کارآفرینی کارگاه تولید سوسیس و کالباس

Entrepreneurship to produce sausage and salami

 

فهرست مطالب

عنوان شماره صفحه

خلاصه طرح :......... 5

فصل اول...... 6

چکیده طرح......... 6

جدول نتايج چكيده طرح......... 7

فصل دوم.......... 9

كليات در راستاي شناسائي محصول و ارتباط منطقي آن با زنجيره توليد... 9

مقدمه... 10

1-1 تعريف :.... 11

تعريف..... 11

طبقه بندي... 11

دريك تقسيم بندي سوسيون ( سوسيس و كالباس ) را به دو رده تقسيم مي كنند:................................................ 11

بسته بندي................................................................................................................................................................. 12

حد استاندارد............................................................................................................................................................ 13

شرايط واردات :........................................................................................................................................................ 13

جايگاه مصرف محصول............................................................................................................................................ 13

بررسي بازار محصول................................................................................................................................................ 13

چگونگي وميزان بكارگيري :................................................................................................................................... 14

ارائه ديدگاههاي كلي در مورد قيمت و امكان فروش و چگونگي روند تغييرات قيمت فروش محصول اصلي در داخل و خارج كشور 15

فصل سوم.................................................................................................................................................................. 17

بررسي و برآوردهاي فني.......................................................................................................................................... 17

1-3 ارزيابي روشهاي مختلف توليدي و گزينش روش بهينه.................................................................................. 18

2-3 تشريح دقيق و جامع فرآيند توليد.................................................................................................................... 18

مراحل فرآيند توليد سوسيس و كالباس بشرح زير ميباشد...................................................................................... 18

1- آماده سازي گوشت............................................................................................................................................. 18

2- توزين مواد اوليه.................................................................................................................................................. 19

3- اختلاط................................................................................................................................................................ 19

4- كاتر...................................................................................................................................................................... 19

5- لفاف زني............................................................................................................................................................. 19

6- پخت و دود دادن................................................................................................................................................ 20

سرد کردن................................................................................................................................................................. 21

4-3 بررسی مناطق، مراحل و شیوه های کنترل کیفیت........................................................................................... 23

1-3-3 کنترل کیفیت مواد اولیه................................................................................................................................ 23

گوشت....................................................................................................................................................................... 24

کنترل کیفیت حین تولید........................................................................................................................................... 26

مرحله آماده سازی گوشت ( قصابی)....................................................................................................................... 27

فرمولاسیون و کاتر.................................................................................................................................................... 27

کنترل پر کردن و بسته بندی..................................................................................................................................... 28

پخت و دود............................................................................................................................................................... 28

کنترل کیفیت محصول............................................................................................................................................... 28

آزمایشات شیمیائی شامل :....................................................................................................................................... 28

آزمایشات میکروبی شامل:........................................................................................................................................ 29

آزمایشات فیزیکی محصول شامل :.......................................................................................................................... 29

تجهیزات مورد نیاز آزمایشگاه شامل:....................................................................................................................... 29

5-3 تعیین و محاسبه ظرفیت ، برنامه تولید و شرایط عملکرد واحد.................................................................... 29

ظرفیت و برنامه تولید............................................................................................................................................... 29

برنامه تولید................................................................................................................................................................ 30

مشخصه عملکرد واحد............................................................................................................................................. 31

6-3 ذکر نام اصلی و تجاری همراه با مشخصات فنی ، منابع تامین و نقش هر یک از مواد اولیه در تولید محصول با احتساب میزان ضایعات و میزان مصرف سالیانه........................................................................................................................................................... 31

بررسی و مطالعه در خصوص مواد اولیه................................................................................................................. 31

گوشت....................................................................................................................................................................... 32

چربی......................................................................................................................................................................... 33

آب............................................................................................................................................................................. 33

مواد فیلر و اکستندر.................................................................................................................................................. 34

چاشنی ها.................................................................................................................................................................. 35

طعم دهنده ها............................................................................................................................................................ 36

مبنا محاسبه مواد اولیه مورد نیاز واحد سوسیس و کالباس..................................................................................... 36

جدول مواد اولیه مصرفی واحد................................................................................................................................ 38

چرخ گوشت............................................................................................................................................................. 39

میکسر....................................................................................................................................................................... 39

چاپر (کاتر بی صدا).................................................................................................................................................. 40

پرکن.......................................................................................................................................................................... 40

اطاق پخت و دود...................................................................................................................................................... 41

مشخصات فنی و قیمت دستگاههای مورد نیاز واحد سوسیس و کالباس (با ظرفیت 1350 تن در سال)............. 41

آزمایشگاه.................................................................................................................................................................. 43

تعمیر گاه................................................................................................................................................................... 43

وسائط نقلیه حمل و نقل........................................................................................................................................... 43

تاسیسات برق............................................................................................................................................................ 44

سایر تجهیزات ، تاسیسات و انشعابات.................................................................................................................... 44

9-3 تجزیه و تحلیل و محاسبه نیروی انسانی.......................................................................................................... 45

10-3 محاسبه کلیه سطح زیر بنای لازم برای سالن تولید ، انبارها ، تاسیسات ، آزمایشگاه و غیره...................... 46

مساحت زمین و عملیات محوطه سازی................................................................................................................... 47

فصل چهارم............................................................................................................................................................... 48

بررسي هاي مالي و اقتصادي.................................................................................................................................... 48

1-1-4 هزینه مواد اولیه............................................................................................................................................ 49

2-1-4 هزینه تامین انرژی ( آب ، برق، سوخت)................................................................................................... 50

سایر هزینه ها............................................................................................................................................................ 50

3-1-4 هزینه خدمات نیروی انسانی....................................................................................................................... 51

2-4 تدوین ، تشریح و جداول سرمایه ای واحد از جمله محاسبه ارزش دستگاهها و تجهیزات خط تولید، وسائل نقلیه،تاسیسات عمومی ، ساختمانها.................................................................................................................................................................................. 51

1-2-4 محاسبه و ارزش ماشین آلات و دستگاهها.................................................................................................. 51

2-2-4 هزینه وسائل نقلیه......................................................................................................................................... 53

3-2-4 هزینه تجهیزات و تاسیسات واحد............................................................................................................... 53

4-2-4 هزینه کل زمین و عملیات ساختمانی و محوطه سازی............................................................................... 54

5-2-4 برآورد هزینه های قبل از بهره برداری........................................................................................................ 54

3-4 بر اورد دارائیهای ثابت ، سرمایه در گردش ، کل سرمایه گذاری، دریافت وام بانکی و هزینه های مربوطه و کارمزدبانکی 55

2-3-4 سرمایه در گردش طرح................................................................................................................................ 55

هزینه سرمایه در گردش............................................................................................................................................ 56

3-3-4 کل سرمایه گذاری........................................................................................................................................ 56

4-4 هزینه های استهلاک و تعمیر و نگهداری عملیاتی........................................................................................... 57

1-4-4 هزینه تعمیر و نگهداری سرمایه ثابت........................................................................................................ 57

هزینه تعمیر و نگهداری............................................................................................................................................ 57

2-4-4 هزینه استهلاک سرمایه ثابت........................................................................................................................ 57

5-4 برآورد کل هزینه های ثابت و هزینه های متغیر تولید...................................................................................... 58

1-5-4 قیمت تمام شده محصولات......................................................................................................................... 58

سود........................................................................................................................................................................... 60

نقطه سربه سر........................................................................................................................................................... 61

برگشت سرمایه......................................................................................................................................................... 61

تجزیه و تحلیل و ارزیابی کلی طرح :....................................................................................................................... 61

 

خلاصه طرح :

در این طرح به بررسی کارگاه تولید سوسیس و کالباس پرداخته شده است ، برای بررسی طرح از روش های آماری و اقتصادی و برآورد های مالی استفاده شده است ، این طرح شامل چهار فصل میباشد ، فصل اول به بیان کلیاتی از قبیل مقدمه ، تاریخچه ، مجوز های قانونی مورد نیاز ، وضعیت بازار ، میزان واردات و صادرات و ... پرداخته است ، فصل دوم به بیان روش انجام کار پرداخته است ، بازدید از واحد کاری مشابه ، نیروی انسانی ، نحوه تامین سرمایه و ... از جمله عناوین موجود در این فصل میباشد ، فصل سوم به بررسی طرح از دیدگاه اقتصادی پرداخته است ( طرح توجیهی یا BP ) ، عناوینی از قبیل نیروی انسانی مورد نیاز ، میزان سرمایه گذاری ، مواد اولیه مورد نیاز ، ماشین آلات مورد نیاز و ... از جمله عناوین موجود در این فصل میباشد ، در نهایت فصل چهارم به بیان نتیجه اجرای طرح می پردازد .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

چکیده طرح

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول نتايج چكيده طرح

رديف	موضوعات
1-1	مشخصه طرح : عنوان : طرح توليد سوسيس و كالباس تعريف : سوسيس و كالباس فرآورده هاي گوشتي حاوي نمك و چاشني مي باشد كه در يك لفاف استوانه اي بسته بندي شده اند . ظرفيت توليد : 2700 تن در سال انواع سوسيس و كالباس
2-1	فرآيند توليد :بعد از آماده سازي مواد اوليه عمل اختلاط طبق فرمولاسيون صورت گرفته سپس به قسمت پركن و بعد از آن به بخش پخت يا دود خواهد رفت سپس سرد شده وبسته بندي ميگردد.
3-1	شرايط عملياتي : تعداد روز كاري : 270 روز تعداد شيفت : يك شيفت ساعت كاركرد روزانه : 8 ساعت درصد تامين مواد اوليه داخلي : 95% خارجي : 5%
4-1	تعداد كاركنان : مديريت : 1 نفر مهندس : 2 نفر پرسنل توليدي : 20 نفر تكنيسين : 2نفر پرسنل اداری: 5 نفر كل پرسنل واحد: 30 نفر
5-1	تاسيسات زير بنائي : توان برق : 8/240 كيلو وات مقدار آب مصرفي روزانه : 16 M3 سوخت مصرفي روزانه :
6-1	دستگاهها و تجهيزات خط توليد بخش تامين داخلي : 2230725 ريال بخش تامين ارزي : __ دلار
7-1	زمين و ساختمانها : مساحت زمين : 2800 سطح زير بنا : 1022 سالن توليد : 770 انبارها : خدماتي : 252
8-1	سرمايه گذاري : دارائيهاي ثابت : 5037363 سرمايه در گردش : 915013 كل سرمايه گذاري : 5952376 سرمايه گذاري مجري : 2374038 وام بلند مدت : 3800000 هزينه كارمزد: 14%
9-1	قيمت تمام شده : 45454760 كل هزينه هاي ثابت توليد : 1238507 كل هزينه هاي متغير توليد: 44056251 قيمت تمام شده واحد هر يك از محصولات :
10-1	قيمت عمده فروشي:
11-1	شاخص هاي اقتصادي : سود ويژه در ظرفيت نهائي : 3820240 ارزش افزوده : 7876347 نقطه سربه سر توليد: 15% سهم منابع داخلي : __ دوره برگشت سرمايه : ماه چهارم سال دوم سرمايه گذاري سرانه : 198412

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل دوم

كليات در راستاي شناسائي محصول و ارتباط منطقي آن با زنجيره توليد

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

مقوله غذا و تغذيه فرآيند ضروري براي حفظ و ادامه حيات مي باشد و تنها تعداد معدودي از مواد غذائي از جمله گوشت خاصيت رفع گرسنگي را دارد وفرآورده هاي گوشتي از جمله سوسيس ها و كالباسهايي نيز كه از انواع گوشت هستند منابع غذائي لذيذي بشمار مي آيند كه ضمن اينكه هر انساني را از گرسنگي نجات ميدهد باعث رشد جسمي و مغزي نيز ميگردد چرا كه مقدار پروتئين هاي حيواني اسيدهاي آمينه ضروري ومناسب درآنها به اندازه كافي بالا ميباشد و ميتواند منبع غذائي خوبي در رژيم غذائي يك فرد باشد از طرفي با توجه به روند صنعتي شدن جامعه و افزايش تمايل افراد به استفاده از غذاهاي نيمه آماده يا به اصطلاح فست فود به دليل وقت كم مصرف اين نوع فرآورده هاي گوشتي نيز روزبه روزبيشتر مي شود و توجه به آمار مصرف خیلی کم در ایران که سرانه مصرف با وجود 250 کارخانه فعال و تولید حدود 400 هزار تن در سال به مقدار 4 کیلو در سال میباشد که در مقایسه با کشورهای اروپائی بسیار پائین میباشدمیزان مصرف در کشورهای اروپائی سرانه 64 کیلو میباشد با نظري به تاريخچه صنعت توليد سوسيس و كالباس درايران و روند صعودي آمار توليد كنندگان و بالطبع روند صعودي مصرف اين كالا بيشتر به اين قضيه واقف ميشويم .از سال 1310 در سطح كارگاهي و ابتدائي اولين واحد هاي توليد كننده اين كالا شروع بكار نمودند و سپس واحد هاي ديگري در گيلان و كرج تاسيس شد . قبل از انقلاب اسلامي توليدات سوسيس و كالباس به دوبخش اسلامي و غير اسلامي تقسيم ميگرديد توليدات اسلامي با استفاده از گوشت گاو به اضافه روغن نباتي و غيره توليد ميشد وبخش غير اسلامي با استفاده از گوشت و چربي خوك تهيه ميگرديد پس از انقلاب اسلامي و ايجاد ممنوعيت مصرف گوشت خوك ستاد بسيج اقتصادي كشور فرمولاسيون توليدات گوشتي را بشرح ذيل تغيير داد :

1- سوسيس و كالباس با 40 % گوشت

2- سوسيس آلماني با 40% گوشت

3- مارتادلا با 40% گوشت

4- كالباس خشك با 60% گوشت

5- كالباس ليونر (بي چربي) با 64% گوشت

6- كالباس ممتاز با 80% گوشت

 

1-1 تعريف :

ويژگيها و مشخصات فني محصول از نظر شكل ظاهري ، طبقه بندي، فرمول، چگونگي بسته بندي ، اجزا و قطعات متشكله ،حد استانداردملي و جهاني ، شماره تعرفه گمركي شرايط ورود

سوسيونها كه در ايران به سوسيس و كالباس مرسوم است به فرآورده هاي گوشتي اطلاق ميشود كه حاوي نمك و چاشني ها باشند سوسيون از كلمه لاتين سالسوس به معني نمك گرفته شده است

 

تعريف

سوسيس و كالباس عبارت است از مخلوطي پايدار حاصل از گوشت يك يا چندين حيوان حلال گوشت كه همراه با مواد ديگري در داخل پوششهاي طبيعي و يا مصنوعي در شرايط مناسب پر شده و پس از طي فرآيند حرارتي مناسب و ساير فرآيندها براي مصرف آماده ميگردد ولي در هر حال عمده ترين جزء پروتئين بكار رفته در توليد سوسيس و كالباس گوشت ميباشد.

 

طبقه بندي

دريك تقسيم بندي سوسيون ( سوسيس و كالباس ) را به دو رده تقسيم مي كنند:

1 نوع چرخ شده با بافت درشت

2 فرآورده هاي با بافت امولوسيون دار

در ايران به فرآورده هاي با قطر بزرگ كالباس و با قطر كوچك سوسيس گفته ميشود سوسيس و كالباس نوع بافت درشت داراي ذرات گوشت هستند كه فشرده نمي باشد و در سوسيس وكالباسهاي با بافت امولوسيون شده چربي ازطريق اجزاء گوشت امولسيفيه و مستحكم ميگردد هر دو نوع اينها قابل سرد شدن ، عمل آمدن ، پختن، خشك شدن، يخ زدن ، يا دودي كردن مي باشند هر دو نوع محصول را ميتوان با دستگاههاي يكساني توليد نمود و تنها مسئله اي كه باعث تفاوت در توده ساختماني آنها ميشود مربوط است به شيوه هاي فرآوري آنها ، از لحاظ تنوع فرمولاسيون نيز انواع مختلف سوسيس و كالباس ميتواند توليد شود (سوسيس آلماني ، ليونر ، مارتادلا ، خشك، و ...) در حال حاضر ملاك و شاخص براي بررسي كيفيت اين كالا فرمول ستاد بسيج اقتصادي كشور ميباشد.

 

بسته بندي

بسته بندي سوسيس و كالباس در داخل روكشهاي مخصوص ( روكشها يا منشا طبيعي دارند يا منشا سنتيك) انجام ميشود و سپس در بسته بندي نهائي كارتن قرار ميگيرد پوششهاي طبيعي مورد استفاده عبارتند از مري ، شكمبه ، روده كوچك ، روده كور، مثانه گاو، روده كور و مثانه گوساله ، روده كوچك و روده كور گوسفند، كه اين مواد تحت فرآيند خاصي در واحد هاي سازنده اين پوششها قرار ميگرند و در اختيار واحدهاي توليد كننده سوسيس و كالباس قرار ميگيرند .

پوششهاي مصنوعي شامل انواع سلولزي، الياف سلولزي ، الياف سلولزي چند لايه الياف پوست، پوشش پلاستيكي ( پلي آميد ، پلي استر، پلي اتيلن، پلي پروپيلن ) آلژينات مي باشند امروزه كليه پوششهاي كالباس و سوسيس در داخل كشور توليد ميگردد ولي برخي از انواع فيبروز آنها از خارج وارد ميگردد.

حد استاندارد

شرايط استاندارد ملي سوسيس و كالباس 2303 ميباشد.

 

شرايط واردات :

واردات سوسيس و كالباس وجود ندارد ( شرايط ورود منفي)

 

جايگاه مصرف محصول

بررسي بازار محصول

درحال حاضر در ايران سالانه 4600000 تن كالباس و سوسيس توليد مي شود براي تعيين ميزان نياز و مصرف بايستي ارتباط منطقي ميان ميزان مصرف و جامعه مصرف كنندگان برقرار نمود ميزان مصرف سوسيس و كالباس تابع پارامترهاي متعددي از قبيل شرايط اقتصادي ، فرهنگ مردم، تبليغات ، توسعه شهرنشيني ( كه باعث دور بودن از خانه وتوسعه فرهنگ استفاده از مواد غذائي نيمه آماده كه سريعا تهيه گردد ) ميباشد در حال حاضر در ايران بدليل توسعه شهرنشيني فرهنگ استفاده از سوسيس و كالباس در رژيم غذائي اكثر مردم شهر نشين وارد شده است و در صورتي كه واحدهاي توليد كننده در فرآيند توليدشان دقت كافي را مبذول دارند و از مواد اوليه خوب استفاده نموده وفرايند را نيز تحت كنترل قرار دهند با يك فرمولاسيون معقول ميتوان به ارزشهاي تغذيه اي سوسيس و كالباس توليد شده تكيه نمود و با تاكيد بر ارزشهاي غذائي اين محصولات آمار مصرف را بالا برد با رعايت نكات ذكر شده سوسيس ميتواند منبع خوبي از ويتامين ب و آهن و پروتئين و چربي باشد بمنظور روشن شدن قضيه آناليز تغذيه اي دونوع سوسيس در جدول زير توضيح داده ميشود:

 

 

آب چربي پروتئين انرژي اندازه تقريبي گرم سوسيس

گرم گرم گرم كالري .

56 28 12 304 1.2/3 100 بولونا .

56 28 13 309 دوعددمتوسط 100 فرانكفورتر پخته

نياسين ريبوفلارين تيامين آهن فسفر كلسيم سوسيس

ميكروگرم = = = = = =

6/2 22/0 16/0 8/1 128 7 بولونا

7/2 22/3 16/0 9/1 133 7 فرانكفورتر پخته

 

با تبليغات مناسب در جهت بيان ارزش هاي تغذيه اي اين محصولات و نوشتن آن بر روي ليبل يا اتيكت ميتوان درصد مصرف اين محصولات را در اقشار مختلف مردم بالا برد از طرفي با ايجاد تنوع درفرمولاسيون اين محصولات ميتوان در بازار سالم رقابت وارد شد و علاوه بر موفق بودن در سطح بازار هاي داخلي بازارهاي خارجي نيز بدست آورد چرا كه بازارهاي كشورهاي اسلامي بدليل تشابه فرهنگ اسلامي كه با ايران دارند تمايل به مصرف سوسيس و كالباس اسلامي ايران را دارند تا ساير كشورها درنتيجه براحتي ميتوان در بازارهاي كشورهاي اسلامي همسايه ايران نفوذ كرد كما اينكه اين اتفاق در كشورهاي افغانستان و عراق بوقوع پيوسته است .

 

چگونگي وميزان بكارگيري :

بعنوان كالاي نهائي يا واسطه اي ومصرفي و مقايسه كالاي هاي قابل جانشيني با محصول اصلي سوسيس و كالباس بعنوان رقيبي براي انواع مختلف گوشتهاي سفيد ، قرمز، وكنسرو ماهي ، سوسيس ماهي، همبرگرو كباب ميباشند كنسرو ماهي و سوسيس ماهي هنوز بطور كامل در رژيم غذائي مردم ايران وارد نشده است شايد يكي از دلايل آن عدم استقبال مردم از ماهي در رژيم غذائي روزانه شان ميباشد همبرگر و انواع كباب نيز بدليل اينكه هيچ گونه عمليات پخت يا دود دادني بر روي آنها انجام نميشود و فاقد نگهدارنده نيز ميباشند عمر نگهداري زيادي ندارند .

 

ارائه ديدگاههاي كلي در مورد قيمت و امكان فروش و چگونگي روند تغييرات قيمت فروش محصول اصلي در داخل و خارج كشور

قيمت فروش فرَآورده هاي مختلف تابع عوامل متعددي از قبيل شرايط اقتصادي، ميزان عرضه و تقاضا، هزينه هاي متغير توليد و نهوه قيمت گذاري و نظارت است درصدي از مواد اوليه اصلي سوسيس و كالباس نظير گوشت ، روغن ، آرد از طريق سهميه و به قيمت دولتي است و بقيه آن بصورت آزاد محاسبه ميگردد درصدي از مواد اوليه اي چون پوشش سوسيس و فسفات را نيز واحد ميتواند بصورت ماده اوليه ( براساس پروفورما) وارد نمايد كه قيمت اين اقلام نيز از قيمت بازار آزاد آن كمتر است و بقيه اقلام بايستي بصورت آزاد از بازار تهيه گردد قيمت گذاري اين فرآورده ها توسط دولت صورت ميگيرد. (انجمن فرآورده های گوشتی ایران)

يكي از عوامل مهم تعيين كننده قيمت تمام شده محصول سوسيس و كالباس مواد اوليه و درصدهائي است كه درفرمولاسيون از مواد اوليه مختلف استفاده مينمايند ميتوان تحت يك نام از يك فراورده دو نوع محصول كاملا متفاوت از نظر ميزان درصد مواد اوليه و فرمولاسيون ساخت مثلا تحت نام ليونر ميتوان محصولي با درصد مواد اوليه عالي و خوب و يا درصد مواد اوليه نه چندان خوب توليد كرد مسلم است كه قيمت تمام شده محصول اين دو نيز كاملا متفاوت ميباشد در صورتي كه واحدها در حال حاضر بخواهند از قيمت دولتي پيروي نمايند فرمولاسيون را طوري تغيير ميدهند كه از عناصر و مواد اوليه ارزانتر كمتر استفاده نمايند ( لازم بذكر است كه قيمت فروش محصولات در قسمت هزينه هاي فروش قيمت واقعي بازار است با فرمولاسيون منطقي و درست و كالاي توليد شده از نوع مرغوب ميباشد)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل سوم

بررسي و برآوردهاي فني

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-3 ارزيابي روشهاي مختلف توليدي و گزينش روش بهينه

فرآيند توليد سوسيس و كالباس در تمامي واحدها مشابه ميباشد اختلافات موجود مابين واحد هاي مختلف توليدي فقط به ميزان اتوماسيون دستگاههاي خط توليد بر ميگردد

 

2-3 تشريح دقيق و جامع فرآيند توليد

مراحل فرآيند توليد سوسيس و كالباس بشرح زير ميباشد

1- تحويل گوشت وآماده سازي گوشت

2- توزين مواد اوليه بر اساس فرمولاسيون واحد

3- اختلاط

4 -كاتر

5- لفاف زني

6 -پخت ودود دادن

7- سرد كردن

 

1- آماده سازي گوشت

اين آماده سازي در واقع چرخ كردن گوشت ميباشد اگر گوشت منجمد باشد ابتدا ديفراست شده و سپس قسمتهاي زائد نظير استخوان، غضروف و .... از آن جدا ميگردد و سپس گوشتهاي قطعه قطعه شده توسط چرخ گوشت ريز ميگردد اگر گوشت لاشه تازه باشد توسط گيوتين خرد شده و سپس بوسيله چرخ گوشت چرخ ميگردد علت اين كار يكنواخت ساختن بافت چربي و گوشت و ريز كردن قطعات ميباشد

2- توزين مواد اوليه

طبق فرمولاسيون واحد مقدار گوشت چرخ شده ، مواد پركننده ، اتصال دهنده ، ادويه جات وچاشني ها دقيقا وزن ميگردد و آماده اختلاط ميگردد

 

3- اختلاط

دردستگاه ميكسر عمل مخلوط كردن صورت گرفته و ذرات گوشت و چربي بطور كامل يكنواخت ميگردد با اين ميكسر سوسيس و كالباسهائي با بافت درشت توليد مي شود

 

4- كاتر

در دستگاه كاتر مواد افزودني لازم بمنظور بدست آوردن بافت و يكنواختي تركيب محصول بگوشت اضافه ميگردد در اين مرحله سوسيس بافت مناسب و چسبنده اي بخود گرفته و مقدار زيادي گوشت بسرعت تبديل به كوره اي با بافت مناسب ميگردد

 

5- لفاف زني

خمير امولسيون آماده شده توسط پركن داخل لفاف پر گرديده و توسط نخ يا كليپس بسته ميشود در انواع سوسيس هاي درشت فقط يك طرف گره زده وسر ديگر آن روي چوب آويزان ميگردد بنحوي كه از يكديگر فاصله داشته باشند اين عمل باعث ميشود كه هوا در اطراف سوسيس ها در دودخانه يا پخت آزادانه جريان يابد و بوجود آمدن لكه جلوگيري شود براي كالباسهائي مثل بولونا كه طويل ميباشند مواد در روده هاي سلولزي پر ميكنند و آنها را بصورت افقي بر روي يك طوري قرار ميدهند قرار دادن كالباس به اين شكل باعث ميشود كه شكل آن يكنواخت گردد از طرفي محصول بيشتري را در دود خانه يا پخت قرار دهيم

 

6- پخت و دود دادن

در دودخانه يا پخت امولسيون محصول سفت و منعقد ميشود در واقع دود خانه نوعي خشك كن ميباشد نكاتي كه در دود خانه بايد دقيقا بررسي و در نهايت كنترل گردد :

1- ابعاد دود خانه

2- سيكل زماني

3- دامنه دما

4- نيازمنديهاي گرمائي ( BTU)

5- رطوبت نسبي

6- جريان هوا

7- نماد جريان هوا

8- دانسيته دود

عوامل فوق باعث ميشود كه محصول در محيطي كنترل شده توليد شود دماي داخل محصول در موقع ورود به دودخانه 21-15 درجه سانتيگراد ميباشد در طي پخت اين دما به 71-68 درجه ميرسد براي افزايش دمائي معادل 50 درجه سانتيگراد به 10000 but براي پخت هر 50 كيلو محصول نياز داريم تا پخته شود سرعتي كه در آن محصول پخته ميشود تحت تاثير سرعت هوا در دودخانه است هر چه سرعت هوا بيشتر باشد دماي داخلي محصول افزايش بيشتري پيدا ميكند سرعت پخت خيلي كمتر بوسيله سطح رطوبت در دود خانه تحت تاثير قرار ميگيرد

يك دودخانه با چهار قفسه به ابعاد 4/2 *43/2*34/2 متر داراي يونيتي بظرفيت توليد حرارت 600 هزار BTU درساعت است در ضمن 40000 بي تي يو گرما توسط ژنراتور دود توليد ميشود در اين دود خانه حدود 1000 - 500 كيلو محصول جاي ميگرد در هر دقيقه هشت تا يازده بار تعويض هوا صورت ميگيرد مدت زمان پخت يك ساعت ميباشد ولي براي انواع كالباسها با كاليبرهاي مختلف اين زمان متفاوت ميباشد كه حتي گاهي به 8 ساعت نيز ميرسد معمولا در داخل قفس حدود 500 كيلو گرم جا ميگرد كه مجموعا 100000 بي تي يو گنجايش دارد درهر حال به تبادل حرارتي زيادي براي سرعت حرارت دادن محيط داخل دودخانه نياز است وقتي دماي داخل دود خانه به حرارت لازم برسد از آن به بعد فقط به به حدود 15 تا 20% گرما براي حفظ دماي محيط نياز خواهد بود نمادهاي جريان هوا براي كارايي توليد زمانيكه متغيرهاي اندازه و متدهاي نگهداري در داخل دودخانه مورد توجه است خيلي اهميت پيدا ميكند هم بيكن بولونا ، فرانكفورتر بعلت تفاوت اندازه بسرعت هاي هواي متفاوتي براي حداكثر تبادل حرارت مطلوب نياز دارد.

كنترل دانستيه دود براي توليد محصولاتي كه دود يكنواختي بر آنها نفوذ كند ضروري است دانستيه دود را ميتوان بوسيله يك چشم الكتريكي اندازه گيري كرد 30تا 40% نور كه بر روي دستگاه ثبت ميشود نشان دهنده جذب دود كافي براي فرانكفورتر خواهد بود.

 

سرد کردن

بعد از دودی کردن وپختن محصول را با دوش آب سرد کرده و سپس در سردخانه دمای آنرا کاملا پائین میبرند در تولید با حجم زیاد و در عملیات تولید پیوسته از محلول آب نمک بجای آب خالص استفاده میشود تا دما زودتر کاهش پیدا کند محلول 6% آب نمک برای موازنه فشار اسمزی سوسیس و کالباس مناسب است خاصیت آب نمک در این است که باعث کاهش سریع دما شده و محصول زود به دمای مناسب نگهداری میرسد مزیت دیگر آب نمک در این است که از نشت نمک محصول جلوگیری کرده و جذب آب را در داخل گوشت تقویت میکند.

در بعضی از انواع محصول تولیدی از جمله در فرانکفورتر بعد از اینکه محصول سرد شد لفاف سلولزی آن برداشته شده و سپس آنرا بسته بندی میکنند یا مثلا کالباس بولونا که برش های بزرگ دارد بعد از کندن لفاف در داخل بسته های 180 تا 450 گرمی بسته بندی میشود در این فرایند پروتئین های گوشت را به صورت محلول در می آورند تا ذرات چربی در آنها معلق گردند بعد از حرارت دادن ذرات چربی در داخل ماتریکس پروتئینی که حالت کیسه پیدا میکند احاطه میگردد فرآیند تشکیل محلول و پوشیده شدن ذرات در داخل کاتر صورت میگیرد در واقع تشکیل امولسیون در دستگاه کاتر انجام میشود در این مرحله گرمای قابل توجهی نیز تولید میگردد که بایستی گرما گرفته شود تا مانع دلمه و منعقد شدن پروتئین ها گردد . به همین دلیل در این مرحله یخ یا آب سرد اضافه میگردد با این عمل چربی امولسیفیه شده با بافت گوشت سیالیت مناسبی برای ورود به داخل لفاف میابد البته مقداری گرما چون باعث آزاد شدن پروتئینهای محلول و توسعه سریعتر رنگ و قوام گوشت میگردد سودمند است ولی اگر دمای خیلی بالا رود تاثیر منفی در استحکام امولسیون و نهایت محصول خواهد داشت چرا که بعد از پخت امولسیون تجزیه میگردد حداکثر دمای مجاز به نوع دستگاهی که برای این امر استفاده میکنند بستگی دارد اگر از دستگاههای سریع استفاده شود دمای نهایی 20 تا 35 درجه سانتیگراد مطلوب میباشد و اگر از دستگاههای کند استفاده میشود می بایستی دمای پایین تری در کاتر ایجاد نمود معمولا یخ بهتر از آب سرد برای این منظور میباشد چرا که یخ در کنترل دما موثرتر عمل میکند تقریبا 80 کالری گرما برای تبدیل یک گرم یخ به آب صفر درجه لازم میباشد از این نکته نظر حدود یک کالری گرما به اضای هر گرم آب لازم است تا دما یک درجه سانتیگراد افزایش پیدا کند راههای دیگری برای کاهش دما وجود دارد مثل راه افزودن یخ کربن دی اکسید و بکار بردن گوشت منجمد در دستگاه کاتر میبایستی چربی موجود در گوشت به ذرات کوچکتری تقسیم گردد این عمل میبایستی تا مرحله تشکیل امولسیون ادامه یابد هر بار که اندازه قطره ذرات چربی کاهش میابد بر سطح ذرات چربی افزوده میشود این افزایش در سطح به این معنی است که پروتئین محلول بیشتری برای پوشاندن سطوح ذرات چربی نیاز است در نتیجه با کاهش اندازه ذرات چربی به پروتئین محلول بیشتری برای تشکیل امولسیون پایدار نیاز است در صورتی که سطوح ذرات چربی توسط پروتئین پوشیده نگردد امولسیون ناپایدارتر خواهد بود و در نهایت تجزیه امولسیون رخ خواهد داد چرا که ذرات ریز چربی که توسط پروتئین پوشش داده نشده اند و ذرات درشت تری محافظت نشده به شکل کیسه های چربی در سطح محصول ظاهر میگردند در بخش کنترل کیفیت حین تولید راجع به مشکلاتی که ممکن است در حین فرآیند رخ دهد بیشتر توضیح داده میشود.

 

4-3 بررسی مناطق، مراحل و شیوه های کنترل کیفیت

بمنظور کنترل کیفیت در واحد تولید کننده سوسیس و کالباس میبایستی کنترل کیفیت مواد اولیه ، کنترل کیفیت حین تولید و کنترل کیفیت محصول داشته باشیم تا بتوانیم محصولی خوب تولید نمائیم بمنظور کنترل کیفیت مواد اولیه میبایستی بررسی و مطالعه جامعتری در زمینه مواد اولیه مصرفی واحد داشته باشیم

 

1-3-3 کنترل کیفیت مواد اولیه

مواد اولیه مصرفی واحد سوسیس و کالباس گوشت ، مخلوطهای عمل آورنده ، ادویه جات و چاشنی ها ، اتصال دهنده ها و پرکننده ها و آب می باشد.

گوشت

گوشت مورد استفاده در این صنعت بدلیل اینکه می بایستی قدرت پذیرش مواد عمل آورنده را داشته باشد و در اثر افزودن نیترات تغییر رنگ دهد بهتر است گوشت گرم (قبل از آغاز جمود نعشی) مصرف گردد چرا که میزان جذب آب و بالا بودن ظرفیت نگهداری آب از ضروریات این فرآیند میباشد.

ظرفیت نگهداری آب یکی از خواص شیمیائی گوشت میباشد و عبارت است از قدرت نگهداری آب عضله و همچنین آب افزودنی به آن در زمانی که تحت فشار قرار گیرد این فشار میتواند در اثر خرد کردن ، حرارت دادن یا فشار های مکانیکی (پرس کاری) وارده بر گوشت ایجاد گردد.

گوشت بلافاصله پس از کشتار تا آغاز جمود نعشی ( سفت شدن عضلات پس از مرگ ) دارای PH حدود 7 بوده و دارای بالاترین ظرفیت نگهداری و جذب آب میباشد . در طول جمود نعشی ظرفیت نگهداری آب عضلات پایین آمده و پس از 48-24 ساعت به پایین ترین میزان خود خواهد رسید . سپس طی گذرانیدن مراحل تردی و رسیدن به ظرفیت نگهداری آب عضله به مرور بالا میرود ولی هیچگاه به میزان اولیه یعنی زمان قبل از شروع جمود نعشی نخواهد رسید به همین دلیل بهترین و مناسبترین گوشت ، گوشت قبل از آغاز جمود نعشی میباشد. در سیسیتم عضلانی بدن یک حیوان ظرفیت نگهداری آب ماهیچه ها بستگی به میزان کار و فعالیت آنها دارد. میزان ظرفیت نگهداری آب در عضله پشتی طویل گاو نر بالاتر از بقیه ماهیچه ها بوده و میزان ظرفیت نگهداری آب در سینه مرغ بیشتر از ران میباشد بطور کلی عضلات با الیاف نازک و ماهیچه هائی که کمتر فعالیت دارند دارای ظرفیت نگهداری آب بالاتری نسبت به سایر عضلات میباشند.

ظرفیت نگهداری آب در گوشت گاو ماده بالاتر از گاو نر بوده و در گوشت حاصل از کشتار دامهای جوان به مراتب بیشتر از گوشت دامهای مسن میباشد. استفاده از گوشت دامهای خسته، تشنه،گرسنه علیرغم ظرفیت نگهداری بالائی که دارند ، بدلیل خطر آلودگی های میکروبی و فساد توصیه نمیگردد. استفاده از اندامها و اعضایی مثل بافت های غضروفی از نظر استاندارد این محصول غیر مجاز و ممنوع میباشد ولی استفاده از این دامها در فرآیند تولید نیز مشکل زا میباشد، چرا که کلاژن این بافت ها پروتئین از نوع بافت پیوندی است و میتواند در اتصال دادن آب در طی مرحله مخلوط کردن یا امولسیفیکاسیون نقش کمکی را ایفا نماید ولی در طی فرآوری حرارتی کلاژن چروکیده شده و ژلاتنیزه میگردد در واقع ظرفیت نگهداری آب کلاژن زیاد است ولی توانائی امولسیفیکاسیون کردن چربی آن کم میباشد . در مورد گوشت مرغ هم به تازگی در این فرآورده از آن استفاده میگردد قسمت گردن و پشت مرغ حاوی مقدار نسبتا زیادی بافت پیوندی است و همین مشکل را در فرآیند بوجود می آورد.

بطور کلی گوشت تحلیلی می بایستی از لحاظ قابلیت نگهداری آب غلظت پیگمان قرمز میوگلوبین و نسبت چربی به گوشت لخم و میزان آلودگی باکتریائی مورد ارزیابی قرار گیرد.

گوشت تحویلی به واحد از نظر میکروبی می بایستی دارای ویژگی های زیر باشد: شمارش کلی میکروارگانیسم ها در لاشه تازه ، منجمد بااستخوان و بی استخوان حداکثر 10 بتوان 7 در هر گرم میباشد و سالمونلا آن در 25 گرم نمونه میبایستی منفی باشد . روشهای آزمایشی در بروشورهای استاندارد موجود است .

روغن تحویل داده شده به واحد از نظر اسیدیته ، عدد پراکسید، مزه و بو می بایستی کنترل گردد. میزان اسیدیته در واقع شرایط فرایند روغن و نگهداری آنرا معلوم میسازد و عدد پراکسید معیاری جهت تعیین فساد مقدماتی یا اکسیداسیون در روغن های غیر اشباع میباشد. حد مجاز عدد پراکسید تا دو ماه بعد از تولید یک و برای روغنهای وارداتی حداکثر سه میباشد . روغنها می بایستی فاقد بو و مزه خارجی و تند باشد.

آب و یخ مورد استفاده در فرآیند می بایستی از نظر میکروبی کنترل گردد .(از نظر اشرشیاکلی و سالمونلا می بایستی بررسی گردد ) ضمنا آب مصرفی می بایستی عاری از بو، مزه و طعم های نا مطبوع باشد. (روشهای آزمایش و حد استاندارد فاکتورهای مورد بررسی در استاندارد مربوطه آن وجود دارد ) .

آرد گندم ، سویا از نظر رطوبت ، پروتئین ، خاکستر ،چربی ، فیبر، اسیدیته می بایستی کنترل گردند که روشهای آزمایش و حدود استاندارد آن در بروشور استاندارد مندرج است . آرد سویای مصرفی می بایستی دارای رنگ سفید متمایل به کرم عاری از طعم تند بوده و ترکیب یکنواخت داشته باشد. نشاسته مصرفی میبایستی از نظر میکروبی کنترل گردد . از نظر باکتریهای مزوفیل ، هوازی کلستریدم ، اشرشاکلی و باکتریهای گرما دوست بی هوازی مورد ارزیابی قرار گیرد .

ادویه جات و چاشنی ها از نظر رطوبت، خاکستر ، مواد خارجه حداکثر و حداقل روغنهای فرار ،حداقل درصد وزنی عصاره محلول در الکل یا آب سرد میبایستی مورد ارزیابی قرار گیرد تا احتمالا کالای تقلبی به واحد تحویل داده نشود.

شیوه های بررسی و ارزیابی تمامی اقلام مواد اولیه در بورشورهای استاندارد مربوطه موجود میباشد.

 

کنترل کیفیت حین تولید

ابتدا می بایستی کنترل بر روی توزین و آماده سازی مواد اولیه و رعایت فرمولاسیون واحد صورت گیرد و سپس بر نحوه عملکرد دستگاههای کنترل صورت گیرد ایستگاههای کنترل کیفیت در این مرحله عبارتند از :

- مرحله آماده سازی گوشت َ( قصابی )

- فرمولاسیون و کاتر

- پرکردن و بسته بندی

- پخت و دود

 

مرحله آماده سازی گوشت ( قصابی)

در صورتی که از گوشت منجمد در واحد استفاده میگردد نحوه دیفراست و رفع انجماد اهمیت دارد و دمای مناسب جهت دیفراست صحیح گوشت قرمز 5-4 درجه سانتیگراد بوده و زمان لازم 60-48 ساعت میباشد .(این دما بدلیل عدم رشد میکروارگانیسم ها در گوشت میباشد ) در قسمت چرخ کردن گوشت می بایستی دقت کرد که غضروف و تاندوم های غیر قابل هضم و خون آبه همراه گوشت نباشد .

 

فرمولاسیون و کاتر

رعایت دقیق فرمولاسیون واحد رمز موفقیت اقتصادی و تجاری واحد میباشد. لذا کنترل دقیق فرمولاسیون از اهمیت خاصی برخوردار است . نحوه اضافه کردن مواد نیز حساسیت ویژه ای را می طلبد . ابتدا گوشت و روغن بعد از آن نمک ، نیتریت و اسید اسکوربیک و بقیه مواد در آخرین مرحله اضافه میگردند . کنترل دمای خمیر بسیار مهم است که در قسمت های قبلی توضیح داده شد. یکی دیگر از عواملی که می بایست تحت کنترل باشد زمان مخلوط کردن خمیر است چرا که در اثر خرد کردن زیاد ، ذرات چربی از نظر قطر کوچکتر و کوچکتر می شوند و سطح آنها بزرگ می شود و بلاخره سطح چربی به قدری بزرگ میگردد که دیگر محلول پروتئین نمی تواند تمام ذرات چربی را بپوشاند و گلبولهای چربی که با پروتئین پوشیده نشده اند در طی حرارت دادن از مخلوط خارج شده و سپس تشکیل کیسه های چربی یا گریسی شدن امولسیون میگردد در نتیجه محصول نامطلوب و با ظاهری ناپسند تولید میشود زمان متعارف 8-7 دقیقه میباشد .

 

کنترل پر کردن و بسته بندی

کنترل بر روی نحوه بسته بندی و اطمینان از سالم بودن پوششها میباشد و در نهایت محصول میبایستی بطور یکنواخت در لفاف ها پر شده و بدون حباب هوا باشد .

 

پخت و دود

کنترل دما و زمان پخت و نحوه سرد شدن محصول در این قسمت مد نظر میباشد دمای پخت 75-65 درجه سانتیگراد و زمان مناسب بسته به قطر محصول مابین 6- 5/0 ساعت است . در صورتی که عمل دود دهی در واحد بخواهد انجام شود ، غلظت دود ، درجه حرارت ، رطوبت نسبی و سرعت جریان هوا میبایستی کنترل گردد .

 

کنترل کیفیت محصول

بعد از تولید محصول می بایستی اطمینان حاصل کرد که ویژگیهای کالای تولید شده با شرایط استاندارد مطابقت دارد. برای رسیدن به این اهداف میبایستی آزمایشات شیمیائی ، میکروبی و فیزیکی صورت گیرد.

 

آزمایشات شیمیائی شامل :

اندازه گیری رطوبت ، پروتئین ، خاکستر ، اسیدیتیه و چربی میباشد.

آزمایشات میکروبی شامل:

شمارش کلی ، تست ، و تعیین تعداد کلی فرم ، اشرشیاکلی ، کلستریدوم ، بوتولینوم و کلستریدیوم ولشای استافیلوکوکوس ،اروئوس ، شمارش کپک ، و مخمرها و باکتریهای سرما دوست .

 

آزمایشات فیزیکی محصول شامل :

کنترل ظاهری محصول از نظر بسته بندی ، یکنواختی وزن و شکل ، وضعیت چاپ ، وضعیت پوشش و عدم داشتن زدگی در آن .

 

تجهیزات مورد نیاز آزمایشگاه شامل:

- مخلوط کن - دسیکاتور - گرمخانه - میکسر و هاون چینی

- دستگاه کامل کجلدال - آسیاب برقی - بنماری - ترازوی دیجیتال حساس

- کوره - آب مقطر گیری -میکروسکوپ - فور

- ph متر - اتوکلاو - کلی شمار - دستگاه سوکسله و کارتوش

 

5-3 تعیین و محاسبه ظرفیت ، برنامه تولید و شرایط عملکرد واحد

ظرفیت و برنامه تولید

تعیین ظرفیت یک واحد صنعتی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است . اگر چه قیمت تمام شده کارخانجات با افزایش تولید کاهش میابد ولی بایستی همواره تقاضای بازار را در نظر داشت چرا که فقدان بازار باعث ضرر دهی و کاهش درصد عملکرد کارخانه میگردد بنا براین هر صنعتی یک حداقل ظرفیت اقتصادی را طلب مینماید که پایینتر از آن نمیتواند سود دهی داشته باشد . ظرفیت تولید این واحد 2700تن در سال برای انواع محصولات سوسیس و کالباس و همبرگر می باشد که برای هرکدام از این محصولات انواع سوسیس 1200 تن ، انواع کالباس و ژامبون 1200 تن ، انواع همبرگر 300 تن در سال در نظر گرفته شده است.

 

برنامه تولید

ابتدا مشخصات سفارش که عبارتند از نوع محصول، نوع بسته بندی ، زمان تحویل و نحوه ارسال آن توسط قسمت فروش تهیه و به بخش مهندسی تولید ارسال میگردد . بعد از هماهنگی با بخش کنترل کیفیت نمونه آزمایشی تولید میشود و از طریق بخش فروش با نمونه مورد تقاضای مشتری و بازار مقایسه میگردد و در صورت هر گونه نقطه نظر اصلاحی مراتب به بخش مهندسی و طراحی محصول اعلام می گردد(در این واحد بدلیل کوچک بودن فعالیت های طراحی و مهندسی و بخش کنترل کیفیت در واقع می تواند در بخش کنترل کیفیت تمام این کارها صورت گیرد).

در بخش کنترل کیفیت این واحد مراحل تولید از ابتدا یعنی از ورود مواد اولیه ، مراحل تولید ، بسته بندی نحوه چاپ اطلاعات بر روی بسته بندی تعیین میگردد و سپس اقدام به تهیه پارت لیست مواد اصلی و ضریب مصرف مواد اصلی و ضریب مصرف مواد و خط تولید میشود . بر اساس عملیات انجام شده برنامه ریزی لازم جهت کنترل کیفیت حین تولید را تهیه و به خط تولید ارائه می نماید فی المثل تعیین آزمایشهای لازم بر روی مواد اولیه ، تعیین ایستگاههای کنترل فرآیند ، تعیین عمر ماندگاری محصول و تعیین ثبت زمان تولید و در نهایت اجازه ترخیص کالا از انبار واحد تولیدی میباشد . در رابطه با برنامه ریزی با توجه به زمان ساخت برنامه روزانه تولید و برنامه پیش گیری ونگهداری ماشین آلات تنظیم میشود و در ضمن با توجه به مواد مصرفی تعیین شده و لوازم یدکی مورد نظر درخواست و بخش تدارکات نسبت به تامین آنها اقدام مینماید بعد از آنکه این مواد تامین شد از لحاظ کیفیتی کنترل شده و مواد مصرف و برنامه تعمیرات و نگهداری نیز به خط تولید ارائه میشود خط تولیدی با توجه به دریافت روش ساخت بعد از دریافت مواد اولیه شروع به تولید نموده و ضمن اعمال برنامه پیش گیری و تعمیرات در خط تولید و محصول تهیه میشود و در جریان تولید با توجه به برنامه کنترل کیفیت خط تولید کنترل شده و محصول نهایی تولید میگردد. محصول نیز با توجه به استانداردهای تعیین شده تولید شده و جهت فروش حمل میگردد .

 

مشخصه عملکرد واحد

این واحد در یک شیفت کاری 8 ساعته (5/7ساعت مفید) و 270روز کاری با احتساب تعطیلات رسمی و جمعه ها فعالیت دارد .

 

6-3 ذکر نام اصلی و تجاری همراه با مشخصات فنی ، منابع تامین و نقش هر یک از مواد اولیه در تولید محصول با احتساب میزان ضایعات و میزان مصرف سالیانه

 

بررسی و مطالعه در خصوص مواد اولیه

مواد افزودنی مختلفی که در واحدهای تولید کننده سوسیس و کالباس بکار برده میشود ، شامل : گوشت ، مخلوط های عمل آوردنده، ادویه جات و چاشنی ها ، اتصال دهنده ها و پر کننده ها و آب هستند . در آماده کردن یک فرآورده مخصوص، سازندگان به تولید یک محصول خاص با ترکیبات معیین خود را محدود نمیکنند معمولا مقدار مواد افزودنی و بر حسب ذائقه مشتریان میتوان تغییر داد تا محصول مورد نظر تولید شود . در فرآیند فرمولاسیون یک کالا تولید کننده مواد افزودنی خاصی را انتخاب میکند اولین هدف از فرمولاسیون عبات است از تولید فرآورده ای که ظاهر ، ترکیب ، مزه ، خواص فیزیکی یکنواختی داشته باشد و از یک محصول تا محصول دیگر از یک روز تا روز دیگر از ماه تا ماه دیگر همیشه ترکیبش ثابت بماند . نیاز اساسی در تولید فرآَورده های یکنواخت گوشتی انتخاب صحیح مواد افزودنی و گوشت میباشد .

 

گوشت

بافتهای حیوانی از نظر میزان پروتئین، رطوبت و چربی ، پیگمان و توانائی حفظ آب فرق دارند . از این رو تولید کنندگان باید برخاصه ها و ترکیب بافتهای گوشت ، برای اینکه بتوانند فرمولاسیون صحیحی را اعمال نمایند آگاهی داشته باشند علاوه بر گوشت و عضله و اسکلت فرآورده های جنبی گوشت که منشا غیر اسکلتی دارند دارای پتانسیل مصرف و در کالباس و سوسیس هائی دارند که دارای مرحله پخت باشند . تمام سوسیس و کالباسها حاوی انواع مختلف گوشت نیستند اما ارزش غذائی آنهائی که دارای این فرمولاسیون ها هستند به فرآورده های که فقط دارای ترکیب گوشت اسکلتی هستند ارجعیت دارد . گرچه برخی از مصرف کنندگان نسبت به فرآورده های جنبی گوشت حساس بوده و آنها را دوست ندارند و معمولا میبایستی بر روی بر چسب نام فرآورده جنبی بکار رفته را اعلام کرد

توانائی حفظ آب گوشت خالص را اتصال دادن (BINDING) میگویند در صنعت فرآوری گوشت همچنین وقتی سطح ذرات یا قطعات گوشت به یکدیگر چسبندگی داشته باشند این واژه مصداق پیدا میکند در صنعت سوسیس و کالباس سازی واژه اتصال (BIND) در بر گیرنده دو واژه حفظ آب و توانائی امولسیون کردن چربی میباشد. بعضی از مواد افزودنی درای ظرفیت اتصال خیلی بالا و برخی دیگر جذب کنندگی پائینی دارند . بنا بر این مواد خام گوشت را بر اساس توانائی اتصال دهندگی تقسیم بندی میکنند . عضله اسکلتی گوشت گاو مثالی است از نوع گوشت با ظرفیت اتصال دهندگی بالا ، گوشتهای کله و گونه دارای قدرت اتصال دهنده متوسط هستند گوشتی که میزان چربی بافت پیوندی یا نسبت عضله صاف آن زیاد باشد توانائی اتصال دهندگی پائینی دارد مـثلا زبان و گوشت سینه قطعاتی از لاشه هستند که دراین رده قرار دارند. کلاژن چروکیده شده و ژلاتینیزه میشود.

ظرفیت اتصال دهندگی کلاژن از نظرپوشش پروتئین از جنبه آب زیاد است ولی توانائی امولسیوفیکاسیون کردن چربی آن کم است . یکی دیگر از مواد گوشتی افزودنی جدید که مورد استفاده قرار گرفته تهیه گوشت مرغ هائی است که توسط ماشین های استخوان گیر (Deboner) تولید و در فرآورده های سوسیس و کالباس مورد استفاده قرار میگیرد ترکیب و توان اتصا ل دهندگی قسمتهای مختلف لاشه مرغ فرق میکند . برای مثال قسمتهای گردن و پشت مرغ حاوی مقدار نسبتا زیادی از بافت پیوندی میباشد .

 

چربی

چربی یکی از اجزاء تشکیل دهنده فرآورده های فرآیند شده گوشتی است . نقش آن بهبود طعم و مزه است . میزان چربی بر تردی و آبداری سوسیس و کالباس موثر است . تغییرات میزان چربی گوشت افزوده شده عموما مربوط به نسبت رطوبت به پروتئین میباشد . این تفاوت به نوع قطعه جدا شده از لاشه و نوع آن بستگی پیدا میکند. حداکثر چربی مجاز در سوسیس های پخته 30 % می باشد. بنا بر این شناخت میزان چربی قطعات مختلف گوشت اهمیت زیادی دارد .

 

آب

حدود 60-45 درصد وزن محصول تولید شده فرآورده های گوشتی فرآیند شده از آب تشکیل میشود که از تمام اجزاء ساده دیگر میزان آن زیادتر است . سهم اعظم آب به ترکیب گوشت اضافه شده مربوط میشود تولید کننده مقداری آب به فرآورده های خود به عنوان جزئی از فرمول اضافه میکند دلایل متعددی برای افزودن آب وجود دارد و در بسیاری از فرآورده ها اگر فقط از رطوبت خود گوشت در محصول نهائی استفاده شود بافت نهائی آنها سفت و خوشمزه نخواهد بود آب اضافی تردی و آبداری بافت نهائی فرآورده را تضمین میکند آب را در فرآیند بصورت یخ به فرآورده اضافه میکنند تا دمای محصول نیز در حین تولید پایین نگهداشته شود . نقش آب عبارت است از حمل و توزیع مواد عمل آورنده به داخل اقلام گوشتی که عملیات خرد شدن روی آنها صورت نمیگیرد. رطوبتی که بوسیله پمپ کردن ، غوطه ور کردن قطعات در داخل اب نمک یا فرمولاسیون سوسیس اضافه میگردد نقش جانشینی رطوبت را ایفا مینماید که در خلال مراحل بعدی عملیات فرآوری اضافه میگردد مخصوصا در فرآوری حرارتی با اضافه کردن آب، راندمان محصول تولید شده بهبود پیدا میکند . مقدار آبی که در حین فرآوری اضافه میشود به ترکیب و خواص گوشت خام ، تلفاتی که در تمام مراحل فرآوری انتظار میرود رخ دهد و میزان رطوبت نهائی محصول بستگی دارد (این فاکتور در استاندارد محصول موجود میباشد) .

 

مواد فیلر و اکستندر

از مواد اولیه دیگری که در فرآیند محصولات سوسیس و کالباس کاربرد دارد میتوان از مواد اولیه بایندر اکستندر و فیلر نام برد دلایل استفاده از این مواد بشرح زیر است :

1- بهبود استحکام امولسیون

2- بهبود ظرفیت اتصال دهندگی

3- افزایش طعم

4- کاهش چروکیدگی حین پخت

5- بهبود ویژگی اسلایس پذیری

6- کاهش هزینه های فرمولاسیون

بایندرها به مواد غیر گوشتی اطلاق میشود که هم باعث اتصال یافتن میشوند و هم امولسیفیکاسیون را باعث میگردند . فیلر ها باعث میشوند که آب زیادی را در داخل محصول جذب و حفظ کنند ولی نقش مهمی در امولسیفیکاسیون ندارند . اکستندر به افزودنی های غیر گوشتی به استثنای آب ، نمک، و چاشنی ها میگویند که به فرآورده اضافه میشود تا حجم افزایش یافته و ترکیب سوسیس تغییر نماید بایندرها در فرمولاسیونهای سوسیس و کالباس از روی پروتئین بالائی که دارند شناخته میشوند. شیرخشک و فرَآورده های سویا جزو بایندرها هستند . افزودنی های فیلری که در صنعت سوسیس و کالباس مورد استفاده قرار میگرند شامل اقلام زیر است

1- آرد های غلات که از گندم ، چاودار، ذرت و برنج به دست میایند

2- نشاسته استخراج شده از این آردها یا سیب زمینی

در واقع اکستندر شامل تمامی این مواد و همانطور که قبلا نیز گفتیم شامل افزودنیهای غیر گوشتی به استثنای آب ، نمک و چاشنی ها میباشد.اگر محصولی بیش از این مقدار از این مواد داشت باید بر روی برچسب قید گردد دسته ای دیگر از مواد اولیه مصرفی این واحد ها چاشنی ها میباشند

 

چاشنی ها

واژه کلی است که به هر افزودنی برای بهبود یا اصلاح طعم به فرآورده های گوشتی فرآیند اضافه میشود اطلاق میگردد . علاوه بر طعم چاشنی ها باعث نگهداری گوشت نیز میشوند برخی از ادویه ها دارای خاصیت آنتی اکسیدانی هستند بنا بر این عمل اکسیداسیون و در پی آن تند شدن را کاهش میدهند از طرفی دیگر اگر در انتخاب ادویه دقت بعمل نیاید و کنترلی صورت نگیرد ممکن است حامل تعداد زیادی از میکروبها باشد در نتیجه sheif life یا عمر نگهداری محصول را پایین می آورد همینطور اگر نمک مورد استفاده خالص نباشد استفاده گردد بعدها فرآیند را دچار مشکل میسازد. عملا نمک و فلفل پایه فرمول چاشنی ها میباشند اما برای طعم مخصوص یک فرآورده افزودن سایر چاشنی ها ضروری است . این چاشنی ها شامل ادویه ها ، گیاهان معطر، سبزی ها ، شیرین کننده ها میباشند .

 

طعم دهنده ها

وسایر افزودنیها از قبیل منوسدیم ، گلوتمات میباشد که باعث افزایش طعم میشود از جمله ادویه جاتی که استفاده میکنند فلفل شیرین ، بادیان رومی ، انسیون تخم بادیان رومی ، برگ درخت قار، هل، تخم کرفس ، دارچین ، میخک، تخم گشنیز، زیره سبز، سیر، زنجبیل، آویشن، جزبویا، خردل، فلفل سیاه و سفید و قرمز، فلفل رنگی شیرین، مریم گلی میباشد که هر کدام کاربرد بخصوصی در یک یا چند نوع از انواع سوسیس و کالباس دارند .

بمنظور آشنائی با چگونگی محاسبه مواد اولیه مصرفی بصورت نمونه چند قلم محاسبه شده و میزان مصرف بقیه اقلام در جدول منظور گردیده است .

 

مبنا محاسبه مواد اولیه مورد نیاز واحد سوسیس و کالباس

با توجه به ظرفیت اسمی واحد که 2700 تن در سال میباشد و با توجه به اینکه واحد در زمان شروع اولیه میتواند در سال اول و دوم تا نصف ظرفیت تولید نماید و بقیه ظرفیت را میبایستی در طول سالهای سوم به بعد به تولید خود اضافه نماید . ( محصولات شامل انواع سوسیس ها انواع کالباسها و همبرگر میباشدکه در صورت تولید نصف ظرفیت 1350 تن درسال)

درصد مواد اولیه مصرفی متوسط درصدهای فرمولاسیون ارائه شده از طرف اداره نظارت بر مواد غذائی میباشد برای محاسبه گوشت مورد نیاز واحد میبایستی متوسط درصد مصرف را در هر یک از محصولات با یکدیگر جمع کرد و میانگین بدست آورد

40% انواع سوسیس ها ، کالباسها و همبرگر

55% انواع سوسیسها و همبرگر ممتاز

60% انواع کالباسها

70 % انواع کالباسها و سوسیسهای ممتاز

80 % انواع کالباسهای لوکس 56 = 70+60+55+40 گوشت موجود در کل محصولات

برای تولید 1350 تن محصول بصورت ترکیبی مقدار756 تن گوشت مورد مصرف قرار خواهد گرفت که با احتساب 20% ضایعات مقدار 907 تن گوشت برآورد میگردد مصرف پوشش مصنوعی سوسیس به ازای هر کیلو گرم محصول حدود 3 متر با قطر 3 سانتی متر نیاز است و برای پوشش کالباس برای 5/3 کیلو گرم محصول پوشش به ابعاد 50*20 سانتیمتر مربع مورد نیاز است.

بقیه مواد اولیه مصرفی مطابق با فرمولاسیون اداره نظارت بر مواد غذائی و کارخانه در جداول توضیح داده شده است و برای هر کدام از این اقلام میزان ضایعات نیر محاسبه گردیده است .

لازم بذکر است که میزان مصرف گوشت با توجه به محصولات مختلف لوکس و معمولی و بطور متوسط محاسبه گردیده است در ضمن برای گوشت 20 % ضایعات نیز در نظر گرفته شده است .

فرمولاسیون توضیح داده شده بر حسب مقادیر واقعی است که فعلا در واحد های صنعتی اعمال میشود.

 

 

جدول مواد اولیه مصرفی واحد

ردیف	نام مواد اولیه	منبع تامین داخلی	منبع تامین خارجی	مقدار به کیلو	واحد مصرف
1	گوشت	X		907000	کيلو
2	کازئین	X	X	3375	کيلو
3	آرد	X		74250	کيلو
4	سویا	X		27000	کيلو
5	شیرخشک	X			کيلو
6	نشاسته	X		20250	کيلو
7	فسفات	-	X	5400	کيلو
8	اسید اسکوربیک	-	X	270	کيلو
9	نیتریت	-	X	135	کيلو
10	نمک	X		18900	کيلو
11	ادویه جات	X		18225	کيلو
12	گلوتن	X		20250	کيلو
13	تخم مرغ	X
14	پودر سیر	X		3375	کيلو
15	پوشش مصنوعی	X		1012500	هزار متر
16	لفاف کالباس	X		96000	هزار متر
17	آب و یخ	X		335070	کيلو
18	روغن	X		148500	کيلو

 

7-3بررسی و تحقیق در خصوص تعداد و مشخصات فن دستگاه و تجهیزات خط تولید با ذکر ویژگی های ظاهری انرژی مصرفی سازندگان کشورهای سازنده شاخص بر اساس فرآینده منتخب و ...

 

چرخ گوشت

بمنظور ریز کردن گوشت قبل از عمل کاتر میبایستی گوشت توسط چرخ گوشت صنعتی خرد گردد .جنس ورق داخلی چرخ گوشت از استنلس استیل ضد اسید میباشد و دارای دو مارپیچ است که قابلیت کارکرد با گوشت یخ زده را نیز دارد . تمامی قسمتهای این چرخ گوشت قابل پیاده کردن می باشد و براحتی قابل شستشو و ضد عفونی می باشند.

 

میکسر

استوانه های چربی و گوشت که از طریق چرخ کردن بدست آمده اند در یک میکسر مخلوط میشوند تا ذرات گوشت و چربی و درست یکنواخت مخلوط گردد با این مخلوط کن سوسیونها دارای بافت درشت تولید میشوند و یا از داخل این مخلوط کن گوشت را به داخل یک دستگاه دیگر که چاپر ( کاتر ) نام دارد هدایت میکند . در هر حال در این مرحله افزودنی لازم برای بدست آوردن بافت و یکنواختی ترکیب فرآورده به گوشت اضافه میگردد ( اجزای میکسر در شکل زمینه نمایش داده شده است ) میکسر را نباید بیش از اندازه پر کرد چرا که ممکن است عمل مخلوط کردن بطور کامل صورت نگیرد معمولا میکسر را تا قسمت بلائی پارو یا تیغه ها از مواد پر میکنند این شیوه باعث میشود که بتوانیم عمل مخلوط کردن را با موفقیت به اتمام رسانید.

 

چاپر (کاتر بی صدا)

چاپر از یک طشت فلزی دوار که گوشت در داخل آن ریخته می شود ساخته شده است تیغه های چاقوی دوار گوشت ها را که در داخل طشت دوار هستند به یک بافت پوره مانند تبدیل میکند . در این دستگاه سوسیس بافت مناسب و چسبنده ای بخود میگیرد اساسا چاپر در یک چاقوی بسیار تیز که حول محور خود حرکت می کند تشکیل میشود دور طشت و تیزی چاقو و سرعت دوران چاقو بر خاصیت نهایی سوسیون ( سوسیس و کالباس) تاثیر دارد. نام دیگر چاپر یا کاتر فرایر ( fryer) است.

 

پرکن

امولسیون سوسیس یا کالباس که در تجارت نام میکس یا خمیر سوسیس نیز نامیده میشود به داخل پرکن ( stuffer) برای اکسترودینگ خمیر انتقال داده میشود در این مرحله اندازه و شکل محصول تعیین میشود . سه نوع پرکن مورد استفاده قرار میگیرد 1- پیستونی 2- پمپی 3- نوعی که از اختلاط دو نوع یاد شده ساخته شده است .

پرکن پیستونی اساسا یک مخزن بزرگ استوانه ای است که دارای یک صفحه متحرک می باشد صفحه بوسیله فشار هوا بالا آمده و باعث جلو راندن مخلوط از داخل محفظه پرکن میشود تا چسبیدن امولسیون گوشت به دستگاه کاهش پیدا کند . اغلب پرکن ها با سیستم خلاء کار میکنند این دستگاه با گرفتن هوای بین ذرات خمیر باعث یکنواخت شدن و بهبود بافت محصول پس از مرحله پخت شده و در عین حال مدت نگهداری فرآورده را بیشتر میکند. برای تولیدهای کم از پرکن هایی استفاده میشود که دارای مجموعه ای از سیستم پرکن پیستونی و پمپ می باشد.

پرکن های جدید همراه با گره زن و سایر لوازم نیز ساخته شده است . اگر چنین پرکنی در دسترس نباشد بعد از پر شدن آنرا با نخ یا کلیپس میبندند برای سوسیس های کوچک مثل فرانکفورتز لفاف ها را با دست یا بطور مکانیکی می پیچند.

 

اطاق پخت و دود

برای پخت انواع سوسیس و برای دود دادن بعضی از محصولات از این اتاق استفاده میگردد . این اطاق عایقکاری کامل داشته چرخهای دو جداره استیل برای قراردادن محصول در اتاق وجود دارد و مجهز به شیرهای پنوماتیک کنترل درجه حرارت ترموستاتیک با تابلوی کنترل تمام اتومات می باشد برای خنک کردن محصولات بعد از مرحله پخت و دود از سیستم و کالباس این طرح ساخت ایران میباشد و دارای مشخصات فنی زیر می باشد:

 

مشخصات فنی و قیمت دستگاههای مورد نیاز واحد سوسیس و کالباس (با ظرفیت 1350 تن در سال)

ردیف	نام و دستگاهها وتجهیزات	مشخصات فنی ظرفیت و قدرت	تعداد	بهای واحد هزار ریال	بهای کل هزار ریال
1	چرخ گوشت صنعتی مخزن استیل ضد اسید دارای دو مارپیچ قابل کارکرد با گوشت یخ زده	100- 3500 کیلو گرم در ساعت توان مصرفی 25/13 کیلو وات	1	135000	135000
2	دستگاه کاتر با چاقوهای تمام استیل بالابر و تخلیه کن با سیستم کامل هیدرولیکی و شیرهای الکتروماکنتی	750 کیلو گرم در ساعت 2/55 کیلو وات	1	245000	245000
3	دستگاه واکیوم فیلر یا پرکن خلاء	2000 کیلو گرم کالباس و سوسیس در ساعت	2	95000	190000
4	دستگاه سوسیس پیچ روکش تمام استیل	200 عدد سوسیس در دقیقه	2	45000	90000
5	گیوتین	9 کیلو وات	1	95000	190000
6	دستگاه اطاق پخت تمام اتوماتیک و تمام استیل	توان پخت 2000 تن در ساعت	3	95000	190000
7	دی بوئر یا لیما	با راندمان 85 درصد	1	125000	125000
8	دستگاه یخساز پولکی	2 تن در 8 ساعت	1	78000	78000
9	چرخ حمل محصول	تمام استیل	10	4000	40000
10	ترولی	تمام استیل	10	3800	38000
	میز کار قصابی	تمام استیل	2	6500	13000
	میزکار پرکن	تمام استیل	2	6000	12000
	دیگ بخار 2000 کیلو1000000 BTU		1	165000	165000
	قالب استیل		300	300	90000
	سردخانه زیر صفر		180	1300	234000
	سردخانه بالای صفر		90	1050	94500
	سردخانه زیر صفر		150	1300	195000
		جمع کل			2124500

 

8-3 تعیین مشخصات خدمات مورد نیاز و تاسیسات عمومی که شامل دستگاهها و تجهیزات و ماشین آلات آزمایشگاه ، تعمیرگاه ، سیستم ترابری، گرمایش، سوخت رسانی، سرمایش، آبرسانی، تهویه و هوای فشرده سیستم دفع آلودگی محیط زیست اطفا حریق باسکول و برق و ... محاسبه می گردد.

 

آزمایشگاه

که برای کنترل کردن مواد اولیه، فرایند تولید و محصول در واحد های تولید کننده سوسیس و کالباس به دو بخش شیمیائی و میکروبی تقسیم میشود تجهیزات و لوازم مورد نیاز آزمایشات در بندهای قبلی توضیح داده شد هزینه های مربوط به وسایل و لوازم آزمایشگاه بر اساس استعلام مبلغ 69165 هزار ریال برآورد میگردد.

 

تعمیر گاه

تعمیر گاه این واحد تولیدی که تنها امور مربوط به سرویس فنی و نگهداری و نقائص غیر اساسی انجام میشود نیاز به ابزار و تجهیزات اولیه شامل گیره ، انواع آچار، انواع انبر، و نیز تجهیزات ویژه ای جهت سیستمهای الکترونیکی مثل آمپرمتر و ولتمتر میباشدهزینه تجهیزات بخش تعمیرات و نگهداری 20000 هزار ریال برآورد میگردد.

35

 

 

وسائط نقلیه حمل و نقل

جهت حمل و نقل محصولات واحد نیاز به دو دستگاه وانت یخچالدار میباشد که هم بصورت استیجاری قابل اجراست هم واحد میتواند دو دستگاه خریداری نماید.