فصل اول

طراحی ساختمان

 

 

مقدمه

میزان محافظت عناصر ذره‌ای در برابر حریق به شرایط مورد نیاز برای فرار ساکنان و اطفای حریق بستگی دارد. اول، چه مدت طول می‌کشد تا فرار از ساختمان انجام شود، آیا برای ایمنی ساکنان به ایجاد پناهگاه‌های درون ساختمان نیاز است؟ دوم، آیا در مبارزه با حریق، مأموران آتش‌نشانی باید در داخل ساختمان کمک کنند، آیا باید سازه‌ی ساختان پایدار باقی بماند تا بازسازی ساختمان پس از حریق امکان‌پذیر باشد؟

اگر ساختمان فقط باید تا تخلیه ساکنان پایدار باقی بماند، می‌تواند محافظت تازه‌ای را فقط برای کوتاه مدت، مثلاً نیم ساعت در نظر گرفت. اما اگر برنامه‌ی ایمنی جانی متکی به تدارک محل‌هایی به عنوان پناهگاه درون ساختمان بوده، یا لازم باشد تا مأموران آتش‌نشانی به طور ایمن قادر به فعالیت در درون ساختان باشد، در این صورت باید میزان محافظت ساختمان به حداقل یک ساعت‌و نیم و شاید حتی بیشتر افزایش یابد. همچنین ممکن است برای شرکتهای بیمه تعمیر ساختمان به بازسازی آن ترجیح داشته باشد که در این صورت محافظت لازم به منظور جلوگیری از حریق در ساختمان‌ها، ممکن است به 2 یا حتی 4 ساعت افزایش یابد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فضابندی

 

تقسیم ساختمان به یک سری از فضاهای مسدود در برابر آتش و دود، گسترش حریق را محدود کرده و زمان بیشتری در اختیار می‌گذارد. بدین ترتیب، حریق محدود شده و ساکنان فرصت فرار و یا پناه گرفتن در محلی تا هنگام اطفای آتش را پیدا می‌کنند. فضابندی همچنین با محدود کردن آتش این فرصت را به وجود می‌آورد که حداقل اموال باقی مانده تا هنگام اطفای حریق از صدمات آتش محفوظ بمانند. بنابراین فضابندی، هم برای ایمنی جانی و هم از لحاظ محافظت مالی مهم است.

محافظت از عناصر سازه‌ای علاوه بر تضمین عدم ریزش ساختمان، به فضابندی نیز کمک می‌کند. اما برای رسیدن به یک تقسیم‌بندی کامل به صورت فضاهای مختلف، محافظت عناصر غیر سازه‌ای نظیر دیوارهای داخلی و درها نیز ضروری است. به عنوان یک اصل اساسی، طراح باید به یاد داشته باشد که یکپارچگی عناصر جدا کننده باید حفظ شده و هیچ نقطه ضعفی نظیر حفره یا ترک نباید باعث تخریب موانع برابر دود و یا آتش گردد. هر سرویس یا کانالی که از میان یک دیوار یا کف تقسیم کننده عبور کند باید طوری طراحی شود که مقاومتی حداقل معادل با همان عنصر را در برابر آتش از خود نشان دهد. یکی از خطرهای جدی برای ایمنی یک ساختمان، افزودن دیرهنگام سرویس‌ها یا کانال‌هایی است که از میان دیوارهای تقسیم کننده فضا عبور می‌کنند. نصب این سرویس‌ها معمولاً توسط پیمانکاران فرعی ناآگاه و با بریدن قسمت‌هایی از دیوارها یا سقفهای جداکننده انجام می‌گیرد، بدون توجه به این که با این کار، موانع مهمی در مقابل حریق از بین می‌روند. درهای واقع در دیوارهای تقسیم باید نه تنها مقاومتی معادل با همان عنصر را در برابر آتش از خود نشان دهد. یکی از خطرهای جدی برای ایمنی یک ساختمان، افزودن دیرهنگام سرویس‌ها یا کانال‌هایی است که از میان دیوارهای تقسیم‌کننده فضا عبور می‌کنند. نصب این سرویس‌ها معمولاً توسط پیمانکاران فرعی ناآگاه و بریدن قسمت‌هایی از دیوارها یا سقفهای جداکننده انجام می‌گیرد، بدون توجه به این که با این کار، موانع مهمی در مقابل حریق از بین می‌روند. درهای واقع در دیوارهای تقسیم باید نه تنها مقاومتی معادل با دیوارها در برابر آتش داشته باشند، بلکه باید مطمئن بود که در صورت به وقوع پیوستن حریق، به سرعت بسته خواهند شد. گوه‌های چوبی یا لاستیکی[1] که معمولاً جهت باز نگهداشتن در، در زیر آن قرار داده می‌شوند، خود به سادگی می‌توانند تهدید عمده‌ای در برابر ایمنی حریق باشند. ابعاد و تعداد فضاها معمولاً به وسیله قوانین ساختمانی مشخص می‌شوند، اما با حرکت به سمت برآوردن ضروریات مقتضی[2] به جای قوانین لازم الاجرا[3] برای لراج مهم است تا بتواند اصولی که تقسیم‌بندی براساس آنها انجام می‌گیرد را درک کند.

تعداد فضاهایی که هر طبقه باید به آن تقسیم شود بستگی به تعداد افراد و مقدار سوخت موجود در آن طبقه دارد. این به نوبه خود بستگی به کاربرد ساختمان دارد. در بسیاری از قوانین ساختمانی بسته به کاربرد ساختمان یک مقدار حداکثر برای مساحت کف یا ظرفیت حجمی مناطق مشخص می‌کنند. به طور کلی هر طبقه حداقل باید به دو قسمت تقسیم شود به طوری که فرار افقی از یکی به دیگری همیشه برای ساکنان امکان‌پذیر باشد. هر چه محتویات ساختمان بیشتر قابل احتراق باشند، ابعاد تقسیم‌بندی‌ها باید کوچکتر باشد. یک انبار با بار سوخت بالا (مثلاً محتوی رنگ) به وضوع باید در مقایسه با یک انبار با بار سوخت کم (مثل انبار قطعات فولادی) به قسمت‌های کوچکتری تقسیم شود اما متأسفانه اغلب قوانین توجهی به این موضوع دارند.

معمولاً ساختار کف ساختمان طوری است که مقاوم کردن آن در برابر آتش و دود نسبتاً ساده است بنابراین به طور عادی هر کفی یک کف تقسیم کننده است اما معمار باید مطمئن باشد که خروجی‌های یک کف تقسیم کننده به طرف پلکان، آسانسورها و شبیه آن نیز درجه یکسانی از مقاومت در برابر آتش از خود نشان خواهند داد. لازم نیست که حتماً هر فضایی تنها محدود به یک طبقه شود، بلکه ممکن است برای مثال، یک فضا شامل یک راه پله منتهی به یک تالار کوچک نیز باشد. شکل هندسی[4] مهم نیست، بلکه مسئله مهم حفظ یکپارچگی[5] فضاهاست.

راه‌های خروج از بنا و فرار از حریق

آزمایش حریق استاندارد: آزمایش یا آزمایش‌های استاندارد ویژه برای شناسایی مقاومت و رفتار، مصالح، فرآورده‌ها، اعضا و اجزای ساختمانی در مقابل آتش‌سوزی، که مشخصات اجرایی آنها بعداً به وسیله مقررات مربوط به خود تعیین خواهد شد.

پنجره حریق: پنجره‌ای با آزمایش حریق استاندارد حائز شرایط مقاومت و محافظت در برابر حریق متناسب با محل استقرار خود باشد.

حریق بند: اعضایی از بنا، شامل دیوار، سقف و کف مقاوم حریق که تواند در مقابل سوختن تمام بار حریق واقع در فضای مربوطه به خود، ایستادگی و مقاومت کند.

در حریق: دری که با انجام آزمایش حریق استاندارد، حائز شرایط مقاومت و محافظت در برابر حریق متناسب با محل استقرار خود باشد.

دوام در برابر حریق: مدتی که مصالح یا قطعات و اجزای ساختمان در مقابل شرایط خاص اجزای آزمایش حریق استاندارد همچنان عملکرد خود را حفظ نمایند.

ـ دیواردودبند:دیوار یا دیواره‌ای که راهروی خروج را قطع کرده و به یک یا چند در مجهز است، این دیوار باید مانع گسترش آتش و دود باشد.

ـ مانع حریق:صفحه یا پرده‌ای سرتاسری که به صورت قائم (مانند دیوار) یا افقی (مانند سقف) با زمان مشخصی از مقاومت حریق برای جلوگیری از گسترش آتش و دود از فضایی به فضای دیگر به کار گرفته می‌شود. این صفحات ممکن است برای حریق بند کردن بازشوها نیز مورد استفاده قرار گیرند.

ـ مانع دود: وسیله جداسازی با مشخصات مقاوم حریق یا غیرمقاوم در برابر حریق که به صورت افقی یا قائم، مانند دیوار کف یا سقف به منظور ممانعت از حرکت دود، طراحی و ساخته می‌شود. موانع دود ممکن است برای حفاظت بازشوها نیز بکار گرفته شوند.

ـ منطقه حریق: بخشی از فضای داخل ساختمان که از اطراف و از سقف و کف به وسیله‌ اعضای ساختمانی مقاوم حریق محدود شود. منطقه حریق با بررسی و اندازه‌گیری عرض، طول و ارتفاع حریق احتمالی ارزیابی می‌شود.

میزان مقاومت حریق: مدتی که مصاح یا ترکیبی از آن، توانایی مقاومت در مقابل آتشی مستقیم مطابق آزمایش حریق استاندارد را داشته باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقررات کلی:

 

هر بناء هر بخشی از یک بنا و هر ساختمانی که از این پس ساخته یا پرداخته شود، باید راه‌های خروجی اصولی کافی و بدون مانع مجهز گردد تا در صورت بروز حریق در آن، خروج به موقع یا قرار بهنگام همه متصرفان به راحتی میسر باشد. به این منظور باید نوع، تعداد و موقعیت و ظرفیت راه‌های خروج در هر بنا با توجه به وسعت و ارتفاع همان بنا متناسب با ویژگیهای ساختمان و تصرف طرح شده و با رعایت تعداد و خصوصیات متصرفان پیش‌بینی‌های لازم برای هدایت اشخاص به خارج از بنا و یا مکان‌های امن در داخل بنا صورت گیرد.

در هر بنا یا ساختمان، خروجی‌ها باید در مکانهایی طرح، ساخته، آراسته و نگهداری شوند که در تمام اوقات تصرف از تمام نقاط بنا راه خروج آزاد و بدون مانعی در دسترسی باشد.

در هر بنا یا هر بخشی از یک بنا، خروجی‌ها یا تا حد امکان در مکان‌ها یا طرح شوند که متصرفان بتوانند به وضوح آنها را ببینند در غیر اینصورت هر راه منتهی به خروج باید آنچنان که هر متصرف از هر نقطه بنا بتواند به سرعت راه فرار را پیدا کند. به طرز آشکار و مشخص علامتگذاری شود. همچنین هر مسیر خروج از ابتدا تا انتها باید به گونه‌ای آراسته و علامتگذاری شود که راه منجر به مکان امن به روشنی مشخص باشد و متصرفان در پیچ و خم‌های ساختمان و مکان‌های بن‌بست گرفتار نشوند.

هر راه خروج تمام که طبقات یک بنا را به هم مربوط کند، باید به نحوی درزبندی و محافظت گردد که از گسترش آتش، دود و کارهای سمی از طبقه‌ای به طبقه دیگر پیش از آنکه متصرفان وارد قسمتهای امن راه خروج شوند جلوگیری بعمل آید.

در طراحی هر بنا، هر بخشی از یک بنا یا هر ساختمان چنانچه راه خروج منحصر به فرد در نظر گرفته شود و به علت ویژگی ابعاد، نوع تصرف یا چگونگی طرح و تنظیم راه خروج این احتمال وجود داشته که در صورت بروز حریق، آن راه با آتش و دود مسدود گردد. تأمین راه خروج دیگری بصورت مجزا و دور از مسیر خروجی اول الزامی است. این دو مسیر باید طوری طراحی شود که احتمال آنکه در موقع حریق، هر دو غیرقابل استفاده شوند، به حداقل ممکن کاهش یافته باشد.

شرایط سیستم مربوطه خواهند بود.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

قسمتهاي سه گانه راه خروج

 

 

 

 

 

 

در طراحي راههاي خروج علاوه بر رعايت جنبه هاي فيزيكي عملكرد راه نيز اهميت دارد

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

محافظت پوششی[6]

 

منظور سقف و دیوارهای خارجی از موارد مهمی هستند که معمار باید توجه خاصی به آنها داشته باشد. سقف به وسیله جریانهای جابجایی[7] و دیوارهای خارجی به وسیله تابش حرارتی[8] باعث گسترش حریق می‌شوند.

سقف پس از این که شعله‌ور شد می‌تواند یک خطر بزرگ باشد، زیرا ذرات و تکه‌های شعله‌ور، با جریانهای جابجایی به طرف بالا برده شده و در صورت سقوط بر روی ساختمانهای دیگر تولید خطر می‌کنند. این تکه‌های شعله‌ور را معمولاً با اسامی اخگر یا آتشپاره[9] توصیف می‌کنند. برای طراحی سقف‌های مقاوم در برابر نفوذ و گسترش آتش، هنگامی که در معرض آتش خارجی یا گرمای تابشی قرار می‌گیرند، استانداردهایی وجود دارد. اگرچه، تا کنون آزمایش استانداردی با هدف محدود ساختن قابلیت تولید اخگرها به هنگام سوختن سقف تدوین نشده است. طراحی ساختمان به نحوی که در صورت حریق تهدیدی برای ساختمان‌های مجاور نباشد خیلی مشکل‌تر از طراحی یک ساختمان مقاوم در برابر حریق‌های خارجی مجاور است

 

 

[1]- Door-Wedge

[2]- Functional Requirements

[3]- Geometry

[4]- Geometry

[5]- Integrity

[6]- Envelope prolection

[7]- Converction current

[8]- Radiant Heat

[9]- Burning Brands