بین تاثیرات محیطی درجه حرارت بیشترین تاثیر را بر روی حیوانات همخون داشته است(38).

بر عکس پرورش خویشاوندی، پرورش غیر خویشاوندی در کبوتر باعث افزایش جوجه درآوری ، افزایش بقاء و رشد مي شود. تاثیر آن بر روی تولید تخم ممکن است متنوع باشد بسیاری از محققین معتقدند که آمیزش غیر خویشاوندی علاوه بر افزایش توان و نیروی فرزندان باعث بالا رفتن میزان تولید مثل و بهبود و کیفیت و کمیت گوشت می شود(25)

میزان وزن جوجه ها در نژاد هاي گوشتی در 30 روزگی بر اثر هتروزیس به میزان بسیار بالایی افزایش می یابد (25).

22-2- پرورش و اصلاح نژاد در کبوتر

جهت پرورش مطلوب در کبوتران گوشتی کیفیت پرورش که شامل تغذیه،مدیریت و روشهای اجرایی دیگر می باشدبسیار مهم است.البته بهترین روش تغذیه و مدیریت به تنهایی کافی نیست.توانایی رشد سریع ،تولید گوشت بیشتر و نیز تولید تعداد زیادی جوجه صفاتی وراثتی هستد.نوع نژاد منتخب جهت پرورش کبوتر یکی از اهداف مهم پرورش میباشد(25).

اولین مبحث این است که چه نوع نژادی را برای پرورش انتخاب کنیم . از مهمترین شروط این است که اولا نژاد فوق دارای تولید مثل و تولید جوجه ها ی مطلوبی باشد(25).

موفقیت بسیاری از تولید کنندگان بستگی به انتخاب و حفظ نژاد هایی دارد که کبوتران آنان تولید جوجه های سنگین وزن و پر گوشت با پوستی روشن داشته باشند(25) .

از طرف دیگر عوامل بسیاری بر باروری اثر دارند که برخی از آنان تحت کنترل تولید کننده قرار دارد مانند جفت گیری ، محیط ، تغذیه و غیره . باروری تحت تاثیر عوامل مختلف محیطی و نیز ویژگی نژادی نرها و ماده ها قرار دارد و جزء خصوصیات هر دو والد می باشد . ژنهای بسیاری هستند که تعیین کننده درصد به بار آمدن تخمهای بارور می باشند(25). اندازه بدن یکی از مهمترین موارد برای انتخاب می باشد زیرا درصد گوشت تحت تاثیر اندازه پرنده باتوجه به دوران رشد آن می باشد(25) .

 

 

23-2 -فاكتورهايي كه بر كميت و كيفيت وزن و رشد جوجه كبوتر تأثير دارند

1-23-2-وزن جوجه کبوتر

وزن جوجه از تخم در آمده بستگی به وزن تخم دارد .جدول شماره 2-15 بعضی از تغییرات را نشان می دهد که مربوط به تفاوتها در زمان بین فرآیندهای تعیین وزن و فرآیندهای از تخم بیرون آمدن می باشد(25) .

 

 

 

جدول شماره 15-2- مقایسه بین وزن تخم و وزن جوجه های بیرون آمده از تخم

درصد وزن تخم ( نسبت وزن جوجه به وزن تخم)	وزن جوجه در زمان بيرون آمدن از تخم (گرم)	وزن تخم (گرم)
4/77	30/14	98/18
89	05/17	15/19
4/75	62/16	04/22
7/88	38/17	6/19
80	04/16	32/20
75	15/17	82/22
68	82/14	83/21
3/71	99/15	5/20

 

 

 

2-23-2- میزان و الگوی رشد

 

اندازه کبوتر غیر بالغ به طول زمان رشد و میزان رشد آن بستگی دارد. رشد جوجه کبوتر در طی دوره پروار به سه بخش تقسیم میشود:

مرحله اول بخشی از تغییرات کم در مدت زمان روز اول تا روز هشتم کرچ شدن می باشد. در این مدت افزایش وزن جوجه نسبی است. در این مدت آنها از شیر کبوتر تغذیه می شوند(25) .

در مرحله دوم که از روز نهم تا روز بیستم می باشد اين نمودار با تغییر سريعتري مشخص می شود این دوره با تغذیه از غذاهای جامد همراه است . مقدار غذا یا دانه بیشتر توسط والدها داده می شود و جوجه های در حال رشد آن را می بلعند و این باعث افزایش وزن پرنده می شود(25) .

در مرحله بعدی مقدار غذای دریافتی جوجه کبوترهای در حال رشد به تدریج کاهش می یابد. این مرحله از روز21 تا سن فروش طول می کشد. تولید کنندگان جوجه کبوتر به رشد اولیه علاقه دارند زیرا آنها علاقه دارند جوجه با سن کمتر را به بازار عرضه کنند (25).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول شماره 16-2- درصد رشد بين گونه هاي كبوتران در سنين مختلف(25)

 

تفاوت	پرنده هاي مسابقه دهنده( درصد )	نژادهای گوشتی مورد استفاده ( درصد )	سن( روز)
7/21	7/107	4/129	4-0
4/13-	7/66	3/35	8-4
5/45	5/54	100	12-8
1/10-	4/44	5/34	16-12
8/9-	8/26	2/16	20-16
2/8-	13	8/4	24-20
4/1	4/2	1	28-24

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل سوم مواد و روشها

1-3- محل اجرای طرح

این تحقیق بر روی 4 نژاد کبوتر ایرانی به ترتیب شامل : کبود ، تیزپر ، کوهی و پروازی در سالن شماره 7 ایستگاه تحقیقات طیور بومی موسسه تحقیقات علوم دامی کشور مورد آزمایش قرار گرفتند . والدین این کبوتران توسط موسسه از شهرها و روستاهای اطراف استان های قزوین ، تهران و همدان جمع آوری شدند و پنجمین نسل از آنها در این طرح مورد استفاده قرار گرفت .

2-3- کبوتران مورد استفاده در طرح

1-2-3-كبود

كبوتري است شبيه كبوتر حرم ( كبوتر چاهي ) كه وزن نر بالغ آن حدود 450 تا 550 گرم و پرنده ماده 350 تا 500 گرم وزن دارد . پوشپرهاي كل بدن به رنگ طوسي متمايل به آبي است كه در ناحيه سر و گردن و دم تيره تر بوده و وجود دو نوار تيره رنگ بر روي بالها از خصوصيات اين نژاد است . كبوتر كبود مادر بسيار خوبي است و جوجه هاي خود را خيلي خوب تغذيه مي كند(16) .

2-2-3-تيزپر

گردن و پاهاي دراز و چشمان سفيد از خصوصيات بارز اين نژاد است . وزن پرنده نر بالغ ، بين 350 تا 450 و پرنده ماده بين 300 تا 400 گرم در نوسان است . كبوتر تيزپر جزء كبوتران رنگي و كوتاه پرواز است . در ناحيه سر و گردن پشت و دم پرها رنگي و عموماً به رنگهاي قهوه اي تيره ، قهوه اي روشن ، كرم رنگ ، طوسي و سياه و بالها و زير شكم سفيد رنگ است . سر ظريف و نوك دراز از ديگر خصوصيات اين نژاد است (16).

3-2-3- كوهي

اين نژاد بنام كوهي نامه بر مشهور است . عموماً در استانهاي قزوين ، همدان و خراسان طرفدار دارد . كوتاه پرواز بوده و توانايي زيادي در پرواز و طي مسير دارد . سر بزرگ از خصوصيات اين نژاد است و نسبت به ساير نژاد ها از وزن بالاتري برخوردار است . سويه هاي اين نژاد رنگ هاي مختلف دارند . وزن نرها به 550 تا 650 و ماده ها به 450 تا 550 گرم نيز مي‌ر سد(16) .

4-2-3- پروازي

جزء نژاد هاي متوسط است . سرگرد ، نوك ظريف و هيكلي هارمونيك از خصوصيات اين نژاد است . ماهيچه سينه با توجه به ريخت شناسي پرنده ، قوي و برجسته و در خصوصيات لاشه زيبايي و بازار پسندي خاصي به آن اعطا مي كند . توانائي جنسي خوب و عموماً زاد آوري مطلوبي دارد . همانگونه كه از نامش پيداست قدرت پرواز بسيار بالايي دارد . عموماً بين پرورش دهندگان كبوتري كه زمان بيشتري پرواز كند ، ارزش بالاتري دارد . سويه هاي اين نژاد زياد و معمولاً در مناطق مختلف نامهای محلي گوناگوني دارند . وزن زنده پرنده نر و ماده بالغ ، بين 300 تا 400 گرم در نوسان است(16) .

3 ـ 3 - نحوه اجرای طرح

تعداد 240 قطعه کبوتر شامل 120 کبوتر نر و 120 کبوتر ماده در غالب چهار نژاد کبود – تیزپر-کوهی و پروازی در یک سیستم بسته از نظر شرایط محیطی شامل نور-دما-تغذیه و غیره در سن 30 روزگی از والدین خود جدا شدند و پس از 12ساعت گرسنگی وزن زنده آنان ثبت گردید و این کبوتران به عنوان کبوتران مولد برای نسل بعدی انتخاب شدند.سپس برادران و خواهران کبوتران (تعداد 480قطعه ) که در همان روز 30 روزگی بودند ابتدا پس از 12ساعت گرسنگی وزن زنده آنان ثبت و سپس پس از کشتار وزن لاشه آنان ثبت گردید. سپس لاشه هر کبوتر به صورت قطعات سینه،پشت،رانها،بالها واحشاء خوراکی با روش معمول در موسسه تحقیقات علوم دامی کشورتفکیک و توزین گردید.سپس تعداد 240 قطعه کبوتر که به عنوان کبوتران مولد انتخاب شده بودند در حدود سن یکسالی بصورت 120 جفت کبوتر نر و ماده در غالب چهار نژاد کبود،تیزپر،کوهی و پروازی (از هر نژاد 30 جفت) مورد استفاده قرار گرفتند.تمامی کبوتران در سیستم بسته (در سالنی به ابعاد30×10) تحت شرایط کنترل شده از نظر نور،دما و غیره در باکس های گروهی پرورش یافتند. از هر جفت کبوتر تعداد یک جفت جوجه و جمعا 240 جوجه حاصل شد.

این طرح در 16 قفس گروهی بصورت هر نژاد در داخل چهار باکس 2×2 بر روی بستر و تحت شرایط مدیریت یکسان پرورش یافتند. تمامی کبوتران در ابتدا از نظر سلامت مورد بررسی قرار گرفتند. عمل جفت گیری در بین کبوتران در باکس 2×2 بصورت کاملا تصادفی و به انتخاب خود پرنده صورت پذیرفت. پس از عمل انتخاب 48 ساعت پس از آن جفت گیری انجام شد و 5الی 6 روز بعد اولین تخم و به فاصله 42ساعت دومین تخم گذاشته شد.تخم ها بطور متوسط پس از 18 روز مراقبت از طرف والدین به جوجه تبدیل شدند. جوجه ها به مدت 30 روز تحت نظر والدین تغذیه و پرورش یافتند.

جهت جلوگیری از انتخاب تغذیه کبوتران ، دان مورد استفاده آنان به صورت پلیت شده با فرمول مندرج در جدول شماره 1-3- استفاده گردید

 

جدول شماره 1-3- جیره مورد استفاده در آزمایش

مواد	درصد	مواد	درصد
ذرت	5/35	کربنات کلسیم	2
کنجاله سویا	21	شکر	5/1
پودر یونجه	2/2	کلرورسدیم	3/0
گندم	5/20	مولتی ویتامین	8/0
کنجاله آفتاب گردان	8/9	الیگوالمنت	2/0
چربی	2	بنتونيت	2
دی کلسیم فسفات	2/2

 

4-3- جمع آوری اطلاعات

اطلاعات بدست آمده از والدین جوجه های فوق در سن 30 روزگی در ابتدای اجرای طرح ثبت گردیده بود و اطلاعات مربوط به خویشاوندان در مورد صفت وزن زنده در سن 30 روزگی و وزن لاشه و وزن قطعات لاشه شامل: وزن سینه،پشت،رانها،بالها و احشاي خوراکی در همان سن 30 روزگی نیز ثبت گردیده بود.

سپس جوجه های بدست آمده در سن 30 روزگی از والدین جدا شده و پس از 12 ساعت گرسنگی ذبح شدند . اطلاعات پس از ذبح شامل : وزن زنده ، و وزن لاشه ثبت گردید و سپس لاشه هر کبوتر به صورت قطعات سینه ، پشت ، رانها ، بالها و احشاء خوراكي با روش معمول در موسسه تحقیقات علوم دامی کشور تفكيك و توزین گردید .

موارد بررسی در این آزمایش شامل : تابعيت وزن نتاج از وزن والدین در سن 30 روزگی و نیز همبستگی فنوتیپی نتاج با والدین برای صفت وزن زنده در همان روز و همبستگی فنوتیپی بین نتاج با خویشاوندان پدری و مادری از نظر صفت وزن زنده ، وزن لاشه ، پشت ، ران ها ، بالها ،احشاء خوراکی در سن 30 روزگی و نیز همبستگی وزن زنده 30 روزگی بین برادران وخواهران تنی مورد بررسی قرار گرفت . همچنین از طریق روابط میان خویشاوندان برآوردی از وراثت پذیری در مورد صفات مورد مطالعه محاسبه خواهد شد.

5-3- روش آماری

برای برآورد وراثت پذیری از ضریب رگرسیون بین نتاج و والدین استفاده می شود

(1-3)

که در آن:

x: داده های مربوط به والدین

y: داده های مربوط به نتاج می باشد

و تابع رگرسیون آن به شکل:

(2-3) y= b₀₊b₁[ ½(x₁+x₂) ]+ ε

b₀:ضریب ثابت

b₁: ضریب رگرسیون

X₁: داده های مربوط به والد اول

X₂: داده های مربوط به والد دو

مقادیر خطای معیار برآورد وراثت پذیری نیز با استفاده از روشهای آماری بدست آمدند

همبستگی فنوتیپی با استفاده از روش پیرسون برای داده های حاصل از نتاج – والدین و خویشاوندان برای هر صفت بطور جداگانه محاسبه گردید.همبستگی بین دو متغیر x وy به صورت زیر تعریف میشود

(3-3)

x:داده های مربوط به نتاج

y:داده های مربوط به والدین

براي برآورد وراثت پذيري از طريق همبستگي بين خويشاندوان و درون خويشاوندان از روابط زير استفاده مي‌شود .

(4-3)

(5-3)

(6-3)

r_op= همبستگي بين نتاج و يك والد

r_or= همبستگي بين نتاج و خويشاوندان

r_Fs = همبستگي بين برادران و خواهران تني

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل چهارم: نتایج

 

1-4-تابعیت و وراثت پذیری نتاج از والدین

1-1-4- میزان تابعیت وزن نتاج در سن 30روزگی از میانگین والدین در همان سن و برآورد وراثت پذیری در نژاد های مورد مطالعه

میزان تابعیت و برآورد وراثت پذیری وزن زنده نتاج در سن 30روزگی از میانگین والدین در نژاد کبود به تفکیک جنس به ترتیب در جنس نر305/0ودرجنس ماده 43/0و در مجموع( میانگین دو جنس نتاج) 42/0برآورد گردید ( جدول شماره 1-4).

میزان تابعیت و برآورد وراثت پذیری وزن زنده نتاج در سن 30روزگی از میانگین والدین در نژاد تیزپر به تفکیک جنس به ترتیب در جنس نر47/0ودرجنس ماده 49/0و در مجموع ( میانگین دو جنس نتاج) 47/0برآورد گردید ( جدول شماره 1-4).

میزان تابعیت و برآورد وراثت پذیری وزن زنده نتاج در سن 30روزگی از میانگین والدین در نژاد کوهی به تفکیک جنس به ترتیب در جنس نر55/0ودرجنس ماده 63/0و در مجموع ( میانگین دو جنس نتاج) 58/0برآورد گردید ( جدول شماره -1-4).

میزان تابعیت و برآورد وراثت پذیری وزن زنده نتاج در سن 30روزگی از میانگین والدین در نژاد پروازی به تفکیک جنس به ترتیب در جنس نر64/0ودرجنس ماده 67/0و در مجموع ( میانگین دو جنس نتاج) 62/0برآورد گردید ( جدول شماره -1-4).

 

 

Feral pigeon -[1]

Rock pigeon-[2]

Carneau -[3]

Mondain -[4]

Texan -[5]

King -[6]

Malte -[7]

Modena-[8]

Giant Rant-[9]

Randone-[10]

Nan-[11]

Lince-[12]

Damashene-[13]

King -[14]

Carinax -[15]

1-Bottcher

2-Squab Nutrition

Griminger -[18]

Meleg -[19]

Horn -[20]

Sales -[21]

[22]-Milk pigeon

[23]- neutrel lipids

[24]-glyco lipids

[25]-phospho lipids

[26]-cholesterol

Linoleic acid-[27]

Arachidonic acid -[28]

lecithin -[29]

Phosphorus-[30]

Protoplasm-[31]

Protein-[32]

1-germinger

1- correlation

Heritability -[35]

Phenotypic Values -[36]

Breeding Value -[37]

Broad Sense heritability -[38]

Narrow Sense heritability-[39]

Realized heritability-[40]

Selection -1

Tandom Selection method -[42]

. Independent calling levels selection method -[43]

Selection index -[44]

Mating system -[45]

Pedigree relative -[46]

Inbreeding -[47]

Out breeding -[48]

2- Heterosis