مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

فهرست مطالب

عنوان صفحه

پیشگفتار ... ... 1

فصل اول: طرح پژوهش

مقدمه.. .... 6

بیان مسأله.... .. 9

اهداف تحقیق.. ...... 12

اهمیت وضرورت پژوهش. ...... 13

تعریفمفاهیم واصطلاحات....... ..... 16

فصل دوم: کلیات سازمانهای غیر دولتی(NGO_S)

مقدمه.... .... 27

سازمان غیر دولتی چیست؟.... ....... 29

سازمان های غیر دولتی نماینده کیستند؟... .. 30

آشفتگی تعاریف ومصادیق.... ... 31

واژه شناسی سازمان های غیر دولتی.. .. 32

تاریخچه سازمان های غیر دولتی.... ... 34

طبقه بندی سازمان های غیر دولتی... ... 40

سازمان های غیر دولتی بین المللی... .... 51

ویژگی های سازمان های غیر دولتی بین المللی.... ... 51

انواع سازمان های غیر دولتی بین المللی..... ..... 52

آپارتاید(تبعیض)سازمانی..... ... 54

معیارهای شناخت سازمان های غیر دولتی........................................................................ 55

نقش های سازمان های غیر دولتی................................................................................... 59

سازمان های غیر دولتی وسازمان ملل متحد...................................................................... 64

تقسیم بندی سازمان های غیر دولتی جهانی از نظر کمیسیون ملل متحد............................... 67

رابطه آژانس های تخصصی سازمان ملل متحد با سازمان های غیر دولتی(NGO_S )............ 67

یونسکو و NGO_S­ ....................................................................................................... 67

شورای اقتصادی- اجتماعی سازمان ملل متحد و NGO_S­.................................................. 68

دپارتمان اطلاعات عمومی سازمان ملل متحد و NGO_S­.................................................. 69

بانک جهانی و NGO_S­................................................................................................. 71

منابع مالی وسرمایه های رسمی NGO_S­.......................................................................... 73

اصول وتوصیه های ملل متحد برای بهبود نقش NGO_S­.................................................... 77

آکسفام بزرگترین NGO درجهان................................................................................... 81

تاریخچه آکسفام............................................................................................................ 81

اهداف آکسفام .............................................................................................................. 82

آکسفام کبک.................................................................................................................. 83

موارد اساسی فعالیت های آکسفام کبک............................................................................ 84

خانواده بین المللی آکسفام.............................................................................................. 84

فصل سوم: سازمان های غیر دولتی درایران

مقدمه............................................................................................................................ 87

تعریف سازمان های غیر دولتی درایران............................................................................ 90

تاریخچه سازمان های غیر دولتی درایران.......................................................................... 92

اهداف تشکیل سازمان های غیر دولتی داوطلب مردمی در ایران...................................... 100

طبقه بندی تشکل های داوطلب مردمی در ایران............................................................. 102

ویژگی های تشکل های سنتی...................................................................................... 102

انتقادهایی که به سازمان های غیر دولتی سنتی واردمی شود............................................. 103

ویژگی های تشکل های نوین ..................................................................................... 103

بررسی اجمالی سازمان های داوطلب سنتی ایران .......................................................... 104

دسته بندی تشکل های سنتی........................................................................................ 106

صندوق های قرض الحسنه ......................................................................................... 107

نقش وجایگاه مؤسسات مالی وپولی دراقتصاد جهان...................................................... 107

تعاریف، مفاهیم ومبانی نظری قرض وقرض الحسنه....................................................... 108

تاریخچه تاسیس صندوق های قرض الحسنه درایران...................................................... 109

انجمن های خیریه....................................................................................................... 110

تعریف انجمن های خیریه........................................................................................... 110

سوابق انجمن های خیریه درایران................................................................................. 111

انواع فعالیتهای انجمن های خیریه................................................................................. 112

خیرین مدرسه ساز،نمونه ای کاربردی............................................................................ 113

سازمان های موقوفه- نمونه ای از NGO های سنتی درایران.......................................... 113

تعریف ومفهوم وقف.................................................................................................. 113

انگیزه های وقف......................................................................................................... 114

آثار وتبعات اجتماعی واقتصادی پدیده وقف................................................................ 114

تشکلهای نوین- مدرن(سازمان های غیر دولتی)در ایران.................................................... 116

جامعه مدنی و نهادهای آن.............................................................................................. 116

نقش سازمان های غیردولتی و مشارکت های مردمی در توسعه پایدار................................. 119

حوزه های مطالعاتی و محور فعالیت های تشکل های نوین(مدرن)

سازمان های غیر دولتی در ایران ..................................................................................... 122

حفاظت محیط زیست و توسعه پایدار.............................................................................. 122

سازمان های غیردولتی زیست محیطی در ایران ................................................................ 124

بهداشت و جمعیت........................................................................................................ 128

سازمان های غیردولتی وتشکل های مردمی فعال در بخش بهداشت،

درمان و جمعیت در ایران .............................................................................................. 129

طبقه بندی سازمان های غیردولتی و غیرانتفاعی بهداشت و جمعیت در ایران....................... 130

انجمن تنظیم خانواده جمهوری اسلامی ایران ................................................................... 132

زنان و توسعه ............................................................................................................... 133

روند جنسیت پذیری سازمان های غیردولتی در ایران ....................................................... 135

نقش مرکز امور مشارکت زنان ریاست جمهوری در حمایت از تشکیل و توسعه
سازمان های غیردولتی زنان در ایران ............................................................................... 137

تعریف مرکز امور مشارکت زنان ریاست جمهوری از سازمان های غیردولتی زنان ............... 138

طبقه بندی سازمان های غیردولتی (NGO_S) زنان............................................................ 138

شبکه ارتباطی سازمان های غیردولتی زنان (CNWN)..................................................... 141

اهداف شبکه ارتباطی سازمان های غیردولتی زنان ............................................................ 141

کودکان و جوانان .......................................................................................................... 142

نقش سازمان های غیردولتی فعال در محور کودکان و جوانان ............................................ 143

علوم و تکنولوژی........................................................................................................... 145

سازمان های غیردولتی علمی- تخصصی.......................................................................... 145

ضرورت همکاری سازمان ملل متحد در ایران در زمینه های علمی و تکنولوژی................... 145

بررسی ضرورت همکاری سه جانبه:دولت،سازمان ملل و سازمان های غیردولتی ایران
در ارتباط با توسعه پایدار................................................................................................ 147

اهمیت ،جایگاه و نقش نهادهای مردمی و سازمانهای غیردولتی در روند توسعه .................. 148

نقش سازمان ملل در ایران و همکاریهای بین المللی با سازمانهای غیردولتی........................ 148

فصل چهارم: سازمان های غیردولتی جوانان ووظایف و کارکرد سازمان ملی جوانان در ارتباط با (NGO_S) جوانان

مقدمه............................................................................................................................ 151

نگاهی از منظر جامعه شناسی،جمعیت شناسی،روان شناسی و توسعه انسانی به

موضوع جوانان.............................................................................................................. 154

تاریخچه شکل گیری سازمان ملی جوانان......................................................................... 157

شورای عالی جوانان....................................................................................................... 157

نحوه تشکیل شورای عالی جوانان.................................................................................... 157

اهداف تشکیل شورای عالی جوانان.................................................................................. 157

وظایف شورای عالی جوانان........................................................................................... 157

اعضای شورای عالی جوانان............................................................................................ 159

مرکز ملی جوانان........................................................................................................... 160

نحوه تشکیل مرکز ملی جوانان........................................................................................ 160

اهداف مرکز ملی جوانان ................................................................................................ 161

سازمان ملی جوانان........................................................................................................ 161

نحوه تشکیل سازمان ملی جوانان..................................................................................... 161

اهداف سازمان ملی جوانان.............................................................................................. 162

وظایف سازمان ملی جوانان............................................................................................ 162

مشارکت اجتماعی جوانان............................................................................................... 163

ثمرات مشارکت اجتماعی جوانان ................................................................................... 164

اهداف مشارکت اجتماعی جوانان.................................................................................... 164

زمینه های ساماندهی مشارکت اجتماعی جوانان درسازمان های غیر دولتی........................... 165

سازمان های غیر دولتی جوانان ....................................................................................... 166

تاریخچه....................................................................................................................... 166

روند تأسیس و گسترش سازمان های غیردولتی جوانان...................................................... 167

شبکه سازمان های غیردولتی جوانان................................................................................. 175

اهداف شبکه سازمان های غیردولتی جوانان...................................................................... 175

تعریف سازمان های غیردولتی جوانان.............................................................................. 176

اصول اساسی در سازمان های غیردولتی جوانان................................................................ 176

شاخص های تبیین مفاهیم و الگوهای ظهور سازمان های غیردولتی جوانان در ایران ............ 177

اهداف سازمان های غیردولتی جوانان............................................................................... 180

موضوعات فعالیت سازمان های غیردولتی جوانان.............................................................. 181

نقش دولت در ساماندهی سازمان های غیردولتی جوانان.................................................... 182

ویژگی های مثبت و اثرگذار سازمانهای غیردولتی جوانان

(واقعیت موجود و چشم انداز آینده)................................................................................ 183

دستاوردهای رشد و توسعه سازمان های غیردولتی جوانان................................................. 184

جوانان در جهان معاصر و همکاری های بین المللی.......................................................... 185

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

نتیجه گیری .................................................................................................................. 188

موانع و محدودیت ها..................................................................................................... 194

راهکارها و پیشنهادات.................................................................................................... 196

فصل ششم: پیوستها و مستندات

پیوستها و مستندات........................................................................................................ 200

منابع و مآخذ................................................................................................................. 255

 

پیشگفتار

در آغاز،محقق بر آن بود که در پژوهش حاضر،صرفاً به « بررسی وظایف وکارکرد سازمان ملی جوانان در ارتباط با( NGO_S)درایران (سازمان های غیر دولتی جوانان)»بپردازد امّا بعد از شروع تحقیق و بررسی،به علت اهمیت وگستردگی موضوع وعلاقه وانگیزۀپژوهشگر،ابتدا به «بررسی وضعیت سازمان های غیر دولتی (NGO_S) درایران وجهان»وسپس «وظایف وکارکرد سازمان ملی جوانان در ارتباط با (NGO_S)جوانان»پرداخته شد.

مشارکت درجهان امروزه ، هرچند مفهوم تازه ای نبوده وبشر همواره به مشارکت فزآینده روی آورده است ، اما از نیمه دوم قرن بیستم ، مفهوم مشارکت ،با نگرشی نو به موضوعی کلیدی تبدیل شده است .

واقعیت این است که انجام و اداره امور اجتماعی به شیوه مشارکتی و برنامه ریزی برای دستیابی به آن، ضروری واجتناب ناپذیر است ؛ زیرا، هم ظرفیت ها برای مشارکت بالا رفته است وهم مسائل وپدیده های اجتماعی ، پیچیده تر ازآن هستند که توسط تعداد معدودی از افراد جامعه قابل حل باشند برای مثال ،دربرنامه های توسعه روستایی، باید مردم درمراحل مختلف تصمیم گیری ، برنامه ریزی واجرا ، مشارکت کنند و مراقبت از امکانات عمومی روستا را برعهده گیرند، ویا درامور پزشکی، مردم باید خود مراقب سلامتی شان باشند وطوری عمل کنند که سالم بمانند وچنانچه بیمار شدند، درمعالجه وبهبود خود سهیم شوند .

دربخش محیط زیست نیز، مشارکت مردم درکاشت نهال ، رسیدگی به فضای سبز وپاکیزه نگهداشتن محیط زندگی ، نمود پیدا می کند .

گسترش وتعمیق مشارکتهای مردمی ، نیازمند سازماندهی ، نهادسازی وایجاد شرایط ساختاری مناسب است .باوجود آنکه، مشارکت الزاماً درچارچوب سازمان ها و تشکلها صورت نمی گیرد ، بااین وجود تشکلها وسازمان های مردمی آن را نهادینه می کنند.

امروزه نقش نهادهای مختلف در جوامع وکشورها با سرعتی شگرف درحال تغییر ودگرگونی است. دولت ، نهادهای مدنی ، موسسات بین المللی و شرکت های تعاونی وخصوصی ، به دنبال توسعه نقش روز افزون تکنولوژی ارتباطات وتعامل روز افزون دانش ، هریک ، به نوعی نقش وجایگاه جدیدی یافته اند .

دراین میان ، جامعه مدنی که خود از نهادهای گوناگونی همچون احزاب ، سندیکاها ، تعاونی ها وسازمان های غیر دولتی داوطلبانه تشکیل می شود ، باافزایش ناتوانی دولت ها برای پاسخگویی به انتظارات ومطالبات روبه افزایش اقشار مختلف جامعه ، رشد وپویایی بیشتری یافته است .

امروزه ارتباط مردم با دولت ، مراکز ودستگاههای دولتی و رشد و توسعه مشارکتهای هرچه بیشتر آنان ، ازطریق نهادها ، تشکلها وسازمان هایی صورت می گیرد که به سازمان های غیر دولتی (NGOs)[1] معروف شده اند .

سازمان غیردولتی به عنوان بخشی از جامعه مدنی ، امروزه هم ازنظر تعداد وهم ازنظر تنوع
خدمت رسانی وکیفیت خدمات ، رشد وتوسعه یافته است ؛ به طوریکه برآورد می شود در سطح جهان بیش از سه میلیون تشکل وسازمان مردمی وجود دارد؛ درحالی که تعداد این سازمان ها درابتدای دهه 1990 حدود سی هزار سازمان غیر دولتی بوده است .

درواقع با آغاز روند خصوصی سازی ، آزادسازی اقتصادی وکاهش حجم فعالیت های تصدی گری دولت ها ، برسرعت مشارکت های مردمی در قالب سازمان های غیردولتی ، برای جبران خلاء عدم حضور دولت ها وجایگزینی بهینه آن ها افزوده شده است .

وجه تمایز سازمان های غیر دولتیNGOs) ) ، از سازمان های دولتی (Go_S)، درنداشتن وابستگی به ساختار دیوانسالارانه ومنابع عمومی دولت ، داوطلبانه ودموکراتیک بودن آنهامی باشد .

درحال حاضر، سازمان های غیر دولتی، به عنوان نهادها ومؤسساتی کارآمد ومکمل بخش دولتی درتامین اهداف توسعه ، جایگاه ویژه ای یافته اند .این سازمان ها به علت مردمی بودن از نفوذ اجتماعی قابل توجهی برخوردارند واین امتیازی است که دستگاههای دولتی به آسانی ، قادر به کسب آن نیستند .همچنین ، با توجه به جایگاه خاص سازمان های غیر دولتی به عنوان ابزارهای دموکراتیزه شدن ورونق جامعه مدنی ، این سازمان ها از طریق فراهم ساختن بسترهای ارتباط ومشارکت مردمی، قدرت دولت را محدود نموده ، زمینه گسترش تکثرگرایی رافراهم می سازند و ازحقوق بشر حمایت می کنند .

از جمله نقش های سازمان های غیردولتی می توان به تجهیز امکانات دولتی و غیردولتی برای پیشبرد اهداف توسعه ، اجرای پروژها به دور از دیوانسالاری دولتی،تسهیل ارتباطات مردم و حکومت ،کمک به سازمان های محلی ، تحقیق وارزشیابی ، رسیدگی به فقرا وخدمت در نقاط دورافتاده اشاره نمود .

حوزه فعالیت سازمان های غیردولتی در زمینه ها و موضوعات محیط زیست ، حقو ق بشر ، توسعه اقتصادی ، اجتماعی وفرهنگی ، زنان ، کودکان و جوانان ، بهداشت وجمعیت ، علوم وتکنولوژی ، توسعه روستایی ، توسعه پایدار ، مقابله با بحران های اجتماعی واعتیاد ،آموزش وتحقیقات ، خدمات مالی واجتماعی به اقشار آسیب پذیر و...ازتنوع بسیاری برخوردار است .

در حال حاضر در حدود سه هزار سازمان غیردولتی در جهان ، دارای مقام مشورتی درمجمع عمومی سازمان ملل متحد هستند .

آنچه اصطلاحاً درکشور ما «سازمان غیردولتی» خوانده می شود ودرباره آن داوری می گردد ،
نزد همگان ، تصویردقیق وروشنی ندارد، هرچند که در متون علمی در رشته هایی مانند جامعه شناسی یا علوم اداری نیز از تعاریف مشخصی تبعیّت نمی شود .

درایران، نهادهای مشارکتی سنتی در زمینه های مختلف اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی، پیشینه ای طولانی داشته اند.شاید بتوان اندیشه ایجاد و تاسیس نهاد های مشارکتی رسمی رادرجریانهای فکری انقلاب مشروطه بویژه طرح تشکیل انجمنهای ایالتی و ولایتی آن دوران ریشه یابی نمود .

دردهه 1340 شمسی نیز با تاسیس نهادهای دیگر ، نظیر تعاونیهای روستایی و انجمن های ده مواجه هستیم .

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ، مشارکتهای مردمی به شکل شوراهای مردمی از سطح ده تا استان درقانون اساسی مصوب سال 1358 پیش بینی شد ؛ لذا حضورمردم درفعالیتهای اجتماعی واقتصادی ومیزان مشارکت در تشکیل سازمان های غیردولتی بیشتر شده وبه خصوص پس از سال 1376 وطرح جامعه مدنی وتوسعه مشارکت های داوطلبانه مردمی وکاهش تصدی گری دولت ، زمینه های مناسبی برای رشد و توسعه تشکل های داوطلب مردمی فراهم شده است . بیشترین گرایش به سوی تمرکززدایی ومشارکتهای مردمی درقانون برنامه سوم توسعه اقتصادی ، اجتماعی وفرهنگی ( 1383-1379) دیده می شود .

تحولات مزبور همراه با اعتقادات وباورهای ملی ومذهبی مردم ایران برای انجام امور خیر و
یاری گری ، تعاون ، کمک به بحران ها و معضلات اجتماعی و رشد و توسعه پایدار و... زمینه ساز افزایش تشکل های داوطلب مردمی درایران بوده ، به طوری که برآورد می شود در حال حاضر بیش از پانزده هزار سازمان غیردولتی (NGOs) درایران فعال هستند و خدمات داوطلبانه ای را ارائه
می دهند .

این سازمان ها حدود 5/0 درصد از سازمان های غیردولتی فعال در جهان را تشکیل می دهند .باتداوم برنامه اصلاحات اجتماعی ، اقتصادی وتوسعه سیاسی در کشور ودر چارچوب قانون برنامه های سوم و چهارم توسعه ، انتظار می رود که هم تعداد و هم تنوع فعالیت های سازمان های غیر دولتی در ایران طی سال های آینده توسعه بیشتری یابد.

 

 

 

 

 

مقدمه

ازديدگاهجامعهشناسان،تنهامؤسساتاجتماعيمهمدرجوامعامروزيگروه‌‌هاينخستينوسازمان‌هايبوروكراتيكنيستند،بلكهانواعسازمان‌هايداوطلبانه،مؤسساتخيريهوسازمان‌هايخود‌ياريكهعلاوهبرسازمان‌هايديگرزمانيدرازوجودداشته‌اند،جزءمؤسساتمهماجتماعيبهشمارمي‌آيند. برايمثالدردوراناوليه‌ي صنعتيشدن،بسياريگروه‌هايكارگران،مانندباشگاه‌هايكارگران‌يامؤسساتآموزشكارگرانتأسيسگرديدند. براساس‌اينديدگاهبايدتوجهداشتكهسازمان‌هايخودياريوداوطلبانهاغلببهطورآشكارباسيستم‌هايبوروكراتيكفرقدارند.

تعدادوانواعسازمان‌هايخودياريبهطوركلياساساًدرطولقرنگذشتهافزايش‌يافتهاست. انجمن‌هايمسكن،گروه‌هايبازپروريمعتادانوصدهاسازمانخودياريديگربهوجودآمده‌اند؛ معدوديازآن‌هاتاريخپيوسته‌ايدارندكه‌يكصدسال‌يابيشتر ازآنمي‌گذرد،درحاليكهديگراننسبتاًبهسرعتبهوجودمي آيندوازميانمي‌روند.

درگذشتهحقتشكيلسازمان‌هايخودياريبههيچوجههميشهدرقانونپذيرفتهنشدهبود. دربسياريازكشورهانخستيناتحاديه‌هايكارگرانباواكنش‌هايخصمانه‌ي مقاماتمسئولروبهروشدندوگاهيممنوعگرديدند. حقتشكيلسازمان‌هابرطبقمنافعوهدف‌هايآزادانه یانتخابشده،حقيبودكهدربيشترجوامعبرايآنمي‌بايستمبارزهكرد.

سازمان‌هايداوطلبانهازافراديتشكيلمي‌شوندكهدروضعيتمشابهيقراردارندوبرايكمكبه‌يكديگردردنبالكردنمنافعمشترك‌ياروياروييبامسائلمشتركگردهممي‌آيند. اينگونهسازمان‌هامعمولاًغير‌سلسلهمراتبي[2] ومشاركتي[3] بودهوفاقدموقعيت‌هايثابتمرتبطبابوروكراسي‌هاهستند. آن‌هاغالباًداراياعضايشناوريهستندمثلاً افرادممكناستبراي‌يك‌ياچندبارگردهم‌آيندوسپسگروهراترككنند. ‌اينگونهسازمان‌هامعمولاً یا بهپوليكهتوسطاعضاءگردآوريمي‌شود و ‌يابههداياوابسته‌اند وشكل‌هايدرآمدثابتيندارند. اگركاركنانحقوقبگيريوجودداشتهباشند،درمقايسهباهمتايانشاندرسازمان‌هايرسمي‌معمولاًحقوق‌هايپايينيدارند. معمولاًنوعيآرماناخلاقي،اعضايسازمان‌هارابه‌يكديگرپيوندمي‌دهد.

بدينسانمي‌توانشكلاوليهواصليسازمان‌هايغير‌دولتي(NGOs) راهمانسازمان‌هايداوطلبانهوخودياريدانست،كهبراساساصولداوطلبي،استقلالطلبيوداشتناهدافومنافعمشتركتشكيلمي‌گردد.

درطيسال‌هاياخيرسازمان‌هايغيردولتيبهبازيگرانمهمي‌درحياتبشردرسطوحمختلفتبديلشده‌اند. بهنحويكهمي‌توانبهطورمنطقياستدلالكردكهظهورسازمان‌هايغير‌دولتيموجبتحولاتيبنياديندرروابطبيندولت‌هاوجوامعدرسراسرجهانشدهاست. سازمان‌هايغير‌دولتيحتيبه‌يكيازبازيگرانمهمدرروابطبيندولت‌ها(سياستبينالملل) تبديلشده‌اندوانتظارمي‌رودكهبهتبع،روابطبيندولت‌ها را نيز بطور قابل توجهي تحت تأثير قرار دهد.

اما چگونه مي‌توان‌اين رشد را تشريح كرد؟ چگونه مي‌توان سازمان‌هاي غير‌دولتي را درك و تحليل كرد؟‌يا به طور بنيادي تر ، معناي واقعي‌يك سازمان غير‌دولتي چيست؟ چه رابطه‌اي بين دولت‌ها و سازمان‌هايغير‌دولتيوبينآن‌هاباآنچهامروزهتوسعه اجتماعيناميدهمي‌شودوجوددارد؟چهتفاوت‌هاييبينسازمان‌هايغير‌دولتيوجوددارد؟‌يابهعبارتيگونه‌هايمختلفسازمان‌هايغير‌دولتيچيست؟ گونه‌هايمختلفسازمانغير‌دولتيراچگونهمي‌توانتشريحكرد؟ مهمترينحوزه‌هاوعرصه‌هايفعاليتسازمان‌هايغير‌دولتيكدامند؟منابعتأمينماليفعاليت‌هايسازمان‌هايغير‌دولتي كدامند و سازمان‌هاي غير‌دولتي برايبقاوادامهفعاليت‌هايخودمعمولاًازچهمنابعياستفادهمي‌كنند؟چهويژگي‌هاييساختارسازمانيسازمان‌هايغير‌دولتيراتوصيفمي‌كند؟رهبرانومديرانسازمان‌هايغير‌دولتياز چه خصوصياتي برخوردار هستند؟ چه عواملي در شيوه مديريت سازمان‌هاي غير‌دولتي رابهشيوه‌هايمديريتيدردولت‌هاوبخشاقتصادمتمايزمي‌كند؟چهرابطه‌ايبينسازمان‌هايغير‌دولتيوسازمان‌هايبينالملليبيندولتيمانندسازمانملل‌يابانكجهانيوغيرهوجوددارد؟چهچالش‌هاونويدهاييفرارويسازمان‌هايغير‌دولتيوجوددارد؟

فهمسازمان‌هايغير‌دولتينيازمندپاسخبه‌اينسؤال‌هااست. بهعبارتديگرپاسخبه‌اينسؤالات،اطلاعاتپايه‌ايرافراهممي‌كندكهبرايآشناييباماهيتسازمان‌هايغيردولتيضرورياست. امابهسختيمي‌تواناثريعلمي‌پيداكردكهدرآن‌اينسؤالاتبهطورسيستماتيكپاسخدادهشدهباشند. بههمينعلتامروزهباآنكهعبارتسازمان‌هايغير‌دولتي (NGOs) بهطورمكررتوسطافراددرمحاوراتو گفتگوهامورداشارهقرارمي‌گيرد،اماآن‌هاقادرنيستندبهطورقانعكننده‌ايبه‌اينسؤالاتپاسخدهند. حتيبسياريازافراديكهدرسازمان‌هايغير‌دولتيكارمي‌كنندممكناستدركروشنيازبسيارياز‌اينابعادوجنبه‌هايپايهسازمان‌هايغير‌دولتينداشتهباشند.

از‌اينرواقدامبهپژوهشيبرايفراهمساختنوارايهاطلاعاتپايهدرموردسازمان‌هايغير‌دولتيبرايآشناييبا‌اينسازمان‌هاضروري است. در‌اينپژوهشسعيبرآناست‌يكفهمازماهيتسازمان‌هايغير‌دولتي،‌اندازه،قلمروواهميتسازمان‌هايغير‌دولتيبدستآوريم.اميداست‌اينتحقيقبهپركردنشكافدردانشمادربارهسازمان‌هايغير‌دولتيكمكنمايد.

 

بيانمسأله

اينامرمسلمي‌استكهپژوهش‌هايكاربردي،مسالهمدارهستند؛بدينمعنيكهتمامفرايندپژوهش،ازاولينگام‌هايمشاهدهتاآخرينمراحلاستنتاج،بايدحول‌يك‌ياچندمساله‌يامشكلدوربزند. بنابراين،روشنكردنمشكل‌يامسالهدر‌يكتحقيقعلمي-كاربردي،‌يكيازضروريترينواولينگام‌هايپژوهشاست. اگرمسأله ، خوب روشن‌يا تبيين نشود ، تمام مراحل بعدي فرايند تحقيق از قبيل : جمع آوري اطلاعات و استنتاج‌يا نتيجه‌گيري ، دچار اشكالات و نواقصي خواهد شد كه ناشي از خود آن مراحل نيست، بلكه ناشي از روشن نبودن و بيان نادرست مسأله است . بنابراين شايداغراقنباشدكهبعضيازمحققانمعتقدندكهخوبودرستروشنكردنمساله، معادلنيمي‌ازفعاليت‌هايپژوهشياست.[4]

پژوهشحاضرنيز‌يكتحقيقمسالهمداركاربردياستكهدرصددحل‌يكيازموضوعاتاساسيتوسعهاجتماعيدر‌ايراناست. ازآنجاكهسازمان‌هايغير‌دولتي( (NGOsيكيازابزارهاياساسيدرجهترشدوتوسعهجامعههستندودراكثركشورهانقشياساسيدرفرايندتوسعهبرعهدهدارند،چندصباحياستكهدركشورمانيزموردتوجهجديقرارگرفته‌اند؛جامعه ودولتتلاشمي‌كنندتاضمنكمكبهشكل‌گيريو ‌ايجاد ‌ايننهادها،درفعاليت‌هايتوسعهبرايآن‌هانقشيمحوريقائلشوند. اما ‌اينسازمان‌ها،درفرايندتوسعههنوزنتوانسته‌اندجايگاهمناسبيراكسبواعتمادمليودولتيرابهخودجلبنمايند.

سازمان‌هايغير‌دولتيبايدتوانخويشرادرحلوفصلمشكلاتمهماجتماعياثباتكنندآن‌هاهمچنينبايدبتوانندبهنيازهاياجتماعيبهشكلكارآمدواثربخشپاسخدهند. بسياريازسازمان‌هايغير‌دولتيشاهد‌اينهستندكهديگران،بهرهوريوكيفيتارائهخدماتآن‌هارابادقتزيادبررسيمي‌كنند. تقاضاهاياجتماعي،قانوني،سياسي،حقوقيوغيرهبراي مسئوليت پذيريروبهافزايشاستكهسازمان‌هايغير‌دولتيبايدبتوانند،فرهنگمسئوليتپذيري رااجراكنند.

امروزهجوامعدرجستجويروش‌هايكاراونوآورانهبرايارائه خدمات وكالاهايمهماجتماعيدرزمينه هایبهداشت،آموزش،خدماتاجتماعي،محيطزيستوتوسعهجامعههستند. بهنظرمي‌رسدكهرهيافت‌هايقديمي‌منسوخشدهاستوفراهمكنندگانخدماتغير‌انتفاعيبافشارهايماليجديروبروشده‌اندواز‌اينرو،سازمان‌هايغير‌دولتيبااستفادهازكارآفرينياجتماعيباتأكيدخاصبرمزاياومحدوديت‌هايتطبيقعملياتخودباويژگي‌هايمحيط‌هايعملياتيبخشعمومي،بهدنبالفرصت‌هايجديدهستند. تلاشآن‌ها به‌يافتنفرصت‌ها،فرهنگ‌ها، استفادهازگروه‌هايتحقيقوتوسعه،استفادهازكارآفرينيوسيستم‌هايكنترلمعطوفگرديدهاستومي‌كوشندتااز‌يكسازمانسنتيبه‌يكسازمانپوياوخلاقتبديلشوندكه‌اينفرايندبهكمك‌ايجاداستراتژيخلاقانهامكانپذيراست.

روندعمومي‌درسازمان‌هايغير‌دولتي‌ايرانمؤيد‌اينمطلباستكهشرايطحاكمبر‌اينسازمان‌ها،سنتيوغير‌خلاقانهاستوبهنظرمي‌رسدكه‌يكيازمهمتريندلايلناكارآمديسازمان‌هايغير‌دولتيدر‌ايرانناشيازفقدانپويايي سازمانيباشد. هرچندكهاكثر صاحبنظرانودست‌اندركارانسازمان‌هايغير‌دولتيبه‌اينامراذعاندارند،وليمعتقدندكهفقدانالگوهايكاربرديمتناسبباشرايطبومي‌ايرانكهمبتنيبرتحقيقاتعلمي‌باشد،ازجملهدلايلاصليعدمتحولجامعهمي‌باشد . [5]

درمجموعهدانشنامهحاضرسعيشدهاستتاحدامكانباروحياتومقتضياتسازمان‌هايغير‌دولتي .(NGOs) بهطوراعم وسازمان‌هايغير‌دولتيجوانانبهطوراخصمتناسبسازيشودتابتواندپاسخگويبخشيازتقاضاهاونيازهاياجتماعي _ فرهنگيآحادجامعهدرجهترشدوتوسعهاجتماعيباشد.

بنابراينمحققباطرح‌اينمساله درصدد است که دریابدكهسازمانمليجوانانچهنقشيجهتبهبودكيفيفعاليت‌هايسازمان‌هايغير‌دولتي‌ايفانمودهاست؟وتاچهحددر‌اينراستاموفقبودهاست؟

روش تحقیق در این پژوهش، روش کتابخانه ای، اسنادی و مدارکی
می باشد.

اهدافتحقيق

‌اينپژوهشاهدافمتعدديرادنبالمي‌كندكهعبارتاستازاهدافاصليواهداففرعي.

اهدافاصلي‌اينپژوهش:

1. شناختوآگاهیباتوانمندي‌هاوكارکردسازمان‌هايغير‌دولتي(NGOs) درجهترشداجتماعيجوامع،همگامباتوسعهاجتماعي،اقتصاديوسياسيدرجهانامروزي.
2. آشناييباوظايفوكاركردسازمانمليجواناندر جهت شکل گیری،رشدوتوسعهسازمان‌هايغير‌دولتي(NGOs) در‌ايران.

اهداففرعي‌اينپژوهش:

1. آشنایی نسبت به سازمان های غیر دولتی( (NGOsجهت تسهيلهويت‌يابياجتماعيازطريقتجربه‌اندوزي،مسئوليتپذيريو‌ايفاينقش‌هايفعالاجتماعي.
2. شناخت و آگاهی جوانان نسبت به سازمان های غیر دولتی ((NGOsو مشاركتوهمياريآنان دربرنامه‌هايتوسعهاجتماعيوشكوفايياستعدادهاوخلاقيتآناندر‌اينمسير.
3. آشنایی افراد جامعه نسبت به سازمان های غیر دولتی (NGOs) جهت تقويتوارتقايهويتاجتماعي،فرهنگيومليو‌ايفاينقش‌هايفعالدربرنامه‌هايتوسعه‌ياجتماعي.
4. شناخت موانع و مشکلات سازمان های غیر دولتی در ایران و ارایه راهکارهای عملی.
5. شناخت نقش سازمان های غیر دولتی در فرآیند توسعه پایدار.
6. آشنایی با زمینه های مشارکت افراد جامعه در فعالیت های(NGOs ) در ایران.
7. شناخت راهکارهای حضور فعالانه (NGOs) ایران در مجامع بین المللی.
8. آشنایی نسبت به چگونگی زمینه های واگذاری تصدی گیریهای دولتی به (NGOS)در ایران.

اهميتوضرورتپژوهش

بهطوركليمي‌تواندرخصوصعللظهورسازمان‌هايغيردولتيبهطورمشخصبهدوديدگاهاشارهكردكهتبيين‌هايمتفاوتيازعلتظهور‌اينسازمان‌هاارايهمي‌دهند.

الف - سازمان‌هايغير‌دولتيبهعنوانواكنشاجتماعيبهشرايطوعواملاجتماعيواقتصادي : براساس‌اينديدگاهكهدرواقع‌يكشرح«ازپائينبهبالا» راارايهمي‌دهد،ساختوشكل‌گيريسازمان‌هايغير‌دولتيرابايدبهعنوانواكنشاجتماعيبهعواملاجتماعيواقتصاديحادثدرجوامعمختلفمانندظهورگفتمانتوسعه،ناتوانيدولت‌هادرپاسخبهنيازهايتوسعه‌ايجوامعونيازهايديگر،انقلابفناورياطلاعاتوارتباطات (ICT ) ، افولدولت‌هاوبسياريعواملديگرمدنظرقرارداد. حتياخيراًتعداديازجامعهشناساندرتلاشبرايتبيينرشدفزايندهسازمان‌هايغير‌دولتيدرجوامعمختلفبهمجموعه‌ايازمتغيرهاياجتماعيواقتصاديتوسلجسته‌اند.

يكنظريهشاخصدر‌اينديدگاهعبارتاز«نظريهخيرعمومي‌»استكهبراساسآنعلتوجوديسازمان‌هايغير‌دولتي،ارضايتقاضاهايبرآوردهنشدهبرايخيرعمومي‌درجامعهاست. ‌ايننظريهچنينعنوانمي‌كندكهدولت‌هامعمولاًخيرعمومي‌ رافقطدرسطحيفراهممي‌سازندكهرايدهندگانميانيراارضاءمي‌كند.

دررابطهباعلت‌ياعللظهورسازمان‌هايغير‌دولتيكه‌يكنويسندهآنرابه«انقلابيبيسروصدا»بااهميتيهمسانباظهوردولتمدرندرقرننوزدهتشبيهكردهاست،نظرهاوديدگاه‌هايمختلفيوجوددارد. اولاً : علتوجوديسازمان‌هايغير‌دولتيرابايددراحساسوبرداشت‌هايبعضيافراد‌ياگروه‌هااز‌يكنيازوبهدنبالآن، سازمان‌يابيآن‌هابرايتأمينآننيازجستجوكرد. مي‌توانبارجوعبهتاريخ، موقعيت‌هايمتعددومختلفيرا‌يافتكهدرآنافرادوگروه‌هابراساسهميناحساسوبرداشتبهگونه‌ايمشابهعملكرده‌اند.

درجاييكه‌يكاقليتمهم‌ يكنوعخيرعمومي‌ياسطحيخاصازخيرعمومي ‌رادرخواستكندكهفاقدحمايتاكثريتباشد،دولتنمي‌توانددر‌اينزمينهكمكيبنمايدوسازمان‌هايغير‌دولتيدرجهتپركردن‌اينشكافقدمبرمي‌دارند. بعضيبخش‌هايجامعهممكناستبهكالا‌ياخيرعمومي‌بيشتريازآنچهدولتمايلاستارايهدهد،نيازداشتهباشند. آن‌هامي‌توانندباسازماندهيخودوبسيجافرادمحليبراي‌يكاقدامدستهجمعي‌ اينگونهنيازهايخودراتأميننمايند. ‌يكنتيجهمنطقي‌ايناستدلالآناستكههرقدرجامعه‌ايدارايانسجاموهمگنيبيشتريباشد،بيشترمستعدظهور‌ايننوعسازمان‌هااست.

يكنظريهمهمومرتبطديگردر‌اينراستاعبارتاز«نظريهناكامي‌قرارداد»[6] است. براساس‌ايننظريه،سازمان‌هايغير‌دولتيدرجاييظهورمي‌كنندكهمكانيزم‌هايقراردادياوليهدرارايهابزارهايلازمبهمردمبرايدستيابيودسترسيبهخدماتيكهبنگاه‌هاتوليدمي‌كنندناكامبمانند. ‌اينفقداناطلاعاتلازمبرايكنترلتوليدكنندگانبه‌اينشيوهرا "ناكامي‌قرارداد" مي‌نامند. در‌اين شرايطمردمبرايتأمينكالايعمومي‌ونيازهايخودبيشتربهسازمان‌هايغير‌انتقاعي‌ياغير‌دولتيتكيهواعتمادمي‌كنند.

بهطوركلي‌ايننظرياتوجودونقشسازمان‌هايغير‌دولتيراناشيازناكامي‌هايمختلفدولتواقتصاد مي‌دانند. امابايددرنظرداشتكه‌ايننوعنظرياتعمدتاًبرايتبيينظهورورشدسازمان‌هايغير‌دولتيدرجوامعدرحالتوسعهمناسبتدارندتاجوامعپيشرفته و توسعه‌يافته

ب - سازمان‌هايغير‌دولتيبهعنوانمحصولفعالگرايينيروهايسياسي:

اينديدگاهمعتقداستبرايفهمكامل ظهورسازمان‌هايغير‌دولتيبايدروينقشنيروهايسياسيوساختار‌هايموردنيازمتمركزشد. براساس‌اينديدگاه، تحولاتدرسياستو ساختارهای نهادی دولت ها و سازمان های بین دولتی در طی زمان ،فرصت هایی را درسطوحداخليوبينالملليبرايظهورسازمان‌هايغير‌دولتي‌ايجادكردهاست.

ظهورسازمان‌هايغير‌دولتيرانبايدبهعنوانبازيگراناجتماعيمدنظرقراردادكهفقطهدفآن‌هابهچالشطلبيدندولت‌ياتلاشبرايتكيهزدنبهجايآنباشد،بلكهبسياريازرهبرانسياسي،دولت‌هاوسازمان‌هايبينالمللينقشيكليديدرظهورورشدانفجاريسازمان‌هاي غير‌دولتيداشتهودارند. حتيبسياريازدولت‌هادربرابرخواستوفشاربعضيدولت‌ها و سازمان‌هاي بينالملليطرفدارسازمان‌هايغير‌دولتي،تنبه‌ايجاد‌ايننوعسازمان‌هامي‌دهند[7].

نظریه کنش ارتباطی و حوزه عمومی یورگن ها برماس :

باتوجهبهنظريهكنشارتباطيوحوزهعمومي‌«يورگن‌هابرماس»جامعهشناسمعاصرمكتبفرانكفورت‌يا مكتب انتقادي، مي‌توان چنين استدلال كرد که مهمترين خصيصه سازمان‌هاي غير‌دولتي قرار گرفتن در حوزه عمومي‌است. هرگونهارتباطآمرانه‌ايكهازسويدوحوزه‌يسياستواقتصادكهتبلورآنرادرنهاددولتمي‌توان‌يافت،برآناعمالگردد،آنراازشكلوقالبسازمانغير‌دولتيخارجخواهدساخت. در‌اينمياننقش دولت‌هاي پيشرو كه بر اساس خواست مردم و اصول مردم سالاري حكومت مي‌كنند تنها حمايت از‌اينسازمان‌هادر‌ايفاينقشمليوفرامليآن‌هاازطريقآزادگذاريوكاهشتحديدحوزهعمومي‌است. ‌اينحكومت‌هابايدباوضعقوانينشفافبهحمايتازحوزه‌يعمومي‌آزادومستقلازهرگونهفشارپرداخته،فرهنگگفتگورادرجامعهتشويقنمودهوفضارابرايآنآمادهسازند. سازمان‌هايغير‌دولتينيزبايدبتوانندشرايطگفتگويدموكراتيكوآزادرادرحوزهعمومي‌فراهمسازند. ازآنجاكه‌يكيازاهدافسازمان‌هايغير‌دولتي،‌ايجادواشاعهآگاهياست،در‌اينراهبا‌ايجادسپرهايحفاظتيازنفوذقدرتمندانسياسي‌يااقتصاديو‌ياهرگونهفشاروتهديدبرحوزهعمومي‌كاسته، شرايطگفتگورابراي‌يافتنبهتريناستدلال‌هاوراهحل‌هافراهممي‌سازند. ازنظرساختارينيز‌اينسازمان‌هاساختاريكاملاًدموكراتيكوآزادراطلبمي‌كنندتافشارواعمالنفوذهايداخليرانيزبهحداقلبرسانند[8].

[1] . NON GOVERNMENTAL ORGANIZATIONS

[2]. non-hierarchical

[3]. Participatory

1. میرزایی اهرنجانی، حسن.پژوهش های کاربردی(1)، دانش مدیریت شماره 17، 1371 .

[5]. مقیمی، سید محمد. کارآفرینی در نهادهای جامعه مدنی- پژوهشی در سازمان های غیر دولتی (NGOs) در ایران، انتشارات دانشگاه تهران، 1383 .

[6]. Contract-Failure-Theory

[7]. گروه مولفان سازمان ملی جوانان؛ آشنایی با سازمان های غیر دولتی(NGO_S) ،انتشارات عابد، 1383.

[8]. هولاب،رابرت،یورگن ها برماس،نقد در حوزه ی عمومی،ترجمه:حسین بشیریه ،نشرنی،1380.