مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

فهرست مطالب

عنوان صفحه

مقدمه

فصل اول: شناخت و کلیات

مبحث اول: شبیه سازی چیست؟

گفتار اول: تعاریف و اصطلاحات

گفتار دوم: تولید مثل و شبیه سازی

مبحث دوم: تاريخچه و بازتاب جهانی شبیه سازی و نگاه حقوق به آن

گفتار اول: عکس العمل شخصیتها و مجامع بین المللی

گفتار دوم: سوابق قانوگذاری

گفتار سوم: مقایسه شبیه سازی و اهدا جنین

گفتار چهارم: شبیه سازی از نگاه حقوق

فصل دوم: احکام حقوقی طفل شبیه سازی شده

مبحث اول: نسب

گفتار اول: تعریف حقوقی نسب

گفتار دوم: ماهیت حقوقی نسب

گفتار سوم: نسب طفل شبیه سازی شده

مبحث دوم: حضانت

مبحث سوم: محرمیت

گفتار اول: قرابت نسبی

گفتار دوم: قرابت سببی

مبحث چهارم: تابعیت

گفتار اول: کلیات

گفتار دوم: تابعیت بر اساس قانون ایران

مبحث پنجم: نام خانوادگی و اسناد سجلی

گفتار اول: نام خانوادگی

گفتار دوم: اسناد سجلی

مبحث ششم: اهلیت

گفتار اول: اهلیت تمتع

گفتار دوم: اهلیت استیفاء

مبحث هفتم: ارث

نتیجه گیری

فهرست منابع

 

مقدمه

بشر همواره بلند پرواز بوده و سعي نموده است به آرزوهاي ناممكن دست يابد. اين تلاش موجب گرديده به موفقيت‌هاي بزرگي نايل شود. سال‌ها قبل انسان علاقه مند بود جهان خارج از كره خاكي را بشناسد و آن را به تسخير خود درآورد ولي تا قبل از اينكه بتواند پرواز كند. اين آرزو و در حد توهم و تخيل بود. پس از آن كه آدمي براي اولين بار توانست پا بر روي كرة ماه بگذارد اين باور قوت گرفت، كه پتانسيل موجود در انسان توانايي انجام كارهاي بزرگي را دارد. وقتي خداوند به فرشتگان دستور داد در مقابل انسان خاكي زانوي تعظيم بزنند، بخاطر نيروي بزرگي به نام عقل و خرد بود كه در نهاد انسان قرار داده بود. انسان كه زماني كه در غارها مانند حيوانات زندگي مي‌كرد، اكنون طبيعت و حيوانات را در جهت رفاه و آسايش خود به خدمت گرفته است.

تولد انسان غير از روش معمول آن از آرزوهايي بوده كه انسان از ساليان دور در فكر تحقق آن بوده است. در سالهاي اخير انتشار خبر موفقيت‌هاي دانشمندان علم ژنتيك در شبيه سازي حيوانات، دنيا را به شگفتي واداشت.

و متعاقباً شركت كلونايد مدها شد، از طريق شبيه سازي دختري به نام «حوا» بدنيا آمده است.

اين تحقيق راجع به جنبه‌هاي ژنتيك شبيه سازي نيست. با اين وجود براي تجزيه و تحليل حقوقي آن، تطبيق آن با قواعد حقوقي بايد آن را شناخت.

لذا ابتدا به صورت مختصر مكانيسم و تاريخچه شبيه سازي را بيان كرده سپس به تطبيق اين مقوله با امور حقوقي و گهگاه فقهي مي‌پردازيم شبيه سازي انسان شناخته نو ظهور علم ژنتيك بوده و بر همين اساس در شرع مقدس اسلام و ديگر اديان الهي راجع به آن اظهار عقيده نشده است. با اين وجود در مدت كوتاهي كه موضوع شبيه سازي مطرح شده، تعدادي از فقهاي جديد راجع به اين موضوع اظهار نظر كرده‌اند. شبيه سازي تاكنون به صورت جدي در هيچ كدام از دانشگاه‌هاي كشور و تقريباً دنيا مطرح نشده و بعد حقوقي آن نگشوده مانده است، لذا عليرغم نبودن منابع فارسي و وقت گير بودن مسئله مصر بر آن شرم تا كار تحقيقي خود را بر اين موضوع قرار دهم.

اولين مسئله در اين تحقيق نبود منابع فارسي بود كه منحصر به چند عنوان كتاب و تعدادي آراي فقهي بود. لذا با ترجمه‌ي متون و اخبار عربي و انگليسي كه در اينترنت و كتب چاپ شده بود تحقيق را شروع كردم. در اين كار تحقيقي سعي شده است ابتدا با توجه به منابع محدود در دسترس مكانيسم و مراحل شبيه سازي را شرح دهيم و سپس به بحث مشروعيت پرداختم اما از آوردن آن در تحقيق خودداري كردم. زيرا اين مطلب اولاً موجب اطاله وقت و سنگين شدن مبحث مي‌شد و در ضمن بدليل اينكه قصد ادامه‌ي همين اثر را در كارشناسي ارشد هم داشتم لذا بر آن شدم تا از آوردن آن خودداري كنم و در مبحث بعد به سوالات حقوقي راجع به طفلي كه از طريق شبيه سازي به وجود مي‌آيد پرداختم سوالاتي از قبيل اينكه چه ارتباطي بين طفل شبيه سازي شده و نزديكانش وجود دارد؟

اين افراد آيا از حقوق اجتماعي بهره مندند يا خير؟

خصانت آنها به عهده ي كيست؟

اين افراد از چه كسي ارث مي‌برند؟

و غيره كه سعي شد به آنها جوابهايي منطقي و قانوني داده شود.

اين تحقيق از روش كتابخانه‌اي به عمل آمده و با توجه به اينكه جزو اولين‌هاي حقوقي در رابطه با شبيه سازي است خالي از اشكال نيست و از اساتيد محترم كه با گوشزد ايرادات و نواقص آن به اين بندة حقير لطف نموده و كمك به رفع نواقص آن مي‌كنند كمال امتنان را دارم.

 

با تشكر حميدرضا سربي

خرداد 87

 

 

فصل اول :

شبيه سازي از ديدگاه

ژنتيك و كليات

شبيه سازي از ديدگاه ژنتيك

شبيه سازي چيست؟

همة ما كم و بيش مطالبي در خصوص شبيه سازي شنيده‌ايم، ولي براي بررسي مشروعيت شبيه سازي نياز داريم مراحل آن را نيز بشناسيم و طريقه توليد مثل را نيز مطلع باشيم در اين مبحث سعي شده در دو گفتار اين موضوع و مراحل آن را بيان كرده قادر مباحث بعدي با شناخت بهتر و ديدي بازتر به بررسي مسائل بپردازيم :

 

گفتار اول : تعاريف و اصطلاحات

هر چند اين تحقيق راجع به جنبه‌هاي غير پزشكي و غير ژنتيكي شبيه تاست ولي واضح است كه براي تجزيه و تحليل مذهبي، اخلاقي و حقوقي هر موضوع بايد ابتدا آن موضوع را شناخت.

لذا قبل از اينكه به مباحث اصلي موضوع تحقيق برسيم بايد ابتدا با برخي مفاهيم مرتبط با علم ژنتيك آشنا شده و سپس مكانيسم شبيه سازي، انواع و اشكال آن آشنا خواهيم شد.

سلول[1]- كوچكترين واحد بدن انسان را سلول گويند و تمام موجودات زنده داراي سلول از هستة سلول[2] - بغير از گلبول‌هاي قرمز در خون هر سلول داراي يك هسته است كروموزوم[3]- اجسام رشته مانندي كه DNA متشكل از آنها است كروموزوم ناميده مي‌شود، سلول هاي غير جنسي[4] بدن انسان داراي 46 كروموزوم است در صورتي كه سلولهاي جنسي[5] داراي 23 كروموزوم است DNA - «... اين ماده تركيبي است بنام دئوكسي ريبونوكلئيك اسيد[6] كه با سه حرف DNA مشخص مي‌شود. مادة مزبور داراي قدرت همانند سازي است و چنانچه ياخته دستخوش تغيير مولكولي گردد آن را در هنگام همانند سازي به مولكول‌هاي جديد انتقال مي‌دهد.»[7]

ژن[8] - بخشي از مولكول DNA كه اطلاعات مربوط به خصوصيات موروثي را دارا است.

ژنوم[9] - به مجموع DNA موجود در يك سلول ژنوم گفته مي‌شود.

 

گفتار دوم : توليد مثل

جانداران از طريق تقسيم سلولها توليد مثل مي‌كنند اين تقسيم به دو روش است.

الف : ميوز[1] : كه همان توليد مثل يا تقسيم جنسي سلولها است كه در آن نيمي از كروموزوم‌هاي (سوماتيك) يا غير جنسي خود را به اشتراك گذارده و به بيان ديگر همان گامت‌ها را به اشتراك مي‌گذارد و طرف ديگر هم همين طور و به اين ترتيب سلول تخم را كه 46 كروموزومي است و از تقسيم ميوز بين كروموزومهاي نر و ماده است تشكيل مي‌شود.

ب : تقسيم ميتوز [2]: راه ديگر توليد مصل تقسيم ميتوز است كه بر خلاف ميوز در اين تقسيم از سلولهاي جنسي استفاده نمي‌شود بلكه هر ياخته پس از رشد كافي، تقسيم شده و ياخته‌هايي همانند خود را به وجود مي‌آورد كه در آنها تمام اطلاعات وراثتي ياخته اول موجود است.

 

بند اول : توليد مثل انسان

الف: باروري طبيعي :

همان عمل لقاح[3] است كه در آن اسپرم مرد با او ول يا تخمك زن در لوله‌هاي رحمي به هم مي‌رسند و تركيب مي‌شوند و در اين فرآيند سلول تخم تشكيل شده كه به سمت رحم حركت كرده و لانه گزيني انجام مي‌دهند و جنين تشكيل مي‌شود.[4]

حال با فهم اين قضيه كه توليد مثل طبيعي تقسيمي ميوز است و در آن سلولهاي جنسي 23 كروموزومي نر و ماده تركيب شده و سلول تخم 46 كروموزومي را تشكيل مي‌دهند كه به اين فرآيند لقاح گفته مي‌شود حال به شرح توليد مثال از طريق شبيه سازي مي‌پردازيم :

ب : توليد مثل از طريق شبيه سازي :

«واژه‌ي شبيه سازي از كلمه‌‌ي يوناني به معناي قلمه زدن، گرفته شده است شباهت شبيه سازي با قلمه زدن در اين است كه در هر دو روش، عمل توليد مثل بدون لقاح انجام مي‌گيرد.» [5]

شبيه سازي معادل كلمة استنساخ در ادبيات عرب مي‌باشد. در زبان فارسي علاوه بر شبيه سازي از واژه‌هايي مانند كلون سازي، بدل سازي همسان سازي و همانند سازي استفاده شده است. در خصوص اينكه اولين بار چه كسي اين واژه را در اين معنا استفاده نموده گفته شده است «در سال 1903 ميلادي هربرت و بر واژة كلون را براي توصيف مجموعه‌اي از جانداران برگزيد كه به طور غير جنسي از يك جاندار مشتق مي‌شوند، اين واژه ريشه يوناني دارد و به مفهوم قلمه است.»[6] بر خلاف روش متداول در توليد مثل انسان از راه شبيه سازي، توليد مثل به طريقي غير از روش جنسي انجام مي‌‌شود. به اين صورت كه يكي از سلولهاي بدن جنس نر يا ماده درون تخمك جنس ماده كه هسته آن خارج شده قرار مي‌دهند و در محيطي خارج از رحم يا داخل آن رحم جنس ماده پرورش داده مي‌شود.

 

[1]- miosis

[2]- mitosis

[3]- fertilization

[4] - حسين بهاروند، راهنماي باروري و درمان ناباوري. نشر تيمورزاده، 1378، ص 10.

[5] - ناصر فقيه، «پاسخ به شبهات» مجلة ياس، شمارة پنجم، بدون تاريخ به نقل از سايت www.howzah.net .

[6] - حسن سالاري، شبيه سازي انسان، تهران، نشر حكيمان، 1381، ص 35.

 

[1]- cell

[2]- uncleus

[3]- chromosome

[4]- somatic cells

[5]- gamets

[6]- Deoxyribonocleic ACID

[7] - يوسف سينا، ژنتيك، قم، انتشارات اميد چاپ دوم، 82، ص 147

[8]- gene

[9]- genome