مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

فهرست مطالب

مقدمه

تاريخچه بيمه ايران (شركت سهامي بيمه ايران)

تاريخچة بيمه در ايران

فصل اول : تعريف واژة بيمه

بخش اول: بيمه چيست؟

بخش دوم: موارد فسخ و انفساخ قرارداد بيمه

فسخ از طرف بيمه گر يا بيمه گذار

فسخ از طرف بيمه گر

فسخ از طرف بيمه گذار

موارد انفساخ قرارداد بيمه

خاتمه قرارداد

بخش سوم: متن كامل قانون بيمه مصوب سال 1316 معاملات بيمه

فصل دوم: بيمه هاي اتومبيل

بخش اول: بيمه شخص ثالث

توضيحات مهم

مدارك لازم مورد نياز و شرايط رسيدگي به پرونده هاي خسارت شخص ثالث

بخش دوم: بيمه سرنشينان اتومبيل

توضيحات مهم

مدارك مورد نياز پرونده هاي خسارت سرنشين

بخش سوم: بيمه بدنه اتومبيل

خطرات تبعي و تكميلي

توضيحات مهم

تخفيف عدم خسارت در بيمه هاي بدنه

مدارك مورد نياز براي دريافت خسارت بدنه

بخش چهارم: شرايط عمومي بيمه بدنه اتومبيل

شرايط مخصوص بيمه هاي تكميلي بدنه اتومبيل

گزيده اي از شرايط عمومي و خصوصي بيمه اتومبيل

فرانشين خسارت هاي جزئي ناشي از حادثه و آتش سوزي

فصل سوم: بيمه آتش سوزي

بخش اول: تاريخچة بيمه آتش سوزي

موضوع بيمه آتش سوزي

اصل غرامت

حدود خطرها

ماهيت و نوع بيمه آتش سوزي

آتش سوزي چيست؟

بخش دوم: انواع خطرهاي تحت پوشش در بيمه هاي آتش سوزي

مشخصات خطرهاي اصلي و تبعي

خطر حريق

مثلث حريق

روش هاي اطفاي حريق

انواع حريق

تعريف آتش سوزي

انواع آتش سوزي

قرارداد بيمه آتش سوزي

محتواي يك قرارداد بيمه آتش سوزي

بخش سوم: شرايط بيمه نامة آتش سوزي

شرايط عمومي

فسخ بيمه نامة آتش سوزي

شرايط خصوصي

شرايط ويژه

الحاقيه

بخش چهارم: نحوة تنظيم و آناليز بيمه نامه

نحوة محاسبه حق بيمه

خسارت

پرداخت خسارت در بيمة آتش سوزي

فصل چهارم: بيمه باربري (حمل و نقل كالا)

بخش اول: بيمه حمل و نقل دريايي

قرارداد حمل و نقل

كليات

قرارداد بيمه دريايي

خصوصيات قرارداد

شروع و خاتمه قرارداد

بيمه نامة دريايي

بيمه نامه هاي حمل و نقل

خطر يا ريسك

خطرهايي كه معمولاً بيمه مي شوند

خطرهايي كه معمولاً بيمه نمي شوند

خطرهايي كه بيمه گران بيمه مي كنند

اشخاص ذي نفع در قرارداد بيمة حمل و نقل

بخش دوم: قرارداد بيمه حمل و نقل كالا

بيمه بدنة كشتي

محدوديت پوشش

كارشناسي در بيمة حمل و نقل دريايي

باشگاههاي حمايت و جبران خسارت (پي اند آي)

بخش سوم: بيمه حمل و نقل زميني

حمل و نقل در خشكي

خطرهاي مورد پوشش

استثنائات بيمه حمل و نقل در خشكي

حمل و نقل داخلي (توزيع كالا)

مراحل اجرايي واردات كالا

بيمه هاي باربري

بيمه هاي باربري وارداتي

انواع خطرات تحت پوشش

خطرهاي مورد تعهد

الحاقيه هاي مربوط به بيمه نامه هاي وارداتي

خسارت

خسارت همگاني و هزينه هاي نجات

عمليات نجات و هزينه هاي مربوطه

رويكرد كاربردي خسارت

بازيافت در خسارت باربري

بارنامة دريايي

چند نكته در خصوص بيمه نامه هاي صادراتي و داخلي

متن كالاي دست دوم

متن توتا لاس

متن تخفيف كانتينر

متن موتورلنج

متن ترانزيت

نرخ هاي اضافي

متن فلد

بيمه نامة باربري هوايي دريايي خشكي (صادرات و واردات)

بخش چهارم: شرايط عمومي

بخش پنجم: بيمه هواپيما

قانون بيمه هواپيما

مسئوليت قانوني خطوط هواپيمايي

اشخاص ثالث

مسئوليت سازمان ها

انواع بيمه هوپيما

بخش ششم: شرايط بيمه گران كالا

مجموعه شرايط A

مجموعه شرايط B

مجموعه شرايط C

فصل پنجم: بيمه هاي اشخاص

بخش اول: مفاهيم بنيادي بيمه هاي اشخاص

علل پيدايش، گسترش و تكامل بيمه هاي اشخاص

اصول قرارداد هاي بيمه هاي اشخاص

تعاريف جدول مشخصات

جدول مشخصات

توافق بيمه نامه

شرايط عمومي

استثنائات

شرايط خصوصي

انواع اصلي بيمه هاي اشخاص

بخش دوم: بيمه هاي عمر و مستمري

انواع بيمه هاي عمر

بيمه ي عمر خطر فوت ساده (عمر ساده زماني)

صور مختلف بيمه هاي خطر فوت ساده زماني

نمونه جدول حق بيمه ساليانه در عمر زماني براي سرمايه 1000 ريال (انفرادي)

موارد استفاده ي بيمه هاي عمر زماني (به شرط فوت)

بيمه عمر به شرط حيات

بيمه اتمام عمر

بيمه تمام عمر با پرداخت حق بيمه در تمام طول قرارداد

بيمه تمام عمر بازپرداخت حق بيمه ي محدود

بيمه هاي مختلط پس انداز

نمونه اي از جدول حق بيمه مختلط خطر فوت به شرط حيات

انواع مختلف بيمه هاي مختلط پس انداز

بيمه هاي مستمري

انواع بيمه هاي مستمري

بيمه نامه هاي مستمري متغير

بيمه يا الحاقيه مستمري خانوادگي

بيمه قرارداد درآمدم بازنشستگي

بيمه نامه هاي مستمري مضاعف

بخش سوم: بيمه هاي حوادث و درماني

بيمه هاي حوادث

اصول بيمه گر بيمه هاي حادثه

عوامل موثر در بيمه گري بيمه هاي حادثه

بيمه هاي درماني

بخش چهارم: بيمه هاي گروهي

علل پيدايش، گسترش و تكامل بيمه هاي گروهي

بيمه هاي عمر زماني گروهي (به شرط فوت)

بيمه هاي عمر زماني مانده بدهكار

بيمه هاي حوادث گروهي

بيمه هاي درماني

انواع قراردادهاي بيمه هاي درماني

بيمة درمان گروهي در ايران

استثنائات بيماري درماني

عوامل موثر در بيمه گري بيمه هاي گروهي عمر و حادثه

عوامل موثر در بيمه گري بيمه هاي گروهي درماني

اصول بيمه نويسي در بيمه هاي گروهي درماني

بخش 5: شرايط خصوصي بيمه حوادث تحصيلي

بخش 6: بيمه مسافران خارج از كشور (AGSA) آگسا

بخش 7: شرايط عمومي بيمه حوادث شخصي گروهي

فصل ششم: بيمه هاي مسئوليت

بخش اول: بيمه هاي مسئوليت مدني از ديدگاه قانون

مباني مسئوليت مدني

بيمه مسئوليت مدني

بخش دوم: انواع بيمه هاي مسئوليت مدني

بيمه مسئوليت كارفرما در مقابل كاركنان

بيمه مسئوليت عمومي

بيمه مسئوليت عمومي

بيمه مسئوليت توليد كنندگان كالا

بيمه مسئوليت حرفه اي

بيمه مسئوليت قراردادي

بخش سوم: بيمه نامة مسئوليت مدني كارفرما در مقابل كاركنان

نحوة صدور بيمه نامه

بيمه نامه مسئوليت مدني كارفرما در مقابل كاركنان

شرايط عمومي بيمه نامه مسئوليت مدني كارفرما در برابر كاركنان

بخش چهارم: بيمه مسئوليت مدني ناشي از اجراي عمليات ساختماني نحوة صدور بيمه نامه

بيمه نامة مسئوليت مدني ناشي از اجراي عمليات ساختماني

شرايط عمومي بيمه نامه مسئوليت مدني ناشي از اجراي عمليات ساختماني

بخش پنجم: بيمه مسئوليت فني بيمارستان

مشخصات بيمه نامه

نحوة صدور بيمه نامه

شرايط عمومي بيمه نامه مسئوليت حرفه اي پزشكان

بخش ششم: بيمه مسئوليت كالا

بيمه مسئوليت حرفه اي

بيمه مسئوليت دارندگان وسيله ي نقليه در مقابل شخص ثالث

فصل هفتم: بيمه هاي مهندسي

بخش اول: مفهوم تمام خطر در بيمه هاي مهندسي AllRisk

ويژگي هاي بيمه هاي تمام خطر مهندسي نسبت به ساير رشته هاي بيمه

بخش دوم: انواع بيمه هاي مهندسي

بيمه تمام خطر پيمانكاران يا مقاطعه كاران يا ساختماني

اجزاء تشكيل دهنده يك پيمان يا قرارداد

موارد مهم شناخت يك بيمه نامه

موارد پوشش بيمه اي بيمه نامه CAR

استثنائات

مراحل صدور بيمه نامه تمام خطر پيمانكاران

جدول مشخصات بيمه نامه تمام خطر پيمانكاران

بخش سوم: بيمه تمام خطر نصب

موضوع مورد بيمه

استنثاها

مدت بيمه

ويژگي هاي بيمه ي تمام خطر نصب

تعيين نرخ

پرداخت و تصفية خسارت

بخش چهارم: بيمه ماشين آلات

ضرورت بيمه ماشين آلات

موضوع مورد بيمه

پرداخت و تصفيه ي خسارت

استثناها

سرمايه ي بيمه شده

2) بيمه عدم النفع ماشين آلات

موضوع مورد بيمه

استثناها

سرمايه ي بيمه شده

انتخاب ريسك

تعيين نرخ

پرداخت و تصفيه ي خسارت

3) بيمه ي ماشين آلات ساختماني

بيمه نامه پروژه هاي خاص

بيمه نامه هاي يك ساله

موضوع مورد بيمه

خطرهاي بيمه شده

سرمايه ي بيمه شده

پرداخت و تصفيه ي خسارت

انتخاب ريسك

تعيين نرخ

بخش پنجم: نسل هاي قديم و جديد بيمه هاي مهندسي

تعاريف

بيمه ماشين آلات و تجهيزات ساختماني

بيمه تمام خطر كامپيوتر

بيمه ولتاژ پايين و تجهيزات الكترونيكي

بيمه فاسد شدن كالا در سردخانه

بيمه سازه هاي تكميل شده

فصل هشتم: بيمه هاي زيان پولي

بخش اول: بيمه ي اعتبار

بخش دوم: بيمه ي تضمين

بخش سوم: بيمه ي عدم النفع

فصل نهم: ضمائم

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

تعريف واژة بيمه

 

 

 

 

 

 

 

فصل دوم

بيمه هاي اتومبيل

 

 

 

 

 

 

 

فصل سوم

بيمه هاي آتش سوزي

 

 

 

 

 

 

 

فصل چهارم

بيمه هاي باربري

 

 

 

 

 

 

 

فصل پنجم

بيمه هاي اشخاص

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل ششم

بيمه هاي مسئوليت

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل هفتم

بيمه هاي مهندسي

 

 

 

 

 

 

 

فصل هشتم

بيمه هاي زيان پولي

 

 

 

 

 

 

 

 

ضمائم

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

 

 

 

بخش اول

مفاهيم بنيادي بيمه‌هاي اشخاص

علل پيدايش، گسترش و تكامل بيمه‌هاي اشخاص

از آغاز پيدايش جوامع انساني، بشر همواره در جستجوي تأمين جسمي، اقتصادي، اجتماعي و سياسي خود بوده است. بيمه‌هاي اشخاص هم درست به همين دليل يكي از ابداعات انسان‌ها براي به دست آوردن تأمين اقتصادي به حساب مي‌آيد.

از يك ديدگاه مي‌توان بيمه‌هاي اشخاص را به چند بخش مهم تقسيم كرد كه هر يك از آن‌ها بالقوه آثاري مثبت يا منفي در جوامع بشري دارند. بيمه‌هاي اشخاص علاوه بر اينكه يك محصول به حساب مي‌آيد، در راستاي تأمين نيازهاي اوليه جوامع انساني، در زمره‌ي خدمات مهم و قابل توجه نيز شمرده مي‌شود.

ابناي بشر نياز به تأمين دارند و اين امر غريزي و شاخه‌هايي از ثبات و اطمينان اجتماعي است. شركت‌هاي بيمه با ارائه بيمه‌هاي اشخاص، زندگي انسان‌ها را ارزيابي نمي‌كنند؛ بلكه هدف اصلي و اساسي، ارزيابي و حراست از ارزش‌هاي اقتصادي زندگي انسان‌هاست. ارزش مادي و اقتصادي درآمد حاصل از كار و فعاليت يك انسان، تأمين‌كننده نياز مادي او است كه انسان بدان متكي است. بنابراين، بيمه‌هاي زندگي، علاوه بر جنبه خدماتي و انساني آن، مي‌تواند نيازهاي مالي و اقتصادي خانواده‌ها را نيز برطرف سازد.

بيمه‌هاي اشخاص يكي از شاخص‌هاي شناخته شده در سنجش تأمين و رفاه مردم كشورهاست و كشورهايي كه مردم آن به فراخور نياز خود از اين تأمين برخوردارند، با اطمينان و اعتماد بيشتري در برنامه‌ريزي، توسعه و گسترش جامعه خويش مشاركت مي‌نمايند.

تاريخچه‌ي بيمه‌هاي اشخاص به چند قرن قبل باز مي‌گردد. نخستين بيمه‌نامه، در زمان ملكه اليزابت اول صادر گرديد كه به صورت يك بيمه «عمر زماني ساده»[1] بود، و زندگي بيمه‌گذار را براي مدت يك سال تحت پوشش قرار مي‌داد. آقاي هارولد. اي. رايز[2] در كتاب «تاريخچه‌ي بيمه در انگلستان» مي‌نويسد كه اولين بيمه‌نامه در 18 ژوئن 1583 صادر گرديد كه زندگي آقاي «ويليام گيبونز»[3] را به مدت يك سال تحت پوشش بيمه‌اي قرار داده بود. سرمايه بيمه، معادل 3836 پوند بود كه نرخ حق بيمه آن 8 درصد و 16 بيمه‌گر هر يك به فراخور حال خود سهمي از آن را تقبل كرده بودند.

بيمه‌هاي اشخاص در مراحل بَدوي و ابتدايي خود بر پايه و اصول علمي و فني و مبني بر جداول حق بيمه و نحوه‌ي انتخاب ريسك پايه‌گذاري نشده بود و به همين دليل، توسعه و گسترش و پيدايش «جدول مرگ و مير»[4]، نقطه عطفي در تاريخچه بيمه‌هاي اشخاص محسوب مي‌گردد؛ زيرا با به كارگيري اصول علمي و فني در بيمه‌ها و آن هم پس از تجارب حاصله طي چند قرن، اولين بيمه‌نامه در سال 1807 ميلادي بر پايه و اساس همين معيارهاي فني صادر گرديد.

در سال‌هاي آغازين پيدايش بيمه‌هاي اشخاص، صدور بيمه‌نامه بدون توجه به اصول پزشكي انجام مي‌شد و صرفاً كافي بود كه شخص متقاضي در مقابل مديران شركت بيمه ظاهر گردد و آن‌ها با مذاكره با وي و داوري ظاهري، خطر را ارزيابي كنند. در سال‌هاي بعد، پزشكان به جمع اين مديران اضافه شدند و ارزيابي خطر صرفاً بر اساس اظهارات متقاضي بيمه و از روي ظاهر وي انجام نمي‌پذيرفت.

به مرور زمان و با گسترش روزافزون بيمه‌هاي اشخاص، اين روند ارزيابي غيرعملي و ناكافي به نظر مي‌رسيد و از سويي اهميت معاينات كامل پزشكي به منظور گزينش و ارزيابي واقعي خطر، مورد توجه قرار گرفت و به همين دليل، شركت‌هاي بيمه قبل از صدور بيمه‌نامه از متقاضي مي‌خواستند تا درباره‌ي سلامتي خود از يكي از پزشكان گزارشي اخذ نمايد.

به تدريج پرسش‌نامه‌هايي پزشكي شكل گرفته و كامل گرديدند و شركت‌هاي بيمه قبل از صدور بيمه‌نامه با ارزيابي دقيق اطلاعات مندرج در فرم‌هاي پزشكي و سابقه‌ي سلامتي فرد متقاضي و اعضاي خانواده‌اش،‌ به بررسي دقيق خطر مورد بيمه پرداختند.

با توجه به اينكه تجارب به دست آمده در آغاز، خلأ مشهودي را بين اطلاعات موجود و اطلاعات مورد نياز با واقعيت‌ها نشان مي‌داد، به همين مناسبت پزشكان و «محاسبان فني» به همكاري نزديك و تنگاتنگ پرداختند. تحقيقات در مورد مرگ و مير، منتج به آميزش و تركيب اطلاعات فني ـ پزشكي گرديد؛ كه در نهايت باعث به دست آمدن يك سري اطلاعات مفيد در مورد عوامل مؤثر هر خطر شد و بيمه‌گران با دسترسي به اين اطلاعات با اطمينان خاطر بيشتري به كار صدور بيمه‌نامه پرداختند.

بهتر است به طور خلاصه به نياز انسان‌ها به بيمه‌هاي اشخاص اشاره‌اي كنيم. بررسي‌هاي انجام شده نشان مي‌دهند كه معمولاً انسان‌ها به دلايل پنجگانه‌ي زير به خريد بيمه‌هاي اشخاص اقدام مي‌كنند:

1 ـ 1 نياز اصلي و اساسي فيزيولوژيكي انسان،

2 ـ 1 نياز به حفظ و حراست خود در قبال خطرهاي خارجي،

3 ـ 1 نياز به عشق، محبت و فعاليت‌هاي اجتماعي،

4 ـ 1 اقناع حس احترام نسبت به خويشتن،

5 ـ 1 خودآگاهي و تكامل.

عمدتاً خطرهايي را كه انسان در برابر آن‌ها آسيب‌پذيري بيشتري دارد، به دو نوع تقسيم مي‌كنند:

الف ـ خسارات مالي،

ب ـ خسارات جاني.

بديهي است كه انسان نمي‌تواند زمان بروز اين گونه خطرها را پيش‌بيني كند. البته در عصر حاضر و با بهره‌گيري از فن‌آوري نو مي‌توان در بعضي از مواقع بروز حوادث و سوانح طبيعي از قبيل توفان يا زلزله را پيش‌بيني كرد. اما آيا مي‌توان از ضرر و زيان‌هاي مادي آن‌ها هم جلوگيري كرد؟ بلي، جلوگيري از ضرر و زيان‌هاي مادي اين گونه حوادث بر عهده‌ي شركت‌هاي بيمه نهاده شده است كه اين، همانا عصاره و مفهوم يا به عبارت ديگر، كاربرد بيمه است.

آيا راهي براي جلوگيري از مرگ، به ويژه مرگ‌هاي زودرسي و دور از انتظار وجود دارد؟ آيا هرگز فكر كرده‌ايد كه مرگي زودرس مي‌تواند چه عواقب اقتصادي ناگواري را به دنبال داشته باشد؟ در جوامع اسلامي، انسان‌ها با اتكاء به خداوند متعال كمتر تمايل به خريد بيمه‌هاي اشخاص نشان مي‌دهند و حال آنكه قادر مطلق، راه و چاه را در مقابل انسان‌ها قرار داده و راه‌هاي جلوگيري از مخاطرات، يا كاهش آن را به انسان‌ها آموخته است. يكي از راه‌هاي كم كردن مخاطرات يا بهتر بگوييم خنثي نمودن آثار منفي مرگ نابهنگام در جوامع انساني، تأمين قابل ابتياع از طريق بيمه‌هاي اشخاص است اگر حادثه‌اي ناگوار منجر به مرگ و از دست رفتن زندگي گردد، اين بيمه‌هاي عمر است كه ضرر و زيان مالي و اقتصادي حاصل از آن را جبران مي‌كنند. اما اگر حادثه منجر به از كار افتادگي يا نقص عضو گردد، غرامت تحت پوشش بيمه‌نامه حادثه يا درماني، قابل پرداخت خواهد بود.

از ديدگاه جامعه، بيمه‌هاي اشخاص يك طرح اجتماعي است تا از طريق جمع‌آوري پول (حق بيمه) بتوان خسارات فوت و از كارافتادگي و نقص عضو گروهي از افراد را كه زودتر از موعد مورد انتظار دچار اين حوادث شده‌اند، جبران نبود.

درباره‌ي اين تأمين مالي و مادي سؤالات متعددي به ذهن متبادر مي‌گردد: تأمين تا چه مبلغ و چه ميزان؟ خطر بيمه‌پذير تا چه حدي با زندگي خانوادگي فرد ارتباط نزديك دارد يا بر آن تأثيرات مثبت و يا منفي مي‌گذارد؟ شواهد و دلايل متعددي، نشان‌دهنده‌ي اين واقعيت‌اند كه عكس‌العمل‌هاي افراد در مقابله با خطر تا حدود زيادي به شخصيت، تعليم و تربيت، جنس و سن فرد بيمه شده بستگي دارد.

انسان، از كليه موجودات برتر است. انسان مي‌تواند با برنامه‌ريزي و آينده‌نگري، اقدامات آتي خود را طراحي و برنامه‌ريزي كند. اين همان استعداد، حق و آزادي اوست كه وي را در تصميم‌گيري توانا مي‌سازد تا ازين طريق هويت فردي خود را حفظ كند. بايد گفت كه تأمين مالي و اقتصادي است كه بشر را وادار به تحرك و فعاليت بيشتر مي‌كند. لذا تأمين اقتصادي قابل قبول، باعث جلوگيري از بسياري خطاهاي انساني مي‌گردد و تا حدودي از طريق آن مي‌توان اصالت و خصيصه‌ي انسان بودن را حفظ كرد. از طريق تأمين مالي و اقتصادي است كه مي‌توان روابط متقابل انسان‌ها را در قبال يكديگر و جامعه انساني شكوفا نمود و اين‌ها همه علاوه بر بعد روحاني زندگي بشري است.

گفتيم كه ابناي بشر هميشه در معرض خطرهاي گوناگون و جدي قرار دارند. و اشاره شد كه اين خطرها به دو دسته خطرهاي مالي و جاني تقسيم‌بندي مي‌شوند. خطرهاي مالي، مانند: آتش‌سوزي، توفان، و صاعقه، زلزله يا از بين رفتن اموال در زمان حمل و صدها مورد مشابه ديگر و خطرهاي جاني، مانند: فوت ناشي از حادثه، نقص عضو و از كارافتادگي كه باعث از دست رفتن يا كاهش درآمدهاي مالي و اقتصادي يك شخص مي‌گردند. فرضيه بيمه‌هاي اشخاص، كاهش آثار اقتصادي اين خطرها براي خانواده‌هاست. در واقع، خوشبختانه افرادي كه دچار حوادث نمي‌شوند، به كمك افراد حادثه ديده مي‌شتابند و آن‌ها را ياري مي‌كنند؛ زيرا يك نفر نمي‌تواند اين گونه آثار اقتصادي را به تنهايي جبران نمايد. لذا افراد با پرداخت مبالغي به عنوان حق بيمه، خود را آماده مي‌سازند تا چنانچه حادثه‌اي ناگوار به سراغ آن‌ها بيايد، بتوانند با بهره‌گيري از اين وجوه ناچيزي كه در صندوق شركت‌هاي بيمه جمع شده است، خسارت خود را جبران نمايند.

 

اصول قراردادهاي بيمه‌هاي اشخاص

بيمه‌هاي اشخاص، يكي از انواع بيمه‌هاي بازرگاني است كه به منظور جبران توقف درآمد بيمه شده ابداع گرديده است، اين توقف خواه بر اثر مرگ باشد يا نقص عضو و يا از كارافتادگي. قرارداد بيمه، سندي است حاكي از تعهد جبران زيان و پرداخت غرامت كه در صورت تحقق خطرهاي مورد بيمه مي‌تواند تا حدود خيلي زيادي پوشش اجتماعي نسبتاً مهمي را بين اقشار كم درآمد جوامع پ‌يشرفته صنعتي بسط و گسترش دهد.

قانون بيمه‌ي انگلستان كه به دليل قدمت از اعتبار جهاني برخوردار است، مقررات بيمه‌هاي اشخاص را براي اولين بار در آوريل 1757 تدوين نمود، اين قانون مجدداً در سال 1774 اصلاح گرديد. در طول مدت 232 سالي كه از تدوين اين قانون تا به امروز مي‌گذرد، بيمه‌گران اقصي نقاط جهان با استناد به فراگير بودن قانون و تأمين‌هاي مالي، اقتصادي و انساني آن، به دنبال ابداع طرح‌هاي نويني بوده‌اند تا دامنه‌ي پوشش را گسترش و كاربرد جهاني بيم‌هاي اشخاص را در بين توده‌هاي محروم و كم درآمد و نيازمند به تأمين، توسعه دهند.

بيمه‌هاي اشخاص، سندي است مكتوب و حاكي از توافق‌هاي بيمه‌گر و بيمه‌گذار كه حدود وظايف هر يك را در مقابل ديگري به صراحت معين و مشخص نموده است. ماده يك قانون بيمه ايران عقد بيمه را چنين تعريف مي‌كند:

«بيمه عقدي است كه به موجب آن يك طرف تعهد مي‌كند در ازاي پرداخت وجه يا وجوهي از طرف ديگر در صورت وقوع يا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران نموده يا وجه معيني را بپردازد. متعهد را بيمه‌گر، طرف تعهد را بيمه‌گذار و وجهي را كه بيمه‌گذار به بيمه‌گر مي‌پردارد حق بيمه و آنچه را كه بيمه مي‌شود موضوع بيمه مي‌نامند».

ماده 2 همين قانون بيمه ايران،‌ بيمه‌نامه و مشخصات آن را چنين تعريف مي‌كند: «عقد بيمه و شرايط آن بايد به موجب سند كتبي باشد و سند مزبور مرسوم به بيمه‌نامه خواهد بود».

بنا به تعريف فوق، بيمه‌نامه در حقيقت آثار عقد بين بيمه‌گر و بيمه‌گذار است كه به موجب آن بيمه‌گر متعهد مي‌شود در صورت تحقق خطر موضوع بيمه، خسارت وارده را جبران كند و در مقابل،‌ بيمه‌گذار كه موظف به پرداخت حق بيمه گرديده است و مكلف مي‌شود الزاماتي را در حين اجراي قرارداد، ايفا نمايد. بيمه‌نامه‌هاي معمول در مؤسسات بيمه از دو قسمت جدول مشخصات و شرايط عمومي تشكيل شده است. در جدول مشخصات، اطلاعات خاص مربوط به بيمه‌گذار، تاريخ انعقاد قرارداد، سرمايه مورد بيمه ذكر مي‌شود. ماده 3 قانون بيمه ايران درباره موضوعاتي كه بايد به طور صريح در بيمه‌نامه درج گردد، چنين حكم مي‌كند:

«ماده‌ي 3 ـ در بيمه‌نامه بايد امور ذيل به طور صريح قيد شود:

1. تاريخ انعقاد قرارداد،
2. اسم بيمه‌گر و بيمه‌گذار،
3. موضوع بيمه،
4. حادثه يا خطري كه عقد بيمه به مناسبت آن به عمل آمده است،
5. ابتدا و انتهاي بيمه،
6. حق بيمه،
7. ميزان تعهد بيمه‌گر در صورت وقوع حادثه».

لازم به تذكر است كه بسياري از اطلاعات ياد شده به طور صريح در جدول مشخصات بيمه‌نامه آمده است و اين جدول معمولاً بر اساس «پرسش‌نامه»[5] تكميل و از سوي بيمه‌گذار يا بيمه‌شده يا هر دو كامل مي‌گردد. اما در رابطه با برخي ديگر از اطلاعات ياد شده بالا به شرايط عمومي و خصوصي بيمه‌نامه رجوع نمود.

همان‌طور كه اشاره شد، بيمه‌هاي اشخاص در طول سال‌ها قدمت خود، تحول تكاملي مداوم داشته است و با پيدايش موضوعات جديد، نحوه‌ي تنظيم و تكميل بيمه‌نامه‌ها يا فروش آن‌ها، ارزيابي خطر، معاينات پزشكي و... متحول شده است. مجموعه اطلاعاتي كه يك بيمه‌نامه را تشكيل مي‌دهند شامل سه گروه به شرح زير است:

ـ جدول مشخصات و تعاريف آن،

ـ توافق بيمه‌اي،

ـ شروط بيمه‌نامه.

 

تعاريف جدول مشخصات

ـ بيمه‌گر[6] ـ شركت بيمه مجازي است كه براساس قانون و مقررات بيمه در ايران و شرايط عمومي و خصوصي اين بيمه‌نامه، در ازاي دريافت حق بيمه، انجام تعهداتي را به عهده مي‌گيرد.

بيمه‌گذار[7] ـ شخصي حقيقي يا حقوقي است كه قرارداد بيمه را با بيمه‌گر منعقد و پرداخت حق بيمه را تعهد مي‌نمايد.

بيمه شده[8] ـ شخصي است كه احتمال تحقق خطر يا خطرهاي مشمول اين بيمه‌نامه براي او انعقاد قرارداد را موجب مي‌شود.

استفاده‌كننده[9] ـ شخصي است كه در صورت تحقق خطر براي بيمه شده از مزاياي بيمه‌نامه يا قرارداد بيمه استفاده خواهد كرد.

غرامت (سرمايه بيمه)[10] ـ وجهي است كه بيمه‌گر متعهد است طبق شرايط اين بيمه‌نامه در مقابل بروز خطر يا خطرهاي مورد بيمه به ذينفع يا استفاده‌كننده بپردازد.

حق بيمه[11] ـ وجهي است كه بيمه‌گذار در مقابل تعهدات بيمه‌گر مي‌پردازد.

شماره بيمه نامه POLICY NUMBER		تاريخ صدور DATE OF ISSUE
نوع بيمه TYPE OF POLICY ISSUED		بيمه تكميلي IS ANY RIDER ATTACHED?
تاريخ شروع بيمه DATE OF COMMENCEMENT		تاريخ انقضاء بيمه EXPIRY DATE
مدت بيمه DURATION OF POLICY		مدت پرداخت حق بيمه DURATION OF PREMIUM PAYMENTS
سرمايه بيمه اصلي SUM ASSURED
تغييرات سرمايه بيمه CHANGES IN SUM ASSURED
سرمايه بيمه تكميلي ADDITIONAL SUM ASSURED, IF ANY
بيمه‌گزار PROPOSER		شماره شناسنامه BRITISH CERTIFICATE NUMBER OR PASSPORT NUMBER
صادره از ISSUED AT		شغل OCCUPATION OF APPLICANT
نشاني ADDRESSES			تلفن TELEPHONE NUMBER
بيمه شده ASSURED		شماره شناسنامه BRITISH CERTIFICATE NUMBER OR PASSPORT NUMBER
صادره از ISSUED AT	متولد DATE OF BIRTH سال ماه روز YEAR MONTH DAY
استفاده‌كننده تا اطلاع ثانوي BENEFICIARY
حق بيمه PREMIUM MODE OF PAYMENT
سالانه ANNUAL		SEMI-ANNUAL
سه ماهه QUARTERLY		ماهانه MONTHLY

 

جدول مشخصات

صفحه‌ي اول بيمه‌نامه[12] يا به اصطلاح بيمه‌گران انگليسي زبان (Face of the policy) شامل اطلاعات مورد نظر بيمه‌گر و بيمه‌گذار مي‌باشد. اطلاعات طبقه‌بندي شده در جدول مشخصات بيمه‌اي را مي‌توان به شرح زير تقسيم‌بندي نمود:

شماره‌ي بيمه‌نامه .....................		تاريخ صدور ......................
تاريخ شروع ........................		مدت بيمه ...........................
تاريخ انقضاء .....................		نوع بيمه ..........................
سرمايه بيمه عمر ................ ريال		سرمايه‌ي فوت بر اثر حادثه[13] ................ ريال
نامه بيمه‌گذار ................	شماره شناسنامه .........		صادره از ....................
نامه بيمه شده ..............	شماره شناسنامه .........		تاريخ تولد روز.. ماه.. سال
	محل صدور .................
شغل و حرفه	نشاني و تلفن
استفاده‌كننده از سرمايه بيمه‌اي
حق بيمه سالانه	نحوه پرداخت/ شش ماه/ سه ماه/ ماهانه
			محل امضاي بيمه‌گر[14]

 

6 ـ‌ توافق بيمه‌اي

توافق بيمه‌اي معمولاً بيانگر تعهدات دو طرف بيمه‌گر و بيمه‌گذار است كه معمولاً بدين صورت و مفهوم در بيمه‌نامه‌ها ذكر مي‌گردد:

«شركت بيمه ............. براساس مندرجات پيشنهاد بيمه مورخ .............. بيمه‌گذار/ بيمه‌شده/ و ضمائم آن تعهد مي‌نمايد در برابر پرداخت منظم حق بيمه توسط بيمه‌گذار و طبق شرايط عمومي و خصوصي چاپي و غيرچاپي مندرج در اين بيمه‌نامه و اوراق الحاقي آن، در صورت فوت بيمه شده در طول مدت اعتبار بيمه‌نامه، سرمايه مندرج در بيمه‌نامه را به استفاده‌كننده و در صورت حيات به خود وي پرداخت نمايد».

توافق بيمه‌اي معمولاً اساس قرارداد هم تلقي مي‌گردد.

 

شرايط بيمه‌نامه[15]

شرايط عمومي معمول در بازار بيمه ايران در سال 1347 از سوي سنديكاي بيمه‌گران با اقتباس يا ترجمه از شرايط بيمه‌نامه‌هاي انگليسي و با مد نظر قرار دادن قوانين مدني و قانون بيمه‌ي مصوب 1316 تنظيم گرديد كه پس از تأسيس بيمه مركزي ايران در سال 1350، شوراي عالي بيمه كه يكي از اركان بيمه مركزي است، ادامه استفاده مؤسسات بيمه از اين شرايط را تا تنظيم شرايط جديد بدون مانع اعلام نمود.

با توجه به شرايط موجود در بيمه‌نامه‌ها، آن‌ها را به سه دسته خاص و كلي تقسيم‌بندي مي‌شوند:

ـ شرايط عمومي،

ـ استثنائات،

ـ شرايط خصوصي.

 

شرايط عمومي

شرايط عمومي به مجموعه شرايطي گفته مي‌شود كه كاربردي يكسان و عام دارند و معمولاً بيمه‌گران آن‌ها را به صورت چاپي در ظهر بيمه‌نامه درجه مي‌نمايند. شرايط عمومي معمولاً ناظر به احكام آمره‌ي قانون بيمه است و بيمه‌گر و بيمه‌گذار ملزم به رعايت آن‌ها مي‌باشند. در بعضي از قسمت‌ها هم اين شرايط، شامل توافق‌هاي عمومي است كه معمولاً بايد بين بيمه‌گر و بيمه‌گذار انجام شود. همان‌طور كه قبلاً تقسيم‌بندي گرديد، شروط بيمه‌نامه را مي‌توان به شرايط عمومي، استثنائات و شرايط خصوصي تقسيم كرد. مجموعه اين شرايط، روابط بين بيمه‌گر و بيمه‌گذار و محدوده‌ي پوشش بيمه‌اي را تعيين مي‌نمايد.

به منظور آشنايي شما با شرايط عمومي بيمه‌نامه به بررسي نمونه‌اي از شرايط بيمه‌نامه‌هاي يكي از شركت‌هاي بيمه مي‌پردازيم.

با بررسي شرايط عمومي و آگاهي بر روابط بين بيمه‌گر و بيمه‌گذار، لازم است به استثنائات بيمه‌نامه به طور اعم اشاره‌اي شود.

 

استثنائات[16]

خطر جنگ[17]

در صورتي كه بيمه شده در نتيجه‌ي عمليات تعرضي و تدافعي يا هر نوع حادثه‌ ديگري كه جنبه نظامي در مقابل نيروي مهاجم داشته باشد، فوت نمايد، بيمه‌گر فقط ذخيره رياضي بيمه‌نامه را تا روز حادثه خواهد پرداخت. چنانچه بيمه شده به عنوان نظامي يا در تشكيلات نظامي تحت هر عنوان به جنگ فرستاده شود، بيمه‌نامه از تاريخ تجهيز بيمه شده به بيمه معلق تبديل مي‌شود، حتي اگر بيمه‌گر بر اثر بي‌اطلاعي به دريافت حق بيمه از بيمه‌گذار ادامه داده باشد. در اين صورت چنانچه به هر علتي خطري پيش آيد، بيمه‌گر فقط ذخيره رياضي سرمايه بيمه را تا روز تعليق خواهد پرداخت و حق بيمه‌هاي اضافي دريافتي احتمالي از تاريخ تعليق مسترد خواهد شد.

بيمه‌نامه معلق، شش ماه پس از ختم عمليات جنگي با برگشت بيمه شده به حال عادي و با در نظر گرفتن شرايط بيمه‌نامه، مبني بر اينكه وضع مزاجي بيمه شده رضايت بخش است، به حالت اوليه اعاده خواهد شد. در صورتي كه بيمه شده در كشوري كه در حال جنگ است، فوت كند با بيمه‌گذار و ورثه‌ي قانوني اوست كه ثابت نمايند كه فوت بيمه شده به علت عمليات جنگي نبوده است و بيمه‌نامه حالت تعليق نداشته و در غير اين صورت بيمه‌گر فقط ذخيره رياضي بيمه را خواهد پرداخت.

سعي در خودكشي[18]

در صورتي كه بيمه‌شده بر اثر خودكشي يا سعي در خودكشي در طول مدت دو سال از تاريخ شروع قرارداد بيمه يا از تاريخ برقراري مجدد فوت نمايد، فقط ذخيره رياضي بيمه‌نامه پرداخت مي‌شود، مگر اينكه ورثه‌ي قانوني بيمه شده با دلايل كافي ثابت نمايند كه خودكشي غيرارادي بوده است. اما چنانچه دو سال از مدت بيمه يا از تاريخ برقراري مجدد گذشته باشد، تمام سرمايه بيمه پرداخت مي‌شود. اما چنانچه استفاده‌كننده يا بيمه‌گذار مسبب مرگ بيمه‌شده باشد، در اين صورت فقط ذخيره رياضي به ساير استفاده‌كنندگان يا ورثه‌ي قانوني او پرداخته خواهد شد.[19]

 

شرايط خصوص

شرايط خصوصي، شرط يا شروطي است كه طي توافق جداگانه‌اي در مواردي خاص، بين بيمه‌گر و بيمه‌گذار پديد مي‌آيد. در چنين شرايط بيمه‌گر و بيمه‌گذار مي‌توانند با توجه به اصول اساسي بيمه‌نامه و در چهارچوب قانون بيمه و مفاد پيش بيني شده در شرايط عمومي، شروط خاص ديگري را به منظور گسترش تعهد يا تحديد آن به عمل آورند كه اين گونه توافق‌ها معمولاً تحت عنوان شرايط يا شرط خصوصي در صفحه‌ي اول بيمه‌نامه درج مي‌گردد.

گاهي اوقات ممكن است كه شرايط خصوصي با شرايط عمومي يا «شرايط پيوست»[20] بيمه‌نامه مغايرت داشته باشد كه در اين چنين موردي براساس عرف، شرايط خصوصي به ترتيب بر شرايط پيوست و شرايط عمومي بيمه‌نامه حاكميت دارد؛ يعني چنانچه شرطي مغاير شروط عمومي يا شرايط پيوست يك بيمه‌نامه باشد، توافق اخير بر ساير شروط ارجحيت دارد و بيمه‌گر و بيمه‌گذار ملزم به رعايت و اجراي آن هستند.

براي مثال، بهتر است اشاره‌اي به جنگ تحميلي ايران و عراق بنماييم: براي اولين بار در تاريخ بيمه‌هاي اشخاص در جهان، شركت‌هاي بيمه ايراني، اقدام به ارائه پوشش خطر جنگ براي رزمندگان خطوط مقدم، پشت جبهه و مناطق جنگي نمودند. اين توافق بيمه‌اي كه با دريافت حق بيمه اضافي به ترتيب براي حضور در خطوط مقدم 5 درصد، پشت جبهه 5/1 درصد و مناطق جنگي 4 در هزار تعيين شده بود، نيروهاي رزمنده را تحت پوشش بيمه‌اي قرار داد، اين شرط جزء شروط خصوصي بيمه‌نامه محسوب مي‌گرديد و ارجحيت بر شروطي داشت كه در صورت مشاركت بيمه شده در عمليات جنگي و تدافعي، بيمه‌نامه را به حالت تعليق در مي‌آورد.

 

انواع اصلي بيمه‌هاي اشخاص

شركت‌هاي بيمه‌اي كه در كار صدور بيمه‌هاي اشخاص فعاليت مي‌نمايند، معمولاً پنج نوع از قراردادهاي بيمه‌اي اشخاص را صادر مي‌كنند كه هر يك از اين نوع پوشش‌هاي بيمه‌اي، خود به تعداد زيادي طرح‌هاي ديگر كه بر اساس نياز جامعه بيمه‌گذاران تهيه گرديده است، تقسيم مي‌شود كه براساس كاربرد هر يك از آن‌ها در جهان امروز، مشخصات آن‌ها را به طور خلاصه توضيح داده خواهد شد. بيمه‌هاي اشخاص را اصولاً و در اغلب كتب، رسالات يا نظريات كارشناسان به 5 دسته اصلي و اساسي و براساس نوع پوشش‌هايي كه ارائه مي‌دهند، به شرح زير تقسيم‌بندي كرده‌اند:

الف: بيمه‌هاي عمر،

ب: بيمه‌هاي مستمري،

پ: بيمه‌هاي حوادث،

ت: بيمه‌هاي درماني،

ث: بيمه‌هاي بازنشستگي.

 

بخش دوم

بيمه‌هاي عمر و مستمري

انواع بيمه‌هاي عمر

بيمه‌هاي اشخاص را براساس نياز افراد و جوامع انساني مي‌توان به چندين نوع و شكل تقسيم‌بندي نمود. متخصصين بيمه‌هاي اشخاص تقسيم‌بندي‌هاي گوناگون و متنوعي را در اين زمينه ارائه داده‌اند. مؤلف كتاب «بيمه‌هاي عمر»[21] قراردادهاي بيمه‌هاي عمر را به 4 دسته كلي به شرح زير تقسيم‌بندي نموده است:

الف: بيمه‌هاي عمر زماني[22]؛ به شرط فوت يا خطر فوت ساده زماني.

ب: بيمه‌هاي تمام عمر[23]،

پ: بيمه‌هاي پس‌انداز[24]

ت: مستمري‌ها[25].

1 ـ بيمه‌ي عمر خطر فوت ساده[26] (عمر ساده زماني)

بيمه عمر خطر فوت ساده يا به اصطلاح ديگر، بيمه عمر ساده زماني، نوعي از بيمه عمر است كه پوشش بيمه‌اي را براي مدت معيني ارائه مي‌دهد و سرمايه بيمه صرفاً در صورت فوت بيمه شده در اثناي مدت اعتبار قرارداد قابل پرداخت است و در صورتي كه بيمه شده تا پايان مدت قرارداد در قيد حيات باشد، وجهي بابت تعهدات بيمه‌گر به بيمه‌گذار، پرداخت نخواهد شد. اين‌گونه بيمه‌نامه براي مدت‌هاي كمتر از يك سال يا چندين ده سال مي‌تواند صادر گردد و بيمه شده را تا سن 65 يا 70 سالگي تحت پوشش قرار مي‌دهد.

در اين بيمه‌نامه‌ها مي‌توان شرط كرد كه پس از انقضاي مدت بيمه كه ممكن است پنج، ده يا پانزده سال يا بيشتر باشد، بيمه‌نامه مجدداً و بدون انجام شدن معاينات پزشكي تمديد گردد. البته شركت‌هاي بيمه صادركننده بيمه‌هاي عمر ساده زماني، با دقت و وسواس بيشتري پرسشنامه‌هاي پزشكي را بررسي مي‌كنند و محدوديت‌هاي خاصي را براي اين گونه پوشش‌ها مد نظر قرار مي‌دهند. كه از جمله اين محدوديت‌ها مي‌توان از محدوديت سرمايه يا محدوديت سني نام برد.

به عبارت ساده‌تر، مي‌توان گفت كه بيمه عمر زماني ساده يك پوشش بيمه‌اي موقت محسوب مي‌گردد و به همين دليل است كه حق بيمه اين نوع پوشش در مقايسه با ساير انواع بيمه‌اي نسبتاً ارزان‌تر مي‌باشد كه علت آن به جهت اين است كه بيمه‌گر در زمان پيري كه معمولاً درصد مرگ و مير بالا مي‌رود، تعهدي نسبت به پرداخت سرمايه بيمه‌اي ندارد. بيمه‌گر در بيمه عمر زماني، بروز يك حادثه احتمالي را بيمه مي‌نمايد و حال آن كه در بيمه‌هاي تمام عمر، قراردادها بيمه يك خطر محتمل و قطعي را تحت پوشش قرار مي‌دهد.

بيمه عمر در خطر فوت ساده (ساده زماني) داراي مزايايي به شرح زير است:

الف ـ با توجه به اينكه حق بيمه آن در مقايسه با ساير طرح‌هاي بيمه‌اي ارزان است، بيمه شده مي‌تواند با حق بيمه‌هاي كم، پوشش بيمه‌اي مناسبي را اخذ نمايد.

ب ـ تورم اثر ناچيزي بر روي اين نوع بيمه دارد؛ زيرا با توجه به حق بيمه اندك آن بيمه‌گذار مي‌تواند به راحتي افزايش سرمايه بدهد و بدين سان آثار مخرب تورم را خنثي سازد.

 

1 ـ 1 صور مختلف بيمه‌هاي خطر فوت ساده‌ي زماني

1 ـ 1 ـ 1 بيمه‌نامه‌هاي قابل تمديد[27]

در بسياري از بيمه‌نامه‌هاي خطر فوت ساده با زمان پنج يا ده ساله، شرط تمديد و تجديد بيمه‌نامه براي مدت معين ديگري بدون انجام شدن معاينات پزشكي پيش‌بيني شده است. اين حق اختيار به بيمه شده اجازه مي‌دهد كه در پايان اولين دوره اعتبار بيمه‌نامه، آن را بدون انجام معاينات پزشكي و بدون در نظر گرفتن وضعيت جسماني بيمه شده تمديد نمايد. در واقع تمديد بيمه‌نامه با پرداخت حق بيمه مربوط به همان سن و سال و بدون ارائه اسناد و مدارك، دال بر قابليت بيمه شدن بيمه‌شده، تمديد مي‌گردد.

لازم به تذكر است كه معمولاً شركت‌هاي بيمه براي اين گونه بيمه‌شدگان محدوديت سني قائل مي‌شوند كه اين محدوديت بين سنين 60 تا 65 سالگي است و مدت تمديدي هم براي سال‌هاي معيني است كه نمي‌تواند از پنج سال بيشتر باشد.

بيمه‌نامه عمر زماني، بدون شرط تمديد، بيمه شده را در وضعيت نامساعدي قرار مي‌دهد. مثلاً بيمه‌شده‌اي كه در زمان تمديد قرارداد از وضعيت جسماني مطلوب و مناسبي برخوردار نيست يا شغل و حرفه‌ي خطرناك و خطرآفريني را پيشه نموده، ممكن است نتواند به اخذ پوشش بيمه‌اي اقدام بنمايد و شيرازه‌ي زندگي وابستگان به او با خطر بي‌ثباتي مواجه گردد.

2 ـ 1 ـ 1 شرط قابل تبديل[28]

در بسياري از بيمه‌نامه‌هاي عمر زماني ساده، شرط قابل تبديل بيمه‌نامه به يك بيمه دائمي پس از تعيين و پرداخت حق بيمه واقعي آن بدون ارائه مستندات پزشكي قابل بيمه شدن از سوي بيمه شده منظور مي‌گردد. بعضي از شركت‌هاي بيمه اين حق را براي بيمه‌شده در طول چند سال اول محفوظ مي‌دارند كه معمولاً بين 4 تا 7 سال اول در نظر گرفته مي‌شود و اين محدوديت براي كم كردن آثار منفي اين تغيير و تبديل‌ها مي‌باشد و در واقع به منظور جلوگيري از انتخاب مخالف به ضرر بيمه‌گر طرح‌ريزي شده است.

تغيير بيمه‌نامه در تمام طول اعتبار قرارداد بيمه عمر مجاز است و مبناي محاسبه حق بيمه مي‌تواند «سن زمان تغيير» يا «سن اصلي زمان انعقاد قرارداد» باشد و به همين جهت بسياري از شركت‌هاي بيمه، تبديل بيمه‌نامه را بر اساس سن اصلي زمان انعقاد قرارداد و آن هم تا پنج سال اول مجاز دانسته‌اند و حق بيمه را محاسبه و ما به التفاوت آن را از زمان صدور بيمه‌نامه اوليه از بيمه‌شده اخذ مي‌نمايند. اينكه به دو نمونه جدول تهيه شده حق بيمه عمر ساده زماني توجه كنيد.

نمونه جدول حق بيمه ساليانه عمر زماني براي سرمايه 1000 ريال (انفرادي)

سن مدت بيمه	1	5	10	150	20
20	79/4	91/4	01/5	14/5	37/5
25	06/5	13/5	33/5	64/5	03/6
30	31/5	60/5	05/6	57/6	19/7
40	54/2	27/8	34/9	59/10	01/12
50	98/12	73/14	24/17	08/20	ــ

حق بيمه ثابت سالانه يك سرمايه پنج نرخ براي سن 20 سال و مدت 10 سال سرمايه فرض ميليون ريال براي مدت 10 سال

 

3 ـ 1 ـ 1 بيمه عمر مانده بدهكار[29]

يكي ديگر از صور مختلف بيمه عمر زماني يا بيمه به شرط فوت بيمه عمر مانده‌ي بدهكار است كه در آن سرمايه بيمه‌نامه متغير است و همه ماهه با پرداخت اقساط كم مي‌شود. اين گونه پوشش بيمه‌اي، مناسب افرادي است كه از بانك‌ها يا مؤسسات اعتباري وام‌هايي براي خريد ساختمان‌هاي مسكوني يا محل كسب و كار دريافت داشته‌اند و با توجه به اينكه اقساط خود را ماهانه پرداخت مي‌كنند، حق بيمه به صورتي محاسبه گرديده است كه با سرمايه متغير و رو به كاهش بيمه‌نامه در هماهنگي و تناسب باشد. معمولاً اين كاهش سرمايه در سال‌هاي آخر به صفر مي‌رسد كه نمودار بازپرداخت وام، وام‌گيرنده است. در اين گونه پوشش‌ها نحوه‌ي پرداخت حق بيمه به دو صورت است:

الف: پرداخت حق بيمه ثابت معادل مدت قرارداد بيمه،

ب: پرداخت حق بيمه ثابت كمتر از مدت قرارداد بيمه.

در زير به دو نمونه از اين نوع جداول حق بيمه اشاره‌اي مي‌كنيم:

 

حق بيمه سالانه بيمه عمر زماني انفرادي با سرمايه نزولي

مدت پرداخت حق بيمه مساوي مدت بيمه

سرمايه 1.000 ريال

سن مدت بيمه	2	5	10	15
20	66/2	23/2	18/2	25/2
30	04/3	59/2	65/2	86/2
40	71/4	09/4	31/4	79/4

حق بيمه سالانه

 

حق بيمه سالانه بيمه عمر زماني انفرادي با سرمايه نزولي

مدت پرداخت حق بيمه مدت بيمه

سرمايه 1000

مدت پرداخت	1	3	7	10
سن مدت بيمه	2	5	10	15
20	80/4	79/4	90/3	00/4
30	35/5	40/5	55/4	85/4
40	26/11	87/7	83/6	48/7

مدت پرداخت 7 سال ـ مدت بيمه 10 ـ سن 20

حق بيمه سالانه «سرمايه فرضي»

 

2 ـ موارد استفاده‌ي بيمه‌هاي عمر زماني (به شرط فوت)

بيمه‌هاي عمر زماني داراي مزايايي به شرح زير است:

1 ـ 2 براي افرادي كه داراي درآمدهاي كم و تعهدات خانوادگي زياد هستند و از نگراني شديد نسبت به آينده افراد وابسته خود رنج مي‌برند، تأمين بسيار مناسبي را ارائه مي‌دهد.

2 ـ 2 براي افرادي مناسب است كه كليه امكانات مالي خود را در راه‌اندازي كسب و حرفه‌اي سرمايه‌گذاري نموده‌اند و اين حرفه هنوز در مراحل اوليه بازدهي خود است و مرگ نابهنگام مي‌تواند همزمان باعث نابودي اين حرفه جديد و اساس و بنيان خانوادگي وي گردد.

3 ـ 2 در سنين پيري حافظ اصل فرضيه‌ي قابل بيمه شدن است؛ زيرا چنانچه بيمه عمر زماني با شرط تبديل در سال‌هاي اوليه كه انسان جوان است، اخذ نگردد در سنين پيري ممكن است كه از نظر سلامتي در وضعيتي نباشد كه بتواند اقدام به اخذ پوشش بيمه‌اي بنمايد.

4 ـ 2 براي افراد عادي كه داراي فرزندان زياد و مسئوليت‌هاي فراواني مي‌باشند به عنوان يك پوشش تكميلي سرمايه‌گذاري داراي كاربرد فراوان است.

 

3 ـ بيمه عمر به شرط حيات:

بيمه عمر به شرط حيات، نوعي قرارداد بيمه است كه براساس آن، سرمايه بيمه به صورت يكجا و در صورت حيات بيمه شده در طول مدت اعتبار قرارداد پرداخت مي‌گردد. اگر بيمه شده قبل از انقضاي قرارداد فوت نمايد، براساس شرايط قرارداد، بخش يا تمامي حق بيمه‌هاي دريافتي با بهره يا بدون بهره براساس شرايط قرارداد، برگشت داده مي‌شود.

اين نوع از قرارداد بيمه معمولاً برخلاف شرايط و عرف بيمه‌نامه‌هاي عمر است كه صرفاً فوت را تحت پوشش قرار مي‌دهد. هدف اين نوع بيمه‌نامه‌ها، صرفاً پرداخت سرمايه معيني در صورت در قيد حيات بودن بيمه شده مي‌باشد.

اين نوع از بيمه‌نامه براي افرادي مناسب و خوب است كه تشكيل خانواده نداده‌اند و افراد وابسته به خود ندارند و مي‌خواهند در ايام پيري از يك رفاه مادي بهتري برخوردار باشند. در اين گونه بيمه‌نامه‌ها، معمولاً نوع بيمه‌نامه بدون برگشت حق بيمه، براي بيمه‌گذاران بهتر و مناسب‌تر است، اما از لحاظ اخلاقي و در انظار مردم براي شركت‌هاي بيمه مناسب نمي‌باشد. لذا نوع بيمه به شرط حيات با برگشت حق بيمه ترجيح داده مي‌شود؛ زيرا در شخص بيمه شده اين احساس را ايجاد مي‌كند كه او تمايل به زنده ماندن را تا پايان قرارداد بيمه داد.

شركت‌هاي بيمه در فروش اين گونه بيمه‌نامه‌ها، فرض را بر سلامت و صحت بيمه‌گذار مي‌گذارند و آن دقت و وسواسي را اعمال نمي‌نمايند كه در مورد بيمه‌نامه‌هاي به شرط فوت يا مختلط پس‌انداز نشان مي‌دهند. در چنين مواقعي، حتي اگر بيمه شده، كمي بعد از انعقاد قرارداد فوت نمايد، ضرر و زيان شركت بيمه صرفاً محدود به كارمزد پرداختي به دلالان و كارگزاران بيمه و همچنين هزيه‌هاي اداري مي‌گردد و به همين دليل، شركت‌هاي بيمه به منظور صدور اين نوع بيمه‌نامه‌ها اقدام به انجام دادن معاينات پزشكي نمي‌نمايند.

اين بيمه‌نامه‌ها صرفاً جنبه‌ي پس‌اندازي دارند و ديگر خطر فوت بيمه‌شده تحت پوشش قرار نمي‌گيرد. بيمه به شرط حيات يكي از انواع بيمه‌نامه‌هايي است كه كارفرمايان براي كارگران خود مي‌خرند. لازم به تذكر است كه پرداخت حق بيمه معمولاً با مشاركت كارفرما و مستخدمين و براساس درصد توافق‌شده‌اي انجام مي‌پذيرد.

اين نوع از قرارداد بيمه عمر از اقبال بيمه‌گذاران برخوردار نبوده و زياد هم شناخته شده نيستند؛ زيرا به منظور هدف‌هاي پس از مرگ بيمه شده از قبيل پرداخت ماليات بر ارث و غيره نمي‌توان از آن استفاده كرد.

در بيمه‌نامه‌هاي به شرط حيات و يا برگشت حق بيمه، ارزش بازخريد مد نظر قرار مي‌گيرد و سرمايه قابل پرداخت در زمان فوت بيمه شده تا حدود خيلي زياد در ارتباط با ارزش بازخريد منظور شده در بيمه‌نامه قرار دارد.

در بيمه‌نامه‌هايي كه شرط برگشت تمامي حق بيمه و آن هم بدون بهره منظور شده است، در صورت فوت بيمه شده، ارزش بازخريد به صورت اختياري از سوي شركت بيمه تعهد شده است كه معمولاً معادل حق بيمه‌هاي پرداختي، منهاي حق بيمه سال اول خواهد بود. البته شركت‌هاي بيمه حق بيمه سال اول را با كسره 5 الي 10 درصد پرداخت مي‌نمايند.

در قراردادهاي بيمه به شرط حيات كه پرداخت حق بيمه با نرخ بهره منظور شده است، در صورت فوت بيمه شده، ميزان بهره كمتري در مورد حق بيمه‌هاي برگشتي اعمال خواهد شد. در مورد بيمه‌نامه‌هايي كه مشروط به عدم برگشت حق بيمه‌اند پرداخت ارزش بازخريد متداول نيست.

لازم به تذكر است كه كارمزد قابل پرداخت به دلالان و نمايندگان براي اين نوع بيمه‌نامه‌ها فوق‌العاده اندك و ناچيز است، البته بعضي از شركت‌هاي بيمه كارمزد تمديدي هم به نمايندگان پرداخت مي‌نمايند كه درصد آن براساس بيمه‌نامه‌ها متغير است.

 

4 ـ بيمه تمام عمر[30]

برخلاف بيمه‌هاي عمر زماني يا «به شرط فوت» كه سرمايه بيمه در صورت فوت بيمه شده در اثناي اعتبار قرارداد بيمه قابل پرداخت است، بيمه‌هاي تمام عمر سرمايه بيمه را بدون توجه به زمان وقوع آن و مشروط به پرداخت مي‌نمايد.

بيمه‌هاي تمامر عمر را مي‌توان به دو صورت با شركت‌هاي بيمه منعقد نمود: نوع اول بيمه‌نامه با پرداخت حق بيمه در طول مدت قرارداد است و نوع دوم بيمه‌نامه با محدوديت در مدت پرداخت حق بيمه است. در اين نوع بيمه‌نامه‌ها، معاينات كامل پزشكي مورد نياز نيست، بلكه معمولاً فرم‌هاي مربوط به پرسشنامه پزشكي توسط بيمه‌شده تشكيل مي‌گردد يا اين كه پزشك معتمد شركت بيمه، ضمن تكميل فرم پرسشنامه، بيمه‌شده را هم معاينه مي‌نمايد.

1 ـ 4 بيمه تمام عمر با پرداخت حق بيمه در تمام طول قرارداد[31]

بيمه تمام عمر براي سال‌هاي متمادي، يكي از شناخته‌ترين انواع بيمه‌هاي عمر مورد درخواست اكثريت مردم در كشورهاي مترقي و صنعتي بوده است. تعهد شركت‌هاي بيمه در قبال دريافت حق بيمه،‌ پرداخت سرمايه معين و مشخصي در زمان بروز حادثه «فوت» بوده است. عرف در بعضي از شركت‌هاي بيمه بر اين است كه چنانچه بيمه شده به سن 80 سالگي برسد، پرداخت حق بيمه متوقف مي‌گردد. در بيمه‌نامه‌هاي با مشاركت در منافع، بيمه‌گذار محق به دريافت سود حاصل از سرمايه‌گذاري شركت بيمه مي‌باشد كه براساس توافق بايد هرچند مدت يكبار تقسيم گردد.

اين نوع بيمه‌نامه‌ها بهترين نوع براي تأمين پوشش مورد نياز وابستگان شخص و واقعي‌ترين نوع بيمه‌نامه است؛ زيرا عوامل سرمايه‌گذاري به صورت خيلي ناچيزي در آن دخالت دارد. لازم به توضيح است كه ذخاير انباشته شده در اين نوع بيمه‌نامه سرمايه‌گذاري مي‌گردد كه سود حاصل از سرمايه‌گذاري در محاسبات حق بيمه منظور گرديده است. يكي از مزيت‌هاي اين نوع بيمه‌نامه ارزان بودن آن‌هاست. لذا براي افرادي مناسب است كه قادر به پرداخت حق بيمه كمتري هستند و مي‌خواهند از پوشش مناسبي هم بهره‌مند گردند.

اما از عيوب اين نوع بيمه‌نامه‌ها پرداخت حق بيمه يكسان در زمان پيري و ايامي است كه درآمد شخص كاهش مي‌يابد. البته اشخاص بازنشسته مي‌توانند بيمه خود را به صورت يك بيمه‌نامه با سرمايه مخفف درآورند و پرداخت حق بيمه را متوقف نمايند.

در بيمه‌نامه‌هاي تمام عمر، پس از دو يا سه سال پرداخت حق بيمه، مي‌توان بيمه‌نامه را بازخريد نمود يا آن را تبديل به سرمايه مخفف كرد.

 

2 ـ 4 ـ بيمه تمام عمر با پرداخت حق بيمه‌ي محدود[32]

اين بيمه‌نامه همان طور كه از نام آن مستفاد مي‌گردد، يكي از انواع بيمه‌نامه‌هاي تمام عمر است كه صرفاً نحوه‌ي پرداخت حق بيمه برابر تمام طول مدت قرارداد نخواهد بود، بلكه با توافق بيمه‌گر و بيمه‌شده، پرداخت حق بيمه تمام عمر به مدت معيني كاهش پيدا خواهد كرد.

بيمه‌شده مي‌تواند توافق كند كه پرداخت حق بيمه همزمان با بازنشستگي او كاهش پيدا كرده و متوقف شود؛ زيرا در زمان بازنشستگي درآمد شخص كاهش مي‌يابد و با اين توافق او داراي پوشش بيمه‌اي است كه حق بيمه آن كاملاً پرداخت گرديده است. البته اگر بيمه‌شده در آن زمان نياز به ادامه پوشش براي خود نداشته باشد، يعني فرزندانش بزرگ شده و نياز به حمايت مالي او نداشته باشند، مي‌تواند بيمه‌نامه را بازخريد كند و مبلغي كلي و اساسي از اين طريق به دست آورد. به اين نمونه توجه كنيد:

اگر بيمه شده در سال،‌ 2800 ريال حق بيمه براي تمام مدت عمر بپردازد، مي‌توان يك بيمه‌نامه‌ي تمام عمر با سرمايه تقريبي 000/160 ريال از نوع بدون مشاركت در منافع از شركت بيمه خريداري نمايد. اما اگر همان بيمه شده بخواهد سالي 2800 ريال حق بيمه را براي مدت 30 سال پرداخت نمايد تا پرداخت حق بيمه در 60 سالگي او متوقف گردد، يا مي‌تواند يك بيمه‌نامه با سرمايه 000/120 ريال از نوع با مشاركت در منافع خريداري نمايد كه سرمايه به افراد ذينفع او پرداخت شود يا يك بيمه‌نامه‌ي مختلط پس‌انداز با سرمايه 000/100 ريال دريافت دارد كه سرمايه بيمه با رسيدن او به سن 60 سالگي پرداخت شود. اگر بيمه شده بخواهد بيمه‌نامه‌ي تمام عمر با پرداخت حق بيمه محدود را پس از رسيدن به سن 60 سالگي اخذ نمايد، مبلغ بازخريد معادل 000/70 ريال بيشتر نخواهد بود.

به دو نمونه از جداول حق بيمه‌ي بيمه‌هاي تمام عمر توجه كنيد:

نمونه‌اي از جدول نرخ‌هاي حق بيمه تمام عمر براي سرمايه 1000 ريال

مدت پرداخت حق بيمه براي تمام عمر

سن	نرخ	سن	نرخ
18	81/10	35	48/17
20	30/11	40	07/21
25	76/12	45	86/25
30	77/14	50	29/32

سن 20 سال ـ مدت پرداخت تمام عمر سرمايه فرضي

حق بيمه سالانه

 

نمونه‌اي جدول نرخ‌هاي حق بيمه تمام براي سرمايه 1000 ريال

مدت پرداخت حق بيمه براي تمام عمر

سن	نرخ	سن	نرخ
18	36/15	35	53/24
20	08/16	40	01/29
25	19/18	45	60/34
30	95/20	50	58/41

سن 20 سال ـ مدت پرداخت 15 سال سرمايه فرضي

حق بيمه سالانه

3 ـ 4 ـ‌ بيمه عمر مشترك[33]

اگرچه بسياري از بيمه‌نامه‌هاي عمر، زندگي فرد معين و مشخصي را تحت پوشش قرار مي‌دهند اما عملاً زندگي دو يا چند نفر را مي‌توان با انعقاد يك قرارداد تحت پوشش اين نوع بيمه قرار داد. كه اين نوع بيمه‌نامه را بيمه‌نامه مشترك مي‌نامند كه در تعريف آن بايد گفت بيمه‌نامه‌اي است كه متعهد به پرداخت سرمايه بيمه در زمان بروز اولين فوت يكي از بيمه‌شدگان مي‌باشد. اگر بيمه‌نامه مشترك بين دو نفر باشد، سرمايه فوت به بازمانده ديگر پرداخت مي‌شود، اما اگر تعداد افراد مورد بيمه در بيمه‌نامه بيشتر باشند، سرمايه بيمه پس از فوت دو يا چند نفر قابل پرداخت است كه اين بيمه‌نامه را اصطلاحاً «بيمه‌نامه تمام عمر به نفع آخرين بازمانده»[34] مي‌نامند.

 

[1]. Temporary Assurance

[2]. Harold E.Rayaes: History of Brutish Insurance

[3]. William Gibbons.

[4]. Mortality Table

[5]. Proposal Form

[6]. Assurer

[7]. Policy Holder

[8].Assured

[9]. Beneficiary

[10]. Sum Assured

[11]. Premium

[12]. Assurance Policy.

[13]. Accidental Death Benefit

[14]. Attestation

[15]. Policy Terms And Conditions

[16]. Exclusion

[17]. War risk

[18]. Suicide Clause

[19]. در بعضي از شركت‌ها و كشورها استثناء خودكشي بين يك تا سه سال متغير است.

[20]. شرايط پيوست، معمولاً در بيمه‌نامه‌هاي باربري و آتش‌سوزي بسيار رايج است. در آتش‌سوزي معمولاً خطرهاي تبعي به صورت الحاقيه و جزء شرايط پيوست ضميمه مي‌گردد و در بيمه‌نامه‌هاي باربري خطر جنگ، عدم تحويل، شرط كهنگي و اصل شرايط انگليسي F.P.A‌ و W.A و All risk و با شرايط A، B و C ضميمه مي‌گردد.

[21]. Life Insurance. By. S.S.Huebner And Kenneth Black.

[22]. Term Assurance.

[23]. Whole Life Assurance.

[24]. Endowment Assurance.

[25]. Annuities.

[26]. Term Assurance.

[27]. Renewable Term Assurance.

[28]. Convertible Term assurance "Feature"

[29]. Decreasing Term Assurance

[30]. Whole Life Assurance

[31]. Whole Life Assurance By Premium Throughout Life.

[32]. Whole Life Assurance By Limited Premium Payment

[33]. Joint – Life Assurance

[34]. Last Survivor Policy.