مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

فهرست مطالب

چکیده .. 1

مقدمه . ... 2

فصل اول

طرح تحقیق

 

1-1بیان مساله.... .. 4

2-1 اهداف تحقیق. .. 4

1-2-1-هدف کلی تحقیق..... ...4

2-2-1- اهداف اختصاصی تحقیق.. ....4

3-1- سئوالات تحقیق .... 4

4-1- فرضیات تحقیق. ....5

5-1-ضرورت واهمیت تحقیق.. .5

6-1-پیشینه تحقیق.... ..5

7-1-مسائل ومشکلات تحقیق... ....5

8-1- نوع تحقیق.. ...6

9-1- ناحیه جغرافیایی مورد مطالعه... .6

10-1- روش گرداوری اطلاعات.. ...6

11-1- روش تجزیه تحلیل..... ...6

 

فصلدوم

مبانی نظری تحقیق

1-2 - تعریف کشاورزی...... .8

2-2توسعه چیست ؟. ....8

3-2- توسعه کشاورزی.... .9

4-2- توسعه کشاورزی و رابطه با توسعه روستایی.. ..10

5-2- توسعه کشاورزی پایدار.... ....12

6-2- ضرورت توسعه کشاورزی..... .13

7-2- توسعه کشاورزی«ضرورتها و راهبردها ».... 14

8-2- ضرورت های توسعه کشاورزی در برنامه پنجم........................................................15

9-2- ساز و کار تولی گری توسعه کشاورزی..................................................................17

10-2- برنامه های اجرایی توسعه کشاورزی....................................................................18

11-2- نقش توسعه کشاورزی در توسعه ملی...................................................................19

12-2- دلایل رشد بطئی بخش کشاورزی........................................................................20

13-2 - اهمیت آموزش و جایگاه آن در توسعه ..................................................................22

14-2- آموزش در نظریه های توسعه ............................................................................24

1-14-2- دیدگاه نوسازی.............................................................................................24

2-14-2- نظریه نوسازی............................................................................................26

1-2-14-2- نوسازی اقتصادی......................................................................................27

2-2-14-2- نوسازی سیاسی.......................................................................................27

4-14-2- نوسازی روانی............................................................................................28

15-2- مفهوم نوآوری ............................................................................................29

1-15-2- احساس نیاز به تغییر.....................................................................................30

2-15-2- اثرات فرهنگی............................................................................................31

3-15-2- تغییر فرهنگی.............................................................................................31

4-15-2-عوامل موثر در تغییر.....................................................................................32

16-2- چشم انداز آموزش کشاورزی در قرن 21.............................................................34

17-2- بازگشت کشورهای در حال توسعه به سوی آموزشهای کشاورزی................................35

18-2- تاریخچه ی آموزشهای کشاورزی در جهان............................................................36

1-18-2- تاریخچه ی آموزش های کشاورزی در ایران.......................................................37

2-18-2- تاریخچه ی اجرای آموزش های کشاورزی در مناطق روستایی و کشاورزی .............................................................................................................................37

3-18-2- اهداف آموزش های کشاورزی در وزارت جهاد کشاورزی......................................38

 

فصل سوم

شناخت ویژگیهای جغرافیایی ناحیه مورد مطالعه

3-1- پیشینه تاریخی...................................................................................................42

2-3 - موقعيت جغرافياي شهرستان رباط كريم..................................................................44

1-2-3- تعداد شهرها و روستاها ............................................................................49

3-3- ویژگی های اقلیمی شهرستان رباط کریم...................................................................51

1-3-3- درجه حرارت (دما )..................................................................................... 51

2-3-3- میانگین دمای سالانه........................................................................................52

3-3-3- رژیم حرارتی و دمای ماهانه.............................................................................52

4-3-3- بارش ماهانه.................................................................................................53

5-3-3- جهات وزش باد..............................................................................................55

6-3-3- تیپ آب و هوایی............................................................................................57

4-3- خاک و پوشش گیاهی منطقه رباط کریم....................................................................57

1-4-3- دشت های دامنه ای ( خاک های دشت های آبرفتی دامنه ای )................................... 60

1-1-4-3- سری خاک های آدران..................................................................................60

2-1-4-3- سری خاک های رباط کریم............................................................................61

3-1-4-3- سری خاک های حصار مهتر.........................................................................61

2-4-3- دشتهای رسوبی و رودخانه ای (خاکهای مخروط افکنه ای آبرفتی سنگریزه دار) ........................................................................................................................... 62

1-2-4-3- سری خاکهای پرندک ..................................................................................62

2-2-4-3- سری خاکهای حصارساداتی...........................................................................62

5-3- پوشش گیاهی....................................................................................................64

1-5-3- گیاهان بومی.................................................................................................64

2-5-3- نباتات زراعی ............................................................................................64

6-3- ویژگیهای انسانی ............................................................................................65

1-6-3- مهاجرت......................................................................................................66

2-6-3- ساختمان جنسی.............................................................................................67

3-6-3- ساختار درونی جمعیت....................................................................................67

1-3-6-3- ساختمان سنی.............................................................................................67

2-3-6-3- خصوصیات عمده جمعیت رباط کریم ............................................................70

3-3-6-3- وضعیت سواد............................................................................................73

7-3- بررسی ویژگی های اقتصادی شهرستان رباط کریم ............................................74

1-7-3- وضعیت کشاورزی شهرستان رباط کریم..............................................................75

1-1-7-3- زراعت و باغداری......................................................................................75

2-1-7-3- بررسی وضعیت دامپروری در شهرستان رباط کریم............................................76

3-1-7-3- بررسی وضعیت صنعت شهرستان رباط کریم.....................................................78

1-1-3-1-7-3- تاریخچه منگنز رباط کریم......................................................................80

2-1-3-7-3- موقعیت جغرافیایی معدن............................................................................80

3-1-3-7-3- مصارف و کاربرد منگنز در صنعت.............................................................81

 

فصل چهارم

بررسی و شناخت ویژگیهای هنرستانهای کشاورزی و نقش آنها در توسعه ی کشاورزی

1-4- خلاصه ای از تاریخچه آموزش کشاورزی ............................................................83

2-4- تعریف هنرستان کشاورزی...................................................................................87

3-4- هدف از آموزش کشاورزی در هنرستانهای کشاورزی.................................................93

4-4- شاخه های تحصیلی در هنرستانهای کشاورزی..........................................................94

1-4-4- شاخه فنی و حرفه ای.......................................................................................94

1-1-4-4- زمینه صنعت.............................................................................................94

2-1-4-4- زمینه خدمات.............................................................................................94

3-1-4-4- زمینه کشاورزی.........................................................................................95

2-4-4- شاخه کاردانش ) اهداف كاردانش)...................................................................... 95

5-4- نحوه تهیه و تدوین استانداردهای آموزشی درهنرستانهای کشاورزی وادامه تحصیل فارغ التحصیلان...............................................................................................................95

1-5-4- : رشته های تحصیلی – مهارتی شاخه ی کاردانش.................................................96

2-5-4- آموزش مهارت های کشاورزی در شاخه ی کاردانش...............................................98

3-5-4- ادامه ی تحصیل فارغ التحصیلان کشاورزی شاخه ی کاردانش...................................98

6-4- قوانین آموزشی و واحدهای درسی ، عناوین و جداول درسها ........................................99

1-6-4- قوانین آموزشی ............................................................................................99

7-4-آمار هنرجویان استقبال کننده از رشته های کشاورزی در سطح استان تهران

ومنطقه رباط کریم درسال 88-1387 و 87-1386.........................................................109

1-7-4-آمار دانش آموزان کاردانش زمینه کشاورزی (بدون بزرگسال) سال تحصیلی 88-77.................................................................................................................110

2-7-4-نسبت دانش آموزان کاردانش زمینه کشاورزی (بدون بزرگسال) سال تحصیلی 88-87.................................................................................................................111

8-4-ویژگیهای آموزش و نقش آن در توسعه ی کشاورزی در سطح کلان وکاربرد آن درناحیه مورد مطالعه..................................................................................................................111

9-4- مفهوم آموزش بزرگسالان ..........................................................................114

1-9-4- کشورهای توسعه یافته ..........................................................................114

2-9-4- کشورهای در حال توسعه................................................................................114

3-9-4- کشورهای انقلابی.........................................................................................114

4-9-4- مفهوم آموزش بزرگسالان در ایران...................................................................115

5-9-4-آموزش بزرگسالان در بعد شغل و حرفه..............................................................115

6-9-4-آموزش کشاورزی ویژه بزرگسالان....................................................................116

10-4- اثرات سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی آموزشهای کشاورزی........................................118

1-10-4- اثرات سیاسی آموزشهای کشاورزی................................................................118

2-10-4- اثرات اجتماعی آموزشهای کشاورزی ..........................................................118

1-2-10-4- آماده ساختن بزرگسالان ( یا هنرجویان )برای درک تغییرات اجتماعی................................................................................................................118

2-2-10-4- کاهش نابرابری های اقتصادی و اجتماعی ..........................................118

4-2-10-4- تحول ارتباطات......................................................................................119

5-2-10-4- هماهنگ کردن ابتکارات و رهیافتها – مسئولیت پذیری.....................................119

3-10-4- اثرات فرهنگی و روانی آموزشهای کشاورزی...................................................121

1-3-10-4- ایجاد زمینه و امکانات بهتر از دانش ،مهارتها و منابع موجود.............................121

2-3-10-4- کمک به بزرگسالان برای آگاهی از منزلت خود..............................................121

3-3-10-4- کمک به بزرگسالان برای درک مجموعه استعدادها ، توانایی ها و محدودیت های خویش...................................................................................................................122

4-3-10-4- دانش و مهارت.......................................................................................122

5-3-10-4- توصیه ها و اطلاعات فنی........................................................................122

6-3-10-4- سطوح پدیداری تغییر...............................................................................123

11-4- اثرات اقتصادی – اثرات مستقیم آموزش های کشاورزی ..........................................125

1-11-4- رابطه میان بهره وری و آموزش....................................................................125

2-11-4- کمک آموزش به رشد اقتصادی......................................................................127

3-11-4- کارکرد سرمایه گذاری آموزشی.....................................................................128

4-11-4- کشاورزی معشیتی به کشاورزی تخصصی.......................................................129

5-11-4- تلاش برای دست یافتن به استراتژی توسعه کشاورزی و توسعه روستایی..................131

1-5-11-4- عوامل پیشرفت کشاورزی در مقیاس کوچک.................................................131

2-5-11-4- شرایط پیشرفت عمومی روستا...................................................................131

3-5-11-4- تکنولوژی و نوآوری..............................................................................131

6-11-4- اثرات اقتصادی – اثرات غیر مستقیم آموزش های کشاورزی................................132

12-4- اثرات آموزش های کشاورزی بر روی وضعیت اشتغال ..........................................132

13-4- فراهم آوردن زمینه های تداوم آموزش کشاورزی برای توسعه و تثبیت شغلی..........133

 

 

 

 

فصل پنجم

1-5- نتیجه گیری....................................................................................................136

2-5- آزمون فرضیات ..........................................................................................139

3-5- پیشنهادات......................................................................................................141

4-5- نمونه پرسشنامه ها وجداول................................................................................143

5-5- منابع............................................................................................................146

فهرست جداول

____________________________________________________

1- جدول(3-1) آخرین آمار جمعیت براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن و تقسیمات کشوری سال 1385 (شهرستان رباط کریم )................................................................... 49

2- جدول (3-2)گروه سنی شهرستان رباط کریم ....................................................68

3- جدول (3-3) جمعیت استان تهران را بر حسب گروههای عمده سنی

به تفکیک جنسیتی در سال 1375 نشان می دهد.................................................................68

4-جدول (3-4) روند تحولات شهرنشینی در منطقه کلان شهر تهران طی سالهای مختلف 69

4- جدول (3-5) خصوصیات عمده جمعیتی منطقه رباط کریم برابر آمار سال 1365....................................................................................................................71

5- جدول (3-6)- مهاجرین وارد شده به شهرستان رباط کریم طی ده سال 1375 .............................................................................................................73

6- جدول (4-1) : فهرست تعدادی از هنرستانهای کشاورزی سراسر کشور در سال 1376....................................................................................................................84

7- جدول (4-2) رشته های تحصیلی – مهارتی زمینه ی کشاورزی شاخه ی کاردانش.....96

8- جدول(4-3) درسهای عمومی دوره متوسطه به تفکیک شاخه تحصیلی..................105

9- جدول (4-4)استانداردهای زمینه کشاورزی .................................................. 107

10-جدول (4-5)آمار دانش آموزان کاردانش زمینه کشاورزی( بدون بزرگسال ) سال تحصیلی 88-87...................................................................................................................... 109

 

 

فهرست نمودارها

1-نمودار شماره ( 3-1) نمودار شیب شهرستان رباط کریم ...............................................47- 2- نمودار شماره ( 3-2) شیبهای شهرستان رباط کریم......................................................48

3-نمودار شماره (3-3) میزان بارندگی طی ده ساله 1386-1376 ایستگاه مهرآباد ..................54

4-نمودار(3-4) رگرسیون معادله خطی (ساده) میزان بارندگی در10 ساله اخیر .....................54

5-نمودار(3-5) سیر صعودی جمعیت در دهه های 50 تا 70..............................................71

6-نمودار(3-6) وضعیت اشتغال در شهرستان رباط کریم................................................... 74

 

 

فهرست نقشه ها

1- نقشه استان تهران (3-1)............................................................................43

2- نقشه تقسیمات سیاسی استان تهران (3-2).................................................................. 44

3- نقشه شهرستانهای استان تهران (3-3)......................................................... 45

4- نقشه شهرستان رباط کریم (3-4)................................................................. 46

5- نقشه شهرستان رباط کریم ( 3-5)................................................................. 46

6-نقشه شماره ( 3-6) طبقات ارتفاعی رباط کریم ..............................................................48

7-نقشه شبکه رودهای استان تهران (3-7)...................................................................... 55

6- نقشه زمین شناسی ایران(3-8)..................................................................... 58

7- نقشه توپوگرافی استان تهران(3-9)............................................................... 59

8- نقشه جهت کلی شیب زمین دراستان تهران(3-10)............................................ 59

9- نقشه زمین شناسی استان تهران(3-11).......................................................... 60

10- نقشه پوشش گیاهی استان تهران شماره (3-12)............................................... 63

 

 

 

فهرست تصاویر

1- عکس 4-1نمای درب ورودی هنرستان..........................................................88

2- عکس (4-2)نمایی از کارگاه پرورش ماهیان سردآبی ( هنرجویان درحال صید ماهی قزل آلا)............................................................................................................ 88

3- عکس( 4-3)نمایی از کارگاه پرورش مرغ گوشتی ............................................89

4- عکس (4-4) نمایی از کارگاه دامپروری ( گاوداری هنرستان ) ............................89

5- عکس (4-5) نمایی از کارگاه دامپرو ری ( گوسفنداری هنرستان )........................ 90

6- عکس (4-6)نمایی از تجهیزات مکانیزاسیون کشاورزی هنرستان .........................90

7- عکس (4-7) نمایی از برداشت محصول گندم هنرستان ......................................91

8- عکس (4-8)نمایی از ساختمان خوابگاه هنرجویان وزمین چمن هنرستان ...............91

9- عکس (4-9)نمایی ازکارگاه باغبانی ( باغ انگور هنرستان)................................. 92

10- عکس (4-10) نمایی از مزرعه نمونه گندم هنرستان .........................................92

11- عکس (4-11)نمایی از گلخانه هنرستان ( هنرجویان درحال اموزش )................... 93

 

 

چکیده

این پژوهش به منظور بررسی نقش و تاثیر گذاری آموزشهای رسمی وغیر رسمی توسط هنرستان های کشاورزی برروی توسعه کشاورزی ناحیه رباط کریم صورت گرفته است .

تاشاید بتوان با تقویت نقاط قوت منطقه وبا محوریت آموزشهای نوین از طریق هنرستان کشاورزی به توسعه وپیشبرد کشاورزی منطقه دست یافت .دربحث کشاورزی سعی شده تا با بررسی موضوعاتی چون پراکنش محصولات کشاورزی ونقش آموزش وترویج درتوسعه کشاورزی به شاخصهای توسعه بپردازیم ودرخصوص هنرستان کشاورزی باید گفت با توجه به موقعیت ممتاز آن با داشتن نیروهای مجرب وکارآمد وتجهیزات مدرن کشاورزی با اموزش هنرجویان وکشاورزان منطقه درقالب آموزشهای رسمی و غیررسمی می تواند سهم عمده ای درتوسعه کشاورزی ایفا نماید.

دراین رساله به هنرستان کشاورزی وآموزشهای کشاورزی به عنوان یک سیستم نگریسته شده که می تواند با تغییر دردیدگاه کشاورزان ومسئولین ، ترویج و ارائه راهکارهای مناسب درتوسعه کشاورزی ودامپروری به شیوه نوین درمنطقه ضمن ایجاد اشتغال نقش خود را در بهره وری بیشتر ایفا نماید وباعث تغییر وتوسعه کشاورزی ودرنهایت بهبود وضعیت اقتصادی ، اجتماعی وفرهنگی منطقه گردد .

 

 

مقدمه:

توسعه کشاورزی به طور مشخص یکی از ویژگیهای مهم فعالیت های توسعه ای درسرار جهان است که ازسوی کارشناسان ودولت ها همیشه مد نظر قرار می گیرد ، وتوجه به شمار مردمی که دراین بخش فعالیت می کنند اهمیت این بخش را بیش ازپیش روشن می سازد .

برنامه های توسعه کشاورزی درهر کشور جزئی از برنامه های کلان اقتصادی توسعه هرکشوربه شمار می رود که برای دگرگون سازی شاخت اجتماعی واقتصادی جامعه بکار می رود (عالی پور 1376 ص 12 )

درتوسعه کشاورزی عوامل متعددی همچون آب وهوا ، مرغوبیت زمین وموقعیت جغرافیایی نقش دارند ولی آنچه دراین مقوله به آن پرداخته شده است آموزش می باشد . آموزشی که مبتنی بر مبانی نظری وعملی باشد وخود نیز الگویی برای ارائه اموزش ها به آموزش گیرندگان داشته باشد.

دراین مبحث به نقش آموزشهای کشاورزی ازسوی یکی ازنهادهای زیر مجموعه اموزش وپرورش پرداخته شده است به عنوان هنرستان کشاورزی که با توجه به قرار گرفتن درمنطقه مورد مطالعه درتمام موارد اموزشی به عنوان الگوی تولید ومزرعه ای نمونه مطرح شده ومانند سایر هنرستانهای بخش صنعت وخدمات صرفا به آموزشهای کشاورزی ودامپروری می پردازد وهدف ان تربیت نیروهای متخصص وخلاق در بخش کشاورزی می باشد . تا بتوان به مدد آموزشهای ارائه شده رسمی وغیر رسمی که با مشارکت جهاد کشاورزی صورت می گیرد درفرایند کاشت ، داشت و برداشت محصولات کشاورزی تحولی ایجاد نمود وبه هدف اساسی که همان بهره وری بیشتر است دست یافت و به رونق کشاورزی منطقه کمک نمود .

دراین مبحث اهداف زیر دنبال می شود که امید است با بررسی انها به انچه باعث شکوفایی وتوسعه کشاورزی منطقه وبالطبع استان وکشور می باشد دست یازید

1- نقش اموزشهای کشاورزی درتوسعه کشاورزی

2- نقش هنرستان کشاورزی درتوسعه کشاورزی منطقه

3- تاثیر اموزشهای هنرستان بربهره وری کشاورزی

4- تاثیر اموزشهای هنرستان برکاهش خسارتهای کشاورزی .

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول ((طرح تحقیق))

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1- بیان مساله:

بدون شک توسعه پایدار روستایی ارکان و مولفه های متفاوت محیطی ، اقتصادی ، کشاورزی، مدیریتی را در بر می گیرد.که یکی از مهمترین این ارکان تکیه بر توسعه ی کشاورزی می‌باشد.در این راستا نیز ارتقاءسطح آموزش یا آگاهی ، بیشترین اثر را در توسعه دارا می باشد.

در حال حاضر در بسیاری از مناطق به علت عدم آگاهی کشاورزان فضای موجود نشانگر توسعه نیافتگی می باشد. که در ناحیه مورد مطالعه نیز این وضعیت علی رقم قابلیت های بالا در وضعیت مناسبی نمی باشد.در این راستا با توجه به نقش هنرستانهای کشاورزی ارتقاء آگاهی و توسعه کشاورزی و در نهایت توسعه روستایی جهت گیری اساسی این تحقیق است که پاسخی به این سوال می باشد که وضعیت هنرستانهای کشاورزی چگونه می باشد و چه نقشی در توسعه کشاورزی منطقه می توانند دارا باشند.

 

2-1- اهداف تحقیق:

1-2-1-هدف کلی تحقیق: افزایش نقش و کارآیی هنرستانهای کشاورزی درتوسعه کشاورزی منطقه رباط کریم

2-1-2-1- اهداف اختصاصی تحقیق :

1- بررسی ویژگی های جغرافیایی ناحیه مورد مطالعه

2- بررسی وضعیت انسانی- اقتصادی مورد مطالعه

3- بررسی وضعیت هنرستانهای کشاورزی مورد مطالعه

4- ارائه راهبردهای توسعه کشاورزی باتاکید بر هنرستان.

 

3-1- سئوالات تحقیق:

1- نقش هنرستانهای کشاورزی در توسعه ی کشاورزی ناحیه مورد مطالعه چگونه می باشد؟

2- درراستای ارتقاء آگاهی و افزایش انگیزه دانش آموزان برای گرایش به هنرستان چه عواملی موثر می باشد؟

 

4-1- فرضیات تحقیق:

به نظر می رسد که با آموزشهای داده شده توسط هنرستانهای کشاورزی عملکرد تولیدات کشاورزی افزایش یافته است.

احتمال دارد که با آموزشهای داده شده توسط هنرستانهای کشاورزی،خسارتهای کشاورزی کاهش یابد .

به نظر می رسد که با آموزشهای ارائه شده و تبلیغات توسط هنرستانهای کشاورزی،افزایش آگاهی دانش آموزان دبیرستانی برای جذب در هنرستانهای کشاورزی در منطقه موثر قرار گیرد

احتمالا می توان با افزایش توان آموزشی هنرستانهای کشاورزی به توسعه کشاورزی منطقه رباط کریم کمک نمود .

5-1-ضرورت واهمیت تحقیق :

دربیان ضرورت واهمیت این تحقیق نیز با توجه به انچه که نگارنده به ان دست یافته است باید گفت که آموزشهای کشاورزی وترویجی همیشه منشاء اثرات غیر قابل انکاردرتوسعه کشاورزی درتمام دنیا بوده اند وحال با توجه به وجود هنرستان کشاورزی وامکانات بالقوه و بالفعل آن درمنطقه پرداختن به نقش ان دراین فعالیتها می تواند باعث شناساندن دامنه فعالیتهای ان درمنطقه ودرنتیجه دست یافتن به توسعه کشاورزی منطقه شد که از طریق اموزشهای کلاسیک صورت می گیرد .

 

6-1-پیشینه تحقیق :

درزمینه این تحقیق تا آنجا که نگارنده درمراجع معتبر دردسترس مانند نهادهای کشاورزی واموزشی وکتابخانه ها وسایتهای معتبر تحقیق وتفحص نموده است پیشینه ای وجود ندارد که خود کارنگارنده را تاحدودی با مشکل مواجه نموده است.

 

7-1-مسائل ومشکلات تحقیق :

ازاهم مشکلات ومسائل پیش روی این تحقیق متاسفانه عدم وجود اطلاعات وآمار دقیق درابعاد مختلف ومنابع مرتبط محلی ومنطقه ای واستانی می باشد که کار جمع آوری انهارا بسیار دشوار کرده است وعدم همکاری مراجع ذیربط که مشکلات را دوچندان می نماید.

 

 

8-1- نوع تحقیق:

از نظر هدف کاربردی و از نظر روش و ماهیت،توصیفی-تحلیلی می باشد.

 

9-1- ناحیه جغرافیایی مورد مطالعه :

ناحیه مورد مطالعه شهرستان رباط کریم و جامعه نمونه هنرستان کشاورزی امام صادق(ع) می‌باشد.

 

10-1- روش گرداوری اطلاعات :

روش گرداوری اطلاعات بر اساس روش کتابخانه ای(نوشته تحقیق)- مشاهده ومصاحبه می باشد که یکی از بهترین راههای جمع اوری اطلاعات می باشد

 

11-1- روش تجزیه تحلیل :

برای تجزیه و تحلیل از روشهای متداول در جغرافیا نرم افزارهای word و Excel و

از جمله آمارهای توصیفی استفاده شده است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل دوم ((مبانی نظری تحقیق))

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-2 – تعریف کشاورزی

کشاورزی به معنی عام هرگونه فعالیت کاشت ،داشت وبرداشت برروی زمین را گویند ولی درابعاد علمی می توان اینچنین گفت کشاورزی زیستی – کشاورزی ارگانیک - کشاورزی زیستی: به سیستمی اطلاق می شود که از واریته های اصلاح نژاد شده ژنتیکی و کودها و سموم شیمیایی استفاده نمی کند.لیکن این تعریف جامعی برای کشاورزی زیستی نیست.کشاورزی ارگانیک یک سیستم مدیریتی جامعی است که کمیت و کیفیت محصولات از تولید تا فرآوری و انتقال به مصرف کننده ، سلامت خاک ،گیاه ، حیوان ، انسان ، میکروارگانیسم ها و محیط سیاره زمین به عنوان یک موجود زنده واحد ، اصول اکولوژوکی و محیط زیست ، اصول عدالت و روابط اجتماعی و احترام به مخلوقات و اصول پایداری زیستی در آن مدنظر است.(IFOAM) تعریف فوق توسط فدارسیون بین المللی جنبش کشاورزی ارگانیک ارائه شده است.کشاورزی ارگانیک سیستمی است که در صورتیکه از طرف مردم و دولت و نهادهای غیر دولتی به آن توجه شود می تواند منجر به حفاظت و حاصلخیزی خاک در بلند مدت سلامت و تولید بالای محصولات گیاهی و دامی ، بالا بردن کیفیت و اهمیت غذایی ،اثرات مثبت اجتماعی ،بازار مناسب و صرفه اقتصادی گردد.

 

2-2توسعه چیست ؟

اصطلاح توسعه به صورت فراگیر پس از جنگ جهانی دوم مطرح شده است.واژه توسعه در لغت به معنای خروج از «لفاف» است .در قالب نظریه سنتی لفاف همان جامعه سنتی و فرهنگ و ارزشهای مربوط به آن است ، که جوامع برای متجدد شدن از این مرحله سنتی خارج شوند.

- در تعریف توسعه نکاتی را باید در نظر داشت که مهمترین آنها عبارتند از اینکه اولا توسعه را مقوله ارزشی تلقی کنیم ثانیا آنرا جریانی چند بعدی و پیچیده بدانیم ، ثالثا به ارتباط و نزدکی آنها با مفهوم بهبود توجه داشته باشیم .(ازکیا ، 1377،55 )

- امروزه اکثر کشورها برای رسیدن به توسعه تلاش می کنند به طوری که توسعه به عنوان یک هدف ضروری تلقی می شود از واژه توسعه ، تفسیر و تعاریف گوناگونی ارائه شده است.فلچر (Feleteher) مفهوم توسعه را یک مفهوم دارای ارزش و بار ایدئولوژیکی و سیاسی دانسته و اظهار می دارد به هر حال ، توسعه می تواند به معنی بالفعل کردن پتانسیلهای مطلق باشد. به عنوان مثال ، رشد و بلوغ یک تخم مرغ ،یک سلول گیاهی ، یک انسان و یا رشد حیوان .واژه توسعه می تواند در رابطه ی با انسان و موقعیت اجتماعی او ، مضرات بیشتری داشته باشد . ( فاجر لیند، 1370،102)

 

 

- در این تغییر از توسعه و اینکه افراد و اجتماع ، توانائیها و قابلیتهای بیولوژیکی ، روانی و جامعه شناختی دارند ، که می تواند به سطح بالفعل برسد و انسان باید به بهبود این قابلیت اهمیت دهد ، اهمیت و ضرورت برنامه ریزی برای تغییر در اجتماع انسانی به عنوان عاملی مهم جلوه گر می شود.در تعریف دیگری آمده است که توسعه را باید جریانی چند بعدی دانست که مستلزم تغییرات اساسی در ساخت اجتماعی ، طرز تلقی عامه مردم و نهادهای ملی و نیز سریع رشد اقتصادی ، کاهش نابرابری و ریشه کن کردن فقر مطلق است.در اصل توسعه باید نشان دهد که مجموعه نظام اجتماعی ، هماهنگ با نیازهای متنوع اساسی در خواست های افراد و گروه های اجتماعی در داخل نظام ، از حالت نامطلوب زندگی گذشته خارج شده و به سوی وضع یا حالتی از زندگی سوق می یابد که از نظر مادی و معنوی « بهتر» است.

3-2- توسعه کشاورزی

سینگ ، توسعه کشاورزی را توسعه ای جهت مناطق روستایی به منظور بهبود کیفیت زندگی مردم روستایی می داند و معتقد است که توسعه کشاورزی یک مفهوم جامع و چند بعدی دارد و شامل توسعه کشاورزی و فعالیت ای وابسته به آن مثل صنایع روستایی و کشاورزی و فعالیت های وابسته به آن و افزایش تسهیلات و خدمات برای منابع انسانی کشاورزی می باشد .ایشان همچنین توسعه کشاورزی را به عنوان یک پدیده ای می داند که شامل فاکتورهای نهادی ، اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی ،تکنولوژیکی و فیزیکی می باشد و معتقد است که توسعه کشاورزی به عنوان راهبردی جهت بهبود کیفیت زندگی اجتماعی و اقتصادی گروهی خاص از مردم مثل فقرای روستایی است.وی همچنین بیان می کند توسعه کشاورزی به عنوان یک ویسیپلین ، طبیعت چند گانه ای دارد و طراحی آن نیازمند برقراری ارتباط میان علوم کشاورزی – اجتماعی – تربیتی – مهندسی و مدیریتی می باشد.او همچنین معتقد است در این فرآیند لازم است بر تغییر در نگرش ها ، آداب و اعتقادات مردم تاکید شود و برای رسیدن به توسعه کشاورزی لازم است تا زمینه کاملی از تغییر فراهم گردد.( تغییر یک سیستم اجتماعی نامطلوب به یک سیستم اجتماعی مطلوب هم از لحاظ ظاهری و هم از لحاظ باطنی ) .بیان می کند که راهبردهای توسعه کشاورزی بر هفت هدف مشخص بنا شده که شامل رشد و تولید کشاورزی ، استفاده از منابع کمیاب ،کاربرد بهینه سرمایه ، ایجاد فرصتهای شغلی و توزیع درآمدها و ارتقاء سطح زندگی روستائیان ومشارکت آنها می باشد.

- وی نیز به بحث در زمینه توسعه کشاورزی پایدار می پردازد و بیان می کند که بین فرهنگ و رسیدن به توسعه پایدار کشاورزی رابطه ای اساسی وجود دارد و تغییرات اجتماعی و اقتصادی به میزان زیادی وابسته به تغییرات فرهنگی می باشند.او معتقد است فرهنگ عامل موثر در رسیدن به توسعه پایدار می باشد و بیان می کند برای رسیدن به توسعه اجتماعی و اقتصادی پایدار در مناطق کشاورزی لازم است تا شبکه های نهادی و اجتماعی جدید ایجاد شدند.ایجاد این شبکه های نهادی و اجتماعی جدید سبب ایجاد یکسری تغییرات در ابعاد فرهنگی و اجتماعی جامعه روستایی به منظور رسیدن به توسعه پایدار کشاورزی می شود.

- توسعه کشاورزی توسعه ای بر پایه ی مشارکت گروه های خاصی از مردم از جمله فقیران و مستمندان جهت افزایش توانایی و قدرت مدیریت مردم ، باشد.همچنین توسعه کشاورزی بر پایه افزایش دسترسی مردم به منابع با توجه به پایداری اقتصادی و اکولوژیکی و بر پایه ساختن نهاده های جدید و مدیریت پایدار منابع قرار دارد.توسعه کشاورزی ، توسعه ای بر پایه ی اتخاذ تصمیمات و سیاست هایی است که منجر به بهبود کیفیت زندگی گروهی از مردم از جمله فقیران و مستمندان می شود و بر افزایش درآمدها و فرصت های شغلی و همچنین بر توزیع درآمدها جهت کاهش فقر و برآوردن نیازهای افراد روستایی تاکید می شود.همچنین در توسعه کشاورزی بر این مساله تاکید می شود که لازم است از طریق افزایش رقابت بین کشاورزان (به منظور افزایش تولیداتشان ) ، رشد تولیدات کشاورزی ، استفاده بهتر از منابع کمیاب ، کاربر ، بهینه سرمایه ، تغییر در زید بناهای اقتصادی ، اجتماعی ، تغییر در نگرش ها ،آداب و رسوم و اعتقادات مردم ، ایجاد تعامل بین فاکتورهای نهادی ، اجتماعی ، فرهنگی ، تکنولوژیکی و فیزیکی ،ایجاد ارتباط بین عدم کشاورزی ، اجتماعی ، تربیتی و مهندسی و از طریق ارائه خدمات اجتماعی و تسهیلات مربوطه و مهمتر از همه توسعه منابع انسانی ، زمینه رسیدن به توسعه کشاورزی فراهم شود .(جمشیدی ، 1382 ،187)

 

4-2- توسعه کشاورزی و رابطه با توسعه روستایی

- از سه نیاز اساسی انسان یعنی غذا – پوشاک و مسکن ، غذا از مهمترین آنهاست که مسئولیت تهیه آن بر عهده بخش کشاورزی است.واژه توسعه کشاورزی هم به موازات خود واژه توسعه ،تغییر و تحولات زیادی کرده است به طوریکه در ابتدا به معنای مدرنیزه کردن بخش کشاورزی و رسیدن به هدف رشد کشاورزی مطرح بود.اما در مباحث توسعه ای امروز توسعه کشاورزی پایدار غالب است.

اینکه توسعه کشاورزی چیست ؟اتفاق نظر وجود ندارد ، برخی توسعه کشاورزی را به معنای گذر از کشاورزی سنتی می دانند و برخی آن را فرآیندی می دانند که در طی آن به تدریج اوضاع اقتصادی و اجتماعی اکثریت کشاورزان یک کشور بهبود می یابد و اصلاح می شود.زمانی پدر توسعه کشاورزی را به معنای بهبود لیکنی ولکی کشاورزی و بهبود وضع زندگی اکثریت کشاورزان و من جمله زارعین فقیر و خرده مالکین می داند.در اینکه توسعه کشاورزی چگونه اتفاق می افتد هم توافقی وجود ندارد ، جیمز بونن (1990) سه عامل ، فناوری جدید بهبود کیفیت نیروی انسانی ،تغییرات نهادی و سازمانی در جامعه را سه عامل مهم در توسعه کشاورزی می‌داند.موثر (1966 )پنج عامل را در توسعه کشاورزی اساسی و پنج عامل دیگر را بسرعت دهنده توسعه می داند.عوامل اساسی عبارتند از : 1) بازار جهت فروش محصولات کشاورزی ، 2) فناوری ها پیوسته در حال تکامل و پیشرفت است، 3) نهاده ها و وسایل در دسترس مورد نیاز کشاورزی ، 4) مشوق های تولیدی برای کشاورزان ، 5) تسهیلات حمل و نقل .عوامل سرعت بخش عبارتند از 1) آموزش و ترویج کشاورزان ، 2) اعتبارات کشاورزی ، 3)انجام اقدامات و عملیات گروهی و سازمان یافته کشاورزی ،4) زمینهای گسترده کشاورزی و اصلاح فیزیکی آنها ، 5) برنامه ریزی ملی.

- رابرت استیونز (1988 ) چهار عامل تغییرات تکنولوژی ، تغییرات نهادی و سازمانی سرمایه گذاری در تربیت نیروی انسانی و سرمایه گذاری در تحقیق و ترویج کشاورزی را در توسعه کشاورزی مهم تلقی می کند.

- جورج آلسکین (1972) ضمن مطالعه سیستمی ، توسعه کشاورزی را منوط به بهبود و رشد عواملی نظیر تولیدکنندگان محصولات کشاورزی ، عرضه کنندگان نهاده مربوطه ، بازار محصولات کشاورزی ، محققان و مروجان و مدیران می داند.

- لوئیس مالاسیس (1366 ) شرایط اولیه و ضروری جهت توسعه کشاورزی را عبارت از اصلاح سیستم اجاره داری زمین ، تاسیس و استقرار موسسان و بنگاه های اعتباری سازماندهی شبکه های توزیع نهاد ها و ستادهای کشاورزی مطرح می کند.

- شهبازی (1368 ) توسعه کشاورزی را دستاورد یک سلسله فعالیت های برنامه ریزی شده مرتبط و هماهنگ به منظور اعمال تغییرات و تحولات مطلوب برای وسعت بخشیدن به زمینه های گسترش دامنه فعالیت ها ،بسط مور و افزایش عملکردها در قالب برنامه جامع توسعه اقتصادی و اجتماعی می داند.وی دو عامل جریان مستمر دانش فنی و بهره مندی از نهادهای صفتی را شرایط لازم برای توسعه کشاورزی می داند و وجود یک نظام موثر ارتباطی را نیز در این بین ضروری می داند.

- توسعه کشاورزی می تواند به طور مستقیم در کاهش فقر روستایی نقش داشته باشد ، زیرا اکثر روستائیان برای تامین درآمد اصلی خود بر اشتغال در فعالیت های کشاورزی وابسته هستند.

- ون ان بن (1988 ) عوامل عمده توسعه کشاورزی را عبارت از تحقیق کشاورزی آموزش فنی و حرفه ای کشاورزی ، تهیه اعتبارات و تدارکات ، بازاریابی ، سازماندهی و تجهیزات کشاورزان ، کارهای زیرساختی ( مثل جاده آبیاری ) و سازمان های کشاورزی می داند و بر وجود سازمان های کشاورزی تاثیر خاص دارد.براین اساس توسعه کشاورزی یک فرایند بسیار پیچیده در طول زمان است.توسعه از این جهت پیچیده است که مستلزم اعمال تحولات و تغییرات مطلوب در شئون فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی می باشد.به علاوه با توجه به نابرابریهای فرهنگی – جغرافیایی – اقتصادی و اجتماعی ، هرگز یک فرمول خاص و واحد برای توسعه کشاورزی در تمام مناطق گیتی وجود ندارد.از مجموع مطالب بالا می توان چنین نتیجه گرفت که توسعه کشاورزی تعریف واحدی ندارد و هر محققی آن را براساس تفکرات و شرایط حاکم بر جامعه خود و نیز برداشتن از مفهوم توسعه تعریف نموده است اما آن چیزی که اکثریت محققین برآن اتفاق نظر دارند افزایش کمی و کیفی تولیدات کشاورزی به همراه ایجاد برابری و توانمند شدن جامعه کشاورزان و توجه به کشاورزی پایدار می باشد.(اسدی ، شمس ،1382)

 

5-2- توسعه کشاورزی پایدار

توسعه کشاورزی متشکل از مدلی برای مدیریت متعادل و سیستمی و شامل پنج نوع سرمایه مالی ، انسانی ، فیزیکی ، سیاستمداران ، دانشمندان محققان و تولیدکنندگان در جستجوی رهیافت هایی هستند که ضمن افزایش مواد غذایی ، از لحاظ محیطی پایدار ، از لحاظ اقتصادی کارا و به صرفه و از لحاظ تمام عوامل بهره ور و از بعد اجتماعی عادلانه باشد ، در توسعه کشاورزی پایدار ، گیاه ، خاک و آب و شیوه های مدیریت پایدار نظام های فشرده زراعی و محافظت از طریق مدیریت یکپارچه و تلفیقی آفات در هم آمیخته است.در کشاورزی پایدار حفاظت محیط زیست از دیدگاه اکولوژیکی ، خودکفایی غذایی از نظر اقتصادی و جنبه های اجتماعی کشاورزی از دیدگاه جامعه شناسی ، مورد بررسی قرار می گیرد و به بخش کشاورزی و جامعه روشنایی به صورت حاکی و جامع نگریسته می شود.(کوچکی 1372،55 )

- در کشاورزی پایدار بر حفظ و امنیت باروری همراه با استمرار بقای منابع پایه است.با اینکه در توسعه کشاورزی افزایش تولید اغلب در اولویت قرار می گیرد ، اما باید توجه داشت که بازدهی تولید اکوسیستم ها همیشه محدودیت وجه مشخصی دارند.اگر بیش از این ظرفیت مورد استفاده قرار گیرد اکوسیستم در روند قهقرایی و تخریب قرار خواهد گرفت و ممکن است به تدریج نابود شده و افراد کمتری بتوانند با استفاده از منابع باقیمانده زنده بمانند.از دیدگاه (Manasinghe . shearte 1995) معیارهای توسعه پایدار کشاورزی روستایی عبارتند از : 1) تامین نیازهای غذایی اساسی نسل حاضر و آینده از نظر کمی و کیفی . 2) ایجاد مشاغل دائمی ، در آمد کافی و شرایط مناسب زندگی و کار برای کسانی که در فرآیند تولید کشاورزی اشتغال دارند. 3) حفظ و در صورت امکان ارتقای ظرفیت تولیدی منابع طبیعی و پایه و منابع تجدید شونده بدون ایجاد اختلال در عملکرد حرفه های اساسی بوم شناختی و تعادل های طبیعی و تخریب جنبه های اجتماعی – فرهنگی جوامع روستایی بدون ایجاد آلودگی زیست محیطی . 4) کاهش آسیب پذیری بخش کشاورزی نسبت به عوامل طبیعی و اقتصادی اجتماعی و دیگر تهدیدها و تقویت خوداتکایی این بخش.

بنابراین توسعه کشاورزی پایدار شامل مواردی مثل: تهیه و اجرای راهبردها و طرح یعنی برای استفاده بهینه از اراضی کشاورزی ، کنترل استفاده از کودها و آفت کش ها ، حفاظت از منابع ژنتیکی و محرک ها و حمایت های اقتصادی می شود.در توسعه پایدار کشاورزی حفظ بهترین زمینهای قابل کشت برای کشاورزان ، بهبود حفاظت آب و خاک ، کاهش پیامدهای کشاورزی روی زمینهای حاشیه ای ، تشویق به کارگیری سیستم های کشاورزی تلفیقی ( زراعت و دام ) افزایش تولید و پایداری کشاورزی در زمین های خشک ،ترویج استفاده از مدیریت تلفیقی آفات و کنترل استفاده از مواد شیمیایی کشاورزی ، حفظ ژنتیکی کشاورزی ،افزایش موقعیت استخدام کشاورزی پایدار در بردارنده مفاهیمی چون نهادهای خارجی پائین (in post tow emtemal ) محافظت تلفیقی منابع (Integrating conservation ) و ملاحظات بهداشتی و زیست محیطی می باشد.کشاورزی ارگانیک برعکس کشاورزی متعارف که سعی می کند طبیعت را تحت کنترل خود درآورد با طبیعت کنار می آید و با آن زندگی می کند و بطور خلاصه باید گفت که توسعه پایدار دارای جامع نگری است.و همه ابعاد اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و دیگر نیازهای بشری را در برمی گیرد و مفاهیم فوق را همراه مفاهیم زیست محیطی به صورت جامع مورد بررسی و تایید قرار می دهد. (اسدی ، شمس ، 1382،43 )

 

6-2- ضرورت توسعه کشاورزی

- چرا توسعه کشاورزی همچنان حائز اهمیت است ؟

در برخی محافل ، توسعه کشاورزی موضوعی منسوخ شده تلقی می شود این بدان معنی نیست که از شیوع یا شدت فقر روستایی در کشورهای جهان سوم در سال های اخیر کاسته شده است.بلکه در بخش های بزرگی از جهان این موضوع کاملا برعکس است.و دلیل آن این است که در طی ده تا پانزده سال گذشته اولویت های دولت ها و الگوهای بسیاری از کارگزاری های کمک کننده در حال تغییر بوده است.بانک جهانی ، براساس تعریف محافظه کارانه اش ، تعداد افرادی را که در کشورهای جهان سوم همچنان در فقر بسر می برند و با فلاکت و ناامنی ناشی از فقر دست به گریبان اند را بیش از یک میلیارد نفر برآورد می کند ،در بسیاری از کشورها بخصوص در جنوب صحرای آفریقا و جنوب آسیا ، کشاورزان فقیر نیمی از کل جمعیت را تشکیل می دهند.در طی دهه 1970 ، الگوهای غالب در میان کارگزاری های یاری دهنده ، توسعه بر کاهش فقر متمرکز بود ، با اذعان به اینکه اکثریت خانواده ها ، به خصوص در نواحی کشاورزی ، عمدتا از منافع رشد اقتصادی کلان بی نصیب بودند.بالا بردن سطح قابلیت ها و آسایش فقرا می توانست آنها را بیشتر در شکل دهی اقتصاد و جامعه شان سهیم کند.براین اساس انتظار می رفت که به طرح های دولتی و مورد نظر حامیان نیازهای اولیه ، توجه شده و میزان بهره وری این اکثریت فراموش شده افزایش یابد.توجه خاص به فقر زدایی در دهه 1980 تحت الشعاع فرمول نئوکلاسیکی قرار گرفت.

 

 

 

 

7-2- توسعه کشاورزی «ضرورتها و راهبردها »

چنانکه می دانیم اقتصاد کشورهای جهان سوم از جمله کشور ما اغلب بر تولیدات کشاورزی متکی است.و فعالیتهای کشاورزی هم ،غالبا در روستاها انجام می شود.لذا از یک طرف به خاطر بهبود بخشیدن به روشهای سنتی تولیدات کشاورزی و بهره برداری بهینه از زمین و منابع تولیدات و توزیع محصولات کشاورزی و از سوی دیگر تخفیف گرسنگی و محو فقر و از طرف دیگر به منظور نوسازی اجتماعی و فرهنگی روستاها که خود منبعث از توجه به مسائل انسانی و ضرورت های سیاسی است ، موضوع توسعه کشاورزی و اهمیت آن آشکار می گردد.برای همین هم هست که گفته اند مشکلات آینده جهان سوم اعم از بیکاری ، فقر ، کمبود درآمد ، گرسنگی ، کمبود تولید و غیره باید در روستاها حل و فصل گردد.بنابراین توسعه کشاورزی به خاطر حل مشکلات مزبور و مخصوصا برآوردن نیازهای اساسی مردم روستایی از اهمیت و الویت خاصی برخوردار است.بررسی ضرورت های توسعه کشاورزی یک بحث کلی و دامنه داری است که نمی توان آن را در چند صفحه خلاصه کرد.لذا ما در اینجا تا حد امکان به بررسی آن می پردازیم.

1-7-2-به طور کلی ضرورت توجه به توسعه کشاورزی ناشی از عوامل زیر است :

1- توسعه کشاورزی

2-- توزیع بهینه جمعیت

2-- استفاده از ظرفیت های تولیدی

2-- بازسازی ظرفیت های تولیدی

2-- بازسازی اقتصاد کشور

2-- عدالت اجتماعی ، رفع فقر و محدودیتهای اجتماعی.

ضرورت و اهمیت توسعه کشاورزی در ایران با توجه به جایگاه ، اهمیت و نقش جامعه روستایی و مسائل و مشکلاتی که این جامعه با آن مواجهه است و همچنین با توجه به شرایط کشور کاملا روشن و آشکار است.طبق آخرین سرشماری جمعیت ایران در سال 1385 ،حدود 5/31 درصد از جمعیت کشور که معادل 22227771 نفر است ، در محیط کشاورزی زندگی می کنند ( مرکز آمار ایران 1385 ، سرشماری نفوس و مسکن ).هر چند که از ابتدای قرن اخیر به ویژه از میانه این قرن به تدریج از سهم جمعیت کشاورزی و روستایی کاسته شده و شهرنشینی گسترش یافته اما با توجه به آمار ارائه شده هنوز یک سوم جمعیت ایران در روستاها زندگی می کنند.رشد بی وقفه جمعیت در نواحی کشاورزی نیروی کار جوانی را بوجود آورده است که با توجه به فناوری های مورد استفاده و نظام های رایج اجاره داری زمین و سازمان دهی تولید ، بسیار بیشتر از تعدادی است که بتوان به طور مولد در اقتصاد کشاورزی به کار گمارد.پیامدهای این روندها را می توان در محله های فقیرنشین ، حلبی آبادها و سکونت گاههای غصبی در نواحی شهری که روز به روز در حال گسترش هستند در جای جای جهان سوم مشاهده کرد.در آنجا کارگران بیکاری که از نواحی روستایی آمده اند نا امیدانه در جستجوی هر نوع کاری ( بیشتر در بخش غیر رسمی ) هستند. کشاورزان فقیر در بسیاری موارد با سوء تغذیه و مشکلات حاد بهداشتی دست به گریبان اند و گاه تعصبات نژادی باعث می شود که اغلب در مناطق دور افتاده و مجزا زندگی کنند و دسترسی محدودی به منابع تولید داشته باشند.

 

8-2- ضرورت های توسعه کشاورزی در برنامه پنجم

با ابلاغ سیاست های کلی برنامه پنجم توسعه کشور از جانب رهبر معظم انقلاب اسلامی بستر مناسبی برای انجام تلاش مضاعف همه دست اندرکاران توسعه کشاورزی وروستایی در ایران اعم از متولیان دستگاههای اجرایی مرتبط ، سازمانها و نهادهای غیر دولتی و مردم نهاد ، دانشگاهها و کلیه فرهیختگان برای تحقق عمران و آبادی کشاورزی کشور فراهم شده است تا بهترین پیشنهادات و مفاد برنامه ای لازم جهت درج در برنامه پنجم توسعه متناسب با سیاست های مذکور را سازماندهی ،ارائه و پیگیری کند.رویکرد سیاست های کلی برنامه چهارم توسعه و اسناد مرتبط با برنامه ، بر توجه به توسعه کشاورزی تاکید دارد.در متن سیاستهای کلی این برنامه ، علاوه بر اطلاق موارد عمومی به فضاهای کشاورزی ، دو بند (21 و 43 ) بطور خاص به توسعه کشاورزی اختصاص یافته است.همچنین در متن قانون این برنامه ، ماده 19 بطور خاص به مقوله توسعه کشاورزی اختصاص یافته و در آن پیش بینی شده است که علاوه بر استقرار ساختار سیاست گذاری ، برنامه ریزی ، راهبری و نظارت توسعه کشاورزی زیرنظر رئیس جمهور (بند الف ) ، شاخص های توسعه کشاورزی نیز به میزان 25 درصد نسبت به ابتدای برنامه افزایش یابد (بند ب ).علاوه بر این در راستای تدوین اسناد متصل به برنامه ( اسناد بخشی و فرابخشی ) موضوع توسعه کشاورزی نیز به عنوان یک مورد ویژه فرابخشی تلقی شده و به همراه سایر موارد ویژه فرابخشی برای آن سند ویژه با محوریت سازمان مدیریت و برنامه ریزی (سابق ) و توسط وزارت جهاد کشاورزی تدوین و در نهایت پس از تصویب هیات دولت به دستگاههای اجرایی ابلاغ شده است.علاوه بر این موارد ، در اسناد آمایش سرزمین و سایر برنامه های مدون مرتبط با برنامه چهارم توسعه ، مستندات و مصوبات مختلفی درباره توسعه روستاهای کشور وجود دارد.

علیرغم وجود سیاست های روشن ، مفاد قانونی متقن و اسناد بسیار قوی مصوب بالاترین مرجع اجرایی کشور ، به دلیل فقدان نهاد متولی توسعه کشاورزی که هم مراتب تحقق مصوبات را از طریق برنامه عملیاتی پیگیری و نظارت کند و هم پاسخگوی تحقق اهداف و ارتقاء سطح شاخص های توسعه کشاورزی باشد ، ارزیابی تحقق اهداف برنامه چهارم در زمینه توسعه کشاورزی در هاله ای از ابهام است.البته در راستای تحقق بند الف ماده 19 قانون برنامه چهارم ، با پیشنهاد وزارت جهاد کشاورزی مرجع متولی امور فرابخشی توسعه کشاورزی در نهاد ریاست جمهوری در حال شکل گیری است.همچنین سیاست های کلی برنامه پنجم توسعه که دارای 45 بند اصلی و 53 بند فرعی است که در قالب 5 محور امور فرهنگی ، علمی و فناوری ، اجتماعی و اقتصادی شامل رشد مناسب اقتصادی و گسترش عدالت اجتماعی و نیز امور سیاسی ، دفاعی و امنیتی ارائه شده است.از آنجا که مفاد این سیاست ها اطلاق بر کل کشور دارد ،لذا بطور طبیعی در تمامی موارد روستاها و فضاهای کشاورزی نیز مورد نظر می باشند.لیکن در بندهای 15 و 1- 35 و تا حدودی 2-35 مباحث توسعه کشاورزی به صورت مستقیم مورد توجه قرار گرفته است.

در بند 15 هویت بخشی به سیمای شهر و روستا ، بازآفرینی و روزآمدسازی معماری ایرانی – اسلامی ،رعایت معیارهای پیشرفته برای ایمنی بناها و استحکام ساخت و سازها ، بند 1-35 ارتقاءسطح درآمد و زندگی روستاییان و کشاورزان با تهیه طرح های توسعه کشاورزی ، گسترش کشاورزان صنعتی ، صنایع روستایی و خدمات نوین و اصلاح نظام قیمت گذاری محصولات کشاورزی و براساس بند 2-35 گسترش فعالیت های اقتصادی در مناطق مرزی و سواحل جنوبی و جزایر با استفاده از ظرفیت های بازرگانی خارجی کشور مدنظر قرار داده شده است.بررسی اجمالی سیاست های کلی ابلاغ شده برای برنامه پنجم توسعه نشان می دهد که این سیاست ها نسبت به سیاست های کلی برنامه چهارم توسعه ،دارای دو وجه ممیزه آشکار است که برای نخستین بار ،برخی از اهداف کمی در سیاست های کلی تصریح شده است.از آن جمله می توان به مواردی چون ، افزایش بودجه تحقیق و پژوهشی به 3 درصد تولید ناخالص داخلی ، کاهش سهم مردم از هزینه های سلامت به 30 درصد ، رشد اقتصادی 8 درصد ، کاهش نرخ بیکاری به 7 درصد و افزایش سهم بخش تعاون به 25 درصد اشاره کرد.این امر باعث شفاف شدن اهداف کمی در قانون برنامه پنجم خواهد شد.در مواردی نیز که لازم بوده مصادیق اجرایی امور تعیین شده است.مثلا مشخص کردن جنوب غرب آسیا برای تعامل بیشتر ، یکپارچگی در سیاست گذاری ، برنامه ریزی ، ارزشیابی ، نظارت و تخصیص منابع عمومی ، ادغام مدیریت های موازی و مواردی از این نوع می باشد.با عنایت به این ویژگی ها ،امکان استفاده از اغلب بندهای موجود در سیاست های کلی برای تدوین برنامه های اجرایی توسعه کشاورزی وجود دارد.برنامه ریزی ها و اسناد مطالعاتی که طی سالهای اخیر توسط بخش های ذیربط صورت گرفته است ،می تواند به عنوان بستر هر گونه برنامه ریزی جدید مورد استفاده قرار گیرد.

حال که ساختار متولی توسعه کشاورزی در مجموعه ریاست جمهوری در حال شکل گیری بوده و در وزارت جهاد کشاورزی نیز براساس منطق پیوستگی عمیق توسعه روستایی و توسعه بخش کشاورزی سازماندهی لازم برای تقویت فرآیند یکپارچه نگری به توسعه روستایی و کشاورزی در حال اجرا می باشد و بر همین اساس ، دو اقدام اساسی سازماندهی سریع ساختار متولی فرابخشی توسعه روستایی در ریاست جمهور و سایر دستگاه های متولی و همچنین تدوین مفاد قانونی و برنامه های عملیاتی مورد نیاز توسعه روستاها براساس سیاست های کلی برنامه پنجم ضروری می باشد.