مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

فهرست مطالب

عنوان صفحه

مقدمه 1

فصل اول شناخت موضوع طرح 3

مباني طراحي پروژه 4

فراغت 4

كاركردهاي فراغت 5

تحولات كمي و كيفي در گذران اوقات فراغت 7

ضرورت برنامه ريزي براي اوقات فراغت 9

نقش تفرج در گذران اوقات فراغت 9

تعريف تفرج 10

تفرج 11

توريسم و جهانگردي 12

توريسم و جهانگردي 15

قطع نامه سازمان ملل متحد 17

انواع جهانگردي 20

تعداد جهانگردان داخلي و خارجي 24

جهانگردي در ايران قديم 27

تاريخچه هتل در ايران معاصر 29

پايداري 31

پايداري در معماري 33

فصل دوم بررسي نمونه ها 37

بررسي نمونه ها 38

هتل هاي امروزي 39

فصل سوم 43

استانداردها 44

فصل چهارم 46

شرايط اقليمي و آب و هوايي 67

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان صفحه

نوع مصالح 74

تحليل عوامل جوي در شهرستان مراغه 80

بادهاي مراغه 81

تغييرات فصلي دماي هوا در مراغه 87

پوشش ابري و ساعات آفتابي 94

ميانگين ماهيانه دما 100

فصل پنجم مطالعات منطقه اي.... 106

موقعيت جغرافيايي و تقسيمات سياسي استان 107

پيشينه و آثار باستاني 111

بخش دوم شهر مراغه 114

خصوصيات اخلاقي و ويژگي هاي فرهنگي 118

ميراث فرهنگي 121

 

 

مقدمه :

شوق زندگی در انسان هایی که ساکن پرترافیک و پر ازدحام هستند و اذهانی مملو از دغدغه و استرس دارند روز به روز کمرنگ تر می شود و به آسانی رنگ می بازد . اگر به آرامش روحی او و برگرداندن او به اصل و ریشه خود توجه نشود و سعی در بوجود آوردن او در خارج از این شهرها نشود .

اما تفکر انتخاب چنین پروژه ای نیز برگرفته از موارد فوق است که لزوم احداث مراکز تفریحی و گردشگری را در دامان طبیعت زیبا و بکر موجب می شود . و چنینی موضوعی در این منطقه نیز به دلیل وجود منابع طبیعی زیباست .

متاسفانه با مطالعه ای سطحی به این نتیجهمی رسیم که تعداد بسیار کمی از این قبیل مراکز در سطح کشور احداث شده است ، و آنرا از ملزومات زندگی امروز می دانند که تمدد اعصاب و روحیه است برای مردم خسته از زندگی شهری و ماشینی .

حال آنکه در کشور ما منابع طبیعی زیبا و فراوانی وجود دارد اما با بی توجهی هر چه تمام تر به آن هم این منابع به دلیل عدم سازماندهی مناسب به ورطه نابودی افتاده اند . وهم این منطقه از مزایای ورود افراد غیر بومی ( مسافران و گردشگران ) بی بهره اند .

ایجاد اینچنین مراکزی در سطح کشور هم منابع موجود را از خطر نابودی می رهاند و هم موجب شکل گیری تحولات اقتصادی و فرهنگی در جامعه می شود .

بدین گونه که با احداث این چنین مراکز و قانونمند کردن آن فرهنگ افراد در استفاده کردن از منابع تغییر کرده وبه گونه ای فرهنگ سازی می شود و یا در نتیجه ورود افراد مختلف هم مسافرین و هم ساکنین منطقه به این مرکز تعاملات اجتماعی بین آنها بوجود آمده و در پیشبرد فرهنگ و سطح آگاهی مردم تأثیر بسزایی دارد ، از آن گذشته ورود مسافران و گردشگران موجب ارز آوری برای منطقه می شود .

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

شناخت موضوع طرح

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مبانی طراحی پروژه

در زندگی شهر نشینی امروزه به علت پیچیدگی ابعاد مختلف زندگی ، انسان همواره در حال تلاش فکری و جسمی بوده از گذشته توسعه لجام گسیخته شهرها و تراکم بالای ساختمان ها و شلوغی خیابان ها به واسطه ترافیک نیز بر خستگی ناشی از زندگی شهری می افزاید . از این رو ساکنان شهرها از کوچکترین فرصت و ایام تعطیل استفاده کرده و به طرز فرار گونه از محیط شهر ها می گریزند و به دامان طبیعت پناه می برند تا دمی بیاسایند و خستگی روحی و جسمی را برطرف کنند و مجدداً نیروی فکری و جسمی و نشاط خود را بازیافته و برای فعالیت بعدی آماده شوند . فراغت

اصطلاح فراغت در معنای عام خود ، چه در زبان های اروپایی (heisure در انگلیسی و loisir در فرانسوی ) و چه در زبان فارسی از کلماتی ریشه گرفته که معمولاً رهایی آزادی و آسودگی معنا می دهد . امروزه فراغت معمولاً به معنای آزادی از فشار و امکان انتخاب و وقت باقیمانده از کار و یا وقت آزاد از الزامات تعریف می شود . به طور کلی در آثار مربوط به فراغت چهار دیدگاه مشاهده می شود که عبارتند از :

- به عنوان زمان : زمان غیر از کار ، زمان فروخته نشده ، وقت آزاد

- به عنوان فعالیت : فعالیت آزاد ، فعالیت انتخاب شده

- به عنوان حالتی از هستی : نوعی نگرش ، حالت درونی ، تجزبه درونی

- به عنوان یک مفهوم کل نگر : شامل زمان فعالیت و تجزیه درونی

با توجه به معنای وسیع و مفهوم جامع فراغت ، در میان تعاریف متعدد ، می توان تعریف زیر را ارائه داد که دقیق تر و روشن تر به نظر می رسد :

گذران اوقات فراغت ، مجموعه فعالیت هایی را در بر می گیرد که شخص به میل خود ، خواه برای استراحت ، خواه برای تفریح و خواه برای گسترش اطلاعات ، آموزش شخصی یا مشارکت آزاد اجتماعی و یا تعهدات شغلی ، خانوادگی و اجتماعی به عهده می گیرد .

گذراندن فراغت به معنای بیکاری یا گریز از کار و فعالیت نیست بلکه در برگیرنده تمام فعالیت ها و رفتار های آزاد و دلخواه انسان است که در جهت تامین نیاز های عاطفی ، فکری و روانی صورت می گیرد . از این نظر چگونگی اوقات فراغت با عوامل و متغیرهای مختلف اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی ، روانی ، محیطی و ... همبستگی پیدا می کند .

کارکرد های فراغت :

کارکرد های فراغت را می توان به صورت زیر خلاصه کرد :

- استراحت : رفع خستگی ، تجدید نیرو ، تمدد اعصاب ، آسودگی و ....

- تفریح بازی و ورزش ، طبیعت گردی ، سیاحت و ...

- خلاقیت آفرینش هنری ، آفرینش علمی و فنی ، پرورش شخصیت ها ، آموزش مهارت ها

- مشارکت اجتماعی : روابط خانوادگی ، روابط دوستانه ، گروهی ، روابط حرفه ای و ...

جایگاه و نقش فراغت در شهر نشینی معاصر :

هدف اصلی از ایجاد هر نوع سکونتگاه انسانی تامین حداکثر نیاز های مادی و معنوی انسان ها است . در شهر های پیش از عصر صنعت به دلیل کوچک بودن ابعاد شهر ها ، پیوستگی میان کار و فراغت و همبستگی میان شهر و روستا ، نوعی تعادل طبیعی در روابط انسان و محیط برقرار می گردید و نیاز های روانی و فرهنگی شهر نشینان کما بیش بر آورده می شد .

اما در شهرهای جدید به دلیل ابعاد بزرگ کالید ، سلطه حرکت سواره ، جدایی کار و فراغت و جدایی از محیط طبیعی ، ایجاد تعادل در روابط انسانی - محیطی و نحوه تامین نیازهای محیطی روانی بسیار دشوار شده و به همین دلیل مسائل و ضرورت های جدید را در عرصه شهر نشینی و شهر سازی پدید آورده است .

با توجه به تغییر بنیادهای شهر نشینی و شهر سازی می توان دریافت که دیگر نیازهای معنوی و فرهنگی انسان در شهرهای بزرگ جدید به صورت گذشته امکانپذیر نمی باشد و به یک رویکرد نوین و امکانات جدید نیاز دارد . از این رهگذر است که دانش های جدیدی مثل جامعه شناسان فراغت در عرصه مطالعات شهری اهمیت و نفوذی چشمگیر پیدا کرده و ضرورت ها و ابعاد جدیدی در برنامه ریزی شهری مطرح شده است .

تحولات کمی و کیفی در گذران اوقات فراغت :

" آخرین دستاورد تمدن ، توانایی انسان در پرکردن هوشمندانه ایام فراغت است " برتراند راسل به نظر برخی جامعه شناسان و شهر شناسان آینده نگر اهمیت فراغت در جامعه جدید شهری ، به اندازه ای است که از آن به عنوان چهارمین بخش فعالیت انسانی پس از کشاورزی ، صنعت و خدمت یاد می کنند و آن را مشخصه جوامع آینده می دانند .

ژوزف بلومون شهرساز و معمارمعروف فرانسوی در کتابی به نام شهرهای گذشته ، شهرهای آینده می نویسد که این بخش چهارمین ، جدا از تولید به معنای اخص ، فعالیت هایی مثل آفرینش ، آموزش و فراغت را در بر می گیرد که مشغله عمده جوامع آینده را تشکیل می دهد . در واقع مشخصه سال های آینده گذرا از بخش سومین به بخش چهارمین است . این پژوهشگر در زمینه تحولات شهر نشینی و شهر سازی چنین نظر می دهد :

" بدیهی است که باید نگهداری و نوسازی بخش های پیشین را ادامه داد . اما وظیفه خطیر نسل های آینده ، ایجاد تجهیزات نوع چهارمین است که بر محور آموزش ، خلاقیت و فراغت قرار دارد " .

خصایص عمده فراغت در شهر نشینی :

الف – تمام طبقات و گروههای مختلف اجتماعی را در بر می گیرد .

ب - به صورت یک نهاد اجتماعی با تشکیلات و مقررات عمومی عمل می کند .

ج – جایگاه مهمی در نظام تولید ، توزیع و مصرف کل جامعه به دست آورده است .

د – ارتباط تنگاتنگی با توسعه صنعتی و فنی پیدا کرده است .

ه – نقش فعالیت های غیر فعال یا فعل پذیر ( تماشا و گوش دادن ) افزایش یافته است .

فراغت می تواند هم به عنوان امکانات مادی قابل خرید و هم به عنوان ارزش های غیر مادی در نظر گرفته شود . در هر حال به نظر می رسد که جوامع جدید در حال تغییر یافتن از یک جامعه متمرکز بر تولید به سوی جامعه ای که به طور همه جانبه به کیفیت زندگی بها می هد هستند .

درون این تغییر جهت ، فراغت به صورت یک جنبه مهم از تمام ارزش ها و اولویت ها برای تمام کسانی محسوب می شود که به سوی قرن بیست و یکم گام برمی دارند .

 

 

 

ضرورت برنامه ریزی برای اوقات فراغت :

امروزه فراغت در معنای عام خود به بخش عمده ای از زندگی انسان بدل شده که در آن تامین بسیاری از نیاز های فردی ، روحی و اجتماعی خود را جستجو می کند . انسان آگاهانه یا نا آگاهانه وقت تفریح خود را طوری انتخاب می کند تا برای اعصابش که در اثر فعالیت های اجباری کار و خستگی ناشی از فشردگی بیش از حد محیط شهری اش نا متعادل گردیده ، تعادل فیزیکی و روانی به وجود آورد . در این راستا مردم به شرایطی نیاز دارند تا بتوانند اوقات فراغت خود را به نحو مطلوب و رضایت بخش پر کنند و انجام این مهم به تامین امکانات و برنامه ریزی و مدیریت نیاز دارد .

نقش تفرج در گذران اوقات فراغت :

فعالیت های فراغتی را می توان به دو دسته عمده تقسیم کرد :

الف - گذران اوقات فراغت در محیط بیرونی و فضاهای باز

ب - گذران فراغت در فضاهای بسته و درونی

بخش مهمی از نیاز ها و فعالیت های فراغتی به علایق و دلبستگی انسان به محیط طبیعی و جازبه های آن بر می گردد . این امر خصلت و اهمیت ویژه ای به گذران فراغت در فضای باز و آغوش طبیعت می بخشد . وبه همین دلیل معمولا ً با اصطلاحات خاص دیگری مانند تفرج و گردش ، سیر و سیاحت ، گشت و گذار ، سیر و تماشا و ... متمایز می گردد .

در زبان انگلیسی اصطلاح ( out door reaction ) برای این مفهوم به کار می رود که تقریباً معادل دقیقی برای تفرج و گردش محسوب می شود و به وضوح بر گذران اوقات و تفریح در فضای آزاد دلالت دارد .

همچنین اصطلاح رایج بین المللی ( توریسم ) و به ویژه ( اکو توریسم ) در ابعادی وسیع تر با همین مفهوم تفرج و گردش ارتباط پیدا می کند ، که همه به نحوی با مفهوم عام فراغت پیوند دارند .

به طوری که از جدول زیر استنباط می شود تفرج و گردش آن بخش گذران فراغت است که در محدوده سکونتگاه و در فضاهای باز درون شهری و برون شهری تحقق پیدا می کند و به عنوان بخشی از نیاز ها و فعالیت های فراغتی مستمر عام شهروندان محسوب می شود . از این نظر تفرج از دو بخش عمده دیگر گذران فراغت متمایز می شود :

الف – گذران اوقات فراغت در فضاهای بسته

ب – گذران فراغت به صورت جهانگردی داخلی و خارجی

تعریف تفرج :

تفرج با گردش بخشی از گذران اوقات فراغت شهروندان است که به منظور ارضای نیاز های فراغتی روزمره و مستمر در فضاهای باز درون شهری محیط طبیعی پیرامون شهر تحقق پیدا می کند . بر اساس این تعریف خصایص عمده تفرج عبارتست از :

الف ) تفرج بخش جدا ناپذیری از حیات شهری محسوب می شود و در قلمرو برنامه ریزی و مدیریت شهری قرار می گیرد .

ب – تفرج رفتاری است که بر اساس رفتار متقابل میان انسان ها ، محیط و فعالیت فراغتی شکل می گیرد .

ج – تفرج ارتباط تنگاتنگی با محیط طبیعی و نیاز های محیطی انسان دارد .

د – تفرج به طور عمده با فراغت فعال و فضاهای پر تحرک سر و کار دارد .

تفریح :

تفریح از نظر اقتصادی عبارت است از هر گونه فعالیتی که با قصد قبلی وبا میل و رغبت در اوقات فراغت انجام می شود . بنابراین تفریح یک تجربه احساسی و لذت بخشی است که با تمایل افراد در هنگام فراغت به آن ها دست می دهد . به عبارت دیگر هنگامی که کوچکترین احساسی از اجبار در فعالیت در زمان فراغت وجود داشته باشد نمی توان آن را تفریح نامید . تفریح به طور کلی با کار تباین کامل دارد و وجه تمایز آنها وضع ، حالت و احساسی است که در آن به افراد دست می دهد و آن ها را فرا می گیرد .

البته مرز مشخصی بین تفریح و برخی از فعالیت های روزانه وجود ندارد . حتی گاهی فعالیت های کاملاً حرفه ای که منبع کسب در آمدند ممکن است دارای جنبه های قوی تفریحی باشد .

فعالیت های تفریحی :

فعالیت های تفریحی به آن دسته از فعالیت ها گفته می شود که جزئی از تفریح محسوب می شوند . فعالیت های تفریحی یا جنبه های رسمی اند نظیر بازی ها و سرگرمی های ویژه یا جنبه غیر رسمی دارند نظیر پیک نیک ( خور گشت ) ، راهپیمایی ، کوهنوردی ، ماهیگیری ، مسافرت و ...در جامعه صنعتی امروز به دلیل نظم و انضباط کار روزانه و یکنواختی ملال آور کارها که معمولاً با فرم خاص و دستوری انجام می گیرند ، منجر می شود که بسیار یاز مردم از گذراندن اوقات فراغت در تفریحگاه که به دور از هر گونه جبر است لذت ببرند

توریسم و جهانگردی :

امروزه از صنعت جهانگردی به عنوان یکی از پویا ترین بخش های اقتصادی و اجتماعی جهان یاد می شود و گردش اقتصادی این بخش ، حجم عظیمی از مبادلات تجاری را به خود اختصاص داده است . توجه بیش از پیش کشورها به این صنعت و تلاش در جهت ایجاد زمینه های مناسب جذب گردشگران ، بیانگر آن است که کشورهای مختلف با آگاهی از درآمد سرشار جهانگردی ، اهمیت ویژه ای برای گسترش این بخش از اقتصاد جهانی قائل شده اند .

 

 

جهانگرد و جهانگردی و تأثیرات آن بر اقتصاد جهان :

شاید پس از برخورد به کلمه صنعت جهانگردی اولین سوالی که در ذهن هر فرد ایجاد می شود سؤالات زیر باشد :

- جهانگرد کیست ؟

- جهانگردی چیست ؟

- آیا به هر شخصی که به کشور دیگری سفر می کند جهانگرد اطلاق می شود ؟

به طور کلی ممکن است سؤالات فوق در ذهن هر شخصی ایجاد گردد و در پاسخ به این سؤالات باید گفت که طبق تعریف کنفرانس سازمان ملل متحد در باره مسافرت و جهانگردی بین المللی در شهر رم ، جهانگرد یا بازدید کننده موقت کسی است که کشوری به غیر از کشور محل اقامت خود را مورد بازدید قرار دهد ، مشروط بر اینکه بازدید به منظور احراز هیچ گونه شغل و کسبی نباشد و حداقل 24 ساعت و حد اکثر 3 ماه در کشور مورد نظر بماند و مسافرت او مبنی بر یکی از علل زیر باشد :

- جهانگرد تفریحی : این سفرها با هدف تفریح ، استراحت و گذراندن تعطیلات و مرخصی ها انجام می گیرد .

- جهانگردی فرهنگی : هدف شخص جهانگرد در این نوع سفرها آشنایی با فرهنگ و آداب و رسوم ملل و بازدید از آثار تاریخی و ... می باشد .

- جهانگردی ورزشی : این سفرها به منظور شرکت در مسابقات ورزشی انجام می شود .

- جهانگردی تجارتی : هدف از این نوع جهانگردی تجارت است .

تاثیرات صنعت جهانگردی بر بخش های مختلف اقتصادی کشورها :

برای انکه کاملاً اهمیت صنعت جهانگردی روشن شود ، لازم به ذکر است که پیش بینی سازمان جهانی جهانگردی حاکی از این است که تا سال 2010 میلادی حدود یک میلیارد و تا سال 2020 حدود 6/1 میلیارد جهانگرد به سیاحت کره خاکی می پردازند . در آمد حاصل از جهانگردی در سال 2010 میلادی حدود یک هزار میلیلارد دلار و در سال 2020 حدود دو هزار میلیارد دلار خواهد بود و گزارش سازمان جهانیجهانگردی نشان می دهد که در سال 1999 میلادی در آمد بخش جهانگردی با 2/3 درصد افزایش 455 میلیارد دلار بود ه است صنعت جهانگردی در این سال بیش از 8 درصد از صادرات جهانگردی و یک سوم از تجارت جهانی را به خود اختصاص داده است و به زودی به عنوان بزرگترین بخش تجارت بین المللی معرفی می شود .

 

 

توریسم و جهانگردی

صنعت توریسم : فرآیند غالب در اقتصاد جهان

از اواخر دهه هشتاد در کشورهای صنعتی بخش خدمات از لحاظ تعداد شاغلین بر بخش صنعت پیشی گرفت . حال آنکه باور عمومی بر آن بود که اشتغال زایی خاص بخش صنعت است و در کشور های صنعتی با بازار آزاد این بخش صنعت است که مهمترین سهم را در تولید و اشتغال دارد . اما در اوایل سال 1980 سهم اشتغال و تولید بخش خدمات به 58 درصد کل اقتصاد این جوامع رسید و جایگاه خدمات در تولید و اشتغال به عنوان شاخص تولید اقتصادی شناخته شد . در جهان سوم ، به عنوان یک مجموعه ، سهم خدمات 22 در صد اشتغال را می پوشاند . حال آنکه 62 درصد شاغلین در کشاورزی و 16 درصد در صنعت مشغول به کارند. سهم خدمات در تولید نا خالص داخلی این کشورها 46 درصد در سال 1986 بوده است این رقم حاکی از آن است که بازدهی ای خدمات در این کشورها بیش از سایر بخش های اقتصادی است .

خدمات جهانگردی مهمترین زیر بخش خدمات است که سریعترین رشد را در اقتصاد خدماتی داشته است . در حال حاضر هر چند بر آورد کمی در خود اعتمادی از کشور گردی ( توریسم داخلی ) تدوین نشده که بتوان داده های مربوطه را با کشورهای مختلف تطبیق داد ولی سازمان جهانی جهانگردی کوشش فراوانی در زمینه به عمل آورده و برآورد هایی نیز انجام داده است و اطلاعات نسبتا جامعی از ساختار جهانگردی و کشورگردی در سطح جهانی گرد آورده ، که منبع اصلی ما در این مقاله است .

ظهور توریسم به عنوان فرآیندی که می تواند جایگاه غالب را در اقتصاد کشورهای صنعتی داشته باشد و در عمل اقتصاد این کشورها را به اقتصاد خدماتی تبدیل کند . از مباحث جالب توجه اقتصادی در دو دهه ی اخیر بوده است . آنچه مسلم و قطعی است آن است که خدمات ، به طور کلی ، در زندگی اقتصادی کشورهای توسعه یافته حالت استراتژیک یافته و در کشورهای در حال توسعه نیز چنین روندی را به سرعت می پیماید .

تجارت خدمات از مسائل روز و مورد بحث محافل بین المللی بویژه مذاکرات اروگوئه،آنکتاد و سازمان ملل متحد است و درباره ی مفهوم و حجم مبادلات آن میان (Urugay Round) کشورهای در حال توسعه و پیشرفته جدال شدیدی وجود دارد و سالانه میلیاردهادلار در قبال خدماتی چون جهانگردی و ، بانکداری ، بیمه گیری و ارتباطات ، بدلیل تمرکز این فعالیت ها در کشورهای پیشرفته ، به جیب این کشورها ریخته می شود .

 

 

 

قطع نامه سازمان ملل متحد

قطع نامه سازمان ملل متحد در چهارم نوامبر 1967 که به اتفاق آرا به تصویب رسیده است که از آنجا که سیاحت و جهانگردی بین المللی نقش مهم و ارزنده ای را در اقتصاد و بازرگانی جهان دارد و از آنجا که جهانگردی نه تنها در اقتصاد یک کشور بلکه در زندگی اجتماعی و فرهنگی و هنری تمامی ملتها و جوامع بشری سهم بزرگی ایفا می کند و از آنجایی که توسعه جهانگردی و شناخت تمدنها و سنتها و آداب و رسوم بین المللی مسلماً به پایداری صلح بین المللی کمک می کند و از آنجا که جهانگردی یک فعالیت اساسی و مطلوب انسانی است که شایسته تحسین و تشویق از جانب همه ملتها و دولتها است . سازمان ملل به اتفاق آراء بنا به پیشنهاد شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان در سال 1967 شعاری تحت عنوان توریسم گذرنامه ای برای صلح اعلام و از تمامی دولتها ی عضو مصراً می خواهد از این سال به عنوان آزمایش تا آنجا که ممکن است در امر توسعه و گسترش مسافرت و جهانگردی اقدامات لازم و ضروری اعلام نمایند .

تاریخچه ی جهانگردی

اولین دلیل ایجاد جهانگردی به مفهوم امروزی در اواخر قرن 18 ایجاد شد و آن درآمد هنگفت خانواده های اصیل و ممتاز و اشراف زادگان بود که این گروه را از سایر مردم جدا می کرد . آریستوکرات ها مانند فئورالهای قرون وسطی به زمین وابسته نبودند پس آسانتر می توانستند به گشت و گذار در سایر محدوده های زندگی و گذران همیشگی خود بپردازند . اما سفرهایی که این گروه انجام می دادند و می توان کم و بیش از نظر کیفیت و بخصوص مصرف کنندگی اش تا اندازه ای آنرا با توریسم امروزی سنجید بسیار محدود بود و از نظر مسافت در فواصل نزدیک بیشتر صورت می گرفت ولی در قرن نوزدهم با پیشرفت انقلاب صنعتی عوامل اجتماعی به جوامع بورژوازی و تقسیم عمومی ثروت در میان توده مردم توریسم رونق بیشتر گرفت و در اواخر آن قرن بود که مفاهیم امروزی توریسم بوجود آمد .

در نقاط خوش آب و هوا در کنار دریا و طبیعتاً در مناطقی که مردم اوقات فراغت خود را در آنجا می گذراندند اندک اندک مراکزی بوجود آمد که امکانات زندگی جهانگردان را تسهیل می کرد . هتل ها و مسافرخانه ها در شهرها رو به ازدیاد گذارد و با اختراع کشتی های بخار و قطار و راه آهن و بعد اتومبیل و هواپیما هر روز نزدیک شده و با سهولت رفت و آمد به تعداد توریست ها افزوده گشت . در کنار این امر به خاطر امکانات ماشینی دنیای صنعتی بر ساعات فراغت افراد اضافه شد و توزیع منطقی تر سرمایه به توده مردم اجازه داد بتوانند در آمد بیشتری از مصرف روزانه خود داشته باشند و بخشی از آنرا پس انداز کنند و بخشی دیگر را در راه رفاه بیشتر خود به مصرف برسانند این عوامل و چندین عامل متشابه دیگر در راه اصول توسعه توریسم به طور دقیق تر ایجاد مفهوم توریسم را به صورت امروزی باعث گردید .

تا قبل از جنگ جهانی با وجود اینکه توریسم به مفهوم گسترده خود در آمریکای شمالی و اروپا به وجود آمده بود و توریست های معدودی در جنوب قاره امریکا و آفریقا و آسیا دیده می شدند اما هنوز این امر شکل جهانی به خود نگرفته بود و کمتر کشوری آنرا بصورت یک بخش اقتصادی در درآمد و بودجه سالانه خود منظور می کرد ولی پس از گذشتن از بحران های اقتصادی بعد ار جنگ جهانی دوم ناگهان توسعه شگفت انگیزی در توریسم بین المللی بوجود آمد و بسیاری از عوامل کششی دیگر به عوامل اولیه آن یعنی مناطق خوش آب و هوا و نقاطی که اوقات فراغت مردم به آسودگی در آن می گذشت افزوده شد .

نگاهی به بررسی سازمان ملل متحد در مسافت های دور نشان می دهد که در فاصله سال های 1950 تا 1970 توریسم در جهان با قریب 1000درصد پیشرفت کرده است . به معنی ساده تر تعداد توریست های سال 1970 ده برابر توریست های سال 1950 بوده است که این رشد نهایی خارق­العاده توریم بین المللی نشان می دهد در طی این 20 سال است که مفهوم امروزی توریسم از نظر گاههای مختلف به صورت جا افتاده ای در تمام جوامع شناخته و ایجاد شده است . همین بررسی نشان داد که در طول مدت 10 سال فاصله سال 1970 تا 1980 توریسم مسافتهای دور تا 70 درصد دیگر نیز رشد کرد این رشد نشان دهنده امکانات بیشتری است که در طی این 10 سال بوجود آمد اما از آنجا که با رشد بین سالهای 1950 تا 1970 قابل مقایسه نیست به آسانی معلوم می شود که توریسم در طی بیست سال اول در جامعه پذیرفته و در حال حاضر فقط به رشد طبیعی خود ادامه می دهد که طبیعتاً در سال های اول زیاد و در سال های بعد رفته رفته کمتر خواهد شد .

انواع جهانگردی

جهانگردان و به طور کلی جهانگردی در هر کشور به دو دسته تقسیم می شوند :

1 – جهانگردی داخلی

2 – جهانگردی خارجی و بین المللی

الف ) جهانگردی داخلی

جهانگردی داخلی همانطور که از نامش استنباط می گردد به کلیه مسافرت هایی اطلاق می شود که در چهارچوب تعریف جهانگردی در داخل صورت می گیرد . بعبارت دیگر فعاللیت های مربوط به جهانگردی داخلی دارای حدود جغرافیایی مشخص است در حالیکه جهانگردی بین المللی از نقطه نظر جغرافیایی هیچگونه محدودیتی را نمی شناسند. جانگردی داخلی در نتیجه تأثیر عوامل مختلف اولاً دارای حجم مطلقی به مراتب بیش از جهانگردی بین المللی بوده و ثانیاً دارای سرعت و رشد بیشتر از جهانگردی بین المللی است ؛ زیرا جهانگردی بین المللی از طرفی مستلزم صرف هزینه نسبتاً بیشتر و مدت زمان طولانی تر می باشد و از طرف دیگر اغلب کشورها برای محدود کردن مسافرت اتباع خود به کشورهای خارج و تحدید خروج ارزهای خارجی خویش از کشور مبادرت به وضع و اجرای مقررات و قوانینی خاص از قبیل تعیین حداکثر میزان خرید ارز خارجی برای هر کدام از اتباع کشور و یا وصول عوارض مختلف گذرنامه و غیره می نمایند در حالیکه کلیه کشورها با تهیه و اجرای برنامه های مختلف تبلیغاتی و فراهم آوردن تسهیلات لازم برای جهانگردان داخلی افراد کشور را تشویق به مسافرت در داخل مملکت می نمایند زیرا جهانگردی داخل گرچه برخلاف جهانگردی بین المللی موجب نقل و انتقال ارزهای خارجی از یک کشور به کشورهای دیگر نگردیده و کوچکترین تأثیری در ارقام تراز پرداطخت کشورهای دیگر ندارد معهذا نباید تصور کرد که تأثیر آن در توسعه اقتصاد داخلی قابل توجه است زیرا توسعه مسافرت مردم در داخل کشور بهر نحوی که صورت گیرد منجر به افزایش مصرف داخلی است و از آنجائیکه جهانگردی فعالیتی است که مستلزم استفاده از خدمات و کالاهای متنوع داخل است لذا مصارف جهانگردان داخلی در حقیقت به صورت درآمد تولید واحدهای تولیدی مختلف ی که کالاها و خدمات آنها مورد نیاز جهانگردان می باشد بین آنها توزیع می گردد و شکی نیست که این امر علاوه بر اینکه موجب افزایش درآمد ملی می گردد زمینه را برای سرمایه گذاری بیشتر بخش خصوصی و دولت در زمینه توسعه واحدهای عرضه کننده خدمات و کالاهای جهانگردی فراهم می سازد .

طبق آمار منتشرشده از طرف ایو تو که بر اساس گزارشات آماری سازمان های ملی جهانگردی کشورهای دنیا تهیه گردیده میزان کلی مصارف جهانگردان کلیه کشورهای دنیا در سال 1963 برابر با 53 دلار بوده که از این مبلغ حدود 75 تا 82 درصد مربوط به جهانگردی داخلی است بعبارت دیگر مصارف جهانگردی در طی سال مزبور 5 درصد از مجموع مصارف کل کشورها را تشکیل می داده است این ارقام در ضمن اینکه حکایت از عظمت و وسعت فعالیت های سیاحت و جهانگردی بعنوان یک بخش فعالیت اقتصادی می نماید نموداری است از میزان حجم جهانگردی داخلی در مقایسه با جهانگردی بین المللی البته باید توجه داشت که نسبت میزان مصارف جهانگردی داخلی و خارجی برای کلیه کشورها یکسان نیست و بعنوان مثال در طی سال 1963 مصارف جهانگردان در بلژیک فقط 21 درصد مصارف جهانگردی داخلی امریکا برابر با 90 درصد مصارف کل جهانگردی آن کشور بوده است . همچنین حجم مطلق جهانگردی داخلی در کشورهای پیشرفته نیز با همدیگر یکسان نیست بعنوان مثال در سال 1963 تعداد جهانگدان داخلی در سوئیس 3 میلیون نفر ، اتریش 3.3 میلیون نفر در ایتالیا 10 میلیون نفر در فرانسه 14 میلیون نفر در انگلستان 36 میلیون نفر بوده است .

ب ) جهانگردی خارجی یا جهانگردی بین المللی

همانطور که یاد آور شدیم جهانگردی بین المللی هنگامی مصداق پیدا می کند که از مرزهای کشور محل اقامت دائم خود عبور کرده و وارد کشور دیگر شود . اصولأ جهانگردی بین المللی از نقطه نظر اجتماعی و فرهنگی وجه تمایز عمیقی با جهانگردی داخلی ندارد بدین معنا که اصل ایجاد تفاهم بین ملل مختلف آشنایی با سنت ها و فرهنگ و تمدن و مردم مناطق دیگر کم و بیش در هر نوع جهانگردی آن کشور را تشکیل می داده است .

معهذا از نقطه نظر اقتصادی باید یادآور شد که وجه تمایز خاصی بین جهانگردی داخلی و جهانگردی خارجی وجود دارد و این وجه تمایز عبارت است از تأثیر جهانگردی بر روی موازنه ارزی و تراز پرداخت های کشور . بدین معنی که مصارف جهانگردان بین المللی در عین اینکه از نقطه نظر کشورهای صادر کننده شخص جهانگرد یک نوع واردات کالا و خدمات بوده و در جدول موازنه ارزی آن کشور در ستون پرداخت منلظور می گردد از نقطه نظر کشور پذیرای جهانگرد یک نوع صادرات کالا و خدمات جهانگردی بوده و در جدول موازنه ارزی آن کشور جزو ارقام دریافتها محسوب می گردد.

طبق آمار تعداد جهانگردان خارجی وارد شده به کشور در سال 1365 ، 678157 نفر و در سال 1357 تعداد 5022778 نفر و در سال 1358 147532 نفر بوده که تنزل داشته است که البته ناشی از انقلاب اسلامی بوده است که در روند شکل گیری و حرکت ، خود تغییر و تحولاتی را نیز در پی داشته است و با توجه به استقبالی که اخیراً از طرف مقامات مملکتی از قضیه جهانگردی صورت گرفته است امیدواریم که سیست های مناسب با سیر صعودی افزایش تعداد جهانگرد در کشور روبرو شویم از طرفی اگر به جهانگردان داخلی و خارجی که در کشور در گردش هستند نظری بیافکنیم با آمار و ارقام ذیل مواجه می شویم :

 

تعداد جهانگردان داخلی و خارجی در مناطق مختلف ایران در سال 1375

تعداد بازدید کنندگان						نقاط مورد بازدید	ردیف
درصد	جمع	درصد	خارجی	درصد	داخلی
5/24	667537	4/52	30846	8/23	636691	تهران	1
75/6	183915	7	4100	7/6	179815	اصفهان	2
8/4	720/13	2/4	2461	8/4	129259	شیراز	3
39/3	92389	5/9	5599	2/3	86790	تبریز	4
2/15	416362	2/3	1887	5/15	414475	مشهد	5
7/54	1491923	2/76	44893	3/54	1447030	جمع
3/45	1219372	8/23	1400	5/45	1217972	نقاط دیگر
100	2711295	100	46293	100	2665002	جمع کل

جدول شماره 2

مأخذ : آمار وزارت فرهنگ و ارشاد در سال 1375