فصل اول: توانايي درك ساختمان CPU

1

1- ساختمان CPU ...............................

3

1-1 آشنايي با تعريف عمليات CPU .................

3

2- 1 آشنايي با تراكم عناصر ساختماني در پردازنده .....................................................

4

3-1 آشنايي با سرعت ساعت سيستم ..............

5

4-1 آشنايي با سرعت ساعت داخلي......................

5

4-1-1 آشنايي با سرعت خارجي سيستم .....................................................................

5

5-1 آشنايي با مديريت انرژي پردازنده ...........................................................................

6

6-1 آشنايي با ولتاژ عمليات پردازنده...............................................................................

6

7-1 آشنايي با خاصيت MMX در پردازنده‌ها ...............................................................

7

فصل دوم: توانايي روش نصب مادربرد

8

2- توانايي روش نصب مادربرد..................................................................................

11

1-2 شناسايي اصول بررسي لوازم روي مادربرد..............................................................

12

1-1-2 شكاف ZIF.............................................

12

2-1-2 شكاف Slot1...............

12

3-1-2 معماري جامپرها و Dipswitch ها...............................................................

13

4-1-2 فن خنك‌كننده پردازنده .................................................................................

14

5-1-2 بانك‌هاي حافظه RAM ( 72 پين و 168 پين)...........................................

15

2-2 شناسايي اصول نصب كارت‌هاي شكاف‌هاي توسعه مادربرد..................................

16

1-2-2 شكاف گسترش ISA......................................................................................

18

2-2-3 شكاف گسترش EISA..................................................................................

19

3-2-2 شكاف گسترشMCI ....................................................................................

19

4-2-2 شكاف گسترش PCI....................................................................................

20

5-2-2 شكاف گسترش AGP.................................................................................

20

3-2 شناسايي اصول و روش نصب كارت I/O بر روي شكاف I/O............................

21

1-3-2 شكاف درگاههاي موازي LPT و سريال COM..........................................

22

2-3-2 شكاف درگاه IDE............................................................................................

26

3-3-2 شكاف درگاه FDC...........................................................................................

26

1-4-2 پايه‌هاي برق مدل AT....................................................................................

27

2-4-2 پايه‌هاي برق مدل ATX.................................................................................

27

3-4-2 پايه‌هاي كنترلي روي مادربرد...........................................................................

28

4-4-2 پايه‌هاي خبري ..................................................................................................

29

5-2 شناسايي اصول روش نصب مادربرد.........................................................................

31

1-5-2 لوازم مورد نياز مادربرد ......................................................................................

34

2-5-2 محل قرارگيري مادربرد......................................................................................

34

6-2 شناسايي اصول روش ارتقاء Bios............................................................................

37

1-6-2 مفهوم و كار Bios.............................................................................................

37

فصل سوم : توانايي نصب و ارتقاء Case

41

3-توانايي نصب و ارتقاء Case...................................................................................

43

1-3 شناسايي اصول و بررسي انواع مختلف Case.........................................................

43

1-1-3 مدل Desktop.................................................................................................

43

2-1-3 مدل Mini........................................................................................................

44

3-1-3 مدل Medium................................................................................................

44

4-1-3 مدل Full..........................................................................................................

44

5-1-3 مدل Notebook.............................................................................................

45

فصل چهارم : توانايي نصب صفحه كليد

46

4- توانايي نصب صفحه كليد .....................................................................................

48

1-4 شناسايي اصول كنترل كننده صفحه كليد ...............................................................

49

2-4 شناسايي اصول اركونوميك صفحه كليد ..................................................................

50

3-4 شناسايي اصول بكارگيري و نصب صفحه كليد مدل Multimedia......................

51

فصل پنجم : توانايي نصب موس

53

5- توانايي نصب موس...........................................................................................................

55

1-5 آشنايي با لوازم مورد نياز جهت نصب موس..............................................................

55

2-5 شناسايي نحوه كار موس.............................................................................................

55

3-5 آشنايي با موس مدل سريال.......................................................................................

56

4-5 آشنايي با موس Track ball.....................................................................................

57

5-5 آشنايي اصول به هنگام سازي برنامه راه‌اندازي موس............................................

57

6-5 شناسايي اصول تداخل‌هاي IRQ در موس...............................................................

58

7-5 شناسايي اصول نصب موس.......................................................................................

Ãساختمان CPU

à آشنايي با تعريف عمليات CPU

à آشنايي با تراكم عناصر ساختماني در پردازنده

à آشنايي با سرعت ساعت سيستم

à آشنايي با سرعت خارجي سيستم

à آشنايي با سرعت داخلي سيستم

à آشنايي با مديريت انرژي پردازنده

à آشنايي با ولتاژ عمليات پردازنده

à آشنايي با خاصيت MMXدر پردازنده

1- توانايي درك ساختمان CPU

1-1آشنايي با تعريف عمليات CPU

CPU يا Processor اساسي‌ترين جزء يك كامپيوتر مي‌باشد. CPU يك آي- ‌سي يا تراشه يا Chilp است كه از مدارات مجتمع فشرده زيادي تشكيل شده است. بعبارت ديگر مهمترين آي- سي يك كامپيوتر زير‌پردازنده يا CPU آن است. محل قرار گرفتن آن روي برد داخلي و درجاي ويژه‌اي از مادربرد قرار دارد. در سراسر جهان شركتهاي زيادي به توليد اين آي- سي پرداخته‌اند از معروفترين آنها مي‌توان ريز‌پردازنده Motorolla-Intel و AMD و Cyrix را نام برد.

ريز‌پردازنده ، از واحدهاي گوناگوني تشكيل شده كه هر واحد وظيفه خاصي را انجام مي‌دهد. با قرار گرفتن اين واحدها در كنار يكديگر يك ريزپردازنده به صورت يك مجموعه مجتمع و فشرده تشكيل مي‌شود. هر ريزپردازنده از واحدهاي زير تشكيل شده است.

1- واحد محاسبه و منطق (ALU)

اين واحد شامل مداراتي است كه مي‌تواند محاسبات برنامه‌هاي كامپيوتري را انجام دهد. مثلاً مجموع دو عدد را بطور منطقي محاسبه مي‌كند. ALU مخفف كلمات Artimatic -Logic - Unit است.

2- واحد كنترل CU يا Control - Unit اين واحد بر واحد ورودي و خروجي حافظه‌هاي گوناگوني نظارت مي‌كند و چگونگي ورود و خروج آنها را كنترل مي‌كند.

3- حافظه‌هاي ثابت يا Register

هر ريزپردازنده براي جمع‌آوري اطلاعات نياز به يك محل موقت دارد تا داده‌ها را در داخل آنها قرار داده و در مواقع لزوم از آنها استفاده نمايد، كه اين محلهاي موقت را حافظه‌هاي ثابت يا Register مي‌گويند.

4- حافظه‌هاي پنهان يا Cache

حافظه مخفي يا Cache يك حافظه سريع است كه مورد استفاده CPU قرار مي‌گيرد.بعبارت ديگر چون سرعت عمليات CPU زياد است لذا اطلاعات نيز بايد با سرعت زياد از حافظه اصلي خوانده و پردازش شود ،‌اما سرعت حافظه اصلي كمتر از سرعت CPU است، لذا خواندن اطلاعات با مكث همراه مي‌شود، اين حالت انتظار باعث كند شدن سرعت كامپيوتر مي‌گردد. به منظور جبران اين وضع از واحدي به نام Cache استفاده مي‌كنندكه سرعت آن برابر سرعت CPU است. در نتيجه مقداري از محتويات حافظه اصلي كه مورد استفاده CPU است به حافظه Cache منتقل مي‌گردد تا در موقع خواندن و نوشتن با سرعت CPU مطابقت داشته باشد.

پردازنده‌هاي كامپيوترهاي شخصي معمولاً بصورت يك مستطيل يا مربع شكل است و بر روي آن حروف و ارقامي ديده مي شود.

1- نام سازنده پردازنده

2- نسل پردازنده

3- مدل پردازنده

4- سرعت پردازنده

5- ولتاژ پردازنده و شماره سريال

2-1آشنايي با تراكم عناصر ساختماني در پردازنده

CPU از مجموع قطعات الكترونيكي مخصوصاً تراتريستورهاي مختلف تشكيل يافته است. مثلاً اولين بار شركت AMD با قراردادن 500000 تراتريستور پردازنده‌هاي K6 را با به بازار عرضه نمود. يا شركت Intel پردازنده SL80386 را در آن 855000 تراتريستور بكار رفته و داراي 32 بيت خط حامل داخلي 16 بيت خط حامل خارجي بود به بازار عرضه نمود. همچنين شركت اينتل پروسسورهاي 80586 را كه بيش از يك ميليون تراتريستور تشكيل شده بود به بازار عرضه نموده است.

3-1 آشنايي با سرعت ساعت سيستم

سرعت پردازنده مستقيماً روي عملكرد آن اثر مي‌گذارد. يعني هر چه سرعت بالا باشد تبادل اطلاعات پردازنده سريعتر است، معمولاً سرعت پردازنده بر حسب مگاهرتز بيان مي‌شود. و برخي از سازندگان پردازنده خود را با سرعت واقعي آن نام‌گذاري نمي‌كنند بلكه سرعت آنها را بصورت مقايسه‌اي با پردازنده‌هاي IBM مي‌نويسند و آن را با PR نمايش مي‌دهند مثلاً 100PR يعني سرعت معادل 100 مگاهرتز است و اگر علامت + در جلوي عدد نوشته شود به مفهوم اين است كه از سرعت نوشته شده نيز بيشتر است مثلاً +PR133 يعني سرعت پردازنده در مقايسه با پردازنده پنتيوم 133 نيز بيشتر است.

4-1 آشنائي با سرعت ساعت داخلي

هر پردازنده عمليات داخلي خود را بر اساس سيگنالهاي ساعت داخلي انجام مي‌دهد. بعبارت ديگر سرعت داخل هر پردازنده تقريباً برابر همان سرعتي است كه روي پردازنده ذكر شده.

1-4-1سرعت ساعت خارجي سيستم

بعضي از پردازنده‌ها نياز به سيگنالهاي ساعت خارجي دارند. مثلاًZ80 كه قبلاً در كامپيوترهاي اوليه بكار مي‌رفت نياز به يك سيگنال ساعت خارجي كه بين صفر تا 5 ولت نوسان كند،داشت يعني نوسان ساز را در خارج از مدار با آي‌سي‌هاي (TTL) مانند 7404 و يك كريستال مي‌ساختند و بعداً وارد مدار ريزپردازنده مي‌نمودند.

اكنون نيز همان سيستم‌ها برقرار است ولي با پيشرفت تكنولوژي از روشهاي بهتر و مداراتي كه داراي تشعشع كمتر و انرژي تلف شده كمتري مي‌باشند استفاده مي‌كنند مثلاً در ريزپردازندهDX4 80486 ساخت شركت اينتل از يك سيگنال ساعت داخلي با سرعت 100 مگاهرتز استفاده شده است.

>توجه:چون سرعت پردازش در CPUها بسيار اهميت دارد در نامگذاري كامپيوترها ضمن اسم بردن از پردازنده سرعت ساعت آنرا نيز بازگو مي‌كنند مثلاً 100-P5 يعني پردازنده اين كامپيوتر پنتيوم (80586) و سرعت آن 100 مگاهرتز است يا P5-200/MMX يعني پردازنده پنتيوم با سرعت 200 مگاهرتز يا تكنولوژي MMX مي‌باشد.

5-1 آشنايي با مديريت انرژي پردازنده

بمنظور جلوگيري از انرژي تلف شده در پردازنده‌ها و كنترل توان مصرفي آنها در برنامه Setup سيستم، بخشي به نام Power management در نظر گرفته شده است. تا در زمان استفاده نكردن از كامپيوتر پس از مدت زماني كه در تنظيم Setup وجود دارد سيستم بحالت خاموش يا Reset مي‌رود. بديهي است بمحض استفاده از كامپيوتر مجدداً بحالت فعال درآمده و عمليات خود را انجام مي‌دهد.

>توجه:در برنامه‌هاي NU و NC نيز گزينه‌هاي مانند Configure وجود دارد كه مي‌توان انرژي سيستم و پردازنده و مانيتور را مديريت و كنترل نمود.

6-1 آشنايي با ولتاژ عمليات پردازنده

پردازنده‌هاي پنتيوم سري P54C با يك ولتاژ كار مي‌كرد. ولي پردازنده‌هاي P55C به علت تغيير در جريان برق تغذيه كننده، تكنولژي دوگانه به كار رفته است. اين پردازنده جهت كاهش حرارت به 2 ولتاژ مختلف يكي 8/2 ولت براي هسته و ديگري 3/3 ولت براي بخش ورودي/خروجي نياز دارد.

بطور كلي يكي از تكنولوژي‌هاي توليد پردازنده‌ها اين است كه سيم‌كشي‌هاي درورن آن نازكتر باشند كه در اين صورت پردازنده‌ به ولتاژ و جريان كمتري نياز خواهد داشت. و همين مسئله باعث مي‌شود كه پردازنده‌ها با سرعت بيشتري كار كرده و گرماي كمتري توليد كنند. به همين دليل پردازنده‌هاي با ولتاژ دوگانه طراحي شده است.ولي بخش ورودي / خروجي (I/O) به 3/3 ولت نياز دارد كه در مادربردهاي جديد Soket7 بكار رفته و هر كارخانه سازنده با ولتاژهاي مختلفي كار مي‌كنند كه در زير، ولتاژ چند پردازنده مختلف بعنوان نمونه ذكر شده است.

7-1 آشنايي با خاصيت MMXدر پردانده‌ها

MMX تكنولوژي است كه در ژانويه 1997 به بازار آمد و هدف آن افزايش سرعت و كيفيت كارهاي مالتي مديا ( چندرسانه‌اي ) مي‌باشد كه در اين پردازنده‌ها يك سري دستورالعملهاي جديد ايجاد شده كه حدوداً 57 دستورالعمل است. يعني 4 نوع داده (data type) جديد و 8 ريجيستر 64 بيتي به پردازنده‌هاي قبلي اضافه شده است كه توانايي پردازنده‌ را بالا برده و برنامه نويسان حرفه‌اي مي‌تواند در برنامه‌هايشان از اين دستورالعمل‌ها استفاده نمايند تا سرعت اجراي برنامه افزايش يابد. برنامه‌هايي كه با استفاده از دستورات MMX نوشته مي‌شوند در پردازنده‌ها معمولي نيز اجرا مي‌شوند ولي سرعت اجراي برنامه كمتر مي‌باشد.CPUهاي MMX به P55C معروف مي‌باشند.

Ãشناسايي اصول بررسي لوازم روي مادربردها

à سوكت ZIF

à شكاف Slot 1

à معماري جامپرها و Dip - Switchها

à فن خنك كننده پردازنده

à بانكهاي حافظه RAM 72 پين و 168 پين

à شناسايي اصول نصب كارتهاي شكاف‌ها

à شكاف‌ ISA

à شكاف EISA

à شكاف MCA

à شكاف PCI

à شكاف AGP

Ãنصب كارت I/O بر روي شكاف I/O

Ãشكاف LPT‌ و Com

Ãشكافهاي IDE و FDC

Ãشناسايي پايه‌هاي كنترل مادربرد AT ، ATX

Ãپايه‌هاي كنترل Turbo - Power - soft

Ãشناسايي پايه‌هاي خبري PowerLED/TurboLED Speaker HDD LED

Ãروش نصب مادربرد

Ãلوازم مورد نياز مادربرد

Ãرعايت نكات ايمني

Ãمراحل برق‌دهي مادربرد

Ãروش ارتقاء Bios

Ã‌ لوازم مورد نياز جهت ارتقاء Bios

Ãتعيين نوع Bios

Ãنحوه ارتقاء

2- توانايي روش نصب مادربرد

قبل از مادربرد لازم است در جعبه ابزار كامپيوتر وسايل زير را داشته باشيد.

1- پيچ‌گوشتي تحت دو سو و چهارسو در اندازه‌هاي مختلف

2- دم‌باريك و انبردست كوچك

3- يك سري آچار در اندازه‌هاي مختلف

4- چند نوع انبرك

5- يك سري ابزار آي - سي در آر و آي - سي نصب كن

6- يك شيشه كوچك الكل و مقداري كهنه براي پاك كردن

7- يك دفترچه يادداشت جهت نوشته رنگ سيمهاي رابط و يا محل قطعات باز شده قبلي و يا شماره پايه‌هاي ارتباطي و غيره ...

8- بمنظور حفاظت و ايمني بيشتر ، ميز و صندلي كار را به سيم اتصال به زمين مجهز نماييد.

9- يك مولتي متر ساده كه بتوان ولتاژهاي AC و DC را اندازه گرفت.

10- استفاده از كتاب راهنماي مادربرد خريداري شده .

روش نصب يك مادربرد:

مادربرد آماده را به آرامي در داخل قاب طوري قرار دهيد كه رابط صفحه كليد با سوراخ صفحه كليد در پشت قاب هماهنگ باشد سپس مادربر را روي پايه‌هاي پلاستيكي مقابل سوراخهاي آن به نجوي كه هيچ قسمت مدار به قاب فلزي اتصال نداشته باشد محكم نماييد . بعداً سوئيچها را طبق كتاب راهنماي دستورالعمل نوع CPU تنظيم نماييد . بديهي است اگر در اين كار اشتباه كنيد احتمالاً سرعت CPU تغيير خواهد كرد و مواظب باشيد در موقع كار گذاشتن مادربرد خميدگي در صفحه آن پيش نيايد و ضمناً در موقع بستن پيچ‌ها ، از واشرهاي پلاستيكي يا كاغذي استفاده نماييد تا اتصالي بين آنها ايجاد نشود.

سعي كنيد اين عمليات را با آرامش و به آرامي انجام دهيد چون يك اشتباه ممكن است موجب سوختن مادربرد شود.

1-2 شناسائي اصول بررسي لوازم روي مادربردها

1-1-2 سوكت ZIF

سوكت ZIF يا (Zero In Force) يك سوكت CPU است كه در بسياري از مادربردها مورد استفاده قرار مي‌گيرد و با اين سوكت مي‌توان براحتي ريزپردازنده را از جاي خود خارج و يا آنرا تعويض نمود.

لازم به يادآوري است كه در موقع تعويض CPU لازم است گيره Zif را بطرف بالا بكشيد تا پين‌ها سوكت كاملاً باز شود.

2-1-2 شكاف Slot1

تمام نقل و انتقال‌هاي داده‌ها داخل كامپيوتر از طريق گذرگاهها ايجاد مي‌گيرد.گذرگاهها به طور كلي به دو نوع تقسيم مي‌شود.

1- گذرگاههاي سيستم كه پردازنده‌ را به RAM ( حافظه) متصل مي‌نمايد.

2- گذرگاههاي ورودي و خروجي (I/O) كه پردازنده را قسمتهاي ديگر متصل مي‌نمايد گذرگاه سيستم روي مادربرد و متناسب با نوع پردازنده آن بر روي سيستم نصب مي‌گردد.

سوكتي كه پردازنده بر روي آن نصب مي‌گردد گذرگاه سيستم مي‌نامند.كه در سيستم‌هاي 386 سوكت PLCC بود و مادربردهايي كه پردازنده آنها DX 386 و يا بعضي از پردازنده‌هاي 486 بود، سوكت PGA

استفاده مي‌گرديد.

در سيستم‌هايي كه براي پردازنده‌هاي 486 و پنتيوم (Pentium I) استفاده مي‌گرديد، سوكت پردازنده‌ از نوع ZIF مي‌باشد.

در سيستم‌هايي كه از پردازنده‌هاي سري Pentium II و بالاتر استفاده مي‌گردد سوكتي كه براي نصب پردازنده استفاده مي‌گردد به Slot one معروف است.

3-1-2 معماري جامپرها و (Dip-Switch)ها

جامپر يا جافنرها پين‌هايي روي مادربرد مي‌باشند كه با تنظيم جامپرها و يا تغيير محل روكش پلاستيكي و قراردادن آنها در موقعيت‌هاي مختلف اعمال متفاوتي انجام مي‌دهند از جمله تنظيم‌هايي كه توسط جابه‌جايي جامپرها انجام مي‌گيرد.

- تغيير نوع پردازنده بر روي مادربرد

- تنظيم مقدار ولتاژ لازم براي CPU خاص

- انتخاب اندازه RAM در بعضي از مادربردها

- تعيين مقدار حافظه كش (Cache)

- پاك كردن اطلاعات CMOS و ...

كه در محل قرارگيري صحيح جامپرها در دفترچه راهنماي مادربرد كه همراه مادربرد است عرضه مي‌گردد.

براي مثال تنظيم سوئيچ‌هاي كامپيوتر IBM - PC - XT بصورت زير است.

سوئيچ1 خاموش ( روي صفر)

سوئيچ2 خاموش ( روي صفر) اگر كمك پردازنده نصب شده باشد. (روشن روي يك).

سوئيچ3و4 دقيقاً با مقدار حافظه نصب شده ارتباط دارد كه از كتاب راهنما كمك بگيريد.

سوئيچ5و6 مربوط به نوع مونيتور است مثلاً اگر از نوع CGA باشد 5 روشن و 6 خاموش است و اگر تك رنگ باشد 5 و6 هر دو خاموش است.

سوئيچ7و8 اين سوئيچ‌ها مربوط به درايوهاي فلاپي ديسك‌ها است يعني 7 روشن و 8 خاموش به معني يك فلاپي ديسك يا 7 خاموش و 8 روشن به معني دو فلاپي ديسك است.

ممكن است در بعضي از مادربردها سوئيچ‌ها بصورت كشوئي يا بصورت الاكلنگي باشد و ممكن است صفر و يا يك علامت‌گذاري شده باشد كه يك نشاندهنده روشن و صفر نشاندهنده خاموش است.

4-1-2فن خنك‌كننده پردازنده

با توجه به افزايش سرعت در پردازنده‌ها و گرم شدن آنها نياز به خنك‌كردن آنها مي‌باشد.يكي از روشهاي قديمي گذاشتن فن در پشت (case) است كه با روشن شدن كامپيوتر راه‌اندازي شده و موجب خنك شدن محيط سيستم مي‌شود ولي اخيراً در كامپيوترهاي پيشرفته اين فن خنك كننده را توسط گيره روي CPU نصب مي‌كنند.و بعضي شركتها به منظور خنك‌كردن پردازنده بجاي استفاده از سوكت سراميكي از سوكت‌هاي شبكه پلاستيكي استفاده كرده و سيمهاي اتصال آن را از آلياژ مس و كادميم انتخاب مي‌كنند كه عمل هدايت سريعتر انجام گيرد.

5-1-2 بانكهاي حافظه RAM( 72 پين و 168 پين )

بانك‌هاي حافظه 72 پين

حافظه‌‌هاي دنياميكي 72 پيني SIMM بر روي اكثر مادربردهاي 486 و بالاتر يعني Pentium I هم قابل نصب مي‌باشد.

در صورتيكه خط انتقال اطلاعات از نوع 32 بيتي باشد، اگر يك بانك نيز پر باشد، سيستم كار خواهد كرد. زيرا اين حافظه‌ها، 32 بيتي ( 4 بيت نيز براي بيت توازن كه هر بيت مربوط به 8 بيت مي‌باشد) بوده و قابليت دستيابي به حالتهاي 8 و 16 و 32 بيتي را نيز فراهم مي‌آورد.

در سيستم‌هاي پنتيومI كه خط انتقال اطلاعات 64 بيتي مي‌باشد حداقل بايد دو اسلات حافظه 72 پين باشد تا سيستم كار كند.

بانكهاي حافظه 168 پين

SDRAMها كه در حال حاضر بر روي مادربردهاي جديد نصب مي‌شوند به شكل ما جول‌هاي 64 بيتي DIMM ساخته مي‌شوند. تعداد پين‌هاي آنها 168 عدد بوده و براي نصب نياز به سوكت خاصي مي‌باشد.از آنجا كه پهناي ماجول‌هاي DIMM ، 64 بيت مي‌باشد يك عدد از آنها براي كار پردازنده كافي مي‌باشد.

DIMM ها در ظرفيت‌هاي 8و16و32و64و128و256 مگابايتي موجود بوده و داراي سرعت 6و8و10و12 نانو ثانيه‌اي مي‌باشد و روي هر مادربرد 1 الي 3 سوكت براي اين نوع RAM وجود دارد.

مزيت SDRAMها در سرعت بالا مي‌باشد كه امكان افزايش فركانس گذرگاه سيستم را بوجود مي‌آورد.

همه تراشه‌هاي جديد توانايي كنترل SDRAMها را دارند و بر روي بعضي از مادربردها امكان نصب هر

دو نوع SDMM RAM و DIMM وجود دارد. هدف از اين كار آن بوده كه هر كدام از RAMها كه نياز باشد بتوان بر روي مادربرد نصب گردد. البته نبايد بصورت همزمان از هر دو نوع استفاده كرد در بعضي از مادربردها استفاده از تركيب RAM ها امكان‌پذير مي‌باشد.

شركت اينتل در سال‌هاي گذشته سرعت پردازنده‌هايش را تا 200 برابر افزايش داده ولي سرعت حافظه در اين مدت فقط 20 برابر افزايش يافته است. هم اكنون همه به اميد RAMهاي سريع مي‌باشند تا به كمك آنها بتوان از تمام قابليت‌هاي PC بهره ببرند. در ماجول‌هاي DIMM جديد يك تراشه EPROM وجود دارد كه اطلاعاتي درباره RAM در آن ذخيره شده است. در داخل اين تراشه واحدي براي نگهداري اطلاعاتي در مورد نوع RAM‌ مي‌باشد. هدف از اين كار آن بوده كه Bios اطلاعات موجود در آن را خوانده و از روي آن، گذرگاه سيستم و زمان‌بندي حافظه را جهت بازدهي بهتر تنظيم نمايد.

2-2 شناسائي اصول نصب كارت‌هاي شكافهاي توسعه مادربرد

مولفه‌هاي داخلي مختلف در تمام كامپيوترها بويسله يك مدار الكتريكي بنام گذرگاه (BUS) به هم متصل مي‌شوند. گذرگاه به سادگي يك مجموعه اتصالات موازي مي‌باشدكه روي بورد اصلي سيستم قرار مي‌گيرد. تمام اجزاي كنترل كننده كامپيوتر ، پردازنده ، هر تراشته كنترلي و هر بايت حافظه به طور مستقيم يا غير مستقيم به گذرگاه متصل مي‌شوند.

وقتي كه داده‌ها از يك مولفه ديگر منتقل مي‌گردند آنها از منبع به مقصد در طول اين مسير مشترك حركت مي‌كنند. وقتي كه يك آداپتور جديد در يكي از شكافهاي گسترش بورد اصلي وصل مي‌شود در واقع بطور مستقيم به گذرگاه متصل مي‌گردد و بدين ترتيب عنصر جديد جزء كل سيستم خواهد شد.

تمام اطلاعاتي كه كامپيوتر استفاده مي‌كند حداقل در يك محل در طول گذرگاه به طور موقت ذخيره مي‌شود. ذخيره اوليه داده‌ها درحافظه اصلي يا RAM مي‌باشد. در PCها حافظه اصلي شامل هزارها، يا ميليونها سلول حافظه منفرد است كه هر يك از آنها مي‌تواند 8 بيت يا يك بايت داده را نگه دارد. بعضي داده‌ها ممكن است براي مدت كوتاهي در يك پورت I/O يا يك ثبات پردازنده ذخيره شوند، يعني همان زماني كه صبر مي‌كند تا پردازنده آنها را به محل مناسب خود بفرستد. به طور كلي ،‌درگاهها و ثابتها فقط 1 يا 2 بايت اطلاعات را در هر بار نگه مي‌دارند كه معمولاً از آنها بعنوان محلهاي ذخيره موقت استفاده مي‌شود تا اينكه داده‌ها از يك مكان به مكان ديگر فرستاده شوند. هر وقت داده‌ها به يك سلول حافظه I/O فرستاده يا از آنها خوانده مي‌شوند محل سلول يا درگاه توسط يك مقدار عددي يا آدرس مشخص مي‌گردد.وقتي كه انتقال داده انجام مي‌شود، آدرس آن روي گذرگاهي بنام گذرگاه آدرس (address bus) منتقل مي‌شود. همچنين گذرگاه قسمتي دارد به نام گذرگاه كنترل(control bus) كه اطلاعات كنترلي را مانند سيگنالهاي زماني ( از ساعت سيستم) و سيگنالهاي وقفه‌اي حمل مي‌كند. قسمت نهايي گذرگاه، خطوط نيرو، نيروي الكتريكي را حمل مي‌كند. به علت اهميت آدرس گذرگاه آدرس (Address Bus) : كامپيوترهايي كه از پردازنده‌هاي 8088 يا 8086 استفاده مي‌كنند يك گذرگاه آدرس 20 بيتي دارند، به اين معنا كه گذرگاه شامل 20 خط آدرس جدا مي‌باشد. هر يك از اين خطوط مي‌توانند دو مقدار ممكن را داشته باشند:

روش (نمايانگر يك ) يا خاموش (نمايانگر صفر) . بنابراين كل گذرگاه آدرس مي‌تواند 2¹⁰ يا 576/048/1 آدرس دهي حافظه پردازنده‌هاي 8088 و 8086 مي‌باشد.پردازنده‌هاي 80286 و SX80386 داراي 24 خط آدرس مي‌باشند بنابراين سيستمهايي كه از تراشه‌هاي فوق استفاده كنند يك گذرگاه آدرس 24 خطي داشته و مي‌تواند 2²⁴ بايت يا 16 مگابايت حافظه را آدرس‌دهي نمايند. سيستمهايي كه از پردازنده‌هاي 80386DX و 80486 بالاتر استفاده مي‌كنند داراي يك گذرگاه آدرس 32 بيتي بوده و مي‌توانند تا 4 گيگابايت حافظه را آدرس‌دهي كنند.

گذرگاه داده (Data Bus) : گذرگاه داده با گذرگاه آدرس كار مي‌كند تا داده را در كامپيوتر جابجا كند. پردازنده 8088 از گذرگاه داده‌اي اسنفاده مي‌كند كه هشت خط سيگنال دارد و هر يك از اين خطوط يك بيت دو دويي (Binary) منفرد را حمل مي‌كند به اين معنا كه هر بار در طول گذرگاه يك بايت داده منتقل مي‌شود. پردازنده 80286 از گذرگاه داده 16 بيتي استفاده مي‌كند كه مي‌تواند در هر بار دو بايت داده را منتقل كند. پردازنده‌هاي 80386 يا 80486 قابليت انتقال داده تا 32 بيت را در هر بار دارند.

در ادامه بحث گذرگاهها بايد به قسمت مهم ديگري كه درامر انتقال داده‌ها تاثير بسزايي دارد يعني شكافهاي گسترش كه به آنها كانالهاي ورودي و خروجي نيز گفته مي‌شود اشاره نمود.از اين كانالها براي توسعه امكانات سخت‌افزاري سيستم استفاده مي‌شود. تمام سيگنالهاي اطلاعات ، آدرس و كنترل از پردازنده‌ و ديگر المانهاي اصلي سيستم به آن وصل شده است. شكافهاي گسترش بر اساس تكنولوژي گذرگاهها ساخته شده است و در واقع صورت ديگري ازگذرگاهها در ارتباط با وسايل ورودي و خروجي مي‌باشد. بر همين اساس چندين نوع شكاف گسترش موجود است كه در ادامه به آنها اشاره مي‌شود.

1-2-2 شكاف گسترش(Industry - Standard - Architect) ISA

باس ISA از نوع 8 بيتي به همراه كامپيوترهاي XT به بازار آمد و از آن، جهت اضافه كردن سخت‌افزار با افزودن كارت در شكافهاي گسترش استفاده مي‌شود. همانگونه كه قبلاً گفته شد تقريباً تمام سيگنالهاي بورد اصلي سيستم به اين شكافها متصل شده است. اين سيگنالها شامل خطوط آدرس ، اطلاعات، كنترل ،‌تغذيه و پالس‌ها مي‌باشند. با آمدن كامپيوترAT (حداقل 286 ) به بازار و افزايش خطوط آدرس و اطلاعات ، بايد اين خطوط به گذرگاه سيستم جهت استفاده و در كارتهاي جانبي اضافه مي‌شد اما بايد به گونه‌اي عمل مي‌شد كه با مدلهاي قبل سازگاري داشته باشد . بنابراين به گذرگاه ISA از نوع8 بيتي دست زده نشد و فقط يك شكاف گسترش كوچك (Slot) در انتهاي شكاف قبلي اضافه شد. شكافهاي گسترش جديد قابل انعطاف بوده و مي‌توانند كارتهاي اضافي 8 بيتي يا 16 بيتي را براي گسترش سيستم قبول كنند.مدار گذرگاه به طور خودكار مي‌فهمد كه كارت موجود 8 بيتي يا 16 بيتي است. براي كارتهاي 8 بيتي فقط از 8 خط 16 بيتي براي انتقال داده استفاده مي‌شود كه شبيه يك گذرگاه 8 بتي اصلي مي‌باشد.

2-2-2 شكاف گسترش (Enhanced ISA)ELSA

بعد از معرفي گذرگاه معماري ميكروكانال (MCA) توسط شركت IBM سازندگان بفكر ايجاد يك طرح گذرگاه با كارايي بالا افتاند. اما نمي خواستند از معماري ميكروكانال استفاده كنند. گروهي از اين كمپانيها براي ساخت گذرگاه EISA همكاري كردند.گذرگاه EISA يك گذرگاه 32 بيتي يا سرعت عملكرد بالاتر است و خصوصيات ديگري را ارائه مي‌دهد كه باعث مي‌شود تا نسبت به گذرگاه ISA برتري داشته باشد. در موارد اجرايي گذرگاه EISA و MCA تقريباً معادل هم هستند با اين حال از لحاظ الكتريكي و مكانيكي هر دو كاملاً متفاوت مي‌باشند و كارتهاي گسترش طراحي شده براي يك نوع گذرگاه نمي‌تواند در ديگري به كار رود.

3-2-2 شكاف گسترش (Micro channel Architecture) MCA

با كامپيوترهاي PS/2 مدل 50 و 60 و 80 شركت IBM يك طرح سخت‌افزار ، گذرگاه جديدي به نام

معماري ميكروكانال (MCA) معرفي كرد.گذرگاه MCA در بسياري از سيستم‌هاي IBM به كار مي‌رود و همچنين مي‌تواند توسط بعضي سازندگان كامپيوترهاي سازگار استفاده شود.گذرگاه MCA همان وظايف اساسي گذرگاه ISA يعني انتقال آدرسها ، داده‌ها و سيگنالهاي كنترلي به كارتهاي متصل در شكافهاي گسترش را انجام مي‌دهد. به جزدر مورد دستيابي RAM يا حمايت كنترل‌كننده‌هاي گذرگاه اصلي، گذرگاه MCA مانند يك گذرگاه داده 16 بيتي شبيه گذرگاه ISA عمل مي‌كند. اما طوري طراحي شده است كه در سرعتهاي بالاتر اجرا شود و همچنين سيگنالهاي كنترل اضافي دارد كه اجازه انعطاف بيتشري براي طرحهاي سخت‌افزاري را مي‌دهد.گذرگاه MCA با گذرگاه ISA دو تفاوت مهم دارد ، يكي در طراحي فيزيكي و ديگري در خصوصيات سيگنالهايش، از اينرو كارتي كه مي‌تواند با يكي از اين دو گذرگاه كار كند با ديگري سازگار نخواهد بود.

4-2-2 شكاف گسترش PCI

در بوردهاي اصلي سيستم كه به تازگي به بازار عرضه شده جديدترين نوع گذرگاه ديده مي‌شود. اين نوع گذرگاه از نظر جاگيري بر روي بورد سيستم كوچكتر از EISA و حتي ISA شانزده بيتي است ولي از نظر تواناييي از كليه گذرگاههايي كه تاكنون بررسي گرديده مفيدتر مي‌باشد. اين گذرگاه در دو مد 32 بيتي و 64 بيتي طراحي و ساخته شده است. همچنين در دو حالت 5 ولت و 3/3 ولت نيز طبقه‌بندي شده است.اين گذرگاه از نظر سرعت برتري چشمگيري بر انواع قبل دارد.

5-2-2 شكاف گسترشAGP

AGP يك باس مي‌باشد كه در سال 1997 معرفي شد و AGP (Accelerated Graphic Port) به معناي پورت گرافيكي شتابدهنده مي‌باشد و مخصوص كارت گرافيكي مي‌باشد. AGP با دو هدف ساخته شد: يكي به منظور آزادسازي باس PCI و ديگري كه مهمتر مي‌باشد براي داشتن پهناي باند بيشتر در كارتهاي گرافيكي بود.

AGP با پردازنده Pentium II و چيپ‌ست Intel82440 معرفي شد.

امروزه اسلات AGP داراي باس 64 بيتي بوده و سرعت آن و پهناي باند آن دو برابر PCI مي‌باشد.

3-2 شناسايي اصول روش نصب كارت I/Oبر روي شكاف I/O

مسيرهايي براي عبور داده‌ها بعنوان گذرگاه روي بورد اصلي قرار گرفته‌اند. اولين گذرگاه كه گذرگاه سيستم مي‌باشد پردازنده را به RAM ارتباط مي‌دهد. و به آن BUSLOCAL يا گذرگاه محلي مي‌گويند. پهناي باند اين گذرگاه بستگي به پردازنده‌اي دارد كه روي مادربرد نصب مي‌شود. گذرگاههاي متعارف داراي پهناي 64 بيتي و سرعت 66 مگاهرتز مي‌باشد. كه اين سرعت ممكن است در سيستم ايجاد Noise يا پارازيت كند. بنابراين وقتي قصد ارتباط با كارتهاي جانبي را داريم بايد سرعت آن كاهش يابد. فقط بعضي از كارتهاي جانبي توانايي كار در سرعت بالاتر از 40 مگاهرتز دارند. مدارهاي الكترونيكي كارتهاي جانبي در سرعت بالا از كار مي‌افتند. براي PC گذرگاههاي ديگر نيز لازم است. PCهاي اوليه فقط يك گذرگاه داشت كه براي پردازنده ، RAM و دستگاههاي ورودي و خروجي مشترك بود.

فركانس اولين و دومين نسل پردازنده‌ها نسبتاً پايين بود به نحوي كه قسمتهاي مختلف كامپيوتر مي‌توانستند بطور هماهنگ با آن كار كنند.

در سال 1987 شركت Compaq نشان داد كه چگونه گذرگاه سيستم را از گذرگاه ورودي و خروجي مي‌توان جدا كرد و آنها را با سرعتهاي متفاوت به كار انداخت. و اين همان تكنولوژي Multi Bus مي‌باشد.

بطور كلي كاري كه گذرگاههاي ورودي / خروجي انجام مي‌دهند اين است كه ارتباط پردازنده را با ديگر قطعات البته به جز RAM برقرار مي‌كنند. داده‌ها از طريق گذرگا‌ههاي ورودي / خروجي بين قطعات مختلف و از قسمت‌هاي مختلف به پردازنده‌ و RAM و بر عكس جابجا مي‌شوند. سرعت گذرگاههاي ورودي/ خروجي با سرعت گذرگاه سيستم متفاوت مي‌باشد و هميشه از آن كندتر است.

انواع گذرگاههاييكه بر روي بورد اصلي استفاده مي‌شود عبارتند از :

1- ISA گذرگاهي قديمي و با سرعت كم و 16 بيتي مي‌باشد.

- گذرگاه PCI كه نسبتاً جديد و با سرعت بالا و 32 بيتي مي باشد.

- گذرگاه USB و (Universal Serial BUS) گذرگاهي جديد، اما كند است.

- گذرگاه AGP كه تنها براي كارت گرافيكي استفاده مي‌شود.

همانگونه كه اشاره گرديد گذرگاههاي ورودي/خروجي در حقيقت شاخه‌اي از گذرگاه سيستم هستند. گذرگاهها نقش بسيار محوري در تبادل داده‌هاي يك PC دارند در حقيقت تمام قطعات به جز پردازنده با يكديگر و يا RAM از طريق گذرگاههاي ورودي / خروجي مرتبط هستند.

كليه كارتهايي كه بر روي شكاف‌هاي ISA و PCI و AGP قرار مي‌گيرند به عنوان يك واحد ورودي يا خروجي مي‌باشد مانند كارت‌هاي فاكس / مودم ، كارت‌هاي صدا و كارت گرافيك و كنترلر انواع دستگاهها از قبيل اسكنر و هاردهاي اسكازي و ... در اين شكاف‌ها قرار مي‌گيرند كه با توجه به نوع كارت كه از كدام نوع ISA. و PCI و AGP باشد در شكاف‌هاي مربوط بكار مي‌رود.

1-3-2 شكاف درگاههاي موازي LPIو سريال COM

انواع پورتهاي سريال و پارالل و آدرس آنها

پورت كانالي است كه بوسيله آن يك كامپيوتر مي‌تواند با دنياي خارج ارتباط برقرار كند. PCها مي‌توانند با دو نوع پورت مجهز شوند پورت پارالل ( موازي) و سريال ( سري) پورت موازي يا سريال يك اتصال فيزيكي است كه اجازه مي‌دهد، سيستم PC به يك ابزار مانند چاپگر يا مودم يا موس وصل گردد.

پورت‌هاي موازي : پورت‌هاي پارالل ( موازي ) بدين دليل موازي ناميده مي‌شود كه داده، به طريق موازي، 8 بيت (1بايت) در هر بار، منتقل مي‌گردد. اتصل پورت موازي شامل يك اتصال دهنده (كانكتور) با 25 پين به شكل D متشكل از 8 خط داده و 9 خط كنترل و 8 خط زمين مي‌باشد. پورت موازي مي‌تواند هم براي فرستادن و هم براي دريافت داده استفاده شود. بعضي از سازندگان از اين قابليت براي طرح مولفه‌هاي خارجي مانند ديسك‌هاي سخت قابل حمل استفاده‌ كرده‌اند،‌كه به كامپيوتر از طريق يك پورت موازي وصل شود. اما در اكثر قريب به اتفاق سيستم‌ها ،‌پورت موازي انحصاراً براي اتصال PC به يك چاپگر به كار برده مي‌شود. به اين دليل ‌،پورت موازي را بعضي وقت‌ها پورت چاپگر نيز مي‌نامند.

هر PC مي‌تواند سه پورت موازي داشته باشد، اما اكثر سيستم‌ها يك يا دو پورت دارند. در سيستم‌هاي اوليه ، پورت موازي اغلب در كارت آداپتور تصوير قرار مي‌گرفت ولي امروزه رايج‌تر است پورت موازي در كارت آداپتور مخصوص خودش يا در بورد سيستم قرار گيرد.

آدرسهايي كه براي پورت I/O موازي رزرو شده‌اند، در جدول زير نشان داده شده است.

با كمي دقت ممكن است متوجه شويد كه پورت موازي در MDA فقط به 4 پورت I/O اختصاص داده مي‌شود،در حالي كه در ماشين‌هاي غير از IBM - Ps/2 ، پورتهاي موازي هر يك به هشت پورت I/O اختصاص داده مي‌شوند. در واقع، فقط اولين سه پورت I/O نسبت داده شده عملاً براي هر پورت موازي به كار برده مي‌شوند. ديگر پورتها بدون استفاده مي‌مانند.به عنوان مثال، پورت موازي در MDA فقط از آدرس‌هاي 3BCH - I/Oو3BEH استفاده مي‌كنند.

در طي روند شروع به كار سيستم، Rom Bios اين سه بلوك پورت I/O را كنترل مي‌كند شروع مي‌شود، سپس بلوك در 375H و در نهايت بلوك در 278H كنترل مي‌شود، اولين پورت موازي كه پيدا شود به عنوان رابط (0) توسط BIOS و LPT1 توسط MS.DOS آدرس دهي مي‌گردد.پورتهاي دوم و سوم ، اگر موحود باشند ، به عنوان رابط 1 و 2 بوسيله BIOS و به عنوان LPT2 و LPT3 توسط MS.DOS آدرس دهي مي‌گردند. BIOS اين نامهاي منطقي را با ذخيره هر آدرس I/O پايه پورت در ناحيه داده BIOS، يك ناحيه رزرو شده حافظه پايين، نسبت مي‌دهد.

پورت‌هاي سريال (سري): همانطور كه ممكن است حدس بزنيد نام « پورت سري » از اين واقعيت برخاسته است كه اين نوع پورت ،‌داده را به صورت سري،يك بيت در هر بار مي‌فرستد. از پورتهاي سري همچنين به عنوان پورتهاي ارتباطات ناهمگام (آسنكرون) و پورتهاي RS-232 نيز اشاره مي‌گردند. پورتهاي سري دو طرفه هستند، آنها معمولاً براي قادر ساختن PC به ارتباط با شبكه‌ها ،PC ‌هاي ديگر و انواع ابزارهاي جانبي، از قبيل مودم‌ها، بعضي چاپگرها،ماوس‌ها و پلاترهاي قلمي (رسام) استفاده مي‌شوند. در مقايسه با پورتهاي موازي، پورتهاي سريال نسبتاً كندتر هستند اما مي‌توانند در مسافت‌هاي طولاني‌تر ارتباط برقرار كنند و با توجه به دو طرفه بودن انتقال داده، انعطاف بيشتري دارند.

از نظر تئوري اتصال پورت سري حداقل به سه سيم نياز دارد: يكي براي فرستادن داده، يكي براي دريافت داده و يكي براي زمين در عمل ، اتصالات سري چند سيم‌اضافي ديگر دارند،‌ كه براي مبادله سيگنال‌هاي از قبل تعيين شده بين كامپيوتر و ابزار (Handshaking Signals) به كار مي‌روند. از آنجايي كه اتصال سري دو طرفه مي‌باشد. ابزارهاي واقع در دو انتهاي اتصال از سيگنال‌هاي از قبل تعيين شده فوق براي هماهنگي با يكديگر استفاده مي‌كنند.

اتصال دهنده پورت سري يك كانكتور ( اتصال دهنده) 9 پيني يا 25 پيني است كه در قسمت عقب سيستم قرار دارد. از طرف ديگر ، مدار پورت سري مي‌تواند در يك كارت آداپتور فايل اتصال قرار داده شود يا مي‌تواند داخل بورد سيستم ساخته شود. تمام PCها مي‌توانند از حداكثر دو پورت سري پشتيباني كنند، كه COM1 و2COM ناميده مي‌شوند. به دليل اينكه بسياري از كاربردهاي PC به بيش از دو پورت نياز داشتند، بعضي از سازندگان ابزارهاي جانبي يك استاندارد غير رسمي براي دو پورت اضافي، COM3 و COM4 ايجاد كرده‌اند. سيستم‌هاي PS/2 مي‌توانند تا هفت پورت را حمايت كنند.

سرعت مخابره پورت سري به عنوان نرخ انتقال (Baud Rate) مشخص مي‌گردد. نرخ انتقال تقريباً معادل تعداد بيت‌هاي فرستاده شده در ثانيه مي‌باشد. پورتهاي سري در تمام PC ها مي‌توانند در نرخ انتقال 2400،1200،300،110 يا 9600 تنظيم شوند.يك تنظيم 19200 علامت در ثانيه (baud) در بعضي سيستم‌ها امكان دارد. حداكثر سرعت 115000 بيت در ثانيه مي‌باشد پارامترهاي ارتباطي ديگر عبارتند: از طول كلمه (Word Length) ، توازن سنجي (Parity Checking) و تعداد بيت‌هاي توقف (Stop bits) طول كلمه ، تعداد بيت‌هايي كه هز واحد داده فرستاده شده را مي‌سارند، مشخص مي‌كند، سخت‌افزار پورت سري مي‌تواند با طول‌هاي كلمه از 5 تا 8 بيت كار كند. اما Bios،PCها فقط از طول‌هاي 7يا 8 بيت حمايت مي‌كند. طول كلمه 7 براي فرستادن متن ساخته شده از كاراكترهايي با مقادير اسكي در محدوده صفر تا 127 ، مناسب است. طول كلمه 8 بايد براي فرستادن مجموعه اسكي توسعه يافته ( مقادير اسكي صفر تا 255) يا فرستادن داده دو دويي ( باينري) به كار ‌رود.

توازن‌سنجي ، وقتي كه استفاده گردد ، باعث مي‌شود كه 1 بيت به هر كلمه داده اضافه شود. سخت‌افزار پورت سري بيت توازن را براي بازبيني صحت داده دريافت شده استفاده مي‌كند.

بيت توقف در عطف با بيت شروع براي توصيف شروع و پايان هر كلمه داده‌اي ، به كار مي‌رود. پورت‌هاي سري هميشه از 1 بيت شروع استفاده مي‌كنند و مي‌توانند براي استفاده از 1 يا 2 بيت توقف تنظيم شوند. اكثر نرم‌افزارهاي ارتباطي از 1 بيت توقف استفاده مي‌كنند.

اكثر زبانهاي سطح بالا، متدهاي مناسبي را براي پيكربندي پارامترهاي ارتباطات سري ارائه مي‌دهند. همچنين مي‌توانيد پورت سري را با استفاده از توابع BIOS يا با دستيابي مستقيم به ثباتهاي پورت، پيكربندي كنيد.

2-3-2 شكاف درگاه IDE

بر روي هر مادربرد دو عدد سوكت IDE به نام‌هاي IDE1 و IDE2 وجود دارد كه مي‌توان دستگاههاي IDE مانند هارد (ديسك سخت) و CD-Drive و CD-Recorder و بقيه دستگاههاي IDE را به آنها وصل مي‌كنند و هارد دوم يا CD-Drive‌ را به IDE2 مي‌توان وصل كرد.

60