مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول: مقدمات پژوهش

1-1- مقدمه. 1

2-1- بيان مسأله. 2

3-1- اهميت و ضرورت تحقيق.. 4

4-1- اهداف پژوهش.... 6

5-1- پرسش‌های تحقیق.. 7

6-1- تعاريف عملياتي متغیرها8

 

فصل دوم: ادبيات نظري يا پيشينه تحقيق

1-2 - مقدمه. 12

2-2- پيشينه نظری تحقيق.. 12

1-2-2- انواع خانواده‌ها ازنظرساختار. 12

2-2-2- انواع خانواده از نظر روابط خانوادگي.. 14

3-2-2- الگوي فرزند پروري و شيوه‌هاي تربيتي والدين.. 15

4-2-2- شيوه‌هاي تربيتي و انگيزش پيشرفت... 16

5-2-2- كاركردهاي خانواده. 17

6-2-2- دگرگوني در ساختار خانواده. 19

7-2-2- اشتغال مادر. 20

8-2-2- موقعيت اجتماعي- اقتصادي خانواده. 21

9-2-2- جو عاطفي خانواده. 22

10-2-2- خانواده و تأثير آن در رفتار بچه‌ها24

11-2-2- ترتيب تولد. 24

12-2-2- وضعيت مسكن و مسائل رفتاري كودكان. 25

13-2-2- درآمد خانواده. 26

3-2- پیشینه علمی تحقیق 26

 

ز

فصل سوم: روش تحقيق

1-3 - مقدمه. 37

2-3- نوع و روش تحقيق.. 37

3-3- جامعه و نمونه آماري.. 38

4-3- روش نمونه‌گيري و نمونه آماري.. 38

5-3- ابزار جمع‌آوري اطلاعات... 39

6-3- روايي و پايايي ابزار پژوهش.... 39

7-3- تجزيه و تحليل اطلاعات... 42

8-3- داده‌ها و اطلاعات مورد نياز. 42

9-3- روش تعيين حجم نمونه‌. 43

 

فصل چهارم: تجزيه و تحليل اطلاعات

1-4- مقدمه. 45

2-4- توصيف ساده داده ها.... . 46

3-4- تحليل استنباطي داده ها... 73

 

فصل پنجم: بحث و نتيجه گيري

1-5- مقدمه. 96

2-5- خلاصه نتايج تحقيق.. 97

3-5 - بحث و نتيجه‌گيري.. 103

4-5 - پيشنهادها105

5-5- محدوديت‌ها و مشكلات اجراي پژوهش.... 106

فهرست منابع. 107

 

1-1- مقدمه :

خانواده گروه كوچكي است كه از زن و شوهر و فرزندان تشكيل مي‌شود. عضو خانواده بودن يعني در نوعي شبكه عاطفي سهيم شدن و به يك گروه اجتماعي تعلق داشتن، تاريخ مشترك داشتن و به محيط زندگي خاصي عادت كردن. اهميت خانواده به خاطر همين دستاوردهاست. خانواده اولين محيطي است كه شخصيت كودك را شكل مي‌دهد.[1]

دانشمندان معتقدند كه زندگي و سرنوشت هر انساني تحت‌تأثير تجارب دوران كودكي او قرار مي‌گيرد و رابطه كودك با اعضاي خانواده مثل پدر و مادر، عوامل اساسي تشكل روحي، رواني و اخلاقي اوست.

دليل اين تأثير، نوع روابط و ماهيت تعاملي است كه بين اعضاي اين گروه برقرار مي‌شود. خانواده، گروهي اوليه است و رابطه اعضاي آن عاطفي است و علاوه بر عاطفي بودن مستمر و جاودانه است. يعني از نخستين لحظاتي كه فرد حيات خود را آغاز مي‌كند در درون خانواده قرار مي‌گيرد و تا پايان نيز به نوعي از آن زندگي متأثر خواهد شد. آثار تربيتي و ويژگي خانواده بر فرد به اندازه‌اي عميق است كه به مسير بعدي زندگي جهت مي‌دهد و فعاليت‌هاي تربيتي معلمان و مربيان كمتر در اين تأثيرات خانوادگي تغييرات اساسي بوجود مي‌آورد.[2]

به اين ترتيب و به دليل اهميت خانواده و تأثير ويژگي‌هاي خانواده و نيز نقش بهداشت و سلامت رواني والدين بر رفتار، كردار و آموزش كودكان، متخصصين تعليم و تربيت درصدد بررسي و شناسايي مهمترين ويژگي‌هاي تأثيرگذار از جمله اثر بهداشت رواني والدين بر مسائل رفتاري و آموزشي دانش‌آموزان بوده‌اند. در اين پژوهش برخي از ويژگي‌هاي خانوادگي و نيز بهداشت رواني والدين كه با مسائل رفتاري و آموزشي دانش‌آموزان رابطه دارد مورد بررسي قرار گرفته است به اميد اينكه اوليا و مربيان و برنامه‌ريزان از يافته‌هاي اين پژوهش استفاده نمايند.

2-1- بيان مسأله :

موقعيت جغرافيايي: استان قم در يك منطقه آب و هوايي گرم و خشك وجود دارد و از لحاظ اقتصادي مردمي در حد متوسط مي‌باشد و به طور كلي از لحاظ سواد خيلي باسواد در ميان آنها بخصوص در ميان زنان استان ديده نمي‌شود.

و در بيشتر خانواده‌ها رابطه‌ي عاطفي عميقي بين فرزندان و پدر و مادر ديده نمي‌شود. بسياري از احساسات بچه‌ها ناديده گرفته مي‌شود و فكر مي‌كنيم سركوبي و طعنه زدن و مقايسه كردن در بين خانواده‌ها بيشتر رايج باشد و اكثر مادرها كه تا ديپلم سطح سوادشان است از خيلي از مسائل روان‌شناسي و رابطه با فرزند باخبر نيستند و خيلي از مادرها نسبت به بچه‌ها و تعليم و تربيت آنها بي‌تفاوت هستند و فرزندان نيز در اين فضاي بي‌روح عاطفي بزرگ مي‌شوند و ديده مي‌شود بسياري از پسرها وقتي به دبيرستان مي‌رسند تمايل زيادي براي ترك تحصيل و پيدا كردن شغلي براي خود دارند.

آموزش از طريق رسانه‌ها در مورد چگونگي ارتباط صحيح با فرزندان توسط خانواده‌ها و بالا بردن سطح فرهنگ و سواد خانواده‌ها و ايجاد زمينه‌اي جهت آشنا شدن والدين با مسائل تربيتي فرزندان در پيشرفت تحصيلي آنها كمك شاياني مي‌كند.

اگر فرزندان از كودك در خانواده روابط عاطفي را حس كرده باشند و از كانون گرم و پرمهر و محبت خانواده بهره‌مند باشند ما در استان ديگر نيازي به كانون‌هاي اصلاح رفتار نداريم و ديگر روزبه روز بر آمار دختران فراري در استان يا بزهكاري جوانان افزوده نمي‌شود. اما متأسفانه با صنعتي شدن و ازدياد ساختار خانواده نيز دچار تحول شده و پدري از صبح تا شب كار كرده و وقتي به خانه مي‌آيد ديگر رمقي براي برقراري ارتباط عاطفي با فرزندان خود ندارد و مادر نيز تمام وقت خود را صرف تمييزي و خورد و خوراك فرزندان مي‌كند و فكر نمي‌نكند روابط سرد خانواده چه تأثيري روي فرزندان مي‌گذارد.

جاي تعجب است كه تاكنون مسئولين فرهنگي كارهاي شاخصي براي برگرداندن فضاي عاطفي به خانواده انجام نداده‌اند. در حالي كه سازمان‌ها بخصوص سازمان آموزش و پرورش و صدا و سيما مي‌تواند آموزش‌هاي ويژه‌اي را برگزار كنند همچنان كه آموزش و پرورش كلاس‌هاي آموزش خانواده برگزار مي‌كند ولي بايد پررنگ‌تر شود.

پژوهش‌هاي متعددي در مورد ميزان تأثير روابط عاطفي خانواده بر پيشرفت تحصيلي و موفقيت فرزندان انجام شده و نتايج نشان مي‌دهد بين ويژگي‌هاي خانواده مانند : ميزان تحصيلات والدين، ميزان تفاهم خانواده و وضعيت اشتغال مادر، پايگاه اقتصادي و اجتماعي خانواده و ميزان ناسازگاري با پيشرفت تحصيلي دانش‌آموزان همبستگي وجود دارد.[3]

در مقاله‌اي تحت عنوان «تأثير شيوه‌ي تربيتي خانواده بر ناسازگاري اجتماعي نوجوان» دكتر علي‌اصغر احمدي مي‌نويسد: خانواده‌ها به لحاظ ميزان دقت و سخت‌گيري در مورد رفتار نوجوانان به سه دسته تقسيم مي‌شوند:

1. خانواده‌هاي مسامحه‌گر
2. خانواده‌هاي متعادل
3. خانواده‌هاي سخت‌گير

و در توضيحات ضمن رد و نوع خانواده مسامحه‌گر و سخت‌گير در مورد خانواده متعادل مي‌نويسد: «خانواده‌هايي كه نظارت معتدلي را بر فرزند اعمال مي‌كنند در اين حال كه اعمال نوجوانان را كنترل مي‌كنند زمينه رشد اخلاقي و شكل‌گيري وجدان اخلاقي را در وي فراهم مي‌آورند.

و در مورد خانواده‌هاي سخت‌گير يكي از عوامل آسيب‌زا را در اين خانواده‌ها عدم رغبت به درس و مدرسه عنوان مي‌كنند و كنترل‌هاي افراطي و مشكلات عاطفي خانواده‌ها را باعث شكست تحصيلي دانش‌آموزان عنوان مي‌دارد.[4]

در مقاله‌اي كه تحت عنوان «زيان‌هاي جامعه در اثر فروپاشي خانواده» دكتر حداد عادل يكي از زيان‌ها را زيان ناشي از فقدان عواطف نام مي‌برد و در توضيح آن مي‌نويسد: جامعه‌اي كه خانواده نداشته باشد از كانون اصلي پديد آيي محبت و عاطفه نيز بي‌بهره است كودكان و نوجوانان كه طعم شيرين محبت را در خانواده نچشيده باشند نمي‌توانند به ديگران محبت كنند و در آينده دچار مشكلات عديده‌اي خواهند شد. از جمله اين مشكلات مشكل تحصيلي و عقب ماندگي‌هاي درسي مي‌باشد.[5]

همچنين نتايج پژوهش‌ها نشان داده‌اند عوامل خانوادگي مانند ساختار زندگي خانواده، سلسله مراتب قدرت در خانواده، پذيرش فرزند، انتظار والدين از موفقيت فرزندان، شيوه‌هاي فرزند پروري و تعامل والدين با فرزندان با انگيزش پيشرفت تحصيلي ارتباط دارند.[6]

بدين ترتيب با توجه به موضوع مورد بررسي و پژوهش‌هاي انجام شده پژوهش حاضر براي پاسخگويي به سوال زير طراحي و اجرا شده است:

بررسي تأثير نقش خانواده بر موفقيت تحصيلي دانش‌آموزان استان قم

به بيان ديگر، در اين پژوهش محقق بر آن است تا به بررسي روابط عاطفي والدين و پايگاه اجتماعي و اقتصادي خانواده، تحصيلات والدين، شغل والدين، درآمد، وضعيت مسكن و امكانات آن با مسائل تحصيلي فرزندان ميزان انجام تكاليف، ميزان علاقه به درس، غيبت از مدرسه، تكرار پايه و پيشرفت تحصيلي بپردازد.

 

3-1- اهميت و ضرورت تحقيق :

بي‌شك خانواده مهمترين و اصلي‌ترين نهاد تربيتي جامعه است. كه اگر ميان اعضاي آن رابطه عاطفي سالمي برقرار باشد فضاي پاك و سالمي نيز بر جامعه حاكم خواهد بود.

امروزه در استان قم شاهد افزايش آمار دختران فراري، نوجوانان معتاد و بزهكار، افزايش ترك تحصيل در بين نوجوانان دبيرستاني، روي آوردن نوجوانان به سوي فسادهاي اخلاقي و جنسي، رد و بدل كردن انواع سي‌دي‌هاي مبتذل، موادمخدر و قرص‌هاي x و ... هستيم حال اگر بر خانواده بين والدين و فرزندان روابط عاطفي و صميمانه برقرار باشد انرژي كه جوانان و فرزندان صرف اين امور مي‌كنند مي‌توانند با هدايت والدين صرف پيشرفت تحصيلي خود كنند.

نامه‌هاي زيادي از دختران مدارس راهنمايي حاكي از اهميت موضوع مي‌باشد كه خواهش كرده‌اند با اوليا صحبت كنند تا از فشارهاي روحي ما كاسته با تمركز بتوانيم ادامه تحصيل بدهيم.

ويژگي‌هاي خانوادگي بر فرزندان اهميت زيادي دارد به طوري كه در خانواده‌هايي كه خود از لحاظ تحصيلات، والدين باسواد هستند دوست دارند فرزندانشان نيز باسواد باشند ولي در خانواده‌هايي كه والدين بي‌سواد هستند يا از لحاظ درآمد تأمين نيستند و فرزندان مجبورند با كار كردن كمك خرج آنها باشند نسبت به درس بي‌انگيزه‌اند. يا در خانواده‌هايي كه شغل مناسبي و درآمد كافي وجود دارد و فرزندان مي‌خواهند دنباله‌روي پدر باشند و نيازي به درس و ادامه تحصيل نمي‌بينند از جمله عواملي است كه بر اعضاي خانواده تأثير مي‌گذارد.

درصد بسياري بالايي از دانش‌آموزان بگومگو و جرو بحث‌هاي خانوادگي، ناسازگاري اوليا با اعضا خانواده، نداشتن درآمد ثابت و مستقل براي مدير خانواده، محدوديت‌هاي افراطي والدين، اوليا بي حوصله و بداخلاق را عامل گرفتاري خود ذكر كرده‌اند. به همين جهت اين تحقيق الگوي مناسبي در عملكردها و چگونگي برخورد اوليا با دانش‌آموزان طراحي نموده و با پيشرفت تحصيلي اين عزيزان خدماتي به جامعه انساني ارائه گردد.

در تحقيقي با عنوان «بررسي علل فرار نوجوانان از خانه» در تهران انجام شده از تعداد 60 نفر نوجوانان فراري دستگير شده، يافته‌هاي تحقيق نشان مي‌دهد كه نابساماني خانواده، سردي روابط عاطفي والدين، متاركه و طلاق، وجود ناپدري و نامادري، فقر فرهنگي و بي‌سوادي و اعتياد خانواده از مهمترين علل فرار نوجوانان از خانه بوده است.

از جمله مهمترين منابع ناراحتي‌هاي عاطفي نوجوان، تغيير در روابط او با والدين است. خدا در قرآن درباره‌ي رمز موفقيت و پيشرفت اسلام مي‌فرمايد: «فَبِما رَحْمةٍ مِنَ اللهِ لِنت لَهم و لَو كُنت فظاً غليظ القلب لاَنْفَضوا من حَولِك؛[7] اگر بجاي نرمي و ملايمت تند و تيز بودي هر آينه از اطراف تو پراكنده مي‌شدند.»

كودكان بزهكار و نوجوانان تبهكار و معتاد همه از شرايط نامساعد و روابط ناسالم خانوادگي و عدم روابط گرم و عاطفي ميان والدين برخوردار بوده‌اند. بنابراين اگر چنين محيط گرم و سرشار از محبت و اطمينان و اعتماد وجود داشته باشد امكان سلامت جسماني و رواني و پيشرفت تحصيلي و موفقيت در آموزش و پرورش فرزندان بيشتر خواهد بود.

 

4-1- اهداف پژوهش :

الف - هدف كلي: تعيين تأثير نقش خانواده بر موفقيت تحصيلي دانش‌آموزان

ب – اهداف جزئی :

1- تعيين تأثير نحوه برخورد والدين با فرزندان بر موفقيت تحصيلي دانش‌آموزان

2- تعيين تأثير نحوه برخورد والدين با هم بر موفقيت تحصيلي دانش‌آموزان

3- تعيين تأثير ميزان سواد والدين بر موفقيت تحصيلي دانش‌آموزان

4- تعيين تأثير وضعيت اشتغال والدين بر موفقيت تحصيلي دانش‌آموزان

5- تعيين تأثير موقعيت اجتماعي والدين بر موفقيت تحصيلي دانش‌آموزان

6- تعيين تأثير درآمد خانواده بر موفقيت تحصيلي دانش‌آموزان

7- تعيين تأثير وضعيت مسكن خانواده بر موفقيت تحصيلي دانش‌آموزان

8- تعيين تأثير امكانات رفاهي بر موفقيت تحصيلي دانش‌آموزان

9- تعيين تأثير موقعيت مذهبي خانواده بر موفقيت تحصيلي دانش‌آموزان

10- تعيين تأثير موقعيت اقتصادي خانواده بر موفقيت تحصيلي دانش‌آموزان

5-1- پرسش‌های تحقیق :

1. آيا بين سواد والدين و پيشرفت تحصيلي فرزندان رابطه وجود دارد؟
2. آيا بين درآمد خانواده و موفقيت تحصيلي فرزندان رابطه وجود دارد؟
3. آيا بين اشتغال مادر و موفقيت تحصيلي فرزندان رابطه وجود دارد؟
4. آيا بين امكانات رفاهي و موفقيت تحصيلي فرزندان رابطه وجود دارد؟
5. آيا بين وضعيت مسكن و موفقيت تحصيلي فرزندان رابطه وجود دارد؟
6. آيا بين كار پدر و موفقيت تحصيلي فرزندان رابطه وجود دارد؟
7. آيا بين موقعيت اجتماعي و موفقيت تحصيلي فرزندان رابطه وجود دارد؟
8. آيا بين موقعيت مذهبي و پايبندي به دين و پيشرفت تحصيلي رابطه معناداري وجود دارد؟
9. آيا بين دعوا و بگو و مگو و موفقيت تحصيلي دانش‌آموزان رابطه معناداري وجود دارد؟
10. آيا بين روابط خشك و مقرراتي حاكم بر خانواده‌ها و موفقيت تحصيلي دانش‌آموزان رابطه معناداري وجود دارد؟
11. آيا بين احترام والدين به فرزندان و درك كردن آنها و موفقيت تحصيلي دانش‌آموزان رابطه معناداري وجود دارد؟
12. آيا بين حوصله و خوش اخلاق بودن والدين و موفقيت تحصيلي دانش‌آموزان رابطه معناداري وجود دارد؟
13. آيا بين مشورت خواهي از فرزندان و پيشرفت تحصيلي آنها رابطه معناداري وجود دارد؟
14. آيا بين برخورد والدين با هم در خانه و پيشرفت تحصيلي فرزندان رابطه معناداري وجود دارد؟
15. آيا بين رشته تحصيلي والدين و پيشرفت تحصيلي فرزندان رابطه وجود دارد؟
16. آيا بين سن والدين و پيشرفت تحصيلي فرزندان رابطه وجود دارد؟
17. آيا بين تعداد فرزندان و پيشرفت تحصيلي آنها رابطه وجود دارد؟
18. آيا بين مقايسه نكردن و فرق نگذاشتن بين فرزندان و موفقيت تحصيلي دانش‌آموزان رابطه معناداري وجود دارد؟
19. آيا بين محرم اسرار بودن فرزندان و موفقيت تحصيلي دانش‌آموزان رابطه معناداري وجود دارد؟
20. آيا بين شخصيت دادن به فرزندان و موفقيت تحصيلي دانش‌آموزان رابطه معناداري وجود دارد؟
21. آيا بين مراجعه والدين به مدرسه و پيشرفت تحصيلي دانش‌آموزان رابطه معناداري وجود دارد؟

 

6-1- تعاريف عملياتي متغیرها :

1 - خانواده:

خانواده يك گروه خويشاوندي است كه در اجتماعي كردن فرزندان و برآوردن برخي از نيازهاي بنيادي ديگر جامعه، مسئوليت اصلي را به عهده دارد. خانواده از گروهي از آدم‌ها تركيب مي‌شود كه از راه خود، زناشويي و يا فرزندپذيري با يكديگر ارتباط مي‌يابند و طي يك دوره‌ي زماني نامشخص، با هم زندگي مي‌كنند. تصوير قالبي ما از خانواده كه از يك شوهر، همسر و فرزندانشان تركيب مي‌شود، با توجه به ساختار خانواده در سراسر تاريخ بشري، تصوير چندان درستي نيست. ساختار خانواده از يك فرهنگ به فرهنگي ديگر، تنوع‌هاي بسياري را به خود مي‌پذيرد. اين تنوع‌ها را مي‌توان به صورت‌هاي گوناگون در جوامع بشري پيدا كرد. (تك همسري- چند همسري- چند شوهري- چند زني- ازدواج گروهي- خانواده‌ي هسته‌اي- خانواده‌ي گسترده)[8]

اسلام خانواده را اجتماع كوچكي مي‌داند كه در راستاي سنت الهي و با هدفي مقدس شكل گرفته و در محيطي پر از صفا و صميميت قوام و با انجام وظايف و رعايت حدود دوام مي‌يابد.[9]

 

[1]. حمزه گنجي، (1379)، بهداشت رواني، تهران: انتشارات ارسباران ص 26

[2]. غلامحسين شكوهي، (1369)، مباني و اصول آموزش و پرورش، تهران: انتشارات آستان قدس رضوي ص 117

[3]. علي اسلامبولچي، (1370)، بررسي ناسازگاري نزد دانش‌آموزان دوره ابتدايي، دانشگاه تهران ص 56

[4]. علي‌اصغر احمدي، تأثير شيوه‌ي تربيتي خانواده بر ناسازگاري اجتماعي نوجوان، پيوند شماره 178، ص32

[5]. حداد عادل،(1374) ، زيان‌هاي جامعه در اثر فروپاشي خانواده، پيوند شماره178، صص36 -34

[6]. احمد عابدي، (1380)، بررسي رابطه بين انگيزش پيشرفت تحصيلي دانش‌آموزان دختر و پسر دوره‌ي متوسطه شهر اصفهان با ويژگي‌هاي خانوادگي و شخصيتي آنان ص 89

[7]. قرآن كريم، آل‌عمران/ 159

[8]. بروسن كوئن، مترجم محسن ثلاثي،( 1373)، درآمدي به جامعه شناسي، انتشارات فرهنگ معاصر، تهران، ص127

[9]. محمد محلوجي،(1370)، نهاد خانواده در اسلام، تهران، انتشارات دانشگاه تربيت معلم ص 151