مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

فهرست

 

فصل اول..... ... 3

فصل دوم..... .. 13

فصل سوم.... .. 39

فصل چهارم . 141

پیوستها .... .. 153

 

مقدمه

در تمامي جوامع بشري جوانان از سرمايه هاي اصلي و كارآمد كشور به حساب آمده و به عنوان آينده سازان جامعه همواره مورد توجه مسئولان و سردمداران بوده اند. در كشور عزيز اسلامي ايران نيز جوانان برمند اسلام چه در صحنه انقلاب و چه در صحنه هاي حماسه آفرين 8 سال دفاع مقدس نقش به سزائي را ايفاء نموده و همانند جوانان صدر اسلام، ياري كننده رسول مكرم اسلام بوده و بناي حكومت نبوي را با تلاش و توان جواني خويش به ثمر رسانده و همواره در كنار حضرات معصومين ثمره وجودي اسلام را حفظ کرده اند و هم اكنون نيز با نداي لبيك خويش به مقام عظماي ولايت، سردمدار بر افراشتن پرچم اقتدار اسلام ناب محمدي در عرصه سياست جهاني مي باشند و اقتدار نظام اسلامي را حافظ بوده و خواهند بود .

در واقع، عملیات روانی که مفهوم اصلی این تحقیق است، از مفاهیمی است كه تا به حال تعاریف متعدد و گوناگونی براساس شرایط استفاده از آن ارائه شده است. صلاح نصر از نویسندگان مصری در تعریف عملیات روانی می‌گوید: عملیات روانی همان جنگ كلمه و عقیده است، خواه به صورت مخفی، آشكار، شفاهی و یا كتبی باشد. اساساً سلاحی است كه به انسان و عقل او توجه دارد و هرگاه امكان برقراری ارتباط عاطفی با مخاطب را داشته باشد می‌تواند به اعماق او نفوذ كند.

با قدري تامل در حجم برنامه‌هاي منتشر شده توسط رسانه هاي بيگانه كهبا توجه به محتواي برنامه‌ها، سابقه و دست‌اندركاران آنها، هيچ كدام دوست و حاميمنافع ملت ايران محسوب نمي‌شوند، مي‌توان به ادراكي از علت اين موضوع رسيد. رسانه هاي بيگانه درتلاش مذبوحانه براي سياه جلوه دادن ايران اسلامي و نااميد كردن جوانان از شرايط موجود و آينده روشن مي‌باشند.

هر چند در عدم درستي اين رسانه ها و سرمايه‌گذاران و هسته‌هاي اصليآنها با ايران اسلامي شكي نيست اما به نظر مي‌رسد كه نماياندن مطامع ومنافعي كه ايندستگاه‌ها خبر پراكني در پي آن هستند ونيز اثبات اهداف مزدورانه آنها چندان سهلوآسان نيست.

 

بيان مسئله:

دشمن در برنامه ريزي ميان مدت و درازمدت خود با تكيه بر تخريب نسل جوان كشور سعي مي كند تا با ترويج اقسام فساد و فحشاء و سرگرم كردن آنها به امور از پيش پا افتاده ، جوانان را از پرداختن به رسالت اصلي خود بازدارد و آنها را به عناصري لاابالي ، بي تفاوت و بي اراده تبديل كند تا از جوانان به عنوان ابزاري بر عليه منافع كشور خودشان استفاده نمايد . دشمن با سوء استفاده از شرايط سني و خصوصيات روحي و رواني جوانان سعي مي كنند آنها را آلت دست خود در بازي هاي سياسي قرار داده و بر عليه آرمانهاي ملي كشور خود بشوراند .

دشمنان جهت دستيابي به اهداف فوق از روشهاي مختلفي از جمله تاثير گذاري بر افكار عمومي جوانان از طريق استفاده از امكانات و ابزارهاي تبليغاتي بهره خواهند گرفت .

شایان توجه است که در هرشبانه روز، رسانه ها ،خبرگزاريها و راديو هاي وابسته به دشمنان انبوهي از اخبار را منتشر مي نمايند . بعنوان مثال در هر شبانه روز بيش از 2460 دقيقه برنامه فارسي فقط از راديوهاي بيگانه در فضاي كشورمان پخش مي شود . با توجه به محتواي برنامه ها و سابقه دست اندركاران آنها، هيچكدام دوست و حامي منافع ملت ايران محسوب نمي شوند و قصد تضعیف نظام اسلامی را از طریق سست کردن اعتقادات و ارزشهای قشر جوان دارند. زیرا که جوانان، همواره مهمترین نقش را در توسعه پایدار یک کشور دارند .

رسانه‌هاي غربي با دست يازييدن به ظرايف تهيه، تنظيم ونشر خبر و ديگرعوامل نشر انديشه‌ شفاهي از جمله گزارش، مصاحبه و... در تلاشند تا در ميان جوانان ايران اسلاميجايگاهي مناسب براي خود ايجاد كنند و در دراز مدت با تاثيرات خود بر قشر جوان مايهدلسردي آنان را در خصوص دين و كشور مهيا نمايند.

از طرف دیگر، از آنجايي كه مقاصدی كه اين دستگاه هاي سخن پراكني و خبرگزاريها تعقيب مي كنند و همچنين اهداف تبليغي آنها، بخصوص در زمينه امور جوانان، تا كنون مورد مطالعه دقيق واقع نشده است ؛ در واقع، این موضوع مسئله ای است که در اين پژوهش برآنيم به رفع آن مبادرت ورزیم.

 

اهميت و ضرورت تحقيق:

از آنجايي كه قدرت رسانه ای کشورهای بیگانه بیشتر از قدرت رسانه ای کشورمان می باشد و با توجه به قدرت اثرگذاری رسانه ها بر افکار عمومی و به ویژه اثرات مخرب عملیات روانی ای که از طریق رسانه ها صورت می گیرد، به نظر میرسد که جهت هدايت جوانان خود و خنثي كردن توطئه هاي دشمن، در درجه اول نیازمند شناخت نوع عملیات و اهداف آنها می باشیم که بدین دلیل تحقیقی مهم جهت مدیریت جوانان کشور در راهی صحیح می باشد.

از طرف دیگر، با توجه به لزوم توسعه مادی و معنوی پایدار کشور، برنامه ريزي صحيح و استفاده از اين نيروي عظيم جواني در ساختن ايراني آباد موضوعی مهم به شمار می آید. در واقع، در راستای این موضوع نیز، ضرورت مطالعه و شناخت دقيق محورهاي عمليات رواني دشمن به منظور خنثي نمودن اين نوع عمليات و متقابلا كشف فرصت ها و راهبردهاي عمليات رواني خودي نمايان مي شود.

 

اهداف تحقيق:

اين طرح، در راستاي بررسی و تحلیل عمليات رواني عليه جوانان کشور و ارائه راهبردهای مقابله، اهداف زير را دنبال مي کند :

1- مشخص نمودن محورهاي عمليات رواني دشمن و دسته بندي تبليغات جهت دار آنها پيرامون نسل جوان ايراني

2- شناخت مهمترين موضوعات تحليلي مرتبط با جوانان ايراني در رسانه هاي بيگانه

3- كشف فرصتهاي عمليات رواني خودي مرتبط با موضوع جوانان

4- شناخت نقاط قوت و آسيب ها در زمينه قشر جوان كشور

5- كشف راهبردهاي عمليات رواني خودي مرتبط با موضوع جوانان

 

 

 

پيشينة تحقيق:

مرتبط با موضوع محوريابي عمليات رواني طرح هايي در سازمان ها و دستگاههاي دولتي پيش بيني و اجرا گرديده است، از جمله موارد زير :

1- طرح محوريابي عمليات رواني كه توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامي در حال اجرا مي باشد . نتايج اين طرح مطالعاتي در سه بخش اصلي شامل الف) محورهاي عمليات رواني دشمن ب) فرصت هاي عمليات رواني خودي ج) جريانات داخلي همسو با دشمن ، طي يك بولتن (با مقطع بررسي هفتگي) هر هفته در اختيار فرماندهان ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامي قرار مي گيرد.

 

2- طرح محوريابي عمليات رواني در صنعت نفت . اين طرح مطالعاتي در پنج بخش اصلي شامل الف) محورهاي عمليات رواني دشمن ب) فرصت هاي عمليات رواني خودي ج) محوريابي آسيب هاي صنعت نفت د) محوريابي نقاط قوت صنعت نفت ه) محوريابي قدرت نرم و بازيگري صنعت نفت ، اجرا مي شود و طي يك بولتن (با مقطع بررسي ماهانه) هر ماه در اختيار مديران ارشد صنعت نفت قرار مي گيرد.

 

3- طرح محوريابي و بررسي گفتمان تبليغي رسانه هاي بيگانه كه توسط اداره پردازش و تحليل صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران اجرا مي شود . نتايج اين طرح مطالعاتي در چهار بخش اصلي شامل الف) سياسي داخلي ب) سياسي خارجي ج) فرهنگي - اجتماعي د) اقتصادي ، ارائه مي شود . در اين طرح در ذيل هر محور : فضاي كلي ، استراتژي ها و شگردهاي تبليغي دشمن ، مهمترين گزاره هاي تبليغي و نيز تحليل هر محور ارائه مي گردد. اين بولتن عموما با مقطع بررسي هفتگي هر هفته يكبار توزيع مي شود .

 

4- طرح محوريابي عمليات رواني كه توسط وزارت كشور در حال اجرا مي باشد . اين طرح در بخش هاي الف) سياسي داخلي ب) سياسي خارجي ج) فرهنگي - اجتماعي د) اقتصادي ، با مقطع بررسي 24 ساعته هر روز در اختيار مديران وزارت كشور و سازمان هاي تابعه قرار مي گيرد . .

سؤالات تحقيق:

اين طرح پژوهشی جهت نیل به اهداف تحقیق، در پي پاسخگويي به سوالات زير مي باشد :

1- مهمترين موضوعات تحليلي مرتبط با جوانان كشور در رسانه هاي بيگانه چيست؟

2- فضاي كلي رسانه اي عليه قشر جوان كشور چيست ؟

3- محورهاي آسيب ها در زمينه قشر جوان كشور در گفتمان رسانه ای بيگانه كدام است؟

4- محورهاي نقاط قوت در زمينه قشر جوان كشور در گفتمان رسانه ای بيگانه كدام است؟

5- محور هاي عمليات رواني نظام سلطه (تهديدات) عليه جوانان كشور كدام است؟

6- فرصت هاي عمليات رواني خودي در زمينه قشر جوان كشور در گفتمان رسانه ای كدام است؟

7- راهبردهاي عمليات رواني خودي در امور مربوط به جوانان چه بايد باشد؟

 

روش تحقيق:

اين طرح مطالعاتي از نظر هدف نوعی تحقيق کاربردی است که با استفاده از روشهای توصيفی و تحليل محتوی انجام می شود .

در این تحقیق، با استفاده از روش تحليل محتوی اجزاء متن در جعبه های مختلف مقوله بندی می شود و مطابق با دیگر مراحل آن روش محورهای متن استخراج می شود . لازم به ذکر است که واحد ثبت، در این تحقیق موضوع و مضمون مرتبط با مقوله های انتخاب شده می باشد.

از آنجايی که در اين پژوهش محقق بدون دخالت در متغِيرها و اطلاعات ، آنها را بصورت طبقه بندی شده و در راستای سوالات و هدفهای پژوهشی ارائه می کند، اين طرح در زمره طرح های توصیفی قرار می گيرد .

 

روش جمع‌آوري اطلاعات:

اطلاعات مورد نياز اين تحقيق با روشهاي زير گردآوري مي‌شود.

1. براي مرور تحقيقات مرتبط، مطالعه نظريات و الگوهاي عمليات رواني، و تدوين بخش تئوريك از روش كتابخانه‌اي استفاده شده است.
2. جمع آوری اطلاعات سايت هاي اينترنتي ، بررسي اخبار و برنامه هاي راديو و تلوزيون هاي ماهواره اي بيگانه و روزنامه ها نیز جهت تهیه محتوای مورد بررسی صورت گرفته است.
3. روش نظرخواهي كارشناسي : جهت جمع‌آوري نظريات، ديدگاهها و تحليل‌هاي كارشناسان و صاحبنظران عمليات رواني در راستای كشف راهبردهاي عمليات رواني خودي در امور مربوط به جوانان، از روش مذکور استفاده شده است.

 

جامعه آماري و نمونة تحقيق (روش نمونه‌گيري ذكر شود):

در اين پژوهش جامعه آماري شامل مقاله ، اخبار و برنامه هاي راديو و تلوزيون هاي ماهواره اي بيگانه در مورد امور جوانان کشور مي باشد .

از آنجايي كه اين پژوهش يك قلمرو زماني 6 ماهه (مرداد تا دي ماه 1386) را مورد بررسي قرار مي دهد و در واقع اين پژوهش براي هر ماه تكرار مي شود. انتخاب نمونه آماری توسط محقق بر اساس فضای کلی رسانه ای علیه قشر جوان کشور و به روش تصادفی در هر ماه صورت می گيرد .

براي تحليل محتوای اخبار فارسی زبان رسانه های بیگانه نیز، مدت شش ماه (24 هفته)، هر هفته دو شب از برنامه‌هاي راديوي فارسي زبان رسانه های بیگانه ، هر يك به مدت یک ساعت مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت.

در تعیین و گرفتن بازخورد در مورد راهبرهای مقابله با عملیات روانی از نظرات صاحبنظران استفاده شد. در واقع، براي انتخاب صاحب‌نظران از روش در دسترس استفاده شد. براي اين منظور راهبردهای مقابله با عملیات روانی ، در اختيار 5 كارشناس و صاحب‌نظر علوم سياسي، جامعه‌شناسي سياسي، عمليات رواني، روان‌شناسي و ارتباطات قرار داده شد و از آنان خواسته شد تا بر اساس آن، به اظهار نظر بپردازند.

 

ابزار اندازه‌گيري (روايي و اعتبار ابزار ذكر شود):

در اين پژوهش ابزار اندازه گيري شامل فرم ها و چك ليست هايي است كه بر اساس آنها مقوله هاي اصلي و ويژه از متن نمايان مي شود. علاوه بر آن پرسشنامه معكوس(اين پرسشنامه را از آنرو كه داده ها (اخبار ، مقالات و . . . ) در اختيار محقق هستند و صرفا استخراج پاسخ از آنها مورد توجه قرار مي گيرد پرسشنامه معكوس می خوانند) از ديگر ابزار اندازه گيری در اين تحقيق می باشد.

به منظور اعتبار ابزار اندازه گيري از روش اجماع در مقوله بندي استفاده مي شود و به منظور روايي ابزار اندازه گيري از شيوه آزمون - آزمون مجدد استفاده مي شود.

 

روش‌هاي تجزيه و تحليل اطلاعات و مدل‌هاي آماري مورد استفاده:

براي تجزيه و تحليل اطلاعات از آمار توصيفي استفاده مي شود. به اين منظور با گرفتن ميانگين نظر خبرگان پس از مطالعه مكرر اسناد توسط آنها ، محورهاي اصلي استخراج مي شود . جهت استخراج نهایی راهبردها نیز از روش دلفی استفاده می شود.

 

تعريف مفاهيم

عمليات روانی عبارت از مجموعه اقدامات تبليغي و روانی يك كشور يا گروه به منظور اثرگذاری و نفوذ بر عقايد و رفتار دولت ها و مردم در جهت مطلوب، به پشتيباني زمينه ها و ابزارهای سياسي، اقتصادی، فرهنگی و نظامی است. تفاوت تعريف مذكور و ديگر تعاريف جنگ روانی اين است كه آن تعاريف ديگر، زمينه ها و ابزارهای سياسي، اقتصادی، اجتماعی و نظامي را به كلي ناديده گرفته اند و بيشتر بر ابزارهای تبليغي - روانی تاكيد ورزيده اند، در صورتی كه پايه و اساس هرگونه تبليغاتي، زمينه های موضوعی در آن عرصه است و در جنگ ها و عمليات های روانی، اين زمينه ها اکثراً سياسي و نظامي، همراه با چاشنی های اجتماعی و فرهنگي است.

عمليات رواني استراتژيك : اين نوع عمليات رواني شامل فعاليت هاي گسترده و بلند مدتی است كه با استفاده از نقاط آسيب پذيري سياسي، نظامي، اجتماعي، اقتصادي و غيره عليه بخش عمده و يا تمامی مردم يك جامعه به كار مي رود و باعث سستي عقايد و آرمان هاي آن جامعه مي شود و ملت ها را نسبت به فرهنگ، تمدن و اصولي كه بر اساس آن حرکت مي کنند، به شك و ترديد مي اندازد. به عبارت ديگر اراده يا روحيه ملي را خدشه دار و شکننده مي كند و از بين بردن اراده ملتی را كه قصد پايداري دارد، بسيار با ارزش تر و مهم تر از قدرت و توانايي هاي مادي او محسوب مي نمايد

تبليغات، ابزار اصلي عمليات رواني

عمليات رواني بر خلاف جنگ هاي ديگر از قدرت زور استفاده نمي نمايد بلكه از قدرت شرطي كننده يا نامريي براي تحت تاثير قرار دادن مخاطبان خود استفاده مي كند. در اين جنگ ابزارهاي نظامي بيشتر جنبه صوري و ظاهري را در تكميل جنگ رواني دارند و قدرت اصلي در فعاليت هاي تبليغاتي نهفته است.

نقاط قوت: به مجموعه توانمندي ها و منابع سازماني اطلاق مي شود که سازمان را در رسيدن به اهداف خود ياري مي رساند.

نقاط ضعف: به مجموعۀ محدوديتهاي داخلي اطلاق مي شود که مانع رسيدن سازمان به اهدافش مي باشد.

فرصتها: بهمجموعهنقاطوامكاناتبالقوهدربيرونازسازماناطلاقميشودكهباشناساييوبهرهگيريازآنهاتوانمنديسازمانيافزايشيافتهوامكانتحققاهدافبيشازپيشفراهم مي گردد.

تهديدات: بهمجموعهعواملمؤثرومداخلهگرخارجازسازماناطلاقميشودكهبهعنوان عواملمزاحمعملنمودهومانعازاجرايبرنامههاودرنتيجهتحققاهدافسازمانمي شود.

 

شرح خدمات گزارش

محور هاي عمليات رواني نظام سلطه (تهديدات) عليه جوانان كشور

فرصت هاي عمليات رواني خودي در زمينه قشر جوان کشور در گفتمان رسانه ای

محورهاي آسيب ها در زمينه قشر جوان كشور در گفتمان رسانه ای بيگانه

محورهاي نقاط قوت در زمينه قشر جوان كشور در گفتمان رسانه ای بيگانه

مهمترين موضوعات تحليلي مرتبط با جوانان كشور در رسانه هاي بيگانه

جمع بندي و استنتاج بر مبناي موارد فوق (فضاي كلي رسانه اي عليه قشر جوان كشور)

كشف راهبردهاي عمليات رواني خودي در امور مربوط به جوانان بر مبناي موارد فوق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

زماني که انسان پا به عرصه وجود گذاشت دريافت که مي تواند هم بر اطرافيان خويش اثر بگذارد هم از آنها اثر بپذيرد. زيرکي، هوشمندي، آگاهي از سرنوشت افراد و حدس و گمان نخستين وسايلي بودند که انسان را در آگاهي يافتن از روان و اذهان ديگران ياري نمودند. کشف اسراري که رفتار و گفتار افراد را تحريک مي کنند. نيز يکي از وسايل موثر شمرده مي شد. قضات، حقوقدانان، سياستمداران و فرماندهان نظامي در قديم از توانايي هاي فوق برخوردار بودند. بطور کلي هدف از اين نوع تاثير گذاري، چيرگي بر عقل و روان انسانها بدون بکارگيري نيروي نظامي و خون ريزي براي تحت تاثير قرار دادن انديشه ها، باورها، افکار، احساسات و روحيه ملتها مي باشد. با اين هدف و رويکرد است که انسان با بر پا كردن « جنگ رواني » تمامي امکانات علمي و توانائيهاي فني، سياسي و اقتصادي جهان و نظاير آن را در اين راه بکار گرفته است .

اين جنگ همان جنگي است که ما را به ورطه آشفتگي و تنش کشانده و اسير«اضطراب رواني» کرده است.

در يك نگاه كلي مي‌توان جنگ رواني را در دو سناريوي مختلف تحليل كرد. يا جنگ رواني ابزار اصلي غرب براي مديريت جنگ نرم عليه ايران و ابزاري براي تغيير رفتار ايران تلقي مي‌شود يا ابزاري مقدماتي است براي مهيا شدن شرايط جهت اقدامات بعدي و تندتر عليه ايران. با استناد به شواهد و مدارك فعلي مي‌توان نوع اول جنگ رواني غرب را پيرامون قشر جوان بيش تر محتمل دانست و آن را روندي طولاني براي به چالش كشيدن حاكميت ايران دانست، كه در نهايت منجر به براندازي حكومت اسلامي از داخل شود

جنگ رواني و ديپلماسي رسانه‌اي در اصل به دو روش اعمال مي‌شود. يكي تاسيس رسانه‌هاي ويژه و با اهداف تعريف شده است و ديگري هدايت جريان رسانه‌هاي موجود در كشور يا در سطح جهاني به سمت اهداف مطلوب. بررسي ها نشان ميدهد كشورهاي غربي با بكار گيري هر دو روش سعي در تخريب نسل جوان و تاثير گذاري بر افكار عمومي جوانان را دارند .

 

بخش اول

عملیات روانی و تهديدات عليه جوانان در نگاه مقام معظم رهبري

 

1- نقش منافقان داخلي در خارج كردن جوانان از صحنه

در همگامي با استكبار و دشمنان خارجي، منافقين نيز به همراهي پرداخته و سعي در خارج نمودن جوانان از صحنه هاي انقلاب را دارند :

‹‹ در داخل هم متاسفانه كساني هستند كه در اين جهت كار مي كنند ، همان كاري را مي كنند كه درست دشمن دنبال آن كار است ، ايمان جوانان را تضعيف كردن ، پيوند آنها را با نظام و با مسولان كشور سست كردن ، آنها را نسبت به محيطي كه در آن زندگي مي كنند بي اعتقاد كردن، اين كارها متاسفانه دارد انجام مي گيرد. ››

 

در جاي ديگري نيز معظم له مي فرمايند :

‹‹ مدتهاست دارند براي مخاطبين جوان برنامه ريزي مي كنند ممكن است ما غفلت كرده باشيم اما دشمن ما غفلت نكرده است . سعي دارند به وسيله راديو ها ، جزوه ها ، ابزارها و روش هايي كه متناسب با طبيعت جوان و شهوات قشرهايي از جوانان هست ، دلها و فكرهاي آنها را متوجه و تسخير كنند و در آنها اعمال نفوذ كنند . اين هم دليل ديگري است كه بايد توجه بيشتر شما به جوانان باشد. ››

 

2- ولنگاري ، بي بندوباري و سرگرم شدن جوانان به مسائل جنسي

سوء استفاده از سن جواني و امور مورد علاقه طبيعت جواني و پاشيدن بذر فساد و ابتذال در بين جوانان از ديگر توطئه هاي دشمن است . دشمن مي خواهد با اين وسيله سرمايه مهم انقلاب را از آن جدا كند .

 

مقام معظم رهبري در اين زمينه مي فرمايند :

‹‹ دشمن مي خواهد جوانان را به فساد بكشاند . از لحاظ رفتار اجتماعي ، از لحاظ رفتار فردي ، تبليغاتشان اينها را دچار آلودگي مي كند . ››

 

معظم له در جاي ديگري مي فرمايند :

‹‹ سرگرم كردن جوانان به مسائل جنسي ، سرگرم كردن جوانان به مسائل شخصي ، آلوده كردن جوانان به و و مسكر و ... متوجه كردن آنها به اهداف جزئي و صنفي و امثال اينها ، متزلزل كردن ايمان نسل جوان به اسلام ، متزلزل كردن ايمان نسل جوان به اصول انقلاب و حتي امام ، و نيز هر چيزي كه در راه اين مبارزه عظيم به كار گرفته شود وجودش لازم است ، آن را در چشم نسل جوان بي رنگ و بي اثر و بي فايده و مهمل جلوه دادن ، اگر شما چيزي در اين مفهوم ديديد ، در كتابي خوانديد ، در رمان ترجمه شده يا نوشته شده اي مشاهده كرديد ، حتي در تظاهرات به اصطلاح جسورانه و پر خشمي چيزي از اين قبيل ديديد ، متهم كنيد ، بدانيد تصادفي نيست . ››

 

همچنين مي فرمايند :

‹‹ ولنگاري تهديد است ، بي بندوباري تهديد است ، و تهديد است ، بي اهمييتي به علم و درس و كار تهديد است ، سرگرم شدن جوانان به مناقشات اجتماعي بيهوده تهديد است . ››

 

 

3- تاثير پذيري جوانان از تبليغات دشمن

 

مقام معظم رهبري تبليغات دشمن را موجب سستي و بي تفاوتي جوانان دانسته و مي فرمايند :

‹‹ بيشترين چيزي كه روي ذهن جوانان اثر مي كند دوعامل است : يكي تبليغات گوناگون دشمن است ، تبليغاتي كه جوانان را نسبت به حقايق مقدس اسلامي و حقايقي كه در انقلاب به عنوان مسلمات و پايه ها و ستون هاي اصلي اعتقادات شناخته شده سست و بي تفاوت كند . ››

 

4- تلاش براي منحرف كردن ذهن جوانان از آرمانهاي انقلابي و اهداف نظام

همواره سعي دشمن بر اين است كه ذهن جوانان را آرمانهاي انقلابي منحرف ساخته و به مسائل پيش پا افتاده و غير اصلي معطوف دارد و رفته رفته آنها را از صحنه انقلاب خارج نمايد .

 

مقام معظم رهبري در اين زمينه مي فرمايند :

‹‹ جوانان ايران اسلامي بدانند كه استكبار براي بيرون راندن آنها از صحنه اين مبارزه اي كه در آن فتح و پيروزي حتما نصيب ملت ماست و لا غير ، مشغول پول خرج كردن و طراحي انواع نقشه هاست . هدف اين نقشه ها شما جوانان مومن و انقلابي و شجاع هستيد كه ايستاده ايد تا هدف هاي انقلاب و امامتان را تا آخرين رقم به تحقق برسانيد و هر مانعي را از سر اين راه برداريد ››

 

مقام معظم رهبري در جاي ديگري منحرف كردن ذهن جوانان از آرمانهاي انقلابي و اهداف نظام را از برنامه هاي حساب شده آمريكا مي دانند كه ممكن است نمودهاي مختلفي داشته باشد .

 

معظم له همچنين با توجه به نقش جوانان در مبارزه با استكبار مي فرمايند :

‹‹ دشمنان نظام چون چوب جوانان ما را خورده اند ، قصد دارند جوانان را از اين صحنه خارج كنند . جوانان ما در دوران دفاع مقدس شجاعانه وارد ميدان شدند ، اعم از زنان ، دختران و دانشجويان و با نقش آفريني و حضور در جبهه ها در جبهه ها دشمنان را با شكست روبه رو كردند .

 

 

بخش دوم : تعاریف و مفاهیم نظری

عمليات‌رواني:

عمليات‌رواني عبارت است از استفاده دقيق و طراحي شده از تبليغات و ساير امكانات به منظور تأثيرگذاري بر افكار، احساسات، تمايلات و رفتار گروههاي دوست، دشمن و بيطرف، براي دستيابي به اهداف ملي.

عمليات‌رواني داراي دوبعد است:

1- ماهيت و منطق دروني كه عبارت است از تلاش براي تأثيرگذاري بر افكار، احساسات، تمايلات و نهايتاً رفتار، با استفاده از ارتباط اقناعي.
2- منظور و كاربرد اين تأثيرگذاري و تغيير رفتار با توجه به هر دسته از مخاطبان(دوست، دشمن و بي‌طرف) است.
اهداف مورد نظر در عمليات‌رواني عبارتند از:
1- اهداف سياسي، نظير تبليغات فارسي راديوهاي غربي با هدف ايجاد تفرقه در جامعه اسلامي ايران
2- اهداف نظامي، نظير تبليغات دستگاه جنگ رواني يك واحد نظامي براس سست كردن انگيزه نبرد در نفرات نيروي مقابل
3- اهداف سياسي- نظامي، كه منظور از آن، اهدافي است كه جنبه‌هاي سياسي و نظامي در هم آميخته و نمي‌توان آن را در يكي از دو نوع جاي داد، نظير تبليغات زمان جنگ يك كشور براي كشور ديگر با هدف اعمال فشار بر تصميمات دفاعي رهبران آن.

تقسيم بندي عمليات‌رواني:

الف- عمليات‌رواني استراتژيك و ب- عمليات‌رواني تاكتيكي
غير از تقسيم بندي فوق‌الذكر كه بر مبناي نوع هدف عمومي مورد تعقيب صورت گرفت، تقسيم‌بنديهاي ديگري نيز از عمليات‌رواني بعمل آورده‌اند. معمول‌ترين آنها، تقسيم عمليات‌رواني به عمليات‌رواني استراتژيك و عمليات‌رواني تاكتيكي است

الف) عمليات‌رواني استراتژيك
اين عمليات، عموماً براي پيشبرد اهداف گسترده يا درازمدت و در هماهنگي با طرح‌ريزي استراتژيك كلي طراحي شده و معمولاً داراي تأثيراتي درآينده دور است. مخاطبان اين عمليات‌را شهروندان و نظاميان دشمن كه خارج از منطقه جنگي بسر مي‌برند و همچنين كل جمعيت كشورهاي دوست، بي‌طرف، يا دوست دشمن ما (متعهدان دشمن) تشكيل مي‌دهد، نمونه‌اي از اين عمليات، فعاليتهاي تبليغاتي يك كشور براي پايين آوردن توليد صنعتي كشور حريف است.
مقاصد عمليات‌رواني استراتژيك عبارتند از:
1- تشريح خط مشي‌ها، اهداف و مقاصد سياسي كشور خودي براي مخاطبين و ارائه استدلالهاي پشتيباني از آن خط‌مشي‌ها و غيره.
2- ارتباط دادن و پيوند برقرار كردن بين آن سياستها و اهداف از يك طرف، و آرزوها و آرمانهاي مخاطبان هدف از طرف ديگر
3- برانگيختن افكار عمومي با فشارهاي سياسي به طرفداري يا عليه يك عمليات نظامي.
4- تأثيرگذاري بر روند تعيين تاكتيكها و استراتژيهاي دشمن.
5- پشتيباني از تحريمهاي اقتصادي و ديگر اشكال غيرقهرآميز اعمال فشار عليه دشمن.
6- برانگيختن اختلاف بين مقامات نظامي و سياسي دشمن.
7- تضعيف اعتماد به نفس در رهبران دشمن و ايجاد ترديد آنها نسبت به اهداف جنگي.
8- كاهش روحيه و كارآيي سربازان و غيرنظاميان دشمن از طريق نمايان كردن ضعفهايي كه در روحيه و كارآيي نظاميان وجود دارد.
9- تقويت نارضايتي‌هايي كه ملت دشمن به دليل مسائل مذهبي، قومي، اجتماعي، سياسي، اقتصادي و غيره نسبت به دولت يا ديگران احساس مي‌كنند.
10- مختلل كردن سيستمهاي كنترلي يا ارتباطي كشور.
11- كسب پشتيباني فكري يا عملي كشورهاي بيطرف
12- رهبران خودي را قوي‌تر، و رهبران دشمن را ضعيف‌تر نشان دادن.
13- ايجاد اميد در عناصر مقاومت فعال در سرزمين دشمن و پشتيباني روحي از آنها.
14- كمك به ايجاد نخبگان مخالف حكومت.
15- كسب پشتيباني در ميان مردم مناطق تازه آزاد شده.
16- تقويت يا تكميل عمليات تبليغاتي تاكتيكي.

ب) عمليات‌رواني تاكتيكي
اين عمليات در منطقه جلويي نبرد و در پشتيباني از عمليات نظامي تاكتيكي، طراحي و اجرا مي‌گردد. مقاصد آن عبارتند از:
1- كاهش روحيه و كارآيي رزمي دشمن.
2- افزايش تأثير سلاحهاي سنگين از جمله بمبها.
3- آشفته كردن و سردرگم كردن دشمن.
4- تسهيل اشغال شهرهاي دشمن، با ارسال اولتيماتوم و اعلاميه‌هاي دعوت به تسليم.
5- پشتيباني از عمليات‌رواني استراتژيك، با فراهم كردن شناخت به موقع و تفصيلي در مورد آسيب‌پذيريهاي محلي كه احتمالاً قابليت بكارگيري در الگوي استراتژيك را دارد.
6- دادن اطلاعات و راهنمائيهاي لازم به عناصر دوست كه در منطقه رزمي دشمن عمل مي‌كنند.
7- پشتيباني خاص و مستقيم از فرماندهان تاكتيكي با دادن يادداشتهاي كوتاه.
8- ايجاد تصويري مطلوب از سربازان و فرماندهان خودي در ذهن مخاطبان.

 

تقسيم‌بندي دیگری از عمليات‌رواني
نوع ديگري از تقسيم‌بندي عمليات‌رواني عبارتند از: 1- عمليات‌رواني پنهان 2- عمليات‌رواني آشكار

الف) عمليات‌رواني آشكار
عمليات‌رواني آشكار معمولاً با استفاه از تبليغات سفيد(تبليغاتي كه هويت منبع آن معلوم است) انجام مي‌شود. اغلب موارد عمليات‌رواني كه با عناوين رسمي(مانند راديو آمريكا) به اجرا در مي‌آيند، از مصاديق اين نوع عمليات‌ هستند.

ب) عمليات‌رواني پنهان
عمليات رواني پنهان عملياتي است كه منبع انتشار آن فاش نمي‌شود. اين عمليات به گونه‌اي طراحي و اجرا مي‌شود كه دولت مسئول آن معلوم نباشد و يا اگر هم كشف شد، آن دولت بتواند هرگونه دخالتي را انكار كند. عمليات‌رواني پنهان، معمولاً به وسيله تبليغات سياه و خاكستري به اجرا درمي‌آيد.

 

الف - تبليغات سياه:

تبليغاتي است كه به منبع غيرواقعي نسبت داده مي‌شود. اين تبليغات وانمود مي‌كند كه از داخل سرزمين دشمن( يا سرزمين تحت اشغال دشمن) و يا نزديكيهاي آن پخش مي‌شود و البته گاهي نيز واقعاً همنيطور است. هنگامي كه به ظاهر از سرزمين دشمن پخش مي‌شود، هدايت عمليات‌هاي زيرزميني( كه توسط عناصر برانداز موجود در صفوف دشمن انجام مي‌شود) را امكان پذير مي‌سازد. از نظر دشمن، اين تبليغات، اقداماتي غيرقانوني و مستوجب عقوبت است. اين نوع عمليات، مستلزم مهارت بسار، مخزني بزرگ از اطلاعات، و توانايي كاركردن با اسم جعلي است. تبليغات سياه، به شدت بر اطلاعات متكي است. از اين تبليغات به بهترين وجهي مي‌توان در عمليات استراتژيك استفاده كرد. معذالك، هر چند مقاصد مورد پيگيري در اين نوع تبليغات معمولاً فراتر از سطوح وضعيتهاي تاكتيكي است، با اين حال، در عمليات‌رواني تاكتيكي نيز استفاده مي‌شود چون فرض بر اين است كه تبليغات سياه، در اين گونه عمليات، آنقدر ارزش حياتي دارد كه به كارگيري آن به ريسك نهفته در آن مي‌ارزد. به منظور دستيابي به حداكثر تأثير و اجتناب از خطر از بين رفتن انسجام در تلاشهاي آشكار، بايد عمليات رواني پنهان را از عمليات‌رواني آشكار جدا نگهداشت و پرسنل درگير در يك نوع عمليات را در عمليات نوع ديگر وارد نكرد.
مزايا و قابليتهاي تبليغات سياه عبارتند از:
1- تبليغات سياه، با عمل كردن تحت پوشش، مي‌توان از داخل سرزمين دشمن منتشر شده و پيامهاي تبليغاتي خودي را كه براي مخاطبان خاص به دقت تنظيم شده است، ارسال نمايد.
2- از آنجا كه اين تبليغات، از منبع ناشناس منتشر مي‌شود، مي‌توان با القاي اين نكته به دشمن كه عناصر مخالف و غير وفادار در ميان صفوفش وجود دارد، روحيه را تضعيف كند.
3- با بكارگيري ماهرانه اصطلاحات، عبارات و تمهاي رسانه‌اي مناسب، اين تبليغات مي‌تواند وانمود كند كه جزئي از تبليغات خود دشمن است و بدين ترتيب مي‌تواند در تبليغات دشمن، تناقض ايجاد كند، نتيجه اين خواهد شد كه تبليغات سفيد دشمن، تا اندازه زيادي تأثير خود را از دست مي‌دهد.
4- از آنجا كه اين تبليغات، ماهيتي پنهان دارد و تشخيص آن مشكل است، ضد تبليغ دشمن نمي‌تواند اقدام مؤثري عليه آن انجام دهد.

محدوديتها و معايب تبليغات سياه عبارتند از:

1- تبليغات سياه براي اجتناب از افشا شدن ماهيت واقعي و از دست دادن اعتبار، نيازمند مراقبت و حفاظت فوق العاده است.
2- هماهنگ كردن آن با فعاليتهاي آشكار، امري دشوار است.
3- تبليغات سياه، بندرت مي‌تواند از كانالهاي عادي ارتباطي استفاده كند.
4- كنترل آن كاري مشكل است چون عوامل عمل كننده آن غيرمتمركز هستند.
5- الزامات امنيتي سخت آن، انعطاف‌پذيري تبليغات سياه را محدود مي‌كند.
6- تبليغات سياه، زماني كه از داخل سرزمين دشمن عمل مي‌كند، بيشتر در معرض كشف و انهدام قرار دارد.
نمونه‌هاي تبليغات سياه عبارتند از:
1- ايجاد شايعه
2- پخش تصاوير مستهجن
3- ايجاد فرهنگي بزله‌گويي، تمسخر و جوك
4- شعار
5- جعل اسناد و اوراق بهادار
6- جوسازي از طريق نامه، شب‌نامه
7- بلندگوي دشمن شدن

ب- تبليغات خاكستري:

تبليغاتي است كه از منبعي بي‌هويتي منتشر مي‌شود(منبع انتشار، هيچ هويتي براي خود مشخص نمي‌كند). قابليتهاي آن عبارت است از:
1- اگر تبليغات خاكستري، ماهرانه بكار گرفته شود مي‌تواند با پرهيز از برچسب�تبليغات دشمن� خوردن، مقبوليت كسب كند.
2- مي‌تواند بدون تأثير مخرب بر حيثيت منتشر كننده، از تمهاي احساسي استفاده كند.
3- تبليغات خاكستري مي‌تواند بدون شناخته شدن منبع، از تمهاي جديدي كه بر آسيب‌پذيريهاي مشخص دشمن مبتني هستند نقش بالون اختيار(Ttial balloon) را بازي كند.
محدوديتهي تبليغات خاكستري عبارت است از:
1- اين تبليغات به دليل آنكه مجبور است هم سرچشمه خود را اسرارآميز نگهدارد و هم اعتبار خود را حفظ كند، دچار محدوديت است.
2- تبليغات خاكستري در برابر تحليلهاي درازمدتي كه دشمن از محتواي نيت آن بعمل مي‌آورد آسيب‌پذير بوده و بدين طريق، تأثير خود را از دست مي‌دهد. بنابراين، در مقايسه با ديگر انواع تبليغات، در مقابل يك ضد تبليغ مؤثر، آسيب پذيرتر است.
تقسيم بندي نوع سوم عبارتست از: 1- جنگ رواني 2- اقدامات رواني
1- جنگ رواني: جنگ رواني (psychological Warfare/Psywar) عبارت است از استفاده طراحي شده از تبليغات و ساير اقدامات در زمان جنگ يا وضعيت فوق العاده، به منظور اصلي تأثيرگذاري بر افكار، هيجانات، نگرشها و رفتار گروههاي دوست، دشمن و بي‌طرف به گونه‌اي كه از تحقق اهداف و مقاصد ملي پشتيباني شود.
2- اقدامات رواني: اقدامات رواني(psychologicalactions /psyop) عبارت است از آن دسته از اقداماتي كه در زمان صلح يا در مناطق خارج از صحنه نظامي فعال جنگ انجام مي‌شود و به منظور تأثيرگذاري بر هيجانات، نگرشها يا رفتار گروههاي خارجي طراحي و اجرا مي‌گردد، به گونه‌اي كه زمينه ساز تحقق مقاصد و خط‌مشي‌هاي دولت باشد.

بخش سوم : فشارهای عملی و روانی در عملیات روانی
همانطور كه قبلاً نیز ذكر شد، ابزارهای روابط بین‌الملل عبارتند از 1ـ سیاسی ـ دیپلماسی 2ـ اقتصادی 3ـ نظامی 4ـ تبلیغاتی
برای بررسی عملیات روانی كه در عرصه تبلیغات قرار می‌گیرد، به سه عنصر دیپلماسی، اقتصاد و نیروی نظامی باید توجه كرد كه ابزارهای فشار بر كشورِ هدف برای عملیات روانی است، به این مفهوم كه فشارهای مذكور باعث ایجاد اختلال یا بحران در كشور مورد نظر شده كه این اختلال و بحرانها دستمایه تبلیغاتی ـ روانی كشورِ مبدأ، برای جنگ روانی خواهد بود. نمودار ذیل بیانگر عینی مطلب خواهد بود.
فشارهای عملی در جنگ روانی
1- فشارهای اقتصادی 2- فشارهای نظامی 3- فشارهای سیاسی ـ دیپلماتیك 4- فشارهای فرهنگی ـ اجتماعی
تحریمهای اقتصادی جنگ و تهدید مستقیم فشار دیپلماتیك به كشور هدف محدودیت در صدور ویزای فرهنگی
تحریمهای فناوری مانورهای نظامی فشار دیپلماتیك به كشورهای دیگر عدم اعطای بررسیهای تحصیلی
اختلال در بازارهای تك‌محصولی تحریمهای نظامی فشار دیپلماتیك به سازمانهای بین‌المللی عدم اعطای بورسهای مؤسسات فرهنگی ـ آموزشی
توبیخ سرمایه‌گذاران خارجی تجهیز همسایگان و دشمنان فشارهای دیپلماسی عمومی ممانعت از فعالیتهای مشترك دانشگاهی
ایجاد ناامنی سرمایه‌گذاری توبیخ فروشندگان خارجی فشارهای دیپلماسی رسانه‌ای تحریم از سایتهای علمی و دانشگاهی
غیره... غیره... لابی‌گری عدم مشاركت در نمایشگاهها(مانند كتاب)
... ... غیره... تحریمهای فرهنگی (فعالیتهای مشترك هنری)
... ... ... محدودیت در ورود توریست
جدول شماره 2) فشارهای عملی در عملیات روانی

فشارهای عملی
برای نشان‌دادن هم‌سطح‌بودن فشارهای عملی با فشارهای روانی ـ تبلیغی، این دو را از یكدیگر تفكیك می‌كنیم. فشارهای عملی شامل اقتصادی، نظامی و سیاسی ـ دیپلماتیك می‌باشند كه به تشریح آنها می‌پردازیم.

فشارهای نظامی و تسلیحاتی
تهدیدات نظامی و تسلیحاتی، تقریباً از مشهود‌ترین نوع فشارها در عملیات روانی است در این نوع تهدیدات، سعی می‌شود در فرآیندهای بلندمدت درگیری نظامی وجود نداشته باشد ولی طرف مقابل همیشه در شرایط جنگی بوده و توان و انرژی خود را صرف فعالیتهای نظامی كند و از دیگر بخشهای حاكمیت غافل شود و همچنین نسبت به كشور مبدأ توان نظامی كمتری داشته باشد. نمونه بارز این نوع عملیات روانی، جنگ سرد امریكا و شوروی سابق بود كه بالاخره شوروی در این جنگ بازنده و از پا در‌‌آمد و مشخص شد كه شوروی پس از فروپاشی به غیر از عرصه تسلیحاتی، در عرصه‌های دیگر هم سطح كشورهای جهان سوم بود و رشد تسلیحاتی این كشور را از درون به اضمحلال كشانید.
تهدیدات نظامی جلوه‌ها و اشكال گوناگونی دارد كه به بعضی از آنها اشاره می‌شود.
الف. تهدیدات مستقیم نظامی: در این شیوه كشور مبدأ از نظر فیزیكی و به طور علنی، كشور هدف را آماج تهاجم قرار می‌دهد این امر نیز دو نوع است. نوعی از آن، ورود به جنگ تمام‌عیار است كه در جنگ عراق و امریكا مصداق پیدا می‌كند و بر اساس این جنگ مراحل بعدی عملیات روانی طراحی شد، نوع دوم حملات پراكنده و موردی است، مانند انهدام ناوچه پیكان یا سرنگون‌سازی هواپیمای مسافربری ایرباس ایران توسط امریكا كه هر چند جنگ مستقیم نیست اما تهدیدی مستقیم برای كشور مقصد است.
ب. مانورهای نظامی: در این شیوه كشور مبدأ به قدرت‌نمایی اقدام می‌كند و توان تسلیحاتی خود را به رخ حریف می‌كشاند كه این امر باعث سرمایه‌گذاری در بخشهای نظامی كشور مقصد و تمركز در بخشهای نظامی خواهد شد و یا باعث تضعیف روحیه در كشورهای ضیعف‌تر خواهد شد.
ج. فروش تسلیحات پیشرفته به كشورهای رقیب یا همسایه كشور هدف: در این شیوه، كشور هدف برای بازدارندگی كشورهای دیگر و موازنه قدرت، نیازمند گسترش بخش تسلیحاتی خود خواهد بود و از بخشهای دیگر مانند خدمات اجتماعی و توسعه غافل خواهد ماند.
د. تحریم تسلیحاتی كشور مقصد: تحریم تسلیحاتی كشوری باعث می‌شود آن كشور اولاً توان علمی خود را صرف تهیه و ساخت تسلیحات كند لذا در بخشهای عملی دیگر با خلأ یا كمبود بودجه مواجه می‌شود و یا اینكه تسلیحات پست‌تر و نامناسب‌تر را از كشورهای دیگر با هزینه‌های گزاف تهیه می‌كند كه این نیز در بلندمدت آسیب‌رسان خواهد بود. در بدترین شرایط، اگر كشوری فاقد قدرت نظامی مناسب باشد، این امر از لحاظ روانی روی مسئولان و افكار عمومی آن كشور تأثیرات سوء خواهد گذاشت.

فشارهای اقتصادی
جوامع مدرن و پیشرفته امروزی بر پایه اقتصاد بنیان نهاده شده‌اند و كشوری كه فاقد اقتصاد قوی باشد توان زیست معقولانه و مطلوب را در جامعه نخواهد داشت. بنابراین فشارهای اقتصادی باعث بحرانهای اقتصادی و به تبع آن انواع دیگر بحرانهای فرهنگی و اجتماعی و حتی سیاسی داخلی خواهد شد كه این بحرانهای پیش‌آمده زمینه‌های اصلی عملیات روانی آتی خواهد بود. موارد فشارهای اقتصادی را می‌توان به شرح ذیل توصیف كرد.
الف. تحریمهای اقتصادی و فنآوری: این امر از مهم‌ترین موارد در تضعیف اقتصادی كشور هدف است، زمانی كه كشوری نتواند فناوری پیشرفته وارد كند و خود نیز نتواند آنها را تولید كند، در بلندمدت اقتصاد آن با مشكلات عدیده‌ای مواجه خواهد شد كه این امر باعث می‌شود رشد اقتصادی كم ‌شود كه با توجه به پیشرفتهای باور نكردنی در عرصه كنونی، كشور هدف تبدیل به كشور عقب‌ مانده به نسبت كشورهای پیشرفته خواهد شد و لذا زمینه برای شائبه بحرانهای ناكارآمدی و تضعیف دولت آماده می‌شود و خود سوژه برای عملیات روانی خواهد شد.
ب. جلوگیری از ورود به سازمانهای اقتصادی و نهادهای بین‌المللی اقتصادی مطرح در سطح جهان: این موضوع نیز باعث می‌شود كه كشور هدف نسبت به اعضای اتحادیه‌های اقتصادی، عوارض و گمركات بیشتری پرداخت كند كه این امر رقابت در عرصه بین‌المللی را با مشكل مواجه می‌سازد و باعث اختلال در اقتصاد و تجارت می‌شود. نكته دیگر در این زمینه این است كه در اتحادیه‌های اقتصادی، اطلاعات لازم برای مبادلات اقتصادی وجود دارد كه موضوع تجارت را آسان می‌كند و فقدان آن اطلاعات، خطر ریسك تجارت را دو چندان می‌سازد.
ج. اختلال در بازارهای تك‌محصولی كشورهای هدف: این مسئله نیز یكی دیگر از فشارهای اقتصادی محسوب می‌شود به این مفهوم كه بیشتر كشورها محصولات خاصی را تولید و با قیمت ارزان در اختیار اقتصاد بین‌المللی قرار می‌دهند، ولی در فشارهای اقتصادی سعی می‌شود قیمت این محصولات به قدری پایین آورده شود كه كشورِ هدف نتواند از محصولات خود عایداتی كسب كند كه نمونه‌های آن پایین‌ آوردن قیمت نفت برای فشار به كشورهای حاشیه خلیج‌فارس و یا پایین ‌آمدن قیمت مس در دوران آلنده بود. پایین آمدن قیمت این نوع محصولات پایین آمدن سطح زندگی عمومی و نارضایتی عمومی را همراه دارد.
د. ناامنی بازارهای سرمایه‌گذاری: از دیگر انواع فشارهای اقتصادی است كه به چند صورت تحقق‌پذیر است. اول: اینگونه وانمود می‌شود كه احتمال حمله نظامی به آن كشور وجود دارد. دوم القاء فقدان قوانین و ضمانتهای لازم برای حمایت از سرمایه‌های خارجی است. سوم كشور مزبور فاقد اصول و رفتارهای بین‌المللی است و چهارم توبیخهای اقتصادی و مجازاتهای اقتصادی برای سرمایه‌گذاران است. این موارد سرمایه‌گذاری در كشور مقصد را كاهش می‌دهد و چون ورودی سرمایه به همراه ورودی فناوری برتر است لذا كشور مربوط در صورت تهیه سرمایه ارزی لازم، باز هم نمی‌تواند در كشور خود سرمایه‌گذاری كند. این امر سطح اقتصاد و به تبع آن سطح زندگی در جامعه مورد نظر را كاهش داده و زمینه عملیات روانی را آماده می‌كند.
ه‍ . ترویج مصرف‌گرایی: از دیگر عوامل برای فشار اقتصادی است، به این ترتیب كه سطح توقعات و انتظارات جامعه بالا رفته، دیگر مخاطب تحمل معذوریتهای اقتصادی و تنگناهای معیشتی را نخواهد داشت لذا دولت مجبور می‌شود در بخشهای اقتصادی مصرفی سرمایه‌گذاری كند كه در بلندمدت وابستگی شدید‌تر به خارج و زمینه‌های عملیات روانی در حوزه اقتصادی را آماده می‌كند.
نتیجه آنكه؛ فشارهای اقتصادی در بلندمدت بوروكراسی فاسد، فساد اداری، فاصله طبقاتی، رشد فقر، معضلات اجتماعی و فرهنگی ناشی از فقر مانند اعتیاد، فحشا، بالا رفتن سن ازدواج و غیره را همراه دارد كه تمامی اینها موضوعات عملیات روانی برای كشور مبدأ خواهد شد و در صورت محاسبه این عوامل می‌توان با از بین بردن ریشه‌ها، تا حدودی بر عملیات روانی دشمن غالب آمد.
فشارهای سیاسی ـ دیپلماتیك
فشارهای دیپلماتیك را به دو دسته كلی می‌توان تقسیم كرد. الف. فشارهای دیپلماتیك رسمی ب. فشارهای دیپلماتیك غیررسمی. فشارهای دیپلماتیك رسمی نیز به دو دسته تقسیم می‌شود. 1ـ روابط دیپلماتیك رسمی با كشورهای دیگر در جهت نداشتن رابطه یا خصومت با كشور هدف 2ـ روابط دیپلماتیك نهادی: كه فشارهایی را بر سازمانهای بین‌المللی وارد می‌آورند تا كشور هدف را یا در جرگه خود قرار ندهند مانند سازمانهای توسعه‌ای و یا قطعنامه‌هایی علیه كشور هدف صادر كنند.
امروزه دیپلماسی رسمی یكی از كارسازترین شیوه‌ها در تضعیف و یا فشار بر كشورهای هدف است و به این ترتیب می‌توان كشور هدف را در تنگناهای بین‌المللی قرار داد و امتیازات لازم را از آنها كسب كرد. اما دیپلماسی غیررسمی در ظاهر قابل رؤیت نیست و بیشتر غیرمستقیم اعمال می‌شود. این نوع دیپلماسی نیز به سه دسته كلی 1ـ لابی‌گری 2ـ دیپلماسی عمومی و 3ـ دیپلماسی رسانه‌ای تقسیم می‌شود.
منظور از لابی‌گری این است كه عده‌ای به صورت غیررسمی به ملاقات با تصمیم‌گیران كشورهای دیگر اقدام می‌كنند و سعی می‌كنند تصورات آنها را برای رسیدن به مطلوب خود تغییر دهند تا آنها تصمیماتی برای اهداف كشور مبدأ بگیرند. معروف‌ترین و مؤثر‌ترین لابیها، لابیهای صهیونیستی است كه علیه دشمنان خود استفاده می‌كنند.
دیپلماسی رسانه‌ای برخلاف دیپلماسی رسمی و یا لابیگری از رسانه‌ها برای همسوكردن افكار عمومی جهانی و حتی مسئولان كشورهای دیگر از طریق عارضه رسانه‌ای( ) استفاده می‌كنند كه در بخش تبلیغی به آن اشاره خواهد شد.
دیپلماسی عمومی( ) هر چند دیپلماسی رسانه‌ای( ) را نیز در خود دارد اما به علت شمول بالای خود مانند كمكهای اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، برگزاری همایشها، اعطای بورسهای تحقیقاتی یا تحصیلی، تشكیل سازمانهای غیرانتفاعی در امر توسعه و انواع فعالیتهای دیگر سعی بر تأثیر‌گذاری دارند و در این خصوص مخاطبان كمك‌شونده زود‌تر تحت تأثیر افكار و عقاید یا همان عملیات روانی كشور مبدأ علیه كشور مقصد قرار می‌گیرند. خاطر نشان می‌شود كه كشور مقصد برای پیش‌گیری اقدامات دیپلماتیكِ حریف مجبور به سرمایه‌گذاری كلان در سطح جهانی است تا اولاً تبلیغات حریف و دیپلماسی حریف را خنثی كند و ثانیاً بتواند او نیز برای مقابله با حریف در سازمانها و نهادهای بین‌المللی یارگیری نماید؛ كه هر دو موارد مذكور به تخصص بالا و همچنین ارز زیاد نیاز دارد و در عین حال توجیه آن برای شهروندان خیلی مشكل و سخت است.