مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

فهرست مطالب

 

 

بخش اول شناخت

 

صفحه

فصل اول : مقدمه --------------------------- 3-1

فصل دوم : مطالعات جغرافيايي ، اقليمي و طبيعي ------------ 18-1

فصل سوم : مطالعات تاريخي ، اجتماعي و فرهنگي ----------- 50-19

فصل چهارم : مباني نظري طراحي ------------------ 61-51

فصل پنجم : بررسي نمونه هاي مشابه ----------------- 82-62

 

بخش دوم نقشه ها

 

نقشه ها ------------------------------83 به بعد

 

 

 

تاريخچه شهر اروميه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تاريخچه شهر اروميه :

شهرستان اروميه مركز استان آذربايجان غربي يكي از شهرهاي قديمي و خوش آب و هوايايران است و با مساحتي حدود 5899 كيلومتر مربع در شمال غرب كشور در مرز ايران و تركيه واقع شده است وسعت خود شهر 7/42 كيلومتر مربع در جلگه اي به طول هفتاد كيلومتر و به عرض سي كيلومتر در غرب درياچه لاجوردي اروميه به فاصله بيست كيلومتري گسترده شده است اين جلگه از رسوبات رودهاي نازلوچاي و شهرچاي و باراندوزچاي كه همه ساله بطور منظم زمينهاي زراعي و باغات ميوه آن را مشروب مي سازد پوشيده شده است .

اين شهر سابقا چيچست كه از نام چيچكلو (گلستان) گرفته شده است نام داشته و يكي از حاصلخيزترين و در عين حال از پر حادثه ترين شهرهاي آذربايجان مي باشد .

درباره حاصلخيزي و وفور آب و كثرت نعمت اين سرزمين همين بس كه اين ناحيه چندين بار در طول تاريخ مورد تاخت و تاز آشوب طلبان داخلي و تجاوزگران خارجي قرار گرفته مخصوصا در اثر تمرد بزرگان بعضي عشاير مغرب آذربايجان به تحريك خارجي ها موجبات خرابي و قتل و غارت در اين منطقه فراهم گرديده و صدمات و خسارات فوق العاده اي ديده است و بارها زراعت و باغات و آباديهاي آن پامال سم ستوران گشته و ساكنين آن از هستي ساقط شده اند . در اندك مدتي از بركت و وفور نعمت و كوشش اهالي زحمتكش جبران مافات گرديده و اين منطقه حاصلخيز ساكنان خود را به نوا رسانده است اي بسا اموال اهالي در بهار به تاراج رفته و در پائيز مردم آن ديار عزم زيارت عتبات كرده اند اين حقايق بر وفور نعمت خدادادي و حاصلخيزي زمين آن است .

در ادوار متوالي تاريخ اين خطه زر خيز اشتهاي استيلاگران را بر انگيخته گاهي سراسر اين سرزمين را در نورديده اند چه آباديها كه ويران نگرديده و اموال مردم به غارت نرفته چه مزارعي كه با خون زارعين خود آبياري نگرديده اما پس از فرو نشستن هر يورشي بازسازي و سازندگي جريان پيدا كرده و از درون همين نا ملايمات و اغتشاشات سازندگان و انديشمنداني بپاخاسته و آثار ارزشمندي از خود به يادگار گذاشته اند .

بطور كلي اروميه از اعصار قديم يكي از مراكز آباد و پر جمعيت ايران بوده و فعالترين منطقه كشاورزي آذربايجان بشمار ميرود با آنكه بر اثر حوادث تاريخي بارها ويران شده ولي خيلي زود به حال اوليه برگشته و عظمت و امنيت خود را بازيافته است .

شهر اروميه را ميتوان به باغي شبيه قلب انسان تشبيه كرد كه ساختمان عمارت مياني آن را درختان پر بار و باغات و مراتع سرسبز چون نگيني دربرگرفته اند و از اين نظر بي جهت نيست كه در گذشته آن را ((دارالنشاط)) لقب داده بودند آب و هواي آن معتدل و به علت مجاورت با درياچه اروميه نسبتا مرطوب ميباشد و داراي زمستان كمي طولاني است .

 

اروميه و وجه تسميه آن :

بزرگترين مؤلف كتابهاي مسالك الممالك مانند ابن فرداد به ، ابن فقيه همداني ، بلاذري ، ياقوت حموي ، ابن حوقل و حمدالله مستوفي به اتفاق اروميه را يكي از شهرهاي مهم و باستاني آذربايجان شمرده اند .

از قرائن معلوم مي شود كه اين شهر در زمان دولت ماد ، نخستسن حكومت ايراني ، آباد و مسكون بوده و از طرفي از آثار تاريخي و اطراف آن مانند كشفيات تپه حسنلو و گؤي تپه ، بناي مسجد جامع و كليساي ننه مريم و حجاريهاي خان تختي از نظر جغرافي دانان و باستان شناسان دليلي بارز بر قدمت تاريخي اين شهر مي باشد . اين شهر از قديم الايام با كمي تغيير محل در منطقه وجود داشته است همينطور از روي نبش قبوري كه كشف گرديده ، قدمت اين ناحيه را تا حدود دو هزار سال قبل از ميلاد مسيح مي دانند .

نام باستاني اين شهر و درياچه آن چيچست و چيچستا است . سريانيان آن را (( اورميا )) و ارمني ها (( اورمي ، اروميه )) اعراب آن را (( ارميه )) ، ايرانيان (( ارومي ، اروميه ))نوشت اند .

1- ابن حوقل كه در قرن چهارم هجري قمري از اروميه ديدن كرده ، آن را شهري سر سبز و خرم و بسيار آباد توصيف نموده و از تاكستانهاي وسيع و تجارت پر رونق و مسجد جامع قديمي و برج و باروي محكمي كه داشته ياد كرده است .

2- ياقوت حموي در معجم البلدان درباره آن مينويسد : اروميه شهري بزرگ و قديمي است در آذربايجان . بين آن و درياچه قرين سه مايل يا چهار مايل است و پندارند كه آن شهر زردشت بوده است . من آن شهر را در سال 617 قمري ديدم ، شهري زيبا و پر نعمت و داراي باغستانهاي بسيار و آب فراوان و هواي سالم است . بين آن شهر و تبريز سه روز راه است و منسوب به اروميه را (( ارموي )) مي گويند . من هيچ جائي نديده ام كه باغها و بستانها و چشمه سارهاي آن بيش از اين ناحيه باشد .

3- حمدالله مستوفي در نزهته القلوب مي نويسد : اروميه شهري بزرگ است ، دورش ده هزار گام مي باشد بر كنار درياچه چيچست افتاده ، هوايش گرم است و آبش از چشمه هاي جبال آن بر مي خيزد و به درياچه چيچست مي ريزد ، باغستان فراوان دارد و يكصدوبيست پاره قريه از توابع آن است . از شهر اروميه تا تبريز 32 فرسخ است . در قديم اين شهر را ( طبارما ) مي خواندند .

4- ابوالفداء در كتاب تقويم البلدان مي نويسد : اروميه از اقليم چهارم است و شهري است بزرگ ، دورش دوازده هزار قدم ، در كنار درياچه چيچست واقع ، هوايش گرم ، آبش از چشمه هاي جبال بر مي خيزد ، باغستانش بسيار ، از ميوه ها : انگور ، گلابي ، آلوزرد نهايت خوب به عمل مي آيد . يكصدو بيست پاره آبادي از توابع آنست و حقوق ديوانيش (74000 ) دينار است .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ويژگي هاي جغرافياي استان و شهرستان اروميه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1-موقعيت جغرافيايي و استراتژيكي

 

استانآذربايجانغربي با احتساب درياچهاروميهحدود 43660 كيلومتر مربعمساحتدارد. اين استان كه در شمالغربايران واقع شده 65/2 درصد ازمساحتكل كشور را تشكيل مي‌دهد.

استانآذربايجانغربي از طرف شمال وشمالشرق با جمهوري آذربايجان وارمنستان، از غرب با كشورهايتركيهو عراق، از جنوب با استانكردستانو از شرق با استانآذربايجانشرقي و زنجان همسايهاست.براساسآخرين آمار تقسيمات كشوريايناستان داراي 12 شهرستان، 28 بخش،14شهر ، 103 دهستان و 3227 آباديدارايسكنه مي‌باشد و مركز آنشهرتاريخي اروميه است .

 

استانآذربايجانغربي يكي از مناطقكوهستانيكشور است و توپوگرافيمتنوعو گسترده‌اي دارد. بر اساسساختارطبيعي استان ، اكوسيستم‌هايويژه‌اياز تركيب گياهان در سطوحمختلفپوشش گياهي در اشكورهايمختلفتوپوگرافي به وجود آمدهاستكه اهم آنها به شكل جنگل‌هاومراتع خودنمايي ميكنند. ايناستانعمدتاً تحت تاثير جريانهوايمرطوب اقيانوس اطلس و دريايمديترانهاست ، ولي در برخي ازماههايزمستان ، توده هواي سرديازطراف شمال ، هواي مديترانه‌ايآنرا متاثر كرده و موجب كاهشقابلتوجه دما مي‌شود .

از نظر تاريخي ، تاريخ باستاني آذربايجان با تاريخ قوم ماد در آميخته است . قوم ماد پس از مهاجرت به ايران آرام آرام قسمت‌هاي غربي ايران از جمله آذربايجان را تصرف كردند . مقارن اين ايام دولت‌هايي در اطراف ‎آذربايجان وجود داشت كه از آن جمله مي‌توان به دولت آشور در شمال بين النهرين ، دولت هيق در آسياي صغير ، دولت اورارتو در نواحي شمال و شمال غرب ، اقوام كادوسي در شرق و كاسي‌ها در حوالي كوههاي زاگرس اشاره كرد . بعد از تاسيس دولت ماد ، آذربايجان به ماد كوچك معروف شد و مشتمل بر شهرهاي قديمي همدان ، ري ، اصفهان و كرمانشاه بود . بعد از غلبه اسكندر مقدوني به ايران ، سرداري به نام آتورپات در آذربايجان ظهور كرد و از اشغال آن توسط يونانيان ممانعت به عمل آورد . از آن به بعد اين سرزمين به نام آتورپاتگان معروف شد . آتورپات به پادشاهي رسيد و آن ناحيه را مستقل اعلام نمود . حكومت جانشينان آتورپات در آذربايجان در زمان اشكانيان نيز ادامه يافت و اين منطقه توانست كماكان استقلال خود را حفظ كند . سر انجام اردشير بابكان موسس سلسله ساساني بر حكمرانان آذربايجان استيلا يافت.

شهرستان اروميه در مرز ايران ، تركيه و عراق واقع گرديده و ارتفاعات قوشچي در شمال و كوه هاي بالستان در جنوب آن را احاطه كرده اند همچنين ، در غرب شهرستان كوه هاي شهيدان ، جمال الدين و گرد داغ در سرحد ايران و تركيه قرار گرفته اند ، كه كوه هاي دالامپر و قنديل تا سر حد امتداد دارند اين ارتفاعات مرزي با مساعدت درياچه اروميه در شرق ، دشتي نسبتاً وسيع را در منطقه مركزي شهرستان اروميه بوجود آورده اند كه در آن چهار جريان دائمي آب از طرف غرب به شرق جاري است .

دشت اروميه از رسوبات رودهاي باراندوز چاي ، روضه چاي ، شهرچاي و نازلوچاي كه همه ساله به طور منظم آن را مشروب مي سازند پوشيده شده است . زمين هاي بارور با آب و هواي مساعد و واقع شدن شهرستان در معبر قفقاز ارمنستان ، آسياي صغير وبين النهرين از يك سو و قرار گرفتن آن در كنار درياچه اروميه از سوي ديگر ، وضعيت ويژه اي است كه شهرستان از آن بر خوردار مي باشد .

 

جدول شماره(1-1 )مشخصات عمومي شهرستان اروميه و استان آذربايجانغربي بر اساس تقسيمات كشوري در سال1383

عنوان	وسعت (Km2)	شهر	بخش	دهستان	آبادي
					جمع	داراي سكنه	يدون سكنه
شهرستان	5251	5	5	20	615	609	6
استان	37614	35	36	109	2930	2867	63
سهم ( درصد )	0/14	3/14	9/13	3/18	0/21	2/21	5/9

ماخذ: سازمان مديريت و برنامه ريزي استان آذربايجانغربي ، 1383 .

 

شهرستان اروميه با پنج شهر ( اروميه ، قوشچي ، نوشين ، سرو و سيلوانه ) پنج بخش ( مركزي ، انزل ، سيلوانه ، صوماي برادوست و نازلو ) ، 20 دهستان وبا مساحتي معادل 5251 كيلومتر مربع يكي از شهرستان هاي مركزي استان آذربايجان غربي مي باشد . اين شهرستان 0/14 درصد از مساحت و 6/30 درصد از جمعيت استان را به خود اختصاص مي دهد .

موقعيت شهرستان اروميه از نظر جغرافيايي وسياسي با توجه به اين كه يكي از دروازه هاي ارتباطي كشور با اروپا محسوب مي گردد ، حائز اهميت است به طوري كه ، به علت عضويت كشور تركيه در اتحاديه اروپا اين شهرستان جزئي از مرزهاي كشور را به اروپا اتصال داده و خود مستقيماً با جامعه اروپا هم مرز گرديده است .

 

1-1-1- ويژگي هاي جغرافيايي تاريخي و سياسي ، اداري شهرستان اروميه

1-1-1-1- ويژگيهاي جغرافيايي تاريخي شهرستان اروميه

شهرستان اروميه مركز استان آذربايجان‌غربي در جلگه‌اي، در كنار درياچه لاجوردي به همين نام گسترده شده است. زمينهاي بارور اروميه با آب‌وهواي مساعد و واقع شدن آن در معبر قفقاز، ارمنستان، آسياي‌صغير و بين‌النهرين از يك‌سو و قرارگرفتن آن در كنار درياچه اروميه از سوي ديگر وضع ويژه‌اي به چهره اين شهرستان بخشيده است. اين شهرستان بيش از ساير نقاط ايران مورد توجه ملل پيش از تاريخ قرار گرفته است و شاهد آن تپه­هاي متعدد باستاني مي­باشد . يكي از اين تپه­ها ، گوي‌تپه (4 كيلومتري جنوب‌شرقي اروميه)است كه با قديمي ترين تپه­هاي بين‌النهرين ، آسياي‌صغير و فلات ايران رقابت مي­نمايد . از سوي ديگر، منسوب داشتن زرتشت به اروميه و همچنين اينكه يك يا دو تن از حواريون زرتشت كه در تولد عيسي (ع) به بيت‌اللحم رفته بودند در اروميه مدفونند حاكي از آن است كه اين شهر يكي از بزرگترين كانونهاي مذهبي و علمي در گذشته­هاي دور بوده است . پس از ظهور اسلام نيز اروميه پس از مراغه دومين شهر آذربايجان به شمار مي‌رفته است. از قرن پانزدهم كه تركان عثماني جايگزين امپراتوري روم شرقي شدند باز اروميه ، به عنوان شهر سرحدي از اهميت فوق‌العاده­اي برخوردار بوده و داراي برج و باروي مهمي گرديد ، برج سه‌گنبد و مسجدجامع هر دو يادگار مجد و عظمت تمدن اسلامي به شمار مي­روند . اين شهرستان بر اثر حوادث تاريخي بارها ويران شده و دوباره عظمت خود را تجديد نموده است.

1-1-1-2- ويژگيهاي سياسي اداري شهرستان اروميه

شهرستان اروميه در جنوب شهرستان سلماس و شمال شهرستان نقده قرار گرفته است و آبهاي درياچه اروميه شرق آن را مي­پوشاند و از جانب غرب با كشور تركيه و از گوشه جنوب غربي با كشور عراق همسايه مي­باشد. شهرستان اروميه داراي 5 بخش به نامهاي مركزي ، انزل ، سيلوانه ، صوماي برادوست و نازلواست كه با 20 دهستان سازمان يافته­اند.

ـ بخش انزل با دهستان­هاي انزل جنوبي و انزل شمالي با مركزيت قوشچي.

ـ بخش سيلوانه با دهستانهاي ترگور، دشت و مرگور با مركزيت سيلوانه.

ـ بخش صوماي برادوست با دهستانهاي برادوست ، صوماي جنوبي و صوماي شمالي با مركزيت سرو.

ـ بخش مركزي با دهستانهاي باراندوزچاي ، باراندوز چاي جنوبي ، باراندوز چاي شمالي ، باش قلعه ، بكشلوچاي ، تركمان، دول ، روضه­چاي و نازلوچاي شمالي با مركزيت اروميه.

ـ بخش نازلو با دهستانهاي طلاتپه ، نازلوچاي و نازلوچاي شمالي با مركزيت نوشين.

مركز استان آذربايجان غربي و شهرستان اروميه ، شهر اروميه است.

 

 

تقسيمات شهرستان اروميه به تفكيك بخش و دهستان: 1382

نام بخش / دهستان	مساحت (كيلومتر مربع)	تعداد روستاها			نام مركز
		جمع	داراي سكنه	خالي از سكنه
كل شهرستان	185/5251	614	606	8	اروميه
انزل انزل جنوبي انزل شمالي	295/643 269/420 026/223	39 32 7	39 32 7	ـ ـ ـ	قوشچي قولنجي قره­باغ
سيلوانه ترگور دشت هرگور	692/1356 885/416 407/497 400/442	108 28 28 52	104 26 27 51	4 2 1 1	سيلوانه موانا راژان زيوه
صوماي برادوست برادوست صوماي جنوبي صوماي شمالي	721/1161 569/452 431/378 721/330	96 49 23 24	95 48 23 24	1 1 ـ ـ	سرو روند سفلي هشتيان ممكان
مركزي باراندوزچاي باراندوزچايجنوبي باراندوزچاي شمالي باش قلعه بكشلو چاي تركمان دول روضه چاي نازلوچاي جنوبي	613/1568 202/188 163/302 468/109 738/111 706/171 798/142 165/228 499/259 874/54	289 29 34 13 35 49 40 22 34 33	288 29 34 13 35 49 40 22 34 32	1 ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ 1	اروميه باراندوز بالانج قره آغاج يورقون آباد عليا امامزاده تركمان ديزج دول بالو چنقرالوي يكان
نازلو طلاتپه نازلوچاي نازلوچاي شمالي	864/520 628/88 943/165 293/266	82 14 22 46	80 13 21 46	2 1 1 ـ	نوشين طلاتپه نازلو نوشين

 

1-1-1-3-ويژگيهاي جغرافيايي طبيعي شهرستان اروميه :

1-1-1-3-1-موقعيت ، حدود و وسعت شهرستان اروميه

شهرستان اروميه با وسعت 185/5251 كيلومترمربع، حدود 8/15 درصد از سطح استان را به خود اختصاص داده است. طيف ارتفاعي اين شهرستان از 1000 مترتا بيش از 3500 متر از سطح دريا بوده و شيب متوسط وزني آن 9 درصد محاسبه شده است. بر اساس مطالعات ارزيابي و منابع اراضي از سطح شهرستان 57/41 درصد اراضي كوهستاني ، 16/24 درصد تپه­ها و 28/34 درصد بقيه را اراضي دشتي و سيلابي و ... تشكيل مي­دهند كه از نظر مختصات جغرافيائي در37 درجه و32 دقيقه عرض شمالي و 45 درجه و4 دقيقه طول شرقي واقع گرديده است.

1-1-1-3-2- كوههاي شهرستان اروميه

مهمترين كوههاي اين منطقه عبارتند از:

كوه علي ايمان (علي امان) ‌به ارتفاع 1633 متر در جنوب شرقي شهر اروميه .

كوه سير داغي به ارتفاع 1700 متر در دو كيلومتري جنوب غربي شهر اروميه .

كوه جهودها (جهود داغي) به ارتفاع 1440 متر در شمال غربي شهر اروميه .

كوههاي قز ممسي در 6كيلومتري ، ساري قيه در 7كيلومتري ، ترشك در 5/7كيلومتري ، گوش‌قيه‌سي در 5/8 كيلومتري ، علي‌پنجه‌سي در4/9كيلومتري ، بزوداغي در12كيلومتري ، ساري‌داغدر15كيلومتري شمال‌شرقي اروميه قرار دارند .كوههاي مداولي در15كيلومتري غرب ، ماه‌داغي29كيلومتري جنوب‌شرقي وكوههاي برده‌رش36كيلومتري ، زيارت بابيون و هرچين در 38كيلومتري غرب وكوههاي شهيدان ، كمال و زيناتابوتان (كوه‌مرزي‌باتركيه) در 38كيلومتريجنوب‌غربي،كوه بايدوست در40كيلومتري ،كتول‌داغي در50كيلومتري ، ‌ساري داش ، سركش نوچ‌سلطاني وكوران‌داغي در 65كيلومتري شمال‌غربي اروميه ، كوههاي اشكچي در30كيلومتري وكاني‌سبو در32كيلومتري جنوب اروميه ،كوه زنبيل در25كيلومتري شمال‌شرقي (حاشيه درياچه اروميه) ، كوه دشتك در20كيلومتري ، كوه زرد در 28 كيلومتري جنوب‌غربي اروميه از جمله كوههاي مهم اين منطقه محسوب مي‌گردند .

 

نمايي از دره و درياچة مارميشو

 

1-1-1-3-3- دشتهاي شهرستان اروميه

دشت اروميه :

اين دشت با مساحت 98100 هكتار در كنار ضلع غربي درياچه اروميه قرارگرفته وداراي352پارچه آبادي مي­باشد. عمده­ترين محدوديت اراضي قابل آبياري در اين دشت مربوط به بالا بودن سطح آب زيرزميني و نيز زهكشي
مي باشد . اراضي زير كشت زراعتهاي آبي در سال 1380 در دشت اروميه بالغ بر 40388 هكتار و اراضي زير كشت ديم معادل 13440 هكتار بوده است . بعلاوه مساحتي معادل 4500 هكتار در زير باغات به زراعت آبي مبادرت شده است . محصولات كشاورزي عمده در زراعت آبي گندم و يونجه به همراه شبدر و اسپرس و در زراعت ديم گندم و نخود است . دشت اروميه در اراضي ساحلي و كم شيب غرب درياچه اروميه واقع شده و رودخانه­هاي متعددي پس از عبور از ارتفاعات و تراس فوقاني وارد دشت اروميه شده و به درياچه اروميه مي­ريزند از مهمترين آنها ميتوان به نازلوچاي ، روضه چاي ، شهرچاي ، باراندوزچاي اشاره كرد .

دشت سلوان :

اين دشت با مساحت 3800 هكتار در شمال دشت زيوه و جنوب دشت تلو واقع شده است و داراي 8 پارچه آبادي مي­باشد . اراضي زير كشت زراعتهاي آبي در سال 1380 در دشت سيلوانا بالغ بر 1343 هكتار و اراضي زير كشت ديم معادل 1223 هكتار بوده است . محصولات عمده زراعي دشت در زراعت آبي ، يونجه (به همراه شبدر و اسپرس) و گندم ودر زراعت ديم گندم و نخود مي‌باشد . رودخانه برده‌سور كه از ارتفاعات مرزي ايران و تركيه سرچشمه گرفته و از غرب به شرق جريان دارد آب اين دشت را تأمين مي‌كند. سرشاخه كاله­لو نيز از شمال به اين رود مي­پيوندد.

دشت تلو :

اين دشت با مساحت 4400 هكتار در غرب درياچه اروميه و جنوب دشتهاي هورسين و ميرآباد و سرو و در شمال دشت سيلوانا قرار گرفته و شامل 18پارچه آبادي مي­باشد. اراضي زير كشت زراعتهاي آبي در سال 1380 در دشت تلو بالغ بر 2331 هكتار و اراضي زيركشت ديم معادل 1222 هكتار بوده است. محصولات كشاورزي اصلي از زراعت آبي يونجه (به همراه اسپرس و شبدر) و گندم و در زراعت ديم گندم و نخود بدست مي‌آيد . نازلوچاي عليا كه از كوههاي مرزي ايران و تركيه سرچشمه مي‌گيرد و روضه‌چاي‌عليا كه از رودخانه­هاي فصلي بوده و با نزول بارانهاي فصلي و ذوب برفهاي قارلي داغ تغذيه مي­شوند دشت تلو را سيراب مي‌كنند.

 

 

 

دشت تلو: كمي نزولات جوي باعث خشكسالي شده است

1-1-1-3-4- دره هاي شهرستان اروميه

با توجه به وضع توپوگرافي شهرستان اروميه دره­هاي متعددي در آن وجود دارد و اين دره­ها به عنوان مكان مناسبي براي تفريح و گذران ايام تعطيل هفته و يا سال براي مردم خسته از كار روزمره و علاقمندان به طبيعت مورد توجه مي‌باشند. دره­هاي مهم شهرستان اروميه عبارتند از:

دره مارميشو :

دره مارميشو در 45 كيلومتري غرب اروميه واقع شده و درياچه طبيعي آن به وسعت تقريبي 5 هكتار بر روي نازلوچاي از مناظر بديع و ديدني دره­هاي اروميه محسوب مي‌شود و اقشار مختلف مردم جهت تفريح به اين مكان مراجعه مي‌كنند.

 

از درياچة قلة كوه شهيدان

دره بند :

دره‌بند در شهرستان اروميه در مسير رودخانه شهرچاي در13كيلومتري اروميه واقع شده است . اين دره در اكثر فصول سال موردبهره­برداري گردشگران و علاقه­مندان به طبيعت است و از محلهاي تفرج اروميه ميباشد .

دره نازلو :

در جوار مركز دهستان نازلو به فاصله 30 كيلومتري شمال باختري اروميه و همچنين در مسير رودخانه نازلو واقع شده است . اين دره يكي از مراكز مهم گردشگري اروميه به شمار مي­رود.

 

دره شهيدان :

اين دره در 35كيلومتري اروميه و در محور اروميه ـ اشنويه واقع گرديده است. در اكثر فصول سال مورد بهره برداري علاقمندان به طبيعت مي­باشد.

دره باراندوز :

دره باراندوز در مسير رودخانه باراندوز چاي در20كيلومتري اروميه واقع شده است. اين دره به جز فصل زمستان مورد بهره­برداري علاقمندان به طبيعت است.

 

درة شهيدان (قاسملو) قسمت خان دروسينمايي از باغات درة نازلو

 

منظره‌اي از درة زيباي باراندوز نمايي از دره‌هاي كوچك اطراف شهر اروميه درة جرمي

 

 

1-1-1-3-5- غارهاي شهرستان اروميه

ـ غار ليلي و مجنون و «شيرين و فرهاد» در30كيلومتري جنوب اروميه (محور اروميه ـ بالانج).

ـ غار تمتمان در19كيلومتري شمال شرقي اروميه در نزديكي درياچه اروميه واقع است كه آثار مكشوفه آن به دوره پارينه سنگي تعلق دارد. غارهايي نيز در نزديكي روستاي «كهريز» و «ميرداود» قرار دارند كه بنام همين روستاها ناميده ميشوند.

 

دورنماي غار شيرين و فرهادغار فرهاد در روستاي ناناس منطقة دول

1-1-1-3-6- جزاير شهرستان اروميه

در تعيين ساختار توپوگرافي درياچه اروميه به دليل برخورداري از دو محيط آبي و خشكي متمايز مي­بايست به عوارض جزاير102گانه موجود در آن اشاره شود كه در اين رابطه به شرح سه جزيره بزرگ اكتفا گرديده و بقيه بصورت فهرست‌وار ارائه ميگردد.

جزيره كبودان ( قويون داغي )

اين جزيره با وسعت 3125 هكتار و با اختلاف ارتفاع 225متر بين سطح آب درياچه 1275متر و بلندترين قلهآن 1500متر، درحقيقت تپه ماهوري بوده كه در ميان اين گستره قلل زرزا (1500 متر) ، گل دره (1500 متر) و قره داغ بزرگ (1427 متر) قابل ذكر است . از منابع آبي اين جزاير چشمه كهريز در شرق جزيره و چشمه دام‌داما و چشمه محيط‌بان ميتوان اشاره نمود كه علاوه برتأمين آب حيات‌وحش از آب دام‌داما كه به مخازن بتني هدايت ميشود مأمورين مستقر در پارك و گردشگران و شكارچياني كه از داخل كشور و خارج با اخذ پروانه ويژه وارد كبودان ميشوند از آب اين چشمه استفاده مي نمايند.

 

 

 

 

نمايي ازجزيرة كبودان

جزيره اشك

چين‌خوردگيهاي اشك به صورت سلسله كوهي كم عرض در جهت طولي از شمال به جنوب امتداد يافته و قلل زاغه ديكي (1499 متر) ، پالان توكن (1482 متر) ، جلمان (1477 متر) بي گوش يا بايگوش (1462 متر) در سطح 2150 هكتاري آن به چشم مي‌خورند و گوزنهاي زرد ايراني موجود در اين جزيره از تنها چشمه موجود در جنوب شرقي جزيره استفاده مي‌كنند البته آب چشمه به مخازن آب و از آنجا به آبشخورها هدايت مي‌گردد . ديگر منبع ذخيره آب كه در كددرسي جهت جمع­آوري رواناب­ها احداث ومورد استفاده وحوش جزاير قرار ميگيرد.

 

نمايي از دره‌ايي در جزيره اشكنمايي از جزيرة اشك

 

جزيره اسپير:

اين جزيره با مساحتي حدود 1150هكتار عمدتاً تپه ماهوري و داراي دو نقطه ارتفاعيساري تپه با 1422متر و قله مشرف به اسكله با 1420متر مي­باشد . در اين جزيره يك چشمه در شمال شرقي و يك منبع ذخيره آب در دره اسكله مورد استفاده وحوش قرار مي‌گيرد.

 

نمايي از يكي از معروفترين جزاير سنگي درياچةاروميه بنام مشتعثمان يا عثمان يومروقه

تعداد و مشخصات جزاير درياچه اروميه

رديف	نام جديد	تعداد	مساحت به كيلومتر مربع	ارتفاع بلندترين نقطه	نام قديم
1	جوين	3	34/0	1322	آرپادرسي
2	جوزار	-	-	-	-
3	جودره	-	-	-	-
4	آرزو	1	37/5	1434	آرزو
5	سپيد	1	1/0	1305	آق داغ
6	بهرام	1	02/0	1293	آق مسته
7	زيرآبه	1	-	-	ابوالقاسم داشي
8	بستور	1	-	-	احود داشي
9	اردشير	1	09/0	حدود 1280	اردشه
10	اسپير	3	95/11	1422	اسپير
11	اسپيرو	-	-	-	-
12	اسپيرك	-	-	-	-
13	ميانه	1	-	-	اوهون
14	اشك	5	25/26	1499	ايشك
15	ميدان	-	-	-	-
16	چشمه كنار	-	-	-	-
17	بن اشك	-	-	-	-
18	اشك سر	-	-	-	-
19	چاك تپه	3	-	-	چاك تپه
20	دي	-	-	-	-
21	ماغ	-	-	-	-
22	برد	3	81/1	1393	چايرلي و دنه لي
23	آذر	-	-	-	-
24	ناهيد	-	-	-	-
25	خرسك	2	20/0	1329	خرسك
26	سنگان	-	-	-	-
27	بردين	2	19/0	1322	داش آدا
28	سنگو	-	-	-	-
29	تك	10	14/0	حدود 1280	دوقوزلر
30	كمان	-	-	-	-
31	سروش	-	-	-	-
32	تير	-	-	-	-
33	كنارك	-	-	-	-
34	تشبال	-	-	-	-
35	سريجه	-	-	-	-
36	پنهان	-	-	-	-
37	كفچه نوك	-	-	-	-
38	بن	-	-	-	-
39	شاهين	1	13/0	1345	سائين قلعه
40	زتپه	1	-	-	ساري تپه
41	ساماني	2	09/0	1285	ساماني
42	آذين	-	-	-	-
43	اسلامي	1	-	2175	شاهي
44	مهر	3	22/0	1310	شاه سرانلر
45	مهران	-	-	-	-
46	مهرداد	-	-	-	-
47	شورتپه	1	-	-	شور تپه
48	شوش تپه	1	-	-	شوش تپه
49	برزو	2	-	-	علي ميرزا
50	برز	-	-	-	-
51	گرز	1	-	-	عموجانلر
52	سياوش	1	007/0	1280 متر	قره آدا
53	سياه تپه	8	1/0	حدود 1280 متر	قره تپه
54	نهفت	-	-	-	-
55	تنجك	-	-	-	-
56	ناديد	-	-	-	-
57	تنجه	-	-	-	-
58	نهان	-	-	-	-
59	بردك	-	-	-	-
60	كاوه	-	-	-	-
61	زركمان	2	20/0	1324	قزل كنگور
62	زركنك	-	-	-	-
63	شمشيران	6	29/0	1324	قليج ياقلي قره
64	ايران نژاد	-	-	-	-
65	گرده	-	-	-	-
66	گيو	-	-	-	-
67	مهوار	-	-	-	-
68	مهديس	-	-	-	-
69	كبودان	1	20/30	1588	قويون داغي
70	گل سنگ	3	005/0	حدود 1280	كچل داش
71	كامه	-	-	-	-
72	كام	-	-	-	-
73	زاغ	3	75/0	1417	كمرداغ
74	مشكين	-	-	-	-
75	شبديز	-	-	-	-
76	سهران	7	20/0	حدود 1280	گاناجايا
77	سرخ	-	-	-	-
78	گلگون	-	-	-	-
79	كركس	-	-	-	-
80	آرام	-	-	-	-
81	پنهان	-	-	-	-
82	اميد	-	-	-	-
83	كنيوه	3	7/0	1350	گدوك تپه
84	گريوك	-	-	-	-
85	توس	-	-	-	-
86	بزرگ تپه	5	3/1	1345	گميچي
87	ناويان	-	-	-	-
88	كوچك تپه	-	-	-	-
89	ناخدا	-	-	-	-
90	ناوي	-	-	-	-
91	كاكائي بالا	3	-	-	كولايان داش
92	كاكائي پائين	-	-	-	-
93	كاكائي ميانه	-	-	-	-
94	مركيد	1	11/0	حدود 1280	مركيد
95	پيشوا	3	-	-	ملايوركي
96	تخت	1	47/0	1310	ياستي آدا
97	تختان	1	-	-	ياستي داشي
98	سياه سنگ	4	77/0	1322	ياستي ياقلي قره
99	اشكو	-	-	-	-
100	آرش	-	-	-	-
101	برزين	-	-	-	-
102	آتش	1	02/0	حدود 1280	يانخلي

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1-1-3-7- منابع آب شهرستان اروميه

منابع آب شهرستان اروميه در سه بخش آبهاي سطحي (رودخانه­ها، آبشارها) آبهاي زيرزميني ( چشمه­ها ، قنوات ، چاهها )‌ و آبهاي راكد ( سدها ، تالابها ، درياچه­ها ) مورد بررسي قرار مي­گيرد.

 

رودخانه‌هاي شهرستان اروميه

1-1-1-3-7-1- آبهاي سطحي شهرستان اروميه

شهرستان اروميه به علت وجود كوههاي مرتفع و بارشهاي فراوان برف و باران موجود داراي رودهاي متعددي گرديده است كه عمده­ترين آنها عبارتند از:

نازلو چاي :

سه شاخه قصريگ ، رود صوفيان و چم كدران از ارتفاعات شمالي و شمال‌غربي حوزه آبخيز موردنظر سرچشمه گرفته و در دره­هايي در جنوب صوفيان به يكديگر پيوسته و بنام دريگ‌چاي يا گنبد‌رود به سمت جنوب جريان مي­يابند . شاخه اصلي ديگر با نام نازلو از كوههاي برده­رش و ارتفاعات مرز مشترك ايران و تركيه سرچشمه گرفته و از جنوب به شمال جريان مي­يابد . اين دو شاخه به هم پيوستهو شاخه اصلي يعني نازلوچاي را تشكيل مي­دهند و به سمت شرق تغيير مسير داده و پس از عبور از آبادي نازلو در اراضيكم شيب جريان يافته و به شاخه­هاي متعددي در دشت اروميه به منظور آبياري تقسيم مي شود.

روضه چاي :

اين رودخانه از دامنه­هاي كوه برده‌رش با ارتفاع 3608 متر و كوه ميريزده با قله­اي به ارتفاع 3479 متر سرچشمه گرفته و در مسير غرب به شرق جريان مي يابد . پس از طي مسافتي وارد دشت اروميه ميشود و اراضي كشاورزي را آبياري مي كند . سيلابهاي اين رودخانه از طريق مسيل قريچه­لوي اصلان وارد اراضي باتلاقي درياچه اروميه مي شود.

 

نمايي از رودخانه و درة باصفاي روضه چاي نمايي از رودخانه نازلو چاي و سد كشتگر

شهر چاي :

سرشاخه­هاي اصلي اين رودخانه از ارتفاعات مرزي ايران و تركيه در غرب شهرستان اروميه سرچشمه گرفته و رودخانه در مسير خود شاخه­هاي فرعي متعددي را دريافت مي­نمايد . رودخانه در ادامه مسير خود از جنوب شهر اروميه عبور كرده و در دشت اروميه با شيب ملايمي جريان يافته و در انتها وارد حاشيه باتلاقي درياچه اروميه
مي شود.