مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

فهرست مطالب

عنوان صفحه

پيشگفتار

فصل اول: كليات

1- مقدمه

2- معرفي موضوع تحقيق

3- اهميت تحقيق

4- انگيزه و هدف از تحقيق

5- روش تحقيق

6- موانع و مشكلات تحقيق

فصل دوم: ضرورت شناخت انسان و رهبري از ديدگاه اسلام

1- طرح بحث

2- ضرورت شناخت انسان از ديدگاه اسلام و قرآن

3- ضرورت شناخت رهبري و مديريت براي انسان

4- تحليلي از رهبري و مديريت در اسلام

فصل سوم: ضرورت شناخت سازمان از ديدگاه اسلام

1- سازمان چيست؟

2- فلسفه وجودي سازمانها

3- مفهوم اسلامي سازمان

فصل چهارم: سير تحول مديريت در تاريخ زندگي انسان

1- رهبري و مديريت در جوامع باستاني

2- نگرش بر جنبش مديريت عملي

3- بررسي مكاتب و تئوريهاي مديريت

فصل پنجم: بررسي معيارهاي شايستگي مديريت از ديدگاه اسلام

1- طرح بحث

2- معرفي معيارها

الف - تعهد

ب- تخصص

ج - كفايت

فصل ششم: بررسي شرايط و اوصاف يك مدير موفق از ديدگاه اسلام

الف) طرح بحث

1- اشراف مدير

2- قدرت مدير

3- قاطعيت مدير

4- مدير مجري قانون

5- كار امروز را به فردا نيداختن مدير

6- ايجاد جو تشويق و تنبيه

ب) معرفي عوامل موثر در موفقيت مدير

1- اختيار

2- اعتماد به نفس

3- تنظيم وقت و تقسيم كار

4- ايجاد روابط صميمانه انساني

5- گذشته‌نگري

6- آينده‌نگري

7- ابهام‌زدائي

منابع و مآخذ

پيشگفتار

سخن از مديريت در دين مبين اسلام است، مديريتي كه متاسفانه بايد اعتراف نمود كه در طول تاريخ از آن سخن زيادي گفته نشده است.

جامعه‌اي كه نام اسلامي را به همراه خود يدكي مي‌كشد، نمي‌تواند در وادي مديريت اسلامي قدم نگذاشته و از چشمه پر فيض‌ان سيراب نگردد.

هر چند بعضي از صاحب‌نظران معتقدند كه امروزه دستاوردهاي علومي كه در خدمت مديريت قرار دارد، نياز را به الهام از رهنمودهاي نظري كم كرده است، ولي دقت نظر در مفاهيم آيات و اخبار و احاديثي كه مديران به استفاده از اين دست‌آوردها سوق داده و راه را براي موفقيت سازمانها هموار مي‌كند، نظري تلقي نمودن رهنمودهاي قرآن را كاهش مي‌دهد، بطوريكه قرآن كريم دائماً اهميت تدبير را براي انسان يادآور مي‌شود تا اينكه او بتواند در انجام هر كار و حل هر مشكلي موفقيت حاصل نمايد.

تدبير در امور اجتماعي كه شئون زندگي انسانها رادر بر مي‌گيرد از اهميت خاصي برخوردار است، و به همين سبب خداوند نيز در كتاب انسان ساز خود كه توسط حضرت محمد مصطفي (ع) نازل شده به تدبير كنندگان قسم ياد مي‌نمايد و اهميت اين امر را براي انسانها روشن مي‌سازد.

همانگونه كه در سوره النازعات، آيه 5 به اين موضوع اشاره كرد و مي‌فرمايد:

«فالمد برات امراَ»

«پس سوگند به تدبير كنندگان»

ضرورت تدبير، ضرورت مديريت را آشكار مي سازد، كه در يك اهتمام جمعي، آن كس كه زمام امور را با تمام اختيارات آن بدست مي‌گيرد، چو نيكوست كه از كيفيت انديشه و تفكر نيز برخوردار باشد و براي بهبود حركت جمعي بتواند تدبير و انديشه را در جامعه‌اي كه حركت به سوي پياده كرد احكام و فرآمين الهي دارد، بكار برد، تا بناي نظام خود را بر اسلام استوار سازد و بدينوسيله در انتخاب و انتصاب مديران از هيچ تلاشي فروگذار نشود تا در عمل پيروز گردد.

اعمال مديريت در سازمانهاي اسلامي مي‌تواند از خاصيت اجتماع شمول در هر جامعه‌اي برخوردار باشد، بدينگونه كه مديران الگوئي نسبي از يك مطلق باشند تا با ارشاد به صحت، علاوه بر ايجاد، توليد و خدمت، در تربيت جامعه نيز عملاَ سهيم گردند. اما چگونه مي‌توان به اين نيت مقدس جامعه عمل پوشاند؟

مصداق واقعي در اين باره مي‌توان عملكرد مديران الهي يعني پيامبران باشند كه اساس مديريت را از سرچشمه پر فيض خالق خود آموختند و آنرا در ميان امت خود بكار بردند و همچنين براي هدايت اساس و مباني كه بشارت دهنده، آن بودند، كتاب آسماني بر جاي نهادند، و براي توجيه و تعبير آن در غياب خود رهبراني را پروراندند كه نشانه‌ي بارز آن در روش حضرت ختمي مرتبت، محمد مصطفي(ص) به روشني مشهود است.

ملاحظه مي‌نمائيد كه مديريت اسلامي يعني مديريت الهي، يعني آنچه كه خدا مي‌خواهد و آنچه كه منافع خلق را به دنبال دارد، كه در آن نقصان، جائي و خودكامگي، مكاني ندارد.

حكومت، آمريت دانش است، دانشي كه صدق و صداقت، رفق و رفاقت، صلح و صفا و ثمره، مطلوب را متفقاً دربردارد.

آيا اگراساس مديريت را بر ويژگي‌هاي فوق‌الذكر بنانهيم، نمي‌توانيم در هر جايگاه كسي را كه شايسته است قراردهيم، تا مراحل اجراي امورات دچار نقص و حركت دچار لغزش نشود؟

بلي، به اين دليل است كه تعهدي كه باتلفيق علم و عمل حاصل شود در اسلام جايگاه خاصي دارد، و چون پذيرش مسئوليت براي يك فرد مسلمان بايد آگاهانه صورت پذيرد، پس شايسته است كه در خود تخصص را نيز جاي دهد.

ودر يك كلام بايد بگويم كه براي پذيرش مسئوليت تئها تعهد به اسلام كافي نيست و فرد متعهد مي‌بايست تخصص كافي نسبت به انجام امورات آن مسئوليت داشته باشد. پس به صرف عمل يك فرد به واجبات، كه در ذمه هر فرد مسلمان است،نمي‌توان به وي مسئوليت واگذار نمود، زيرا كه بار امانت را كس مي‌تواند به دوش بكشد كه راه امانت‌داري را (آنچنانكه به امانت صدمه‌اي نرسد) بداند، مدير اسلامي خداجو، خداترس و عبدا.. است، و اين عبد خدا بودن اوست كه وي را در عمل و حركت ياري ميدهد.

جلوه‌هاي امكانات، مدير اسلامي را بخود مشغول نمي‌كند، زيرا كه او براي عمل صالح خود بايد از خدوند، ساده زيستن را طلب كند تا از اين راه جلب رضايت خدايش را نمايد.در راستاي اهميت و ارزش مديريت اسلامي و معيارهاي انتخاب مدير اسلامي،توفيق حاصل شد كه در پروژه تحقيقاتي خود بيانگر مطالبي، هر چند ناقص بشرح ذيل باشم:

ما سعي داريم پس از بيان كليات پروژه خود كه در فصل اول ارائه خواهد شد، در فصل دوم، انسان را از ديددگاه قرآن توجيه نماييم و سپس در فصل سوم بحثي را براي شناخت سازمان اسلامي، كه جايگاه مديريت الهي در آن است، اختصاص دهم و آنگاه در فصل چهارم نگرشي بر تحول مديريت در تاريخ زندگي انسان بيافكنيم و در ماقبل آخر فصول، رهبري و مديريت را از ديدگاه اسلام بررسي نماييم و بالاخره در فصل ششم، شرايط و اوصاف يك مدير، در نظام اسلامي را بازگو نماييم.

و نتيجتاً اينكه مديريت اسلامي اين نيست كه اين حقير برداشت و به رشته تحرير درآورده‌ام بلكه اين مجمل، نمايي است كه از ذات و سرچشمه دستورات دين مبين اسلام نشأت گرفته است. و اميدوارم با دريافت نظرات سازنده اهل علم و بويژه فرماندهان ارجمندمان بتوانيم در هر چه بهتر تهيه وتنظيم نمودن و ارائه اين پروژه تحقيقاتي موفق گردم.

حميد حيدر‌ي هائي علي اكبر شعباني ميرزا حسن نادري

دانشجويان رشته مهندسي سيستم در مقطع كارشناسي

دانشگاه افسري امام علي(ع)

بهار 1386

 

فصل اول

 

كليات

 

 

1- مقدمه

2- معرفي موضوع تحقيق

3- اهميت تحقيق

4- انگيزه و هدف از تحقيق

5- روش تحقيق

6- موانع و مشكلات تحقيق

1- مقدمه

شايد بتوان گفت كه هيچ امري در زندگي انسان و پيشبرد اهداف او نمي‌تواند نقش رهبري و مديريت را داشته باشد.

اهميت رهبري و مديريت و تاثير بسيار آن در سازندگي جوامع انساني و پيشرفت كشورهاي جهان، امروزه بيش از هر زمان ديگر به اثبات رسيده است و اين حقيقت به تجربه نيز درآمده است كه در ميان جوامع انساني امروز، آن جامعه‌اي توانسته است به رشد و توسعه و پيشرفت بيشتر و بهتري دسته يابد كه از نعمت وجود رهبري لايق تر، و مديراني داناتر برخوردار باشد، تاريخ نيز با نمونه‌ها و شواهدي كه در اين زمينه ارائه داده است، اين تحقيقت را تائيد نموده، چون بسيار ديده شده است كه جامعه‌اي يا كشوري كه بعلت سوء رهبري و مديريت، رو به زوال و نابودي كشيده مي‌شده، و مي‌رفته است تا ديگر اثري از آن بجاي نماند، هنگاميكه به بركت يك انقلاب و يا بر اثر عوامل ديگري، شبكه رهبري و مديريت اين جامعه تغيير مي‌كند، بدون آنكه هيچ عامل ديگري دخالت داشته باشد، همين جامعه بر اثر رهبريهاي درست و حسن انجام امور توسط آن مديران، دراندك زماني آثار زوالش از بين رفته و هميكن شمور رو به اضمحلا، بسرعت رو به رشد و توسعه مي‌رود و از نابودي حتمي نجام مي‌يابد. توجه به عملكردهاي مديريت در سالهاي اخير گوياي اين واقعيت است كه جوامع سعي در ايجاد هماهنگي در سازمانهاي خود مي‌نمايند. و براي رسيدن به اين منظور از دست آوردهاي مختلف مديريت بهره مي‌جويند. در اين راستا هر اجتماعي عملكرد مديريتي خود را بر اعمال مديريت در جوامع ديگر ارجح تر مي‌داند، بطوريكه گهگاه درگيري تفكران گوناگون، تفهيم مفهوم واقعي مديريت را دچار نوسانات مي‌سازد، لذا در حال حاضر لزوم مشخص كردن مفهوم واقعي مديريت و عوامل اركاني آن بشدت احساس مي‌شود.

حال براي آنكه به مديريت و نقش بسيار موثر آن در ساخت و پيشرفت جوامع انساني بيشتر آگاه شويم، كافي است به اين نكته توجه داشته باشيم كه هيچ عمل ساده‌اي را نمي‌توان در نظر گرفت كه انجام صحيح آن از برنامه‌ريزي، تصميم‌گيري، زمانبندي، تقسيم كار و پيش‌بيني‌هاي احتمالي بي‌نياز باشد و اينها همه همان اصول مديريتي هستند كه هر مدير براي اداره امور حوزه، مسئوليتش بايستي آنها را اعمال نمايد.

همچنين قوانين و مقرراتيكه لازمه اداره امور يك جامعه بوده و براي جلوگيري از تشنج و هرج و مرج در يك كشور ضروريست، نيز بخشي از مديريت و رهبري صحيح آن جامعه يا كشور مي‌باشد.

و به اين ترتيب اداره صحيح امور در سطح كوچك كه مي‌توان از آن بعنوان مديريت نام برد و هم چنين در سطح وسيع كه از آن نيز بعنوان رهبري نام مي‌بريم، مهمترين مسائلي هستند كه وجود آنها در همه نظامها و حكومتها ضورري است، و آن نظامي مي‌تواند بهتر و با قدرت بيشتر به رفع مشكلات موجود خويش بپردازد كه سيستم حكومتي خويش را بر اساس رهبري و مديريتي صحيح‌تر و اصولي‌تر استوار نمايد.

اصولاَ خط و مشي اصلي مديريت در هر جامعه از ايدئولوژي و فرهنگ حاكم بر آن جامعه نشات مي‌گيرد و با توجه به اينكه ايدئولوژي حاكم بر نظامي اسلامي، احكام و فراميني است كه از سوي خالق هستي براي ما صادر شده و توسط پيامبران و امامان و رهبران اسلامي به ما ابلاغ گرديده است.

لذا در تعيين ابعاد مديريت در جامعه اسلامي بايد متكي بر قائمه ايدئولوژي اسلامي باشيم.

 

مدير مسئول در يك سازمان اسلامي بايد:

- از مديريت در منطقه عام توجيه منطقي داشته باشد.

- شكل مديريت جامعه اسلامي را بشناسد.

- از جريان حركت مديريت در جامعه خود آگاه باشد.

- وظايف مديران اسلامي را بداند و با تكيه بر فلسفه اسلامي مديريت را توجيه نمايد.

بدين طريق ايده خود محوري در مدير جايگزين خدا محوري گشته، مناسبات سازماني بر اساس معرفت خدا (معرفتي استوار بر اساس توجيه) شكلمي‌گيرد. و مدير در هر حال ارتباط خود را با خدا در عمل به تصوير مي‌كشاند.

آري، اگر مدير مجهز به اين شناخت گردد، الگوي ساير اعضاء سازمان قرار مي‌گيرد و در سازمان فوق اگر هر اندازه انسان‌ها با درجات سازماني و ويژگي‌هاي مختلف انساني وجود داشته باشند، اعمال مديريت اسلامي، آنرا به صورتواحدي تجلي مي‌دهد، زيرا در اين صورت، رسيدن به وحدت، هدف قرار مي‌گيرد.

اميدواريم اين پروژه، تحقيقي بتواند سهمي (هر چند اندك) در گسترش مديريت اسلامي و پيشبرد اهداف سازمانهاي اسلامي داشته باشد.

والسلام

حميد حيدري هايي – علي اكبر شعباني – ميرزا حسن ناردي

 

معرفي موضوع تحقيق:

بررسي معيارهاي شايستگي مديريت و ويژگيهاي يك مدير موفق از ديدگاه اسلام

مديريت اسلامي مديريتي است كه زمينه رشد انسان بسوي ا.. را فراهم نموده و مطابق كتاب، سنت، سيره و روش پيامبر (ص) و امامان معصوم (ع)و علوم و فنون و تجارب بيشري جهت رسيدن به اهداف نظام در ابعاد مختلف، همانند يك محور، مدار و قطب عمل مي‌كند.

اين تعريف داراي چند ويژگي است كه جاي اندكي دقت دارد:

اولاً: هدف از خلقت را بيان مي‌كند.

همانگونه كه خداوند درسوره، ذاريات، آيه 56 در اين خصوص مي‌فرمايند:

«ما خلفت الجن و الانس الا ليعبدون»

«ما جن و انسا را نيافريديم، مگر براي اينكه مرا پرستش كنند.»

سپس نتيجه مي‌گيريم كه پيامبران الهي مديراني بودند كه به منظور هدايت و دعوت انسانها براي عبوديت خداوند بر انيگخيخته شده‌اند.

ثانياً: تطابق رفتار مدير با كتاب و سنت و سيره پيامبر (ص) و امامان معصوم(ع) يعني اينكه در مديريت اسلامي داشتن الگو و اسوه و عمل نمودن به گفته‌ها و كردار آنها يك اصل اساسي است.

همانگونه كه در آيه 21 سوره احزاب خداوند مي‌فرمايند:

«لقد كان لكم في رسول الله اسوه حسنه»

«البته شما رادر اقتداء به رسول خدا چه در صبر و استقامت و چه در اوصاف و امثال نيكو خير سعادت بسيار است»

ثالثاً: آگاهي از علوم و تجارب بشري از ديگر مسائل پايه‌اي مديريت اسلامي است. بسياري از آيات قرآن كريم تفكر و تعلم را ارج مي‌نهند. همچنين فرمايش پيامبر اكرم(ص) در اين زمينه نيز نشانارج و منزلت دستيابي به دانش و علم را مي‌رساند. تا جائي كه‌آن حضرت مي‌فرمايند:

«اطلبو العلم ولوبالصين»

«در جستجوي علم باشيد، حتي اگر در چين باشد.»

بسيار واضح و روشن است كه در چين فقه و اصول درس نمي‌داده‌اند، بلكه علوم تجربي مي‌آموخته‌اند و مي‌دانيم كه مطالب علمي مرز نمي‌شناسد و همه جهانيان مي‌توانند از آن بهره‌مند شوند. كما اينكه در بند ششم از اصل دوم قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران نيز استفاده از علوم و فنون و تجارب بشري و تلاش در پيشبرد آنها بعنوان يكي از اهداف جمهوري اسلامي ذكر گرديده است.

رابعاً: ويژگي چهارم از تعريف فوق، مسئله محور و قطب بودن مدير است. حضرت علي(ع) تعبير زيبائي از محور و مدار بودن مدير ارائه مي‌نمايد، كه در نهج البلاغه و در خطبه 146 بشرح ذيل آمده است:

«و مكان القيم بالامر مكان النظام من الخرز، يجمعه فاذا انقطع لنظام تفرق الخرز و ذهب ثم لم يجتمع بحذا فيره ابداَ»

«مكان زمامداري دين و حكمران مملكت مانند رشته و مهره‌اي است كه آنرا گردآورده و بهم پيوند مي‌دهد، سپس اگر رشته بگسلد مهره از هم جدا شده، پراكنده گردد و هرگز همه آنها گردهم نيامده است.»

حضرت همچنين مي‌فرمايند:

«من براي خلافت (از جهت كمالات علمي و عملي) مانند قطب وسط آسياب هستم (همانگونه كه دوران و گردش آسياب، قائم به ميخ آهني وسط است و بدون آن خاصيت ندارد) علوم و معارف از سرچشمه، فيض من مانند سيل سرازير مي شود، هيچ پرواز كننده‌اي در فضاي علم و دانش به اوج و رفعت من نمي‌رسد.»

حال كه تعريفي از مديريت اسلامي ارائه گرديد بايد ديد كه چه كسي مي‌تواند و بايد اين مسئوليت حساسي رادر نظام اسلامي بعهده بگيرد. كسي كه ميخواهد پست حاكميت و مديريترااحراز نمايد، بايد داراي يكسري ويژگيها و صفاتي باشدتا بتواند مسئوليت را بعهده بگيرد و يا نظام اسلامي بتواند مسئوليتي را بر دوش فرد يا افرادي كه شرايط و اوصاف مديريتي را داشته باشند بگذارد، اينكه به شرايط و اوصاف مدير در نظام اسلامي (مديريت اسلامي) مي‌پردازيم:

1- ايمان

2- دانش و آگاهي

3- كفايت

اين اوصاف برگرفته و استخراج شده از متون و منابع اسلامي است و تعيين كننده راه گزينش و انتصاب مديران در يك نظام اسلامي مي‌باشد. كه انشاء الله در فصل ششم به شرح كافي در خصوص هر يك مي‌پردازم.

 

3- اهميت تحقيق

مديريت يك واقعيت مجهول و ناشناخته‌‌اي است، لا اقل براي ما ايرانيان آنطوري كه بايد شناسانده شود اين شناسائي انجام نشده است.

اگر روزي قرار شوددر جامعه ما علل شكست‌ها را در شئون خانوادگي و اجتماعي و فرهنگي و غيره مورد بررسي قرار دهيم در آن موقع متوجه خواهيم شد كه بيشترين شكست‌ها معمول فقدان مديريت صحيح بوده است، از اينجا نتيجه مي‌گيريم كه جامعه ما هنوز به ارزش مديريت‌هاي دوره طاغوت كه همه و همه بر اساس روابط انجام مي‌شده است، مقرر گرديد انسانهاي با تعهد و ايمان بر اساس ورزيدگي‌ها و تخصص‌ها مسئوليت‌ها را پذيرا كردند.

بديهي است با از بين رفتن مديريتهاي طاغوتي و روابط خشك و سرد مدير و كارمند، جامعه انقلابي نيازمند مديريت اسلامي و روابط انساني است. روي همين نياز بحث از مديريت اسلامي و رهبري از ديدگاه اسلام در جامعه توسعه و گسترش يافت، ولي تا كنون جامعه به ارزشمندي مديريت صحيح پي نبرده است. لذا بر اساس فقدان نيروي انساني متخصص و عدم آگاهي عميق در كاربرد مديريت ميزان ضايعات در جامعه درخور توجه بوده و نكته‌اي كه درتزايد و افزايش اين ضايعات موثر بوده، عدم تثبيت مديريتها بوده است، بطوريكه هفته‌اي يكبار مديريت تغيير و مديري تازه بر سر كار منصوب مي‌شده است، همه اينها حاكي از عدم شناخت جامعه از شئون و اهميت مديريت است.

بنابراين يكي از نيازمنديهاي جامعه، آشنائي وشناخت با اصول مديريت اسلامي و حوزه رهبري است. دانشمندان و محققان دردوره انقلاب بر اساس وظيفه‌اي كه به عهده دارند، موظف هستند بر اساس ضرورتهاي اجتماعي اين مشكل را حل و فصل نموده و از ديدگاه اسلام همه شئون مديريت را تجزيه و تحليل نموده و در اختيار همگان قرار دهند، اميد است ديگر اساتيد بزرگوار و دانشمندان اسلامي با توجه به ضرورتهاي اجتماعي، همانطور كه هميشه پايدار اسلام بوده و مشكلات و معضلات را از سر راه مسلمانان برطرف مي‌كردند، مشكل مديريت را حل نموده و بطور كامل مديريت كشور را با نظر اسلام تدوين نمايند.

آشنائي با مديريت واقعيتي است كه جامعه انقلابي ما بدان نيازمند است، زيرا كودك سالم و برومند احتياج به مدير وارد و به عبارت ديگر شاگرد مدرسه نيازمند به مدير است.

ادارات و سازمانهاي دولتي نيز نيازمند مديرند. و بالاخره در همه ابعاد جامعه براي تحول و پيشرفت احتياج به مديريت دارد.

از همه اينها گذشته حتي يك انسان اگر بخواهد خود را بسازد و خويشتن را متعالي گرداند، بدون ترديد نيازمند است كه در وجود خود مديريتي را پياده كند تا در پرتو مديريت عقل و خرد همه سازمانهاي گوناگون تن و روح هم آهنگ شده و در يك سو و يك جهت حركت و پويائي داشته باشند.

با مطالعه آيات قرآن و روايات در خواهيم يافت كه زير بناي مديريت اسلامي از همين مديريت خرد و عقل نشان گرفته، بدين معني كه انسانها تا ساخته و پرداخته نشوند، صلاحيت مديريت را نخواهند داشت، زيرا تا انساني بر خود تسلط و مديريت نداشته باشد، نمي‌تواند بر ديگران مديريت داشته باشد.

با توجه به اين نكات، بخوبي آشكار مي‌گردد كه مديريت اسلامي از خودسازي به انساني متعالي بودن سر در مي‌آورد و در حقيقت مديريت اسلامي بخش كوچكي از گزينش انبياء و پيامبران بوده و در نحوه گزينش و روحيات و صفات پيامبران، ويژگيهاي ارتباط و تخلف به مكارم اخلاق هماهنگ با آنان مي‌باشد.

با توجه به اين نكات بخوبي آشكار مي‌گردد كه پدران ومادران، اگر علاقه‌مندند كه فرزندان برومندي داشته و افراد شايسته‌اي تحويل جامعه دهند، در درجه اول بر اساس مديريت اسلامي، خودشان بايد انسانهايي نمونه و متعالي باشند، اگر مديريت مدرسه‌اي بخواهداز نظر اخلاق، شاگردان مدرسه را الگو و نمونه‌ بسازد، در درجه اول خود مديرمدرسه بايد انساني شايسته باشد، قبل از همه مديريت آن موسسه بايد ازهمه شرايط مديريت اسلامي برخوردار باشد،تا كارمندانش بااقتباس از او ساخته و پرداخته شوند.

ضرورت بحث مديريت با توجه به نكات ذكر شده كاملاَ مشهود و عيان مي‌گردد. روي ايناصل بيشترين سرمايه‌گذاريها بايد در بخش مديريت گذاشته شود. (مديريت در خانه، مديريت در مدرسه، مديريت در اداره، مديريت در فرهنگ، مديريت در اقتصاد و اگر همه افراد جامعه با اصول مديريت اسلامي آشنائي پيدا كرده و سعي كنند در جزء و كل اصول آنرا رعايت نمايند، آن وقت بجاي ضايعات و بجاي تعطيلي و ركود، پيشرفت و تكامل و دگرگوني و تحول بوجود خواهد آمد.

دور ازانصاف است كه در بحث مديريت اسلامي در دوره، انقلاب اسلامي ايران، از بازگو كردن نقش خاص رهبري سخن به ميان نياورم.

همه مي‌دانيم كه هر معلولي از علل گوناگوني بوجود مي‌آيد، بدون ترديد انقلاب شكوهمند اسلامي از علل عوامل گوناگوني برخوردار بوده است، ولي آنچه كه نمي‌توان آنرا ناديده گرفت نقش رهبري ومديريت اين انقلاب است كه توسط رهبر كبير انقلاب حضرت امام خميني (رضوان الله تعالي عليه) استاد بزرگ مديريت و رهبري در قرن حاضر بود.

اين رهبري قبل از انقلاب شروع شد و پس از انقلاب و در برخورد با بحران ودشواريهاي انقلاب كماكان استمرار داشته است. حتي در آن موقع كه ايشان به بيماري قلبي گرفتار بودند يك لحظه از رهبري و ارشاد غفلت ننموده و هميشه در ميان مردم و با مردم بوده و از ساختن و پرداختن آنان درنگ و تاهل بعمل نيامد. هدف اين حقير اين نيست كه درباره، مقام شامخ رهبر عاليقدر سخني بگويم چون شناساندن ايشان در بضاعت اينجانب نمي‌گنجد، زيرا انسانهاي والا را شناسائي كردن احتياج به زمان دارد، چنانچه درك پيامبر بزرگوار و شناسائي ايشان احتياج به گذشت زمان داشته است.

ولي هدف مااين است كه چگونه مديريت مي‌تواند يك جامعه را دگرگون و متحول سازد.

ممكن است گفته شود كه ملت ايران فداكار و ايثارگر بوده و همه هستي خود را در راه پيشرفت انقلاب فدا كرده است. ناگفته پيداست كه اين نقش حساس مديريت و رهبري است كه اينچنين عميق و گسترده، جامعه را متحول ساخته است.

همانگونه كه قبلاَ گفتم در اين پروژه تحقيقي به معيارهاي مديريت اشاره شده و گفته‌ مي‌شود كه مديريت بر اصول معنوي و اخلاقي (ايمان وتعهد) مي‌باشد. و چنانچه از روايات و احاديث اسلامي استفاده شده است. روي اين اصل يك فرق كلي واساسي بين مديريت اسلامي و مديريتهاي غربي وجود دارد.

مديران اسلامي هيچگاه خود را با همه كمالاتي كه دارا مي‌باشند؛ در معرض انتخاب و كانديدا براي پست ومقام قرار نمي‌دهند،در حالي كه در همه كشورهاي شرقي و غربي مديريت‌ها خود را براي احراز پذيرش مقام مديريت از ديگران ارزشمندتر مي‌دانند. بنابراين مدير واجد شرايط هرگز خود را بعنوان مديريت ارشدمعرفي ننموده واز آن مي‌گريزد و اين تقاضا و درخواست جامعه و احساس مسئوليت‌هاست كه او را مجبور مي‌نمايد زير بار مسئوليت رفته و مديريت را پذيرا گردد و در اين پذيرش جز رضاي پروردگار هدف ديگري را دنبال نكند.

 

4- انگيزه وهدف از تحقيق

بدون ترديد پيروزي افتحار آميز انقلاب اسلامي و استقرار نظام جمهوري اسلامي در كشور ايران كه عملاض موجب زنده شدن اسلام حقيقي در كشوري اسلامي شده است، ضرورت تحقيقات دامنه‌دار و گسترده‌اي را با بينش اسلامي در تمام زمينه‌هاي مورد نياز ايجاب مي‌نمود، زيرا به علت سالها و بلكه قرنها حاكميت اجانب بر اين كشور و تسلط فرهنگ آنها بر اين مرز و بوم هيچ جائي براي ظهور و رشد مسائل اسلامي باقي نمانده بود.

وابستگي‌هاي عميق فرهنگي و آموزشي ما به دين مبين اسلام موجب شده بود كه آنچه در اين 4 سال بما آموزش داده شده بيشتر ما را در اين راه راهنمايي كند.

و ما بعنوان دانشجوياني در رشته مهندسي سيستم كه مي خواهيم سهمي در زمينة گسترش فرهنگ اسلامي داشته باشيم با توجه به اهميت بسيار زياد دانش مديريت وشيوه‌هاي اداره امور اجتماع و وابستگي بسيار اين دانش به سياستها و فرهنگهاي استعماري، وظيفه خود دانستيم كه در مورد رهبري و مديريت اسلامي تحقيق نموده و آنرا در معرض آگاهي علاقمندان قرار دهم.

 

5- روش تحقيق

با توجه به اينكه موضوع اين تحقيق تحليلي از معيارهاي شايستگي مديريت و اوصاف مدير اسلامي است پيداست كه بررسيهاي كمي به هيچ وجه در آن راه ندارد، بلكه پژوهشي است مبتني بر مطالعه متون تاريخي و گردآوري مسائل مربوط به رهبري و مديريت در اسناد اسلامي و تحويل و تنظيم آنها.

بنابراين اين پروژه تحقيقاتي در حقيقت يك بررسي تاريخي است كه در تهيه آن از شيوه، كتابخانه‌اي استفاده شده است.

 

6- موانع و مشكلات تحقيق

مهمترين مشكلي كه در تهيه اين پروژه تحقيقاتي براي ما چشمگير و قابل لمس بود، كمبود كاملاً محسوس مؤاخذ و اسناد، بويژه در رابطه با مسئله مديريت در اسلام بود. چون در كتابهاي و رساله‌هاي غربي كه هرگزاشاره‌اي به اين مسئله نشده (البته چنين انتظاري هم نبود) و بزبان فارسي و حتي عربي نيز هيچگونه اثر مستقلي كه مديريت و رهبري رادر اسلام مورد بررسي قرار دهد، بدست نيامد.

گر چه نوشته‌هاي گوناگون و بخصوص در آثاري كه پس از پيروزي انقلاب اسلامي به تاليف رسيده بود مطالبي بطور پراكنده در اين زمينه وجود داشت، وليكن هيچيك از آنها چه از نظر كيفي و چه از جنبه كمي در سطحي نبود كه براي تهيه اين پروژه تحقيقاتي بتوان از آن‌ها كمك موثري گرفت.

با اينهمه و با وجود همه اين مشكلات و موانع بي انصافي است كه از بيان يك حقيقت خودداري نمائيم و آن اينكه با عنايت به موضوع تحقيق روشن است كه بهترين، مستندترين و قابل اعتمادترين آثاري كه مي‌تواند و بايد مورد استفاده قرار گيرد، قرآن كريم و كتاب پر ارزش نهج‌البلاغه است كه خوشبختانه با ترجمه و تفاسير گوناگون، همواره و در همه شرايط در اختيار بود و به حق كه ما نيز در بررسي‌هاي خويش، بهترين بهره‌برداري را از آنها نموده‌ايم.