مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

فهرست مطالب

عنوان صفحه

مقدمه 5

فصل اول

طراحی سیستم لوله کشی گاز و انتخاب مصالح 6

طراحی سیستم لوله کشی گاز ساختمان ها 6

مشخصات مواد و مصالح مصرفی 16

جداول مشخصات لوله و اتصالات فولادی 20

فصل دوم

اجرای سیستم لوله کشی گاز طبیعی 23

لوله کشی 23

لوله کشی روکار 24

لوله کشی توکار 26

عایق کاری لوله ها 28

جوشکاری 29

جوش لب به لب 29

عنوان صفحه

جوش ماهیچه ای 30

آماده سازی برای جوشکاری 30

کنترل کیفیت جوش 31

معایب ظاهری جوش 31

فصل سوم

آزمایش ، بازرسی ،تحویل و تزریق گاز در سیستم لوله کشی گاز 37

اصول مهم در کنترل کیفیت سیستم های لوله کشی گاز 37

آزمایش نشت لوله 39

بستن مجاری خروجی گاز 39

بررسی نشت گاز در سیستم لوله کشی بعد از باز کردن جریان گاز 40

بررسی نشت گاز با استفاده از کنتور 40

اقدمات لازم در صورت وجود نشت گاز 40

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه:

شرکت گازرسانی طلوع، در سال 1370 با ثبت شرکت، رسماً فعالیت خود را در منطقه ای از قوچان آغاز کرد و با جذب پرسنل و تهیه ی امکانات لازم، در این حرفه اقدام به کار کرد. اصول و مراحل گازرسانی به یک واحد ساختمانی که توسط شرکت انجام می شود، به شرح زیر می باشد:

1. تهیه ی نقشه ی ساختمان.

2. مشخص کردن کوتاه ترین مسیر عبور لوله.

3. مشخص کردن طول آخرین مصرف کننده تا سر علمک.

4. سایزبندی لوله ها.

5. شروع جوشکاری.

6. تست با فشار psi10.

7. مراحل بازرسی و تأیید توسط سازمان نظام مهندسی.

 

 

 

 

فصل اول

طراحی سیستم لوله کشی گاز و انتخاب مصالح

طراحی سیستم لوله کشی گاز ساختمان ها

1- مراحل طراحی شبکه ی لوله کشی گاز

در طراحی شبکه ی لوله کشی گاز باید اطلاعات و مدارک زیر تهیه شود .

الف) نقشه ی لوله کشی گاز در پلان محوطه و طبقاتی که در آن ها لوله ی گاز کشیده خواهد شد ، ( اعم از زیرزمین ، هم کف یا طبقات بالاتر ) به اضافه ی محل قرار گیری دودکش ها با ذکر مشخصات آن ( ارتفاع ، قطر ، جنس و نوع ) ؛

ب) نقشه ی ایزومتریک با ذکر طول و قطر لوله ها بر روی آن ؛

پ) زیر بنا یا فضای مفید ساختمان به متر مربع و مقدار مصرف گاز هر یک از وسایل گازسوزی که به این سیستم لوله کشی متصل می شود و یا در آینده متصل خواهد شد بر حسب متر مکعب گاز یا کیلوکلری در ساعت ؛

ت) کروکی محل ملک مورد تقاضا ، که باید در زیر برگ تفاضا با ذکر نشانی های لازم ترسیم شود ؛

ث) فهرست اجناس مصرفی با ذکر استانداردهای مربوطه و مقدار آن در جدولی که نمونه ی آن داده شده است ( پیوست پنج- فهرست اجناس مصرفی ) که باید در سمت راست قسمت پایین نقشه آورده شود .

ج) مقیاس نقشه ها نباید از 100 : 1 کوچکتر باشد .

2- محل ورود انشعاب گاز به ملک مصرف کننده

الف) محل ورود انشعاب گاز حتی الامکان باید در نزدیک ترین نقطه ی محدوده ی ملک به شبکه ی لوله کشی گاز شهری قرار گیرد .

ب) محل ورود انشعاب نباید در جایی قرار گیرد که احتمال صدمه دیدن داشته باشد و یا به طور کلی در محل نا امنی قرار گیرد .

 

3- پیش بینی محل نصب تنظیم کننده ی فشار گاز و کنتور

الف) تنظیم کننده ی فشار گاز باید در فضای باز نصب شود .

ب) ابتدای لوله کشی داخلی ملک که با هماهنگی شرکت گاز ناحیه تعیین می گردد ، باید نزدیک به مکانی باشد که در آینده تنظیم کننده ی فشار و کنتور نصب خواهد شد . چنان چه علمک گاز قبلاً نصب شده باشد ، به شرح زیر است :

1- برآورد مصرف گاز تا 25 متر مکعب در ساعت : فاصله ی ابتدای لوله کشی از انتهای شیر قبل از رگولاتور ( که روی انشعاب نصب شده ) L مساوی 50 سانتی متر طبق شکل 1 .

2- برآورد مصرف گازبیش از 25 تا160متر مکعب در ساعت : فاصله ی ابتدای لوله کشی از انتهای شیر قبل از رگولاتور ( که روی انشعاب نصب شده ) L مساوی 60 سانتی متر طبق شکل 1 .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4- نصب کنتور

الف) کنتور باید در داخل محدوده ی ملک مسترک ، حتی الامکان بلافاصله پس از تنظیم کننده ی فشار قرار گیرد .در صورتی که مکان مناسبی در نزدیکی تنظیم کننده ی فشار وجود نداشته باشد باید کنتور را در جایی نصب کرد که در معرض جریان هوا باشد . در صورتی که کنتور در داخل محفظه ی مخصوص ، که در دیوار تعبیه گردیده است ، نصب شود ، در این محفظه که معمولاً بسته است باید به وسیله ی هواکش به فضای آزاد راه داده شود ؛

ب) کنتور نباید در محل هایی که امکان بروز و تشدید آتش سوزی دارد ، تصب گردد ؛

پ) کنتور باید در مکان و وضعیتی نصب گردد که به راحتی قابل خواندن و دسترسی برای تعمیر و سرویس باشد . ارتفاع محل نصب کنتور بر روی دیوار تا کف زمین باید حدود 5/1 متر باشد . ضمناً باید کنتور طوری نصب شود که در معرض صدمات فیزیکی قرار نداشته باشد ؛

ت) در زمان اجرای سیستم لوله کشی گاز باید در محلی که برای نصب کنتور در نظر گرفته شده است ، یک مهره و ماسوره یا فلنج روی سیستم لوله کشی نصب شود تا در زمان نصب کنتور در این محل ، مشکلی از نظر لوله کشی پیش نیاید ؛ طبق شکل (3 )

ث) فاصله ی کنتور از منابع تولید اشتغال از قبیل کوره ، آبگرمکن باید حد اقل یک متر باشد ؛

ج) فاصله ی کنتور از سیم های برق که روی کار نصب شده اند باید حداقل 10 سانتی متر و از کنتور برق 50 سانتی متر باشد .

5- شیرها ومحل نصب آن ها

الف) شیرهایی که در لوله کشی گاز به کار می روند باید از نوع برنجی ربع گرد توپکی باشد ؛

ب) شیر اصلی مصرف در لوله کشی گاز ساختمان باید بلافاصله بعد از کنتور نصب شود ؛

پ) شیر واحد مسکونی در ساختمان های دارای بیش از یک واحد مسکونی باید بر روی لوله ی انشعاب هر واحد که از لوله های بالا رونده یا انشعاب دهنده ی اصلی منشعب می گردد ، در محل مناسبی که در معرض صدمات فیزیکی نباشد ولی قابل دسترسی برای ساکنین آن ساختمان وهر چه نزدیک تر به لوله ی اصلی باشد یک شیر برای قطع سریع و کامل جریان گاز نصب شود .

ت) قطر شیرهای فرعی باید با قطر لوله ی تغذیه ی گاز هر آپارتمان که وارد آن آپارتمان می شود یکسان باشد ؛

ث) اگر ملکی دارای چند ساختمان مجزا باشد ، هر ساختمان به غیر از شیر قطع کننده ی اصلی باید یک شیر مستقل قطع کننده داشته باشد ؛

ج) برای دستگاه های گازسوزی که ما بین قفسه بندی قرار می گیرند ، شیر انشعاب باید طوری نصب شود که بالاتر از ارتفاع قفسه ها باشد و مستقیماً در بالا یا پشت دستگاه گازسوز قرار نگیرد ؛

چ) در مورد سایر دستگاه های گاز سوز که به طور مستقل نصب می شوند از قبیل بخاری ، آب گرم کن و هم چنین در مواردی که اجاق گاز در خارج از قفسه بندی قرار می گیرد، شیر انشعاب باید در محلی غیر از پشت اجاق دستگاه گازسوز که به راحتی قابل دسترسی باشد ، نصب شود ؛

ح) فواصل نصب شیر مصرف کننده از زمین و از دستگاه های گاز سوز باید مطابق با جدول ( 17 - 3-1 ) باشد ؛

خ) حداقل فاصله ی شیر چراغ روشنایی از سقف 80 سانتی متر واز کف 170 سانتی متر در نظر گرفته شود ؛

د) محور لوله ی شیر اجاق گاز باید موازی دیوار و در امتداد دستگاه گاز سوز باشد ؛

ذ) در صورتی که لوله ی انشعاب مشعل از کف موتورخانه عبور نماید ، ارتفاع آن از کف باید حداقل 5 سانتیمتر باشد ؛

ر) شیرهای مصرف کننده نباید داخل کابینت و یا محفظه ی دربسته قرار گیرد ؛

ز) کلیه ی شیرهای مصرف باید در موقع بازرسی سیستم لوله کشی نصب شده باشند ؛

ژ) در محل هایی که شیر گاز در مجاورت کلید وپریز برق قرار می گیرد ، شیر گاز باید در ارتفاع حداقل 10 سانتی متر بالاتر نصب شود .

6- نقاط مصرف ( سرهای انتهایی )

بر روی تمام سرهای انتهایی لوله ها باید پس از اجرای لوله کشی ، یک شیر نصب گردد و دهانه ی خروجی این شیرها با درپوش های دنده ای طوری مسدود شوند که با باز کردن شیر ، گاز نتواند از آن ها نشت کند و تا وقتی که دستگاه های گازسوز به آن ها متصل نشده است ، مسدود بمانند .

7- محل سرهای انتهایی لوله کشی

الف) سرهای انتهایی در لوله کشی روکار باید در محل خود توسط بست های فلزی به دیوار محکم گردد .

ب) سرهای انتهایی نباید در پشت درها واقع شود .

 

8- انتخاب قطر لوله ی گاز و عوامل وابسته به آن

قطر لوله ها ی گاز باید به اندازه ای باشد که بتواند گاز کافی را برای حداکثر مصرف دستگاه یا دستگاه های گازسوز مربوطه تأمین نماید . بدون این که بین کنتور و وسایل گازسوز افت فشاری بیش از 7/12 میلی متر ستون آب به وجود آید .

9- اطلاعات مورد نیاز برای محاسبه ی قطر لوله ی گاز

الف) حداکثر افت فشار مجاز بین کنتور و دستگاه های گازسوز ( 7/12 میلی متر ستون آب ) ؛

ب) حداکثر مقدار گاز مصرفی مورد نظر در طرح ؛

پ) نسبت حداکثر مصرف احتمالی به مجموع ظرفیت دستگاه های نصب شده ( ضریب هم زمانی مصرف ) .

تذکر : ضریب هم زمانی با توجه به میزان مصرف ، تعداد وسایل گازسوز و سایر شرایط توسط طراح و یا مشاور تعیین می گردد و مقدار آن بین 7/0 تا 1 در نظر گرفته شود .

ت) طول لوله کشی ؛

ث) چگالی گاز ؛

10- حداکثر قطر اسمی مجاز

حداکثر قطر اسمی مجاز لوله کشی گاز مصرفی با فشار 178 میلی متر ستون آب ، 100 میلی متر ( 4 اینچ ) می باشد .

11- مقدار برآورد مصرف گاز

مقدار مصرف گاز برای هر طرح ، برابر مصرف کلیه ی دستگاه های گازسوز استاندارد از مشخصات فنی ان ها استفاده شود .

در صورتی که دستگاه گازسوز استاندارد فاقد مشخصات فنی باشد ، می توان از جداول ( 4 و 5 ) استفاده کرد .

12- تعیین طول لوله

طول لوله باید از نقطه ی خروجی تنظیم کننده ی فشار تا دورترین نقطه ی مصرف گاز در ساختمان اندازه گیری شود .

13- تعیین قطر لوله گاز :

الف ) برای تعیین قطر لوله ی گاز از جدول ( 2 ) استفاده گردد . همان طور که در بند ( 11 ) ذکر گردید ، مقدار تقریبی مصرف گاز بعضی از دستگاه های گازسوز در جدول (4 ) داده شده است تا در صورتی که مصرف یک یا چند دستگاه از وسایل گازسوز در پلاک نصب شده روی آن ها مشخص نباشد ، مقدار تقریبی مصرف آن دستگاه از این جدول انتخاب شود .

در جدول (2 ) مقدار جریان گاز با چگالی 65/0 و حداکثر افت فشار 7/12 میلی متر ستون آب بر حسب متر مکعب گاز در ساعت برای لوله های مختلف فولادی داده شده است . در موقع استفاده از این جدول اگر تعداد شیر و زانو و سایر اتصالات لوله کشی به میزان معمولی به کار رفته باشد ، نیازی به در نظر گرفتن ضریب کاهش نیست .

ب ) چنان چه چگالی گاز مورد استفاده از 65/0 تغییر نماید باید از ضرایب تصحیح در جدول (3 ) استفاده شود .

پ ) تعیین ردیف مربوط به طول در جدول (2 )

در جدول (2 ) ردیف مربوط به طول تعیین شده در بند 12 را که طول دورترین نقطه ی مصرف از محل نقطه خروجی رگولاتور می باشد ، باید انتخاب نمود ( در صورتی که این طول دقیقاً در جدول ذکر نشده باشد ، طول بزرگ تر بعدی باید در نظر گرفته شود ) باید توجه داشت که برای تعیین اندازه ی قطر لوله ی قسمت های مختلف این سیستم فقط باید طول فوق را مبنای محاسبه قرار داد ، لذا باید همین سطر انتخاب شده در جدول را برای تعیین قطر قسمت های مختلف دیگر لوله کشی نیز به کار برد .

14- توسعه سیستم لوله کشی گاز موجود خانگی

اضافه نمودن هر گونه انشعاب جدید به سیستم لوله کشی گاز موجود باید با اطلاع و اجازه قبلی شرکت گاز ناحیه و براساس این مقررات انجام گیرد .

 

 

 

جدول 1 فاصله ی نصب شیر مصرف کننده ی دستگاه گازسوز

دستگاه گازسوز	فاصله ی شیر از کف زمین ( سانتی متر )	فاصله شیر از دستگاه گازسوز سانتی متر
آب گرم کن دیواری	120 الی 150	ـ
آب گرم کن زمینی	30 الی 40	30 ( از بدنۀ آبگرم کن )
اجاق گاز	90 الی 110	10 الی 30 ( از بدنه )
بخاری	30 الی 40	حداقل 20 ( از بدنه )
دیگ های حرارتی	30 الی 60	50 الی 70 ( از مشعل )
روشنایی	حداقل 170	ـ
شومینه	30 الی 40	80 الی 120 ( از دودکش ) 30 ( از دیوار شومینه )

 

جدول 2 حداکثر ظرفیت لوله های فولادی به مترمکعب در ساعت برای گاز طبیعی با فشار 178 میلی متر ستون آب وافت فشار 7/12 میلی متر ستون آب و چگالی 65/0

طول لوله (متر)	قطراسمی لوله ( اینچ )
	5/0	75/0	1	25/1	5/1	2	5/2	3	4
2	9/5	3/12	30/23	9/47	0/72	3/138	0/220	7/390	9/801
4	0/4	5/8	0/16	9/32	4/49	1/95	2/151	5/268	1/551
6	2/3	8/6	9/12	4/26	7/39	4/76	5/121	7/215	8/442
8	8/2	8/5	0/11	6/22	0/34	4/65	0/104	7/184	1/379
10	4/2	0/5	6/9	7/19	6/29	9/56	4/90	6/160	7/329
12	2/2	7/4	8/8	1/18	3/27	5/52	4/83	2/148	3/304
14	0/2	3/4	1/8	7/16	0/25	2/48	6/76	1/136	4/279
16	9/1	0/4	0/7	5/15	3/23	8/44	3/71	7/126	0/260
18	8/1	7/3	1/7	6/14	9/21	2/42	1/67	3/119	8/244
20	7/1	5/3	7/6	8/13	7/20	8/39	3/63	5/112	0/231
22	6/1	3/3	3/6	1/13	6/19	8/37	1/60	8/106	2/219
24	5/1	2/3	1/6	5/12	7/18	1/36	4/57	9/101	2/209
26	4/1	1/3	8/5	0/12	0/18	6/34	1/55	9/97	9/200
28	4/1	9/2	5/5	4/11	2/17	1/33	6/52	6/93	0/191
30	3/1	8/2	3/5	0/11	6/16	9/31	8/50	2/90	1/185
35	2/1	6/2	9/4	2/10	3/15	4/29	8/46	1/83	6/170
40	1/1	4/2	6/4	4/9	1/14	1/27	3/43	9/76	9/157
45	1/1	2/2	3/4	8/8	3/13	5/25	6/40	2/72	1/148
50	0/1	1/2	1/4	4/8	6/12	3/24	6/38	7/68	0/141
55	99/0	0/2	9/3	0/8	0/12	1/23	7/36	2/65	9/133
60	94/0	9/1	7/3	6/7	5/11	1/22	1/35	4/62	1/128
70	85/0	8/1	3/3	9/6	4/10	0/20	8/31	5/56	1/116
80	80/0	6/1	1/3	5/6	7/9	8/18	8/29	1/53	9/108
90	75/0	5/1	9/2	1/6	1/9	6/17	0/28	7/49	0/102
100	71/0	4/1	8/2	7/5	6/8	6/16	4/26	0/47	5/96
120	64/0	3/1	5/2	2/5	8/7	0/15	9/23	5/42	3/87
150	57/0	2/1	2/2	6/4	9/6	3/13	2/21	7/37	5/77
200	49/0	0/1	9/1	9/3	9/5	4/11	1/18	2/32	2/66
250	43/0	91/0	7/1	5/3	2/5	1/10	1/16	6/28	8/58
300	39/0	82/0	5/1	1/3	7/4	2/9	6/14	9/25	2/53

 

جدول 3 ضرایب تبدیل برای چگالی های مختلف گاز طبیعی

چگالی	ضریب	چگالی	ضریب
50/0 55/0 60/0 65/0 70/0	15/1 08/1 04/1 1 96/0	75/0 80/0 85/0 90/0 1	93/0 90/0 87/0 85/0 80/0

 

 

 

 

 

 

جدول 4 مقدارتقریبی مصرف تعدادی از دستگاه های گاز سوز

 

دستگاه گازسوز	مقدار تقریبی مصرف (متر مکعب در ساعت )
آب گرم کن فوری	3/3 تا 8/1
آب گرم کن گازی مخزن دار	14/1 تا 8/0
اجاق گاز تجاری چند شعله	4 تا5/2
اجاق گاز خانگی با فر	5/1 تا 03/1
اجاق گاز خانگی بدون فر	5/0
استخر	جهت گرمایش یک متر مکعب آب یک متر مکعب گاز در ساعت مورد نیاز است .
بخاری گازی خانگی	6/0
بخاری گازی کارگاهی	5/4 تا 5/2
پکیج ها	5 تا 5/2
پلوپز بزرگ تجاری گازی	4 تا 5/2
جکوزی	1
چراغ روشنایی گازی	1/0
سونا بخار خانگی	8 تا 6
سونا خشک خانگی	5/3 تا 5/2
شومینه	1 تا 5/0
کباب پز تجاری	2 تا 8/1
کباب پز و پلوپز خانگی	5/1 تا 1
مشعل تنور نانوایی فانتزی	25 تا 5
مشعل کوره ی حمام عمومی	100 تا 30 ( مصرف واقعی بستگی به ظرفیت مشعل دارد )
مشعل کوره های کارگاهی	20 تا 1

 

* یاد آوری : در مورد پکیج ها ، مصرف تقریبی براساس زیربنا به صورت زیر قابل محاسبه است :

الف ) برای زیربنا تا 100 متر مربع ، مقدار تقریبی گاز مصرفی برابر با 5/2 متر مکعب در ساعت ؛

ب ) زیربنا 101 تا 200 متر مربع ، مقدار تقریبی گاز مصرفی برابر با 5/3 متر مکعب در ساعت ؛

ج) زیربنا 201 تا 300 متر مربع ، مقدار تقریبی گاز مصرفی برابر با 5 متر مکعب در ساعت.

 

 

 

جدول 5 ظرفیت اوریفیس نصب شده در دستگاه های گازسوز

ظرفیت اوریفیس (کیلو کالری در ساعت )			قطر (میلی متر)	شماره ی مته
بوتان	پروپان	کاز طبیعی
23688	21420	10231	641/2	37
22566	20412	9752	578/2	38
21722	19618	9374	527/2	39
21042	19000	9097	489/2	40
20210	18257	8719	438/2	41
19202	17312	8266	375/2	42
1738	15674	7510	260/2	43
16216	14629	7006	184/2	44
14742	13331	6376	083/2	45
14364	12978	6199	057/2	46
13495	12197	5846	994/1	47
12676	11453	5468	930/1	48
11428	10546	5065	854/1	49
10786	9702	4637	778/1	50
9929	8903	4259	702 /1	51
8845	7996	3830	613/1	52
7769	7003	3352	511/1	53
6628	6010	2873	397/1	54
5924	5342	2545	320/1	55
4735	4281	2046	181/1	56
4055	3666	1744	092/1	57
3856	3488	1673	066/1	58
3687	3331	1590	041/1	59
3488	3168	1517	016/1	60
3346	3006	1444	0990/0	61
3158	2863	1361	965/0	62
2999	2722	1300	939/0	63
2848	2570	1227	914/0	64
2689	2427	1134	889/0	65
2386	2155	1028	838/0	66
2245	2026	968	813/0	67
2109	1905	910	878/0	68
1872	1691	806	741/0	69
1721	1557	741	711/0	70
1487	1341	640	660/0	71
1373	1240	590	635/0	72
1262	1140	544	609/0	73
1111	1004	479	571/0	74
968	873	419	533/0	75
877	791	378	508/0	76
709	641	305	457/0	77
562	508	242	400/0	78
641	471	199	370/0	79
400	460	172	340/0	80
			قطر میلی متر	قطر اینچ
315	385	ـ	305/0	012/0
265	240	ـ	279/0	011/0
220	199	ـ	254/0	010/0
179	161	ـ	228/0	009/0
140	126	ـ	203/0	008/0

 

مشخصات مواد و مصالح مصرفی

1- لوله

الف) لوله های فولادی

( 1 ) لوله های مورد استفاده در لوله کشی گاز باید از جنس فولاد سیاه باشد ومی تواند بدون درز یا با درز باشد و کلیه ی مشخصات آن ها از نظر ساخت ، مواد ، ابعاد ، وزن ، آزمایش ها و رواداری ها ( تلرانس ها ) با استاندارد ملی شماره ی 3360 مطابقت داشته باشد . طبق جداول ( 6 و 7 و 8 ) وسطح بیرونی لوله ها باید صاف و هموار و سطح درونی لوله ها باید متناسب با فرآیند ساخت باشد .

ب) لوله های مسی

استفاده از لوله های مسی باطول حداکثر 5 متر برای اتصال سیستم لوله کشی به دستگاه های گازسوز ثابت با رعایت کلیه ی اصول ایمنی مجاز است .

( 1 ) لوله های مسی باید در محل هایی نصب گردد که از صدمات احتمالی مصون بوده و با استفاده از بست های مناسب روی دیوار مهار گردد .

( 2 ) لوله های مسی مورد مصرف باید با استانداردهای بین المللی ( 1986-88 B ASTM ) و با جدول (9 ) از نوع A و B که ضخامت دیواره ی لوله ها و وزن اندازه های مختلف آن داده شده ، مطابقت داشته باشد .

پ) لوله های قابل انعطاف ( شیلنگ ) برای اتصال وسایل گازسوز

( 1 ) از این لوله جهت اتصال دستگاه های گازسوز خانگی که حداکثر با فشار گاز 700 میلی متر آب کار می کنند ، استفاده می شود .

( 2 ) جنس این لوله باید از نوع لاستیک مصنوعی تقویت شده تا قطر حداکثر 16 میلی متر باشد که جدار داخلی آن با لایه ای از مصالح مقاوم در مقابل گاز ومواد نفتی ، تقویت شده است . ( طبق استاندارد ملی شماره ی 774 ) .

( 3 ) حداکثر طول لوله ی لاستیکی برای اتصال وسایل گازسوز به لوله کشی گاز ( شیر مصرف ) خانگی باید 120 سانتی متر باشد .

2- اتصالات فولادی

الف) اتصالات نوع جوشی :

در اجرای لوله کشی گاز چنان چه لوله کشی تو کار باشد ، باید از اتصالات جوشی فولادی بدون درز بر اساس استاندارد ملی شماره ی 3076 استفاده گردد و در صورتی که لوله کشی رو کار باشد می توان از اتصالات جوشی درز دار JIS به شماره ی 2311 B استفاده کرد .

ب) اتصالات دنده ای :

( 1 ) چنان چه لوله کشی روکار باشد می توان از اتصالات دنده ای تا قطر 50 میلی متر ( 2 اینچ ) از نوع فولادی که با استاندارد ملی شماره ی 1798 مطابقت داشته باشد استفاده کرد .

( 2 ) تعداد و طول دنده ها باید مطابق جدول ( 10 ) باشد .

3- شیرها

الف) شیرهایی که بر روی لوله کشی گاز نصب می گردد ، تا قطر 50 میلی متر باید از نوع برنجی و ربع گرد توپکی و دنده ای طبق استاندارد ملی شماره 4047 و برای قطرهای بالاتر از 50 میلی متر باید از نوع فولادی ربع گرد توپکی جوشی و یا دنده ای طبق استاندارد شرکت ملی گاز به شماره (1994) IJS/MS/PL/010 باشد.

ب ) دسته شیر به وسیله ی پیچ و مهره بر روی شیر ثابت شده باشد ، به طوری که به آسانی نتوان آن را جدا کرد .

پ) شیر باید در حالت بسته در مقابل فشار هوای 7/0 با ر کاملاً غیر قابل نشت باقی بماند .

4- الکترود

الف) الکترودهای مصرفی، باید بر طیق استاندارد AWS/ASME SFA5.1 یا معادل آن ساخته شده باشند .

برای جوشکاری لوله با قطرهای زیر 50 میلی متر ( 2 اینچ )، می توان از الکترودهای با شماره ی استاندارد E6010 یا E6013 استفاده نمود؛ ولی برای جوشکاری لوله های با قطر 50 میلی متر ( 2 اینچ ) و بالاتر، فقط استفاده از الکترود E6010 مجاز می باشد.

ب) روی جعبه ی الکترود، باید نام سازنه ، شماره ی استاندارد الکترود، قطر الکترود، محدوده ی آمپر و ولتاژ مصرفی، و تاریخ ساخت، ذکر شده باشد.

ج) استفاده از الکترودهای فاسد شده، یا الکترودهایی که پوشش آن ها یکنواخت نبوده و در هنگام مصرف دچار ریزش شود، و یا باعث بدسوزی، قطع و وصل جریان برق یا انحراف قوس الکتریکی شود، مجاز نیست.

5- مواد عایق کاری (مواد پوششی)

مواد عایق کاری، برای لوله کشی هایی که توی کار نصب شده و یا در زیر زمین قرار می گیرند، شامل نوارهای کار سرد و رنگ (پرایمر) سازگار با آن می باشد. در انتخاب نوار و پرایمر توجه به نکات زیر الزامی است:

الف) نوار و پرایمر، باید ساخت یک سازنده و از نظر مواد شیمیایی همخوانی آن ها باید مورد تأیید کارخانه ی سازنده باشد؛

ب) نوارهای مورد استفاده، باید نو باشد. استفاده از نوارهای مستعمل، معیوب ، دارای خراش، سوراخ یا تاریخ گذشته، مجاز نیست؛

پ) استفاده از پرایمرهای متفرقه، فاسدشده ، یا تاریخ گذشته، مجاز نیست؛

ت) برای نوارپیچی لوله های با قطر 50 میلی متر ( 2 اینچ )، باید از نوار با عرض 50 میلی متر، و برای نوارپیچی لوله های با قطر بالاتر از 50 میلی متر، از نوار با عرض 100 میلی متر استفاده شود؛

ث) ضخامت نوار، باید حداقل 5/0 میلی متر، و ضخامت لایه ی چسبی آن، حداقل 2/0 میلی متر باشد؛

ج) در صورت استفاده از نوار نرم مخصوص نوارپیچی سر جوش ها و اتصالات، باید ضخامت نوار، حداقل 8/0 میلی متر، و ضخامت لایه ی چسبی آن، 6/0 میلی متر باشد؛

چ) میزان چسبندگی نوار به لوله ، باید حداقل برابر با 5/1 کیلوگرم به ازای هر سانتی متر عرض نوار باشد؛

ح) میزان چسبندگی نوار به نوار، باید حداقل برابر با 5/0 کیلوگرم به ازاء هر سانتی متر عرض نوار باشد.

6- مواد آب بندی اتصال های دنده ای

الف) برای آب بندی اتصال های دنده ای لوله های گاز، باید روی دنده های خارجی لوله یا وسایل اتصال را، به اندازه ی کافی نوار آب بندی (تفلون) پوشانید.

ب) به کار بردن نخ های کنفی با خمیر و سایر مواد،؛ مجاز نیست.

7- مصالح مستعمل

استفاده ی مجدد از لوله، اتصالات و شیرهایی که قبلاً در لوله کشی گاز از آن ها استفاده شده است، بدون حصول اطمینان از سلامت و کارآیی آن ها و تأیید مهندس ناظر، ممنوع است.

 

 

 

 

جداول مشخصات لوله و اتصالات فولادی

جدول 6 ابعاد و وزن لوله ها

قطر اسمی		قطر خارجی	ضخامت لوله	وزن
سیستم متریک	سیستم اینچی	(میلی متر)	(میلی متر)	(کیلوگرم بر متر طول)
15	5/0	3/21	65/2	22/1
20	75/0	9/26	65/2	58/1
25	1	7/33	25/3	44/2
32	25/1	4/42	25/3	14/3
40	5/1	3/48	25/3	61/3
50	2	3/60	65/3	10/5
65	5/2	1/76	65/3	51/6
80	3	9/88	05/4	47/8
100	4	3/114	5/4	1/12

 

1 ـ قطر اسمی لوله، فقط به عنوان شناسه محسوب می گردد.

2 ـ رواداری (تلرانس) وزن نسبت به وزن اسمی لوله، 10/0 می باشد.

3 ـ حد پایین رواداری ضخامت لوله، به طور میانگین، 5/12% ضخامت می باشد.

جدول 7 رواداری قطر خارجی لوله های فولادی بر حسب میلی متر

قطر اسمی	قطر خارجی (میلی متر)
	حداقل	حداکثر
15	0/21	8/21
20	5/26	3/27
25	3/33	2/34
32	0/42	9/42
40	9/47	8/48
50	7/59	8/60
65	3/75	6/76
80	0/88	5/89
100	1/113	0/115

جدول 8 تطابق قطر اسمی لوله های فولادی بر حسب میلی متر، اینچ

و اندازه ی رایج در بازار ایران

قطر اسمی
سیستم متریک	سیستم اینچی	شناسه ی رایج در بازار ایران
15	5/0	2
20	75/0	5/2
25	1	3
32	25/1	4
40	5/1	5
50	2	6
65	5/2	7
80	3	8
100	4	10

 

جدول 9 ابعاد و وزن لوله های مسی

قطر اسمی لوله		قطر خارجی		ضخامت دیواره				وزن
				نوع A		نوع B		نوع A	نوع B
اینچ	میلیمتر	اینچ	میلیمتر	اینچ	میلیمتر	اینچ	میلیمتر	کیلوگرم برمتر	کیلوگرم برمتر
25/0	6	25/0	6	030/0	8/0	047/0	7/0	117/0	104/0
375/0	10	375/0	10	035/0	9/0	030/	8/0	230/0	207/0
5/0	12	5/0	12	047/0	2/1	035/0	9/0	364/0	280/0
625/0	15	625/0	15	047/0	2/1	039/0	1	465/0	395/0
75/0	19	75/0	19	047/0	2/1	039/0	1	566/0	477/0
125/1	28	125/0	28	063/0	6/1	047/0	2/1	19/1	903/0
375/1	35	375/1	35	063/0	6/1	055/0	4/1	5/1	32/1
625/1	42	625/1	42	070/0	8/1	059/0	5/1	03/2	71/1

 

 

 

جدول 10 تعداد و طول دنده ی اتصالات فولادی دنده ای

قطر اسمی (اینچ)	تعداد دنده	طول قسمت دنده شده
		میلی متر	اینچ
5/0	10	19	75/0
75/0	10	19	75/0
1	10	19	75/0
25/1	11	25	1
5/1	11	25	1
2	11	25	1

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل دوم

اجرای سیستم لوله کشی گاز طبیعی

کلیات

این بخش، شامل شرایط نصب سیستم لوله کشی گاز طبیعی، مناسب برای فشار کاز 178 میلی متر ستون آب (4/1 پوند بر اینچ مربع) می باشد.

محدوده این لوله کشی، بعد از تنظیم کننده ی فشار (رگولاتور)، شروع و تا دستگاه های گاز سوز، ادامه می یابد.

لوله کشی

1- انشعاب های فرعی

تمام انشعاب های فرعی، باید از بالا و یا از پهلوی لوله کشی های افقی گرفته شود.

2- محفظه ی تجمع ذرات داخلی لوله

در مواردی که طول لوله ی بالا رونده، 15 متر یا بیشتر ( ساختمان های 5 طبقه یا بیشتر) باشد، باید در پایین ترین قسمت آن، یک سه راهی نصب شود، که طول قسمت پایین آن، حداقل 10 سانتی متر باشد، تا ذرات داخل لوله در این محفظه جمع شده و باعث مسدود شدن مسیر نگردد. دهانه ی زیر این سه راهی، باید مسدود شود.

3- پاک کردن لوله ها

چنان چه لوله در اثر عوامل جوی و ماندن در هوای آزاد دچار زنگ زدگی سطحی شده باشد، باید آن را قبل از نصب، با وسایل دستی یا ماشینی، از جمله سنباده و برس سیمی، کاملاً تمیز نمود.

4- خم کردن لوله

برای تغییر دادن مسیر مستقیم لوله های فولادی، باید از اتصالات مناسب و استاندارد استفاده نمود، مگر آن که خم کردن لوله در محل نصب، اجتناب ناپذیر باشد. در این حالت، رعایت شرایط زیر، الزامی است:

الف) خم کردن لوله، باید فقط با استفاده از دستگاه لوله خم کن انجام شود.

ب) خمیدگی لوله، باید کاملاً صاف و عاری از هر گونه چین خوردگی، ترک خوردگی و یا سایر معایب مکانیکی باشد.

پ) خط جوش طولی در محل خم، باید روی یکی از سطوح جانبی خم، و هر چه نزدیک تر به خط میانی این سطح، که کمترین تنش کنشی و فشاری به آن وارد می آید، قرار گیرد.

ت) قوس خمیدگی لوله، نباید بیشتر از 90 درجه باشد.

ث) شعاع انحنای قسمت داخلی خمیدگی، نباید کمتر از 6 برابر قطر خارجی لوله باشد.

ج) در قسمتی از لوله که خم می شود، نه تنها نباید هیچ گونه خط جوش محیطی وجود داشته باشد، بلکه وسط خمیدگی لوله، باید از نزدیک ترین نقطه ی اتصال آن لوله به لوله یا اتصالات دیگر، حداقل 20 برابر قطر اسمی لوله، فاصله داشته باشد.

لوله کشی روکار

لوله کشی گاز، وقتی روکار یا در دسترس است ، که دسترسی به آن مستقیم باشد و نیازی به باز کردن، برداشتن، و یا جا به جا کردن هیچ مانعی نباشد.

لوله کشی روکار، تا قطر 50 میلی متر (2 اینچ) را، می توان با استفاده از اتصالات دنده ای یا جوشکاری برقی انجام داد.

برای اجرای لوله کشی روکار، با قطر بیش از 50 میلی متر، باید از جوشکاری برقی استفاده شود.

در لوله کشی روکار، برای حفاظت لوله و اتصالات، به روش رنگ آمیزی طبق (بند 5) عمل شود.

پایه ها و نقاط اتکاء لوله کشی

لوله کشی گاز در ساختمان ها باید به ترتیب مناسبی در فواصل معین محکم و استوار شده باشد. برای این کار می توان از بست های فلزی مخصوص لوله و مناسب با قطر آن با استحکام کافی استفاده کرد.

الف) بستن یا جوش دادن یک لوله به لوله ی دیگر و لوله به اسکلت فلزی ساختمان و یا به اجزاء فلزی غیر ثابت به طور مستقیم مطلقاً ممنوع است .

ب) حداکثر فاصله بین نقاط اتکاء بست یا پایه ها در لوله کشی نباید از مقادیر جدول (1 ) بیش تر باشد .

 

جدول 1: حداکثر فاصله ی اتکاء لوله های فولادی

قطر اسمی لوله (اینچ)	(افقی )	( افقی )	(افقی )	کلیه اندازه ها ( قائم )
حداکثر فاصله اتکا ( متر )	2	5/2	3	3

 

نکاتی که باید در اجرای لوله کشی گاز رعایت شود :

الف ) نصب شیر 50 میلی متر ( 2 اینچ ) و بزرگ تر بر روی لوله تا قطر 100 میلی متر ( 4 اینچ ) یا استفاده از تبدیل مجاز می باشد .

ب ) بست های لوله ای بالا رونده باید کاملا لوله را در خود گرفته و وزن آن ها را مهار نماید.

1) ارتفاع لوله های روکار از سطح زمین در خارج از ساختمان باید طوری تعیین شود که از صدمات خارجی محفوظ بماند .

2) در مواردی که لوله از داخل دیوار ، چهارچوب عبور می کند ، باید با نصب غلاف ساییدگی لوله از طریق قاب در یا پنجره و یا شیشه جلوگیری به عمل آید .

پ) فاصله ی لوله ی روکار تا لوله های آّب باید حداقل 5 سانتی متر باشد . در مواردی که حفظ فاصله ی فوق امکان پذیر نباشد ، باید روی لوله گاز را طبق بند (17-4-5-2) نوار پیچی کرد .

ت) کانال های عمودی ساختمان که لوله گاز از آن ها عبور می کند ، باید از پایین و بالا به هوای آزاد راه داشته باشد تا امکان جمع شدن گاز در آن ها وجود نداشته باشد . عبور لوله گاز از داخل کانال های مربوط به هواکش ، آسانسور ، دودکش ، تهویه و امثال آن مجاز نیست .

ث) لوله گاز نباید با سیم و کابل برق داخلی و خارجی ساختمان تماس داشته باشد . فاصله ی سیم روکار ، کلید و پریز برق با لوله های گاز باید حداقل 5 سانتی متر باشد .

ج ) شیرهای گاز باید در ارتفاع حداقل 10 سانتی متر بالاتر از کلید و پریز برق نصب شود .

نصب شیر گاز در تراز پایین تر از تراز ذکر شده وپایین تر از ارتفاع کلید و پریز در صورتی مجاز است که حداقل 10 سانتی متر فاصله افقی از لبه کلید و پریز داشته باشد .

چ) در لوله کشی افقی و قائم روکار که در معرض تغییرات حرارت قابل توجه قرار می گیرند ، باید پیش بینی کافی برای مقابله با انقباض و انبساط لوله به عمل آید .

ح) در صورتی که لوله در معرض ضربه های فیزیکی قرار گیرد ، باید با استفاده از غلاف فلزی ویا حفاظ مقاوم از وارد آمدن ضربه به لوله جلوگیری نمود . ضمناً در صورت استفاده از غلاف باید در دو سر لوله ، لاستیک مسدود کننده تعبیه گردد .

در صورت استفاده از غلاف می توان فضای بین لوله و غلاف را از مواد عایق مانند قیر هم پر نمود .

خ) عبور لوله ی گاز به صورت افقی از پشت دستگاه گازسوز باید از ارتفاعی پایین تر از سطح شعله باشد . در صورتی که لوله گاز بالاتر از دستگاه گازسوز قرارگیرد ، باید حداقل 50 سانتی متر از سطح شعله فاصله داشته باشد .

د) در صورتی که لوله کشی گاز به منظور رسیدن به پشت ساختمان از روی بام عبور کند ، محل عبور لوله باید به نحوی باشد که در معرض برخورد با اجسام خارجی و مسیر عبور و مرور نباشد ودر صورتی که احتمال تماس طولانی لوله با آب باران و برف وجود دارد باید پیش بینی های لازم برای جلوگیری از زنگ زدگی لوله به عمل آید .

لوله کشی توکار

لوله کشی توکار آن است که برای دسترسی به آن باز کردن دریچه و یا برداشتن مانعی لازم باشد .

1 -در اجرای لوله کشی توکار فقط باید از اتصالات جوشی بدون درز و با روش جوشکاری برق استفاده شود .

2- جوشکاری باید یکنواخت و عاری از نواقص ظاهری باشد وطبق بخش انجام شود .

3- لوله های توکار باید مطابق بند (2) عایق کاری شود .