مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

 

 

عنوان تحقیق:

تاثیر قرآن وحدیث بر ادب فارسی از ديدگاه حافظ

 

«فهرست »

عنوان	صفحه
پیش گفتار	الف وب
مقدمه	ج-د
فصل اول(کلیات تحقیق)
مقدمه	1
بیان مسئله	2
اهداف تحقیق	3
اهمیت تحقیق	4
سوالات یا فرضیات تحقیق	5
تعریف واژگان اساسی	6
فصل دوم: (پیشینه تحقیق)
مقدمه	7
پیشینه ی نظری	8
پیشینه ی عملی(نقد کتاب)	11
فصل سوم: (روش تحقیق)
مقدمه	13
روش های مورد استفاده در تحقیق	14
فنون گرد آوری اطلاعات	15
فصل چهارم: (یافته های تحقیق)
مقدمه	16
نتایج جامعه آماری و نمودارها	17
فرضیه 1: تأثیر اشعار عرفانی حاوی آیات قرآن و احادیث بر مردم بیش از اشعار عاشقانه است.	51
فرضیه 2: اشعار عرفانی سروده شده در قرن های بعد بیشتر از قرن خود اثر می کند .	52
فرضیه 3: بین اشعار سروده شده در قرن سوم و هشتم تفاوت وجود دارد .	53
فرضیه 4: بین ماه رمضان و اشعار حافظ رابطه وجود دارد .	54
فرضیه 5: اشعار حافظ یکدست است و همه عارفانه است .	58
قالب های کاربردی	59
آیات قرآنی در اشعار حافظ	67
داستان های قرآنی در ادبیات فارسی	79
فصل پنجم:( نتیجه گیری)
مقدمه	85
نتایج فصل چهار	86
نتیجه گیری	86
مشکلات تحقیق	87
پیشنهادات تحقیق	87
فهرست منابع و مآخذ	88
پیوست ها	89

 

 

 

پیشگفتار

آنچه میخوانید کوشش و پژوهشی است درباره ی باز نمایی جلوه هایی از قرآن وحدیث در شعر فارسی که باز نوشته و گسترش یافته ی یادداشت هایی است که سال ها پیش برخی پژوهشگران، نویسندگان، دبیران و دانشجویان کوشای کلاس های درس « تاثیر قرآن بر ادب فارسی » نوشته اند.

قرآن کتاب دینی و اعتقاد نامه ی همه ی مسلمانان جهان است. قرآن شریف این کتاب حکمت و هدایت نظر به تعالی انسان ها از خاک تا افلاک دارد و اساسا آمده است که آدمیزادگان را از مغاک شهوات پست حیوانی به اوج افلاک و سفر های علوی و آسمانی برساند. کتابی که با گذشت هزار و چهار صد سال، با زندگی آنان عجین شده و گویی با رگ و پوست و خون آنان درهم آمیخته . لذا خواندن ، درک مفاهیم و آموزش این کتاب بزرگ به منزله زیستن و حیات دوباره ما با قرآن است.

همچنین احادیث یعنی سخنان پیامبر (ص) و نیز سخنان دیگر معصومان که دومین چشمه جوشان معارف اسلام است، از سوی مسلمانان هر چند فروتر از کلام خدا اما فراتر از کلام مخلوق شمرده می شود و چون سخنان این بزرگواران همراه با ظرافت بلاغی و زیبایی هنری، یکسره حکمت و معرفت است و شرح بسیاری از احکام و معارفی را در بر دارد که در قرآن به اشاره از آن ها یاد شده است و برای مسلمانان گنجینه گرانبهایی به شمار می آید و باید برای حفظ و گرد آوری آن از هیچ کوششی دریغ نکرد . قرآن این کتاب بزرگ آسمانی و احادیث تاثیرات فراوانی روی همه چیز داشته است . یکی از بارز ترین این موارد تاثیر آن دو بر سروده های شاعران و نوشته های نویسندگان و دبیران است و همه میدانند که بسیاری از ابیات و عبارات این بزرگواران را « اشاره » ، « تلمیح » ، « اقتباس » ، « تضمین » ، « تحلیل آیات » ، « قصص » و « تمثیل » های گوناگون این کتاب مبین و سخنان پیانبر و معصومین تشکیل می دهد و همه ی این بزرگواران خود اغراق کرده اند؛ « هر چه دارند همه از دولت قرآن است ». شاعران مایه هایی از آموخته ها و دانسته های خود را بر می گیرند ، آنها را در کارگاه سرایش خویش با رنگ و آبی از عاطفه و خیال در می آمیزندو از آن ها نقش های رنگین و تابلو هایی را برای خواننده و شنونده می سازند .

از این جاست که ما در سروده های شاعر که بافته هایکارگاه عاطفه و خیال اویند مایه های فزون و فرائانی از اسطوره ، تاریخ ، طب ، نجوم ، فلسفه ، کلام و … یعنی آموخته ها و دانسته های او را می بینیم و می یابیم . بر این بنیاد اگر شاعری از قرآن و حدیث نیز آموزه ها و آگاهی هایی داشته باشد ، بازتاب جلوه هایی از آن ها در سروده های او بس طبیعی خواهد بود . شمس الدین معمه شیرازی یکی از پر رمز راز ترین شاعران ایران و جهان است . وی در دو رشته از دانش های زمان یعنی علوم شرعی و علوم ادبی کار می کرد . قرآن را با توجه به قرآات جهارده گانه از حفظ بود و به همین سبب تخلص « حافظ » را در میگیرند . او بیشتر اشعار خود را بر اساس قرآن و احادیث سروده است . او از همه ی علوم قرآنی ، از قرائت و تفسیر گرفته تا کلام و فلسفه و عرفان ، بهره داشت . حتی شاگرد شاعری و سبک ویژه ی بیان خود را از قرآن کریم آموخته بود و در آگاهی از زیر و بم الفاظ و معانی و مفاهیم از آن الهام می گرفت .

این تحقیق را محدود به اشعار وی کرده و کوشش می شود تا دیگران را با چشمه ای از زیبایی های ادبی جهان که با آیات قرآن و احادیث پیامبران و معصومین آراسته شده آشنا کنیم .

 

مقدمه :

سحر با باد می گفتم حديث آرزو مندی خطاب آمد که واثق شو به الطاف خداوندی

دعای صبح وآه شب کليد گنج مقصود است بدين راه و روش می رو ! که با دلدار پيوندی

حمد باد ملکی را که هر دو جهان در تصرف او و باز گشت همه به سوی اوست وصلوات و تحيّات بر فرستادگان او به خلق خصوصاً سيد ابرار محمد مختار که نبوت را ختم به او کردند وبر درئد وثنا يش سفارش فرمودند .

انسان در اين جهان فانی به قرآن واحاديث نياز فراوان دارد وهمين نياز او باعث پيوند زندگی با اين کتاب آسمانی واحاديث معصومين شده است وهر مسلمانی اين را به خود واجب می داند که اين دو چشمه ی الهی را درک کند ودر باره ی مفاهيم آن بينديشد .

ادبيات کهنسال کشورمان چنان مفاهيم گوناگونی را از اين سر چشمه های پر برکت الهی وام گرفته که بدون آشنایی با قرآن وحديث ، آگاهی نسبت به تمامی زوايای سروده ها ونوشته های شعراو نويسندگان ايرانی به امر ی محال مبدل شده است . از طرفی ،این تأثير پذيری تنها به حوزه مفاهيم محدود نشده وحوزه علوم ادبی وچگونگی به کار گيری کلمات وکيفيت کلام را نيز در بر گرفته است . يکی از اين سر مايه های افتخارآميز ما سروده های شاعران وسخنوران ونوشته ها ی دبيران ومترسلان ونويسندگان و انديشه های حکيمان و فيلسوفان ايرانی مسلمان است . با نگاهی گذرا به آثار این بزرگان پيدا ست که بسیاری از سروده های آن ها متأثر از اين کتاب مبين و يا احاديث ائمه معصومين (عليه السلام ) شده است .

امروز دريچه های تازه ای بر روی شعر فارسی گشوده شده است شعر امروز به افقهای روشنی راه جسته وبهره گيری شاعران فارسی گوی از قرآن وحديث مانند بهره گيری از هر پديده ی ادبی ديگر شکل و شيوه های گوناگون دارد و آن گاه آشکار وعيان است وهر کس با اين مقولات اندک آشنایی داشته باشد، به آسانی آن ها را در می یابد و گاه پو شيده و پنهان است ، به گونه ای که تا کسی با این مقولات آشنایی نداشته باشد به آن ها دست نمی يابد .

دين اسلام تأثير زيادی در تمام شئون زندگی ايرانيان به ویژه در عرصه ی ادبیات از خود به جای گذاشته تا جایی که اگر بیشتر کتاب های بر جای مانده از پیشینیان را مطالعه کنیم خواهیم دریافت که کمتر موضوع ادبی است که مایه خود را از مفاهیم قرآنی نگرفته باشد به گونه ای که بیشتر مفاهیم و مطالب آن ها یا به طور آشکار یا غیر مستقیم مانند کنایه و ابهام به بیان نکته ای حکمت آموزی از کلام خداوند اشاره شده و در این زمینه کافی است به قلم بزرگ مردانی چون مولوی ، حافظ ، سعدی ، فردوسی و دیگر آثار منظوم و منثور نظری بیفکنیم تا دریابیم که چقدر از آیات و اشارات و عبارات و یا نکات و دستورات تربیتی و اخلاقی ، علمی و سیاسی و… آورده و با شعر های خود ذهن بشر را به تکاپو انداخته اند .

این مقدمه را با سپاس و ستایش از خداوندی که ما را دراین راه یاری و راهنمایی کرد پایان می دهیم.

 

 چكيده:

از آنجا كه تأثير قرآن و حديث بر ادب فارسي بسيار گسترده است و نمي توان آن را با يك پژوهش جزئي شناخت تحقيق خود را به چند مطلب محدود كرديم . فصل يك را با كليات تحقيق از جمله بيان مسئله، هدف پژوهش،اهميت پژوهش،سوال پژوهش،فرضيه پژوهش،تعريف واژه ها و اصطلاحات كامل كرديم . بعد از آن به پيشينه ي تحقيق پرداخته و آن را به دو دسته ي پيشينه عملي و نظري تقسيم كرديم . در فصل سوم به بيان روش تحقيق پرداخته و آن هال را تو ضيح داديم .

فصل بعد شامل يافته ها است و در آن نتايج جامعه ي آماري و نمودار ها و دلايل پذيرش فرضيه ها ذكر شده است و بعد از آن يافته هاي تحقیق از جمله قالب هاي كاربردي ، آيات قرآني در اشعار حافظ و قصه هاي قرآني در ادب فارسي نوشته شده است.

در آخر هم نتايج تحقيق و مشكلات و پيشنهادات را ذكر كرديم .

 

 

 

 

 

 

 

1-1 مقدمه:

آنچه گرد آمده کوشش و پژوهشي است درباره ی باز نمایی جلوه هایی از قرآن و حدیث در شعر و ادب فارسی که در این فصل می خواهیم مباحثی را مطرح کنیم که شامل: بیان مسئله ، هدف پژوهش ، سوالات و فرضیات و در پایان تعریف واژه ها و اصطلاحات اساسی است که در زیر به صورت نمودار نشان داده شده است .

 

 

کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

بیان مسئله :

این موضوع بیان کننده ی مهم ترین اصل در زندگی ما یعنی قرآن و احادیث است و یادگیری آن برای حل مشکلات مسلمانان بسیار مفید است . انتخاب این موضوع از دیدگاه ما بهترین راه برای شناخت بیشتر این دو چشمه ی الهی بود و با توجه به اهمیت آن این موضوع را انتخاب کرده و درباره آن تحقیق به عمل آوردیم .

 

 

اهداف تحقیق :

اهداف ما از این پژوهش آن است که با استمداد از عنایت خداوند و همکاری و همراهی استادان و مربیان متعهد و دلسوز و پشتیبانی خانواده ی خویش به مطالعه و تحقیق در باب علوم قرآنی و تأثیر پذیری ادب و شعر فارسی بپردازیم تا علاوه بر بالا بردن سطح آگاهی خود و دیگر علافه مندان به این موضوع توانایی خود را نیز بیازماییم و با بهره گیری از آن خود را با قرآن و احادیث مأنوس کنیم .

هدف کلی ما از این تحقیق بررسی سیر تحول در اشعار شاعران است . و هدف جزئی ما تأثیر قرآن و حدیث در اشعار شعراست .

 

 

اهمیت تحقیق :

تاریخ ادبیات نشان می دهد که هر چه زمان گذشته است نفوذ معنوی قرآن کریم در ادبیات مردم مسلمان بیشتر شده است. تأثیر قرآن در فرهنگ آفرینی چندین تمدن فوق العاده بوده است .

قرآن به عنوان یک کتاب کامل ادبی الگوی موفق و نمونه ی تأثیر گذاری بر مخاطب است. مردم باید برای درک بهتر قرآن به محتوا و معنای قرآن توجه کنند .بهره گیری قرآن در اشعار شعرا به صورت محتوا و معنایی است . و بهترین روش برای شناخت قرآن مطالعه ی تأثیر پذیری آن در ادب فارسی است و تحقیقاتی با این موضوع بسیار اهمیت دارد .

در این تحقیق سعی شده است که با سبکی روان که به آسانی قابل استفاده برای همه ی جوانان باشد متنی را با این موضوع در اختیار دیگران قرار دهیم .

 

 

 

سوالات تحقیق:

1- حافظ در اشعارش چه مقدار از قرآن و احاديث تأثير پذيرفته است ؟

2- استفاده از آیات قرآنی در اشعار به وسیله ی تمثیل چگونه است ؟

3- داستان یوسف (ع) در شعر فارسی چگونه است ؟

فرضیات تحقیق :

1- تأثیر اشعار عرفانی حاوی آیات قرآن و احادیث بر مردم بیش از اشعار عاشقانه است .

2- اشعار عرفانی سروده شده در قرن های بعد بیشتر از قرن خود اثر می کند .

3- بین اشعار سروده شده در قرن سوم و هشتم تفاوت وجود دارد .

4- بین ماه رمضان و اشعار حافظ رابطه وجود دارد .

5- اشعار حافظ یکدست است و همه عارفانه است.

 

 

 

تعریف واژگان اساسی

« تأثیر قرآن و حدیث بر ادب فارسی »

1- قرآن : قرآن مجید بالاترین سند افتخار مسلمانان و کتاب آسمانی آنان است .

2- حدیث : سخنان پیامبر و دیگر معصومان و دومین چشمه ی جوشان معارف اسلام است .

3- ادب فارسی : زبان محاوره ی فارسی زبانان است و شامل نوشته های منظوم و منثور اساتید وشاعران و اهل هنر است که این محدوده را ادب فارسی مي گویند .