مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول : كليات

چكيده.2

مقدمه 3

1-1بیان مسئله… .4

1-2اهمیت پژوهش ….5

1-3اهداف پژوهش. … .6

1-4سوالات پژوهش …. 8

1-5تعریف مفاهیم… …8

1-6تعریف رسانه هاو انواع رسانه ها. ….9

1-7مقایسه رسانه های ارتباط جمعی بایکدیگر در ارتباط با مخاطبان … .10

1-8تعاریف مختلف ازرسانه های آموزشی توسط دانشمندان 10

1-9رسانه های ارتباط جمعی وجامعه…………………………………………..11

1-10رسانه های ارتباط جمعی و قشر بندی اجتماعی و توسعه فرهنگی………………12

1-11توزیع رسانه های ارتباط جمعی در جهان…………………………………..14

1-12رسانه های ارتباط جمعی…………………………………………………15.

1-13انواع رسانه های ارتباط جمعی به روش دیگر………………………………..15

1-14ارتباط جمعی یا عمومی…………………………………………………..15

فصل دوم:

2-1تاریخچه رسانه ها……………………………………………………….18

2-2پیدایش سینما،رادیو و تلویزیون………………………………………….20

2-3تاریخچه پیدایش روزنامه ها...............................................................27

2-4سینما ،پیدایی و نظور آن...................................................................34

2-5تئاتر و مخاطبان.............................................................................37

2-6تئاتر در شرق................................................................................38

2-7تئاتر در قبل از اسلام........................................................................39

2-8تئاتر پس از اسلام............................................................................40

2-9پژوهش در ارتباطات.....................................................................45

2-10صدا و سیما و تعلیم و تربیت............................................................57

2-11نقش رسانه های ملی در کشور های همسایه ایران...................................59

2-12نقش رسانه های غرب در تعلیم و تربیت...............................................61

2-13نقش رسانه های ملی در جهان...........................................................64

2-14خلاصه ای از رسانه های آموزشی در ایران و جهان.................................65

2-15تئوریهای وسایل ارتباط جمعی یا رسانه ها..............................................66

2-16مکتب مارکسیسم کلاسیک.................................................................67

2-17نظریه ی اقتصاد سیاسی رسانه ها.........................................................67

2-18مطالعات فرهنگی توده.....................................................................68

2-19مکتب فرانکفورت..........................................................................69

2-20نظریه های مربوط به مخاطبان رسانه ها:نظریه ی استحکام...........................69

2-21نظریه ی دو مرحله ای رسانه ها.........................................................70

2-22نظریه ی تزریقی رسانه ها....................................................................70

2-23نظریه ی برجسته سازی رسانه ها............................................................70

2-24نظریه ی نیاز جویی رسانه ها................................................................70

2-25نظریه ی وابستگی مخاطبان................................................................... 71

2-26نظریه ی موزاییکی رسانه ها....................................................................71

2-27نظریه ی سیستمی................................................................................71

2-28دیدگاههای پیشگامان رسانه ها................................................................. 74

2-29دیدگاه دیویدرایز من..............................................................................75

2-30دیدگاه مارشال مک لوهان......................................................................76

2-31وظایف رسانه ها................................................................................76

2-32نقش تفریحی رسانه ها.........................................................................77

2-33نقش های خبری رسانه ها.....................................................................77

2-34نقش های همگن سازی رسانه ها.............................................................78

2-35نقش آگاه سازی رسانه ها...................................................................... 78

2-36نقش تعلق اجتماعی رسانه ها.........................................................................78

2-37دیدگاه های افراطی رسانه ها...................................................................79

فصل سوم : روش تحقيق

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها

4-1تلویزیون...........................................................................................84

4-2یونسکو و رادیو و تلویزیون....................................................................85

4-3نقش رادیو و تلویزیون در آموزش.............................................................86

4-4تاثیر تلویزیون بر خانواده .........................................................................87

4-5استفاده از تلویزیون در آموزش و پرورش.....................................................88

4-6نقش آموزشی تلویزیون.............................................................................89

4-7تحقیق یک ایرانی درباره رادیو و تلویزیون و نقش تربیتی آن ها............................91

4-8اینترنت(ویژگی ها ، کارکردها،مزایا)..............................................................92

4-9معایب اینترنت.........................................................................................94

4-10موقعیت ایران و ملل در حال توسعه در شبکه اینترنت......................................94

4-11نقش اینترنت در تعلیم و تربیت....................................................................95

4-12نقش اینترنت در دنیای نوجوانان.....................................................................98

4-13نقش تلفن همراه در تعلیم و تربیت..............................................................101

4-14تلفن همراه در مدارس ایران.......................................................................101

4-15فرهنگ سازی استفاده از تلفن همراه توسط آموزش و

پرورش................................................................................................103

4-16یادگیری از طریق تلفن همراه....................................................................106

4-17رویکرد های یادگیری مبتنی بر تلفن همراه..................................................107

4-18منظور از یادگیری تلفن همراه چیست؟.......................................................108

4-19از تلفن همراه چه چیزی میتوانیم یاد بگیریم؟................................................108

4-20برخی مزیت ها و محدودیت ها ی یادگیری تلفن همراه....................................109

4-21نتیجه گیری دربا ره تلفن همراه............................................................109

4-22ماهواره چیست؟..............................................................................111

4-23نحوه کار ماهواره ارتباطی.....................................................................111

4-24تاریخچه ، مزایا و معایب ماهواره...............................................................114

4-25موقعیت ایران و ملل در حال توسعه در استفاده از ماهواره...............................115

4-26آموزش از طریق ماهواره و تجربه های جهانی.............................................118

4-27توانایی کاربردآموزش از طریق ماهواره در کشور چین.................................119

4-28سینما و تئاتر و نقش تربیتی آن ها.............................................................119

4-29سینما و تلویزیون..............................................................................120

4-30سینما و تلویزیون دو پدیده متمایز...........................................................121

4-31سینما و تلویزیون در برابر یکدیگر(رقابت درونی).......................................121

4-32نقش تربیتی سینما..............................................................................122

4-33مذهب و سینما....................................................................................124

فصل پنجم

5-1نتیجه گیری......................................................................................126

5-2 پيشنهادات.......................................................................................129

5-3محدودیت های پژوهش.........................................................................129

5-4 خلاصه..........................................................................................129

5-5منابع و ماخذ.......................................................................................138

چکیده به زبان لاتین.................................................................................141

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

چكيده:

- رسانه هاي مكتوب مانند كتب و مجلات و روزنامه ها بعد از اختراع صنعت چاپ و خط پا به عرصه وجود نهادند و با گذشت زمان وسعت آنها رو به افزايش نهاده است . اين رسانه ها ابتدا در جهان اسلام با كيفيت هر چه بيشتر و بهتر ظهور كرد ولي متاسفانه باگذشت زمان از كيفيت آنها كاسته شده است ولي همين رسانه ها در جهان غرب و اروپا از غناي علمي برخوردار است كه نشأت گرفته از كتب معتبر در اسلام است.

با پيشرفت علم و تكنولوژي ، رسانه ها نيز گسترش يافته و از كيفيت زيادي برخوردار شده است. بعد از رسانه ها ي مكتوب ، در طول يكي دو قرن گذشته رسانه هاي جديدي همچون تلفن و ضبط صوت و گرامافون و برخي رسانه هاي آموزشي ديگر همچون اسلايد پا به عرصه ي وجود نهاده است.

بعد از رسانه هاي فوق رسانه هايي همچون تلويزيون و راديو و سينما ابتدا در جهان غرب و اروپا به وجود آمد كه امروزدر طول نزديك به يك قرن در سراسر دنيا ، اين رسانه ها بعنوان مهمترين رسانه و مهمترين رسانه در تعليم و تربيت مطرح بوده و هستند.

علم و صنعت همچنان در حال پيشرفت است كه همراه آن دستاورد هاي مهمي در ظهور برخي ديگر از رسانه بوجود آورده است كه مي توان به ظهور اينترنت و ماهواره و كامپيوتر و نقش و كاربرد بسيار مهم آن دردنياي امروز اشاره نمود.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه:

انسان در زندگي اجتماعي و در برخورد با غير خود نياز شديدي به ارتباط دارد و تنها از اين طريق است كه نياز هاي فردي و اجتماعي خود را برآورده مي كند .انسان از همان آغاز براي برقراري ارتباط و رساندن پيام خود به ديگران شيوه هاي گوناگوني را به كاربرده است.از اشارات ،كلمات و اشاره هاي رمزي اوليه گرفته تا استفاده از پيشرفته ترين و در عين حال پيچيده ترين وسايل ارتباطي مدرن امروزي از قبيل رسانه ها و وسايل ارتباطي كه درطول تاريخ داراي سرعت بسياركندو ناچيز بوده اند و در عصر حاضر تحول چشمگيري يافته اند.

پيام هايي كه توسط رسانه ها رد وبدل مي شود درابعاد مختلف سياسي ،اجتماعي ،اقتصادي،نظامي و فرهنگي و... است .مخاطبان اين پيام ها افراد و گروههايي در سطوح مختلف فرهنگي،اقتصادي ،و اجتماعي اند كه در ابعاد مختلف زندگي اجتماعي در سراسر جهان پراكنده اند.

چنانچه گفته شد تمام سعي و تلاش رسانه هاي جمعي ،رسيدن به اهداف و مقاصدي است كه در عين حال هر كدام به نحوي داراي رنگ و صبغه تربيتي هستند ،زيرا اين رسانه ها در اموري نظير رشد شخصيت افراد درابعاد مختلف ،ايجاد ارتباط بين افراد جامعه ،كمك به افراد جامعه ،كمك به افراد در فرآيند سازگاري با جهان متغير پيرامون و...دخالت دارند.چرا كه به نظر مي رسد نظام تعليم و تربيت بيش از هرزمان ديگري نياز به تغييرات اساسي و بنيادين دارد .لذا با توجه به تغيير نوع نگرش مخاطبين امرتعليم و تربيت ،خواسته ها و انگيزه هاي ايشان براي دستيابي به اهداف و آمال ،اين تغييرات ناگريز با گذشت زمان خود نمايي خواهد كرد.

از طرف ديگر با وجود انديشه ها و جمجمه هاي فرهنگي مختلف كه از سوي رسانه هاي غالب جهان بي محابا به حيطه ي آموزش و تربيت هجوم مي آوردبه نظر مي رسد ، بايد ازهمين رسانه ها درجهت تحكيم بنيانهاي تعليم و تربيت استفاده كرد تا مهارت هاي پذيرش حقايق و اتخاذ تصميمات اجتماعي و خانوادگي معقول و بهنگام را درتفكر و فضاي حقيقي جامعه نهادينه ساخت تا با ار تقاءسطح فكري و فرهنگي خانواده ها ،معضلات و مشكلات ناشي از تأثيرات سوءرسانه ها به حداقل رسيدهو رفتارها وهنجارهاي مثبت بالقوه به فعاليت نزديك شود وبي شك اين امر تنها پوشش كافي اطلاعات و دوري از يك جانبه نگري و تعمبق روش هاي نوين سالم و كاربردي ،استفاده از رسانه ها در امر تعليم و تريبت ميسر خواهد بود.

لذا در اين پژوهش سعي شده است با استفاده از منابع موجود در راستاي تنوير و تشريح معاني و معايب رسانه هاي مختلف ( ديداري – شنيداري – مكتوب ،گفتاري ، روايي و ...) بر روند آموزش و تربيت كودكان و نوجوانان گامهايي برداشته شود. چرا كه گستردگي رسانه ها در دنياي كنوني وتأثير مستقيم آن بر روند رفتارهاي اجتماعي دانش آموزان و فرزندانمان ، مطالعه و پژوهش بسياري را مي طلبد .

 

 

بيان مسأله:

در سالهاي گذشته رسانه ها بسيار محدود بود ولي با گذشت زمان و پيشرفت علم و تكنولوژي، رسانه ها نيز گسترش يافته و قلمرو وسيعي را تشكيل مي دهند. ابتدا رسانه هاي مكتوب در حد ابتدايي شكل گرفت و سپس رسانه هاي ديگر ظهور كرد.زماني بود كه كتاب به عنوان مهمترين وسيله ي ارتباطي در ميان ملل مختلف دنيا مطرح بوده است؛ اديان آسماني و پيامبران ، اين سفيران الهي ، پيام خود را با كتاب و تعليم آن به مردم آغاز كردند و رسالت برخي از اين پيام آوران با كتاب و وحي شروع شده است . كتابهايي همچون زبور داود(ع) و انجيل عيسي(ع) و تورات موسي(ع) و قرآن پيامبر اسلام(ص)نمونه هايي از كتب و بعنوان مهمترين وسيله ارتباطي در آن زمان مطرح بوده است كه نقش بسيار مهمي در تربيت پيروان هر مكتب به دنبال داشته است و با پيشرفت علم دامنه رسانه ها وسيعتر شده و وسايلي همچون روزنامه و مجلات نيز به آن اضافه شد كه در آگاهي و تربيت مثمر ثمر بوده اند . در طول دو قرن گذشته بشر با رسانه هاي نسبتاً پيشرفته همچون راديوو تلفن پا به عرصه وجود نهاده است و بعد از آنها بتدريج رسانه هاي پيشرفته اي همچون تلويزيون و سينما بوجود آمد كه نقش بسيار مهمي در تربيت و تعليم مردم بر عهده گرفتند. اين وسايل ابتدا در كشور هاي غرب و اروپايي ظهور كرد كه به تعليم مردم پرداخت .ولي امروزه اين رسانه هاي مهم در عرصه تربيت و آموزش علمي خانواده ها و مردم نقش بسيار مهمي ايفا كرده و مي كند و دامنه رسانه ها به همين تعداد محدود نشد و در طول نيم قرن رسانه هايي همچون كامپيوتر- اينترنت و اخيراً ماهواره نيز كه بسيار پيشرفته است ، به آن اضافه شد.

در اين پژوهش بر آنيم تا نقش مثبت و منفي هر رسانه و عوامل مخرب هركدام را ذكر نموده ومهمترين رسانه را در تربيت مردم گوشزده نموده، مواظب باشيم كه گرفتار عوامل مخرب آن نشويم و غرورما رابر آن وادار نكند كه با شعار مفيد بودن علم ، گول علم بشر را نخوريم. زيرا هر چيزي كه توليد مي شود ممكن است مطلقاً مثبت و سازنده نباشد هر چند كه عوامل مثبت داشته باشد ! بايد از عوامل منفي آن نيز با خبر شد و از آن به نحوه مطلوب و درست استفاده كرد تا از انحراف و هلاكت خودداري شود.

 

اهميت پژوهش:

با توجه به ارزش تعليم و تربيت در نظام هستي و تأثير آن بر حوزه هاي مختلف فرهنگي و اجتماعي خانواده ها و جامعه ، به نظر مي رسد وجود و تعميم رسانه ها در راستاي ايجاد تحول درنظام تعليم و تربيت ، امري انكار ناپذير و چه بسا ضروري است .چرا كه عدم شناخت رسانه ها در كارگيري آنها در مقاطع زماني مختلف از سوي كودكان و نوجوانان بدون حضور و نظارت مربيان و خانواده ها ،بي شك اثرات نامطلوبي را نيز به همراه خواهد داشت كه در صورت ساده انگاري و بي توجهي ممكن است در دراز مدت با يك فاجعه ي تربيتي و آموزشي روبرو شويم ،اما آنچه كه مهم است با توجه به اطلاع رساني هاي موجود و شناخت نسبي مسؤولان امر آموزش و تربيت ،حوزه ي فعاليت رسانه ها قابل پيش بيني و ارزيابي است. هرچند اين حوزه ها با گسترش ابزارهاي ارتباطي نرم افزاري و ماهواره اي ،كمي مشكل به نظر مي رسد ؛اما آنچه كه اهميت دارد توجه مربيان و معلمان و به خصوص خانواده ها به تأثير نامطلوب اين رسانه ها در كنار خاصيت آموزش دهي و تعليم فراگير و گسترده ي علوم مختلف مي باشد . برخي بر آنيم تا ضمن معرفي وسايل ارتباطي در حيطه رسانه ها و بررسي اثرات مثبت و مخرب آنها ،به پاسخ هاي منطقي و معقول در خصوص استفاده و يا عدم بكارگيري رسانه ها دست يابيم .چرا كه ارتباط انگاره اي براي سنجش افرادو وسيله اي براي تغيير در سطح رفتار است كه شامل تبادل اطلاعات وچگونگي معني بخشيدن به اين اطلاعات است كه تفاوت در زمينه هاي ارتباطي به خصوص با حضوررسانه هاي مختلف با توجه به آگاهي طرفين در جهت ايجاد رابطه ي بهتر و يا كاهش كيفيت آن ، كمك مي كند.

مسؤوليت مهم و خطير هزاران معلم ايراني كه درمدارس به تربيت نونهالان و نوجوانان مشغول هستند، مثل ساير معلمان دنيا ، در اين است كه بتوانند به نوآموزان آگاهي –اطلاعات و مفاهيم ،مهارت ها،و از همه مهمتر ارزشهائي را انتقال دهند كه كودك بوسيله آنها بتواند در فرداي زندگي عضو مفيد و مؤثري براي خود و جامعه اي باشد ، خود را دريابد و در راستاي استعداد هاي بالقوه خويش گام بردارد و آنها را بصورت بالفعل در آورد.

همانطوريكه طلايي تا در دل زمين است و بصورت خام است، داراي قيمتي است .حال هر قدر روي اين ماده اوليه كارشود ، بر قيمتش افزوده مي شود .دانش آموز هم به طريق اولي همين طور است هرچه بيشتر با او كارشود و به تعلييم و تربيت او پرداخته شود، ارزش انساني او بالاتر خواهد رفت . به عبارتي ديگر مي خواهيم ببينيم يك معلم از چه طريق مي تواند متن و موضوع درس خود را به شاگردان به نحو بهتر و مؤثرتري انتقال بدهد ودر اين انتقال مواد و وسايل سمعي و بصري و بخصوص تكنولوژي آموزشي چه نقشي را در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان بازي مي كند ؟و به چه صورت به معلم كمك خواهد كرد؟

از آنجا كه معلم مي تواند با آشنايي فنون و روش هاي تدريس از طريق كاربرد رسانه ها و مواد آموزشي سبب انتقال بهتر يادگيري به دانش آموزان گردد، لذا اين تحقيق با صرف جمع آوري چنين اطلاعاتي انجام شده است . در نتيجه اطلاعات اين مجموعه در درجه اول براي معلماني كه تدريس علوم مختلف را بر عهده دارند مفيد خواهد بود.

 

اهداف كلي پژوهش

اهداف كلي

1- معرفي انواع رسانه ها و نقش مهم رسانه ها در تعليم و تربيت آحاد مردم جامعه .

2- آشنايي با انواع رسانه هاي آموزشي و نقش آنها در تعليم و تربيت مقاطع سه گانه.

3- شناخت رسانه هاي آموزشي بعنوان وسيله مؤثر در پيشرفت تحصيلي آينده سازان جامعه .

4- مقايسه رسانه ها و سهم هر كدام در تعليم و تربيت مردم جامعه .

5- آگاه شدن از چگونگي استفاده مطلوب و ايجاد فرهنگ سازي در نحوه ي كاربرد رسانه هاي آموزشي و ملي .

 

 

اهداف جزئي

1- آشنا شدن با موثر ترين رسانه ملي وتأثير مهم آن در آموزش و پرورش.

2- پي بردن به اثرات مخرب ناشي از برخي رسانه ها از جمله ماهواره و اينترنت و سينما.

3- آشنايي با اثرات مثبت صدا و سيما در تربيت احاد مردم بعنوان يك رسانه ي عمومي و فراگير .

4- توجه به اهميت سينما در تربيت جوانان.

5- توجه به اهميت كامپيوتر در تربيت خانواده .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

اهداف رسانه ها

 

 

 

 

رسانه هاي ملي

 

 

 

 

 

 

رسانه هاي ديداري و شنيداري

 

 

 

رسانه هاي شنيداري

 

 

 

 

 

 

سؤالات پژوهش

1- آيا حقيقتاً رسانه ها تربيت صحيح و مطلوبي را براي كودكان و خانواده ها به ارمغان خواهند آورد؟

2- آيا تا به حال براي ريشه كن كردن يا حداقل تقليل آثار سوء رسانه ها تدابيري انديشيده شده است؟

3- آيا در حقيقت اين مراكز مجازي موازي كه بسيار گسترده تر و فعالتر از مدارس رسمي عمل مي كند ، متولي يا سرپرستي دارند؟

4- آيا آثار رسانه ها در تربيت اخلاقي و اجتماعي امروز ملموستر و محسوس تر از گذشته نشده است؟

در اين پژوهش تا حد امكان به سوالات فوق پاسخي علمي و منطقي داده خواهد شد.

 

تعريف مفاهيم : تعليم و تربيت و رسانه ها

تعريف تعليم : اين واژه در لغت نامه دهخدا به معني بياموختن – بياگاهانيدن ، آموختني ، آگاهانيدن ، كسي را چيزي آموختني ، آموزانيدن و .... آمده است ( لغت نامه دهخدا – انتشارات مؤسسه لغت نامه دهخدا تهران ).

تعليم كوششي است كه معلم براي انتقال معلوماتي خاصّ به شاگردان خود بكار مي برد و عمدتاً به مهارت و خُبرگي معلم و نوع محتواي درسي كه علم به انتقال آن مي پردازد ، بستگي دارد . فقط ارائه معلومات نظري يا عملي است كه در موقع تدريس از جانب معلم به شاگردان انتقال مي يابد .( فلسفه تربيت : ابراهيم زاده . عيني . انتشارات ) «گريستو فرجنگبز1» محقق دانشگاه هاروارد معتقد است كه : (نفوذي كه محيط خانواده ، تلويزيون وغيره دارند از نفوذ مدرسه بيشتر است ).

تعريف جامع از آموزش و پرورش : آموزش و پرورش عبارتست از شيوه عمل و اعمال روش در گسترش علم و فن و فرهنگ و انجام برنامه هاي از پيش انديشيده شده و آينده نگر آموزشي در چارچوب سازمانهاي انطباق يافته با سازماني اقتصادي و اجتماعي . «اميل دوركيم »2تعريفي از آموزش و پرورش از ديدگاه جامعه شناسي ارائه مي دهد او معتقد است آموزش و پرورش فعاليتي است كه توسط نسل هاي بزرگسال بر روي نسلهايي كه هنوز وارد زندگي اجتماعي نشده اند ، صورت مي گيرد و هدفش ايجاد و رشد پاره اي از ويژگي ها و اوضاع و احوال جسمي ، فكري و اخلاقي است كه جامعه سياسي و بطور كلي محيط خاص كودك از آنان انتظار دارد . گروهي از جامعه شناسان نيز آموزش و پرورش را مترادف با اجتماعي شدن يا فرهنگ پذيري بكار مي برد .

( جامعه شناسي آموزش و پرورش ص 55 )

تعريف يونسكو از آموزش و پرورش : آموزش و پرورش داراي چهار محور زير است : آموزش و پرورش به منزله يك نماد و فرآيند تربيتي ، محتواي تربيتي و محصول اعمال تربيتي است .

 

تعريف رسانه و ا نواع آن :

رسانه ها شامل افراد ، ابزار – يا موقعيتهايي هستند كه بوسيله آنها پيام ارائه مي شود . بنابر اين تعريف : معلم ، كتاب درسي، اسلايد، ناطق، تخته سياه ، فيلم ، كامپيوتر و ماهواره همه رسانه خوانده مي شوند.

 

 

انواع رسانه ها

 

 

انواع رسانه هاي آموزشي :

1- مواد ديداري غير شفاف – اين مواد عبارتند از : انواع تصاوير ، كتابها، ( خود آموزها و غيره ) ، مجله ها ، راهنماهاي مطالعه چارتها ، نمودارها، نقشه ها ، پوستر ها و كاريكاتورها ( مقدمات تكنولوژي آموزشي ، ص 126 محمد احديان )

2 – مواد شنيداري ( فقط صدا ) – كه عبارتند از : نوار شنيداري ( حلقه اي ، كاست ، كارتريج صفحه ، راديو ، تلفن و كارت شنيداري)

3- مواد شنيداري – ديداري غير شفاف ( تركيبي از 1 و2 ) كه عبارتند از : كتاب همراه با نوار يا صفحه و ساير مواد چاپي همراه با مواد شنيداري.

4- مواد ديداري شفاف ( ثابت ) كه عبارتند از : اسلايد ها ، فيلم ها، استريپها و طلقهاي شفاف .

5- مواد شنيداري – ديداري شفاف ( ثابت ) – كه عبارتند از فيلم ، استريپ ناطق ، انواع اسلايدها با نوار يا صفحه )

6- مواد شنيداري – ديداري متحرك – كه عبارتند از : فيلم متحرك ناطق و فيلم ويدئو.

7- مواد ديداري متحرك كه عبارتند از : فيلم متحرك صامت ( همراه با زيرنويس يا نوشته ) .

8- سه بعدي ها كه عبارتند از : اشياء واقعي ، ماكتها ، مدلها و برشها .

9- منابع انساني و موقعيتها كه عبارتند از : دعوت از افراد ، گردش علمي ، نقش آفريني و غيره.

10- كامپيوترها كه عبارتند از : انواع كامپيوتر و ترمينالهاي گوناگون با ابزارهاي نمايش.

11- ماهواره ها – كه شامل انواع قمرهاي مصنوعي و ماهواره هاي ارتباطاتي و ماهواره هاي تلويزيوني.

طبقه بندي رسانه ها : طبقه بندي رسانه ها بيشتر بدين دليل انجام مي گيرد كه تصور مي شود اگر رسانه اي ويژگي خاصي را دارا باشد اين رسانه مي تواند در خدمت به هدفي قرار گيرد كه مستلزم همان ويژگي است . مثلاً يادگيري تكليفي كه مستلزم تميز دادن اشكال است رسانه اي را كه از حس ديدن استفاده مي كند ، بكار مي گيرد يعني رسانه ديداري .

( نقش تكنولوژي در آموزش و پرورش – نادر اقبال دوست ص 109 )

مقايسه رسانه هاي ارتباط جمعي با يكديگر در ارتباط با مخاطبان :

« مكالوهان » در كتاب شاخص خود به نام « وسايل ارتباط جمعي » و چند اثر ديگر ، وسايل ارتباطي « گرم » را در مقابل وسايل ارتباطي « سرد » قرار مي دهد. بر اين اساس به آن دسته از داستانهاي خنده آوري « گرم » گفته مي شود كه مفهوم آن تماماً در داستاني كه نقل مي شود، موجود است . به داستانهائي « سرد » گفته مي شود كه مفهوم آن تنها در صورتي آشكار مي شود كه تلاشي در جهت درك آن از ناحيه شنونده به عمل آيد . به همين ترتيب وسايل ارتباطي گرم مانند « خط الفبائي ، چاپ ، راديو و سينما» پيامهاي خود را به نحو كامل ارائه مي دهند و درست مانند آهن سرخي مي مانند كه نقش خود را بر جاي مي گذارند و حال آنكه وسايل ارتباطاتي سرد مانند « گفتار، الفباي تصويري، داستانهاي مصور، تصاوير متحرك ، تلفن و تلويزيون » ارائه كننده پيامهاي ناقص هستند و تلاشي ذهني خاصي را از طرف شخص گيرنده لازم دارند . ( كازنو- ژان . قدرت تلويزيون ص 219 ) .

سطح نظام هاي اجتماعي : پژوهشهاي اين سطح در قالب نظامهاي سيستماتيك برنامه توسعه و در جنبه هاي گوناگون انجام گرفت كه هم اكنون نيز ادامه دارد. ( نوروزي – داريوش 73 ص 25 ).

 

تعاريف مختلف از رسانه هاي آموزشي توسط دانشمندان :

رسانه به مفهوم وسيله ارتباطي است. اين كلمه در زبان انگلوساكسون1به معني شدن است و معني آن بطور كلي جريان انتقال از طريق وسايل ارتباط است .كميته فني اصطلاحات فني در فرانسه در جلسه 24 نوامبر 1971 كلمه media را به مفهوم وسايل ارتباطي و حاملهاي متنوع پذيرفت. ( كازنو- ژان 1- 7 ص 65 ).

رسانه در تعريف به حاملهاي پيام بين مركز پيام گيرنده و پيام گفته مي شود. ( فردانش )

« گاينه» رسانه آموزشي را چنين تعريف مي كند : (رسانه تركيبي است از چيزها كه براي انتقال ارتباط يا ساير محركهاي آموزشي به يادگيرنده مورد استفاده قرار مي گيرد) .

اصطلاح يادگيري يا تعليم بوسيله رسانه براي تشخيص و تفكيك يادگيري بوسيله رسانه در برابر يادگيري از راه كسب تجربه مستقيم بكار مي رود . اين اصطلاح اولين بار توسط « برونر واكسون » بكار رفت.

« هاشم نعمتي» رسانه آموزشي را چنين تعريف مي كند: (كليه امكاناتي است كه مي تواند شرايطي را در كلاس بوجود آورد كه تحت تأثير آن شاگردان بتوانند اطلاعات و رفتار و مهارتهاي جديدي را با درك كامل بدست آورند). ( نعمتي ، هاشم 68 ) « ديويس» از رسانه ها بر اساس اهميت حضور در فرايند يادگيري و تدريس طبقه بنديي دارد كه بدين صورت است : 1- رسانه هاي اختياري يعني رسانه هايي كه معلمان در صورت دسترسي و وجود بودجه لازم مي توانند در صورت تمايل بكار برند .

2- رسانه هاي ضروري : كه معلم براي تحقق بخشيدن هدفهاي مورد نظر آنها را بكار گيرد . تمهيد بودجه و زمان لازم جهت استفاده از اين رسانه ها الزامي است ( نعمتي ، هاشم – 68 )

«ژان كازنو»1 در مورد نقش وسايل ارتباط جمعي در شكل گيري رفتار اجتماعي عقيده دارد كه راديو و تلويزيون ، مطبوعات و آگهي ، به دو صورت مختلف مي توانند ما را به مشاركت ضمني برانگيزند و به موجب اصلي كه بيان شد احتمالاً اعتقادات ما را دگرگون سازند . اول وسوسه مقاومت ناپذير رسانه هاي همگاني است كه ما را به نوعي گرفتار مي كند و به مشاركت مي كشاند. براي مثال ،بسياري از روشنفكران بعد از آنكه سوگند ياد كرده بودند كه هرگز تلويزيون نخرند ، بالاخره در برابر اصرار اعضاي خانواده خود تسليم شدند و تلويزيون خريدند و با اين كار موضع خود را تغيير دادند و نقش ديگري جز آنچه قبلاً تظاهر مي كردند به عهده گرفتند. يا اگر شخصي روزنامه اي را كه با افكار او مطابقت ندارد ، مشترك شود در اين صورت توانسته است سدي را در برابر عقايد مخالف كه در ذهن خود ساخته است ، بشكند.

دوم : سيلاب اطلاعاتي كه بوسيله رسانه هاي همگاني جاري مي شود بتدريج تمامي جامعه را در خود غرق مي كند و افراد هم كه خواهي نخواهي در اين جو اطلاعاتي تنفس مي كنند از اين اطلاعات تغذيه مي كنند و بتدريج در جريان امور قرار مي گيرند و اين اطلاعات را براي سايرين بازگو مي كنند . حتي اگر فقط بعضي از آن را هم باور كنند، باز هم مجبور مي شوند با مسايل سياسي روز درگير شوند. تمامي اين عوامل هر چند نامحسوس و مبهم ، بر رفتار ما اثر مي گذارند. ولي اثر آنها آنقدر آرام و سطحي است كه نمي توان القاء فكر به صورت خشن آن تلقي كرد.

وسايل ارتباط جمعي يا رسانه ها اساس سنتهاي گذشته را متزلزل مي سازند و ارزشهاي جديدي بوجود مي آورند و انواع تازه اي از موسيقي ، نمايش و عقايد سياسي را به آنها عرضه مي دارند. امروز مسلم شده است كه در سراسر جهان هر فرد يا هر دهكده اي كه به راديو يا مطبوعات دسترسي دارد ، وجه نظرهاي جديدتري دارد، مترقي تر است و نقشهاي جديد را سريعتر از كساني كه به اين وسايل دسترسي ندارند ، مي پذيرد . به عقيده وي نيز وسايل ارتباط جمعي نمي توانند بطور مستقيم در طرز تفّكر مردم تغيير ايجاد كنند و انتشار هر نوع فكر يا عمل نو در جوامع جهان دوم بيشتر با مباحثات و گفتگوهايي كه افراد رو در رو انجام مي دهند، بستگي دارد.

 

رسانه هاي ارتباط جمعي و جامعه :

همانطور كه گفته شد وسايل ارتباط جمعي مولود و محصول انديشه ي انسانند و از اين رو برانگيخته از جامعه و متأثر از آنند. امّا بعد از آنكه پيدا شدند و بكار رفتند بر حسب طرز استفاده اي كه از آنها بعمل مي آيد، مي توانند سالم و آرام بخش يا مضر و انحراف انگيز باشند . آنچه قبل از همه سازمان اين رسانه ها را تحت تأثير قرار مي دهد ،دولتي يا خصوصي بودن آنهاست دولتي شدن . يك وسيله ارتباطي در چنين وضعي بجاي آنكه صرفاً به دنبال خواستهاي مردم باشد مي تواند نقش راهبري فرهنگي خويشتن را به عهده گيرد. خصوصي بودن اين رسانه ها چنانچه بي هيچ كنترل از جانب دولت و جامعه صورت پذيرد و در محدوده جامعه مادي ، فاقد هر گونه بعد فرهنگي نموده و حتي خطرناك مي سازد . اين رسانه ها :« توليد انبوه » را با « مصرف انبوه » پيوند مي دهند و در تحقق اين هدف از « هدايت انسان از راه دور» است .« حكومت از راه دور » « آدمك سازي » آنان و « توده سازي » انسانها استفاده مي كنند . تمامي اين اقدامات موجب مي شود كه انسان جديد عليرغم اين واقعيت كه پيش از تمامي انسانها در طول تاريخ مصرف مي كند ، هر روز خود را نيازمند كرد و در جريان بيشتر مي يابد . از نظر سياسي هر كانديدا براي پيروزي در انتخابات مي تواند به سازمان ارتباطي مراجعه كند و حتي پيروزي را تضمين نمايد بشرط آنكه بر حسب مشخصات شخصي اش بهائي خاص بپردازد . از نظر اقتصادي قرار دادن آگهي هاي تجاري در لا به لاي اخبار مهم هر چند به جلب سود بيشتر براي سازمان منتهي مي شود، ليكن موجبات استثمار انسانها و بهره برداري نامشروع از آنان را فراهم مي سازد . اعمال آگهي هاي تجاري فرا آگاهي ، تخطي به حريم آزادي انسانهاست. آگهي هاي تند با تصاوير مستهجن موجبات ابتلاي اخلاقي عمومي را فراهم مي سازد و هم نيازمندي ارتباطي را در خدمت مسخ انديشه ها ، تخدير مغزها و در نهايت اضمحلال تعادل رواني انسانها را فراهم مي كند. در كشورما هم قبل از انقلاب تبليغات تلويزيوني ، تقليد نا آگاهانه و ناشيانه اي از تبليغات غربي بود كه با فرهنگ و سنن مردم سنخيتي نداشت .

همانند بسياري از مظاهر مادي و معنوي غرب، بسيار نا بهنگام و با شتاب روز افزون به عرصه فرهنگي سنتي كشور وارد شد كه منجر به ظهور « فرهنگ شبه مدرنيستي كاذب » گرديد . جالب توجه است كه همان شيوه هاي زندگي و محصولات پر زرق و برق غربي نيز به مقدار زياد مورد مصرف مردم بود. بعد از انقلاب تا چند سال اين تبليغات ممنوع بود ولي از حدود نيمه دهه 70 به اين سو جوي باريكي از تبليغات تلويزيوني كه به سيل عظيمي تبديل شد، ساعات طولاني روز وشب را در تلويزيون به خود اختصاص داده است كه در اكثر مواقع با يكديگر و نيز با سلايق و نيازمنديهاي شنوندگان سنخيتي ندارد . مثلاً در تبليغ مزاياي چك مسافرتي يك بانك صداي ماشين « جك پات» كه يك قمار يك نفره در كازنيوهاي غرب است،! به همراه آهنگي غربي كه در مذمّت و خوارشماري پول است ، بگوش مي رسد كه با فرهنگ رسمي و عرفي جامعه و نيز با محتوا و پيام تبليغ هيچ سنخيتي ندارد و به عقيده نگارنده سبب مصرفي كردن هر چه بيشتر جامعه و آن هم در مسيري غير عقلاني و پر هرج و مرج مي شود.

 

رسانه هاي ارتباط جمعي و خانواده :

رسانه هاي ارتباط جمعي مخصوصاً تلويزيون بعد ديگر و تازه اي به خانواده بخشيدند و ديگر خانواده نه تنها محليسسس است براي استراحت و صرف غذا ؛بلكه سازماني است كه در آن مي توان آموخت . جهان را تماشا كرد و خواسته هاي فرهنگي خويش را ارضا نمود. در عصر ارتباطات ديوارهاي خانه فرو ريخته اند و امواج تلويزيون و راديو و ماهواره بدان رسوخ نموده اند . ورود وسايل ارتباط جمعي مخصوصاً تلويزيون موجبات كاهش كنش و واكنش افراد خانواده با يكديگر و توجه آنان به كانوني خارجي يعني تلويزيون و محتواي آن را فراهم ساخت .

در گذشته كه تلويزيون و راديو و ساير رسانه هاي جمعي ديگر به وفور يافت نمي شد، افراد شبها به دور هم نشسته و كتب كلاسيك ادبي ياتاريخي مانند شاهنامه فردوسي و... را مي خواندند يا از مصاحبت بزرگان دين و جامعه استفاده مي كردند . اينان منبع تغذيه فكري مردم بودند . ولي امروزه با وجود تلويزيون يا ويدئو يا ماهواره ، افراد در هر خانه اي به صورت جمعي به تماشاي تلويزيون و رسانه هاي ياد شده پرداخته و به تبادل نظر در مورد آن مي پردازند.

 

رسانه هاي ارتباط جمعي و قشر بندي اجتماعي :

رسانه هاي ارتباط جمعي علاوه بر دگرگوني وسيع در سطح خانواده ، در سطح قشرها و طبقات جامعه هم شرايط ارتقا و احراز موقعيتهاي برتر اجتماعي را فراهم ساخته اند . سينما، راديو و تلويزيون طبقه ممتازي به نام « ستارگان » بوجود مي آورند كه پلي ميان عالم انساني رنج ديده و عالم انساني بازي شده يا رويائي مي زنند . اين وسايل بوجود آورنده، پديده ستارگاني نيستند امّا از ستارگان حمايت مي كنند. آنان را تا حدودي مقدس جلوه مي دهند و به چهره آنان محبوبيتي خاص مي بخشند. به عقيده نگارنده آنان در دنياي هنر مقام بالائي دارند . ولي ممكن است در دنياي شخصي و خانوادگي خود انسان ديگري باشند . نظير « رابرت ميچام » ستاره موفق هاليوودي كه با سيمائي خشن و مخصوص براي ايفاي نقش هاي خشن سينمائي موفقيت هاي زيادي در عرصه سينما داشت ، ولي در زندگي خصوصي خود انسان موفقي نبود و چندين بار رسوائي هايي آفريد .

 

رسانه هاي ارتباط جمعي و توسعه فرهنگي :

عامل اساسي توسعه فرهنگي را مي توان آفرينندگي و نوزائي بر پايه مشاركتهاي اجتماعي افراد جامعه دانست . امروزه كمتر كسي تنها رشد اقتصادي – مادي را براي توسعه جامعه كافي مي داند. رشد بايد در جهت برآوردن كليه نيازها و خواستهاي افراد جامعه باشد. هدف رشد و توسعه فرهنگي بايد اين باشد كه افراد را براي مواجهه با دگرگوني سريع تكنولوژي و نظام اقتصادي آماده سازد. همچنين مفهوم كلي توسعه فرهنگي اين است كه افراد را براي بدست آوردن شخصيت و اصالت و فضيلت لازم جهت پذيرش كامل زندگاني ياري دهد. رسانه هاي گروهي نيز در واقع يك نظام تكنولوژي است كه داده هاي فرهنگي و خبري را پخش مي كند. خبر به مفهوم وقايع تازه و زود گذر در مقابل فرهنگ قرار مي گيرد كه واقعيتي است پايدار و ماندني! ولي فرهنگي كه از رسانه هاي گروهي تراوش مي كند با آنچه « فرهنگ كلاسيك» يا «فرهنگ نخبگان» ناميده مي شود ،متفاوت است . فرهنگ كلاسيك يا فرهنگ نخبگان بر مبناي شكاف سياه سطوح مختلف جامعه بنا شده و منبع اصلي تغذيه آن ، سنّت و نظام آموزش رسمي است . چنين فرهنگي تراوش شده از رسانه ها ، فرهنگ نامتجانس و ناپيوسته و بي نظم است اين فرهنگ كه « فرهنگ توده» نام گرفته ، مركب از داده هاي ناپايدار و شناختهاي جزئي و ناقص است. البته تنها عامه مردم نيستند كه از چنين فرهنگي تغذيه مي كنند بلكه نخبگان جامعه نيز در اين فرهنگ غوطه ورند . منتها برخورد آنها با فرهنگ توده متفاوت است . بدين معني كه آنها مصالح اوليه احساس ، و انديشه هاي خود را از اين فرهنگ كه بوسيله رسانه هاي گروهي منتشر مي شود ، مي گيرند و از آن آثار تازه اي خلق مي كنند. بدين سان مي بينيم كه رسانه هاي گروهي دو نقش اساسي در تغيير فرهنگي جامعه هاي امروزي به عهده دارند. از يك سو فرهنگ توده را نشر مي دهند و از سوي ديگر منبع تغذيه نخبگان جامعه ، جهت نو آوري و ابداع هستند. به عبارتي ديگر رسانه هاي جمعي حلقه اتصال « محيط بزرك» يا جامعه كل به « محيط كوچك » است و يكي از عوامل اصلي نوزائي و خلاقيت و در نتيجه عامل تحرك و پيش برنده توسعه فرهنگي است . (منبع : اسدي علي – نقش رسانه ها در پشتيباني توسعه فرهنگي ص11و10)

 

توزيع رسانه هاي ارتباط جمعي در جهان :

بر خلاف صنعتي كه وسايل جديد ارتباط جمعي را خود پديد آورد و در بطن جامعه خويش شاهد آرام و مداوم آن بود. جهان در حال توسعه در برابر هجوم شتابان و عجولانه اين رسانه ها از خارج قرار دارد. در حال توسعه به دليل برتري فرهنگ شفاهي بر فرهنگ كتبي هنوز نيز علم و سواد آموزي در بين توده هاي مردم محبوبيت زيادي ندارد و درصد سواد بالا بين آنها از سطح ابتدائي تجاوز نمي كند. افراد بيشتر به حفظ احاديث و اشعار علاقمندند تا نوشتن و تحقيق؛ در حالي كه در غرب، فرهنگ كتبي نيز جاي خود را به فرهنگ كامپيوتري و الكترونيكي داده است. از سوئي توجه به دو جهان توسعه يافته در حال توسعه و از ديدگاه علوم ارتباطي نشان دهندة نا برابري آنهاست. يكي از شاخصهاي اين نابرابري تمركز اطلاعات و اخبار در كشورهاي صنعتي و توسعه يافته و تعدد رسانه هاي ارتباط جمعي در آنهاست؛ بطوريكه در حال حاضر چهار كشور صنعتي آمريكا، فرانسه، انگليس و روسيه صاحب بزرگترين مراكز خبري جهان نيز بسياري رسانه هاي ارتباط بين توسعه اقتصادي و اجتماعي و ميزان استفاده از رسانه ها وجود دارد. ( اين جمله ناقص)

 

رسانه هاي ارتباط جمعي :

رسانه هاي ارتباط جمعي نظير چاپ ، خط ، كتاب، مطبوعات، تلفن ، راديو ، تئاتر، تلويزيون ، سينما ، اينترنت و ماهواره مولود و محصول انديشه انسان هستند. از اين رو منبعث از جامعه و متأثر از آن هستند و بر گردونه ارتباطات تاثير شگرفي بجاي مي گذارند. اين وسايل بر خلاف انتظار ، پديده هائي خنثي نيستند ،خود عصري نو پديد مي آورند و بر تمامي اركان جامعه مؤثرند . مظهر ارتقاي تكنولوژيك انسانند . و بيشترين تأثير فرهنگي را برجامعه مي گذارند ودر آستانه ورود جامعه به هزاره سوم ميلادي ، پرتاب جوامع را بسوي آينده موجب گرديده اند. اين وسايل در پيدايي عادات تازه ، تكوين فرهنگ جهاني ، تغيير در رفتار و خلق و خوي انسانها و بالاخره در كوچك تر شدن كره زمين و همسايه شدن ملل مختلف با يكديگر در نقش موثري دارند و به گفته «مارشل مك لوهان»1 درتبديل جهان به دهكده جهاني سهمي شگرف به عهده دارند.

 

انواع رسانه هاي ارتباط جمعي :

1- رسانه هاي نخستين يا رودردرو : در ارتباط چهره به چهره افراد به واسطه حركات ، رفتار، كردار و گفتار پيام را به ديگري انتقال مي دهند. و فرهنگ شفاهي را بوجود مي آورند.

2- رسانه هاي دومين : تمامي مكتوبات و مطبوعات از قبيل نوشته ، نامه ، اعلاميه ، آگهي ، نشريه ، روزنامه ، مجله ، كتاب ، پوستر ، آفيش و غيره از اين رسانه ها هستند و بوسيله آن مفهوم بصورت نشانه هاي مكتوب مي تواند منتقل شود و فرهنگ نوشتاري بوجود مي آورد.

3- رسانه هاي سومين : رسانه هاي الكترونيكي شامل راديو، تلويزيون و ماهواره از اين رسانه ها هستند كه به نوبه خود يك جهش تكنولوژيكي در صنايع ارتباطي به شمار مي آيند و فرهنگ ديداري و شنيداري را بوجود مي آورند و معمولاً روند يكسويه اي دارند.

4- رسانه هاي چهارمين: رسانه هاي الكترونيكي دو سويه اي هستند كه بصورت بازخوردي و تعاملي و چند رسانه اي عمل مي كنند.مانند : راديو CB در آمريكا كه به رانندگان مختلف در يك شعاع پنج تا پانزده مايلي امكان مي دهد كه با يكديگر ارتباط برقرار كنند.

 

ارتباط جمعي و عمومي

تعبير تازه اي است كه جامعه شناسان امريكايي براي مفهوم MediaMass بكار برده اند. اين واژه كه از ريشه لاتيني (وسايل) و اصلاح انگليسي Mass يا توده تشكيل شده است ، از نظر لغوي به معناي ابزاري است كه از طريق آنها مي توان با افرادي نه بطور جداگانه با گروههايي خاص و همگون ، بلكه با جماعت كثير يا توده اي از مردم بطور يكسان دسترسي پيدا كردو امروز اين نوع وسايل عبارتند از : روزنامه ، راديو ، تلويزيون ، سينما و اعلانها و ... درباره گزينش مفهوم Mass Media ميان دانشمندان اختلاف نظر فراواني وجود دارد. از اين رو برخي از آن را « وسايل ارتباط جمعي » يا « ابزارهاي مهم اطلاعاتي » يا « ابزارهاي ارتباط اجتماعي » يا«فنون بخش جمعي» مي نامند . در مجموع اين مفاهيم علي رغم برخي تفاوتهاي ظاهري از نظر معنايي با يكديگر شديداً قرابت و نزديكي دارند. بديهي است در ميان ابزارهاي پخش پيام ، روزنامه ، راديو ، تلويزيون كه داراي نكات مشترك فراواني هستند، پيامهايي وجود دارد. بدون ترديد ميان راديو ، تلويزيون و مطبوعات همبستگي انكار ناپذيري وجود دارد كه آنها را از سينما يا اعلانها... متمايز مي سازد ،از اين رو بهتر است كه مجموعه اين پديده ها را تحت عنوان نوعي از مطبوعات يا همان گونه كه گفته مي شود وسايل ارتباط جمعي به كار برد. آكادمي فرانسه نيز مجوز كاربرد چنين معناي تازه اي را با تكيه بر جمع شگفت انگيز اين دو كلمه (Mass Media)، صادر كرده است . بنابراين در تعريف ارتباط جمعي مي توان گفت : ارتباط جمعي يا عمودي انتقال اطلاعات با وسايلي همچون (روزنامه – كتاب- امواج – راديو – تلويزيون و...) براي گروه غير محدودي از مردم با سرعتي زياد انجام مي گيرد. ويژگيهاي اين ارتباط عبارتند از : پيام گيران نا آشنا و پراكنده ؛ بازگشت ؛ سرعت عمل زياد – تكثير پيام ارتباط سطحي و ناپايدار (نقش تكنولوژي درآموزش و پرورش – پايان نامه ص 104 الي 108).

 

-krectofrgnkbz.1

-amildorkem. 2

-anklosakson.1

-gan kazno.2

-marshal make lohan.1