مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

ابزارهاي خودكار ارزيابي كيفيت وب سايت‌ها با تاكيد بر كاربردپذيري آنها

 

چكيده

كاربرد پذيري اطلاعات منتشر شده بر روي وب، مبحث جديدي است كه به تازگي مورد توجه متخصصان فن قرار گرفته و با توجه به رشد روزافزون تعداد وب سايت‌ها و ضرورت نظارت بر كيفيت اطلاعات عرضه شده، از اهميتي فزاينده برخوردار شده است. دشواري‌ها و پيچيدگي‌هاي ذاتي سنجش كاربردپذيري، متخصصان را بر آن داشت، تا با ساخت و بهره‌گيري از ابزارهاي خودكار ارزيابي به سنجش كيفيت وب سايت‌ها بپردازند.

مقاله حاضر، به بررسي ابزارهاي خودكاري كه كيفيت وب سايت را از نقطه نظر كاربرد پذيري و دسترس‌پذيري اطلاعات، مورد سنجش قرار مي‌دهند، مي‌پردازد و ويژگي‌ها و آزمون‌هاي منحصر به فرد هر يك از اين ابزارها را مورد مطالعه قرار مي‌دهد.

 

كليد واژه‌ها: ابزارهاي خودكار ارزيابي، كيفيت وب سايت، كاربردپذيري

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

گسترش روزافزون كاربرد اينترنت در جهان، رشد فزاينده تعداد وب سايت‌ها را باعث شده؛ اما اين رشد فزاينده لزوماً به معناي رشد كيفي آنها نبوده است. نياز دسترسي به سايت‌هاي با كيفيت و بهتر ما را بر آن مي‌دارد كه به ايجاد و توسعه ابزارها و سازوكارهايي جهت ارزيابي كيفيت وب سايت‌ها بپردازيم. اما دستيابي به اين مهم به دلايلي چند به دشواري ميسر است.

بخشي از اين دشواري به ذهني بودن معيارهاي تعيين كننده كيفيت وب سايت، باز مي‌گردد؛ وب سايت‌ها نظام‌هاي نرم افزاري تعاملي- دو سويه- به شمار مي‌آيند كه هدف اصلي آنها برآوري نيازها و ايجاد ارتباط موثر با كاربران است. بنابراين قضاوت در مورد كيفيت وب سايت نمي‌تواند بدون توجه به درك و قضاوت كاربران صورت گيرد. از اين رو بخشي از ارزيابي وب سايت‌ها به بررسي تلقي و تصور كاربر از كيفيت باز مي‌گردد. از سوي ديگر، فناوري‌هاي وب با سرعت زيادي رو به تكامل هستند به طوري كه چرخه عمر وب سايت‌ها بسيار كوتاه شده است. اين در حالي است كه انجام پژوهش‌هاي كيفي معمولاً به صرف زمان زياد نياز دارد. چنين شرايطي به تعارضي در تحقيق‌هاي كيفي در مورد وب سايت‌ها مي‌انجامد و اهميت ابزارهاي خودكار را معلوم مي‌سازد (براجنيك[1]، 2000).

ابزارهاي خودكار ارزيابي وب سايت‌ها به سنجش معيارهاي عيني و قابل اندازه گيري كه مستقل ازذ هن كاربر هستند مي‌پردازند. با بهره گيري از اين ابزارها، محقق ضمن دستيابي به نتايجي دقيق‌تر و سريع‌تر، مي‌تواند زمان بيشتري را براي بررسي معيارهاي ذهني و تمركز بر ارائه راه حل‌هاي مناسب صرف كند. تلفيق نتايج حاصل از ارزيابي‌هاي انجام شده به وسيله ابزارهاي خودكار با نتايج تحقيقات كاربرمدار، مي‌تواند تصويري كامل و تمام عيار از كيفيت وب سايت به دست دهد.

اين ابزارها ساختارهايي از صفحات وب را كه تحت شرايط خاص ممكن است عيب پيدا كرده و موجب شكست در دسترس پذيري و ارائه كيفيت مطلوب شوند، مشخص مي‌كند. از آنجا كه كيفيت، ريشه در كاربردپذيري[2] دارد، بررسي ابزارهاي خودكار ارزيابي كاربردپذيري گام ضروري و مهمي در شناسايي راهكارهاي تحقيق درباره كيفيت وب سايت‌ها به شمار مي‌آيد. مقاله حاضر درصدد است تا با بهره‌گيري از روش سندي به شرح خصوصيات اين ابزارها و معرفي آزمون‌هاي موجود در آنها بپردازد.

 

پيشينه تحقيق

استاندارد ايزو 9126، كيفيت را چنين تعريف مي‌كند: «مجموعه‌اي از مشخصات و ويژگي‌هاي يك محصول نرم افزاري كه به توانايي آن در برطرف كردن نيازهاي تصريح شده و نيازهاي ضمني منجر مي‌شود» (ايزو/آي ئي سي[3]، 1998).

با توجه به بيانيه دوماركو[4] در سال 1982- در زمينه مهندسي نرم افزار- هدف اصلي از تحقيق كيفي وب سايت را مي‌توان كمي سازي معيارها به منظور فراهم سازي امكان كنترل دانست:‌ «آنچه را كه نمي‌توان اندازه گيري كرد، نمي‌توان كنترل نمود» (دوماركو، 1982).

در حقيقت همان طور كه كاربردهاي متفاوتي براي وب سايت در نظر گرفته مي‌شود، مي‌توان از نقطه‌نظرهاي متفاوت و به روش‌هاي گوناگون، كيفيت آن را بررسي كرد. از يك ديدگاه، كيفيت وب سايت به عنوان مجموعه‌اي از مشخصه‌هاي تركيبي كه در برگيرنده عوامل به هم وابسته‌اي همچون چگونگي كاركرد[5]، قابليت اعتماد[6]، كارايي[7]، كاربردپذيري، قابليت نگهداري[8] و قابليت جابه‌جايي[9] است، شناخته مي‌شود (براجنيك، 2001). كاكس و دال[10] در مقاله خود عوامل كليدي كيفيت وب سايت‌ها را استفاده آسان، اعتماد كاربر[11]، وجود منابع پيوسته و خدمات ارتباطي قلمداد كردند (كاكس و دال، 2002).

چنانكه ملاحظه مي‌شود معيارهايي مانند، قابليت اعتماد و كارايي، معيارهاي ذهني است كه سنجش كامل و همه جانبه آن بدون حضور كاربران ميسر نيست و معيارهايي مانند قابليت نگهداري و وجود منابع پيوسته، معيارهايي عيني هستند كه توسط ارزياب به تنهايي قابل سنجش هستند. بنابراين به هنگام ارزيابي وب سايت‌ها دو دسته ويژگي يا معيار مورد بررسي قرار مي‌گيرد، ويژگي‌هاي عيني يا داخلي و ويژگي‌هاي ذهني يا خارجي. «آن دسته از خصيصه‌هايي كه تنها به چگونگي طراحي و توسعه وب سايت وابسته است، ويژگي‌هاي داخلي است و خصيصه‌هايي كه به وب سايت و كاربردش بستگي دارند، ويژگي‌هاي خارجي است» (براجنيك، 2000). از اين رو، لازم است، ابزارهاي ايجاد شده براي سنجش كيفيت وب اين هر دو گستره را در بر بگيرند.

ابزاري مانند «وب كوال»[12] ابزاري غيرخودكار است كه به سنجش معيارهاي ذهني مي‌پردازد، يعني كيفيت وب سايت را از ديدگاه كاربر بررسي مي‌كند «وب كوال» در سال 1998 ايجاد شد و ويرايش چهارم آن، ابزار استانداردي مشتمل بر بيست و سه سوال است كه در اختيار كاربران سايت قرار داده مي‌شود و از آنها خواسته مي‌شود تا طيف كيفيت را با استفاده از يك مقياس هفت گزينه‌اي مشخص سازند؛ بخشي از اين پرسشنامه به بررسي كاربردپذيري از جمله طراحي سايت پرداخته، بخش بعدي آن به كيفيت اطلاعات وب سايت اختصاص يافته و بخش نهايي به تعامل خدماتي مي‌پردازد (بانز و ويدگن[13]، 2003). از جمله جنبه‌هاي مورد سوال در اين ابزار آساني يادگيري كار با وب سايت، جذابيت ظاهري وب سايت، جذابيت ظاهري وب سايت، فراهم آوري اطلاعات دقيق و صحيح و قابل باور، به روز و مربوط بودن اطلاعات، آساني درك اطلاعات، شهرت سايت، احساس امنيت و... است.

ابزارهاي سنجش معيارهاي عيني در دو دسته قرار مي‌گيرند؛ ابزارهاي خودكار براي اندازه گيري معيارهاي عيني، «روش ارزيابي كيفي وب سايت» يا «وب سايت كم»[14] است. السينا[15] و ديگران (2001) اين روش كمي را براي مقايسه و ارزيابي شاخص‌هاي كيفي سايت‌ها مطرح كردند. در اين شيوه شاخص‌هاي كيفيت- براساس استاندارد ايزو 9126 و الحاقيه A از استاندارد آي تريپل ايي[16] 1061 به چهار شاخه كلي تقسيم شده است كه عبارتند از كاربردپذيري، چگونگي كاركرد، قابليت اعتماد و كارايي. و هر يك از اين شاخص‌ها نيز به چندين سطح از مجموعه ويژگي‌هاي قابل اندازه گيري تقسيم شده است. در پايان فرايند ارزيابي، رتبه‌اي براي هر يك از سايت‌ها به دست مي‌آيد. «در حقيقت اين شيوه براساس حركت محقق عمل مي‌كند نه كاربر، عيني است نه ذهني و در نهايت شيوه‌اي مدل‌گرا و كمي است نه شهودي و كيفي» (اُلسينا و ديگران، 2001).

 

كاربردپذيري

استاندارد ايزو 9241 كاربردپذيري را به عنوان «اثربخشي[17]، كارايي و رضايتي كه كاربران خاص را در محيط‌هاي ويژه به اهداف ويژه مي‌رساند» در نظر مي‌گيرد (ايزو/آي ئي سي، 1998).

براجنيك در تحقيقي (2000) خصيصه‌هاي كاربردپذيري وب سايت را با در نظر داشتن تحقيق فلمينگ- برشمرد؛

• انسجام بازنمايي[18] و رنگ‌ها
• بازخورد مناسب
• سازماندهي طبيعي اطلاعات (برچسب‌هاي نظام يافته، ساختار سلسله مراتبي گويا)
• ناوبري بافتاري[19] (در هر موقعيت و همه نقاطي كه امكان ناوبري وجود دارد)
• ناوبري كارآمد (به لحاظ زمان و تلاش لازم براي انجام يك كار)
• برچسب‌هاي معني‌دار و گويا

ديگر خصيصه‌هاي مرتبط با كاربردپذيري وب سايت‌ها عبارتند از:

• قدرت (وب سايت‌ها تا چه حد مي‌توانند آن دسته از فن آوري‌هاي مورد استفاده كاربر را كه توسط توسعه دهندگان وب پيش بيني شده، كنترل كنند)
• انعطاف پذيري (براي مثال، وجود نسخه‌هاي متني و گرافيكي، نمايه‌هاي افزونه[20] و نقشه‌هاي سايت و همچنين وجود پيوندهاي نقشه تصويري)
• چگونگي كاركرد (پشتيباني از اهداف كاربر)

براي شناسايي و در پاره‌اي از موارد برطرف ساختن عيوب و نقايص مربوط به عوامل كاربردپذيري وب سايت‌ها، از ابزار كاربردپذيري استفاده مي‌شود. ابزارهاي خودكار دسته‌اي از اين ابزارها هستند كه در سال‌هاي اخير توجه فزاينده محققان را به خود جلب كرده‌اند. در ادامه، ابزارهاي خودكاري كه كار ارزيابي كاربردپذيري و دسترس پذيري صفحات وب را انجام مي‌دهند، معرفي مي‌شوند.

 

ابزارهاي سنجش كاربردپذيري

اِي پرامپت[21]

اين ابزار كه توسط دانشگاه تورنتو توسعه يافته است و به زبان‌هاي انگليسي، فرانسوي، آلماني، كره‌اي ارائه مي‌شود به منظور تحليل و رفع مشكلات صفحات وب تهيه شده است. كنترل كننده خودكار آن تنها يك صفحه را ارزيابي مي‌كند؛ سيستم عامل ويندوز، تنها سيستم عاملي است كه با آن هماهنگ است؛ اين ابزار به صورت نرم افزار رايگان در اختيار كاربران قرار مي‌گيرد.

 

 

بابي[22]

بابي شناخته شده‌ترين ابزار تحليل مشكلات دسترس پذيري صفحات وب، كه در سال 1996 توسط «واچ فاير»[23] (مركز فن آوري‌هاي كاربردي خاص) ايجاد شده است. اين ابزار مطابق با راهنماهاي دسترس پذيري موجود، به برملا ساختن موانع دسترس پذيري كمك مي‌كند. خصيصه‌هاي مربوط به خوانايي متن، فراهم آوري متن براي همه تصاوير، نمايش اجزا متحرك، صوتي و ويديوئي را مورد ارزيابي قرار مي‌دهد و در مدت زماني كه سايت را اسكن مي‌كند فايل‌هاي اچ تي ام ال را با راهنماهاي دسترس‌پذيري منتخب، مي‌سنجد و سپس گزارش دسترس پذيري هر صفحه را اعلام مي‌كند. همچنين نمونه‌اي از انواع خطاها را در هر صفحه نمايش مي‌دهد. اين ابزار به زبان انگليسي ارائه مي‌شود؛ كنترل كننده خودكار آن كار ارزيابي يك صفحه، گروهي از صفحات و صفحات محرمانه را به عهده دارد؛ با سيستم عامل ويندوز هماهنگ است و از جمله نرم افزارهاي تجاري محسوب مي‌شود و تنها نسخه آزمايشي آن به صورت رايگان در اختيار كاربران قرار مي‌گيرد؛ با وارد كردن آدرس اينترنتي صفحات موردنظر در اين نسخه هر بار تنها يك صفحه را- در هر لحظه- مورد ارزيابي قرار مي‌گيرد.

 

دكتر اچ تي ام ال[24]

ابزار تحليل صفحات وب، كه توسط «ايميج وير»[25] توسعه يافته است. اين ابزار هر صفحه اچ تي ام ال، را بررسي و با پيدا كردن هرگونه مشكلي آن را گزارش مي‌كند؛ املاي كلمات را كنترل مي‌كند و بسياري از كنترل‌هاي نحوي را نيز انجام مي‌دهد؛ همچنين كنترل توصيف‌هاي جايگزين تصوير را نيز برعهده دارد. اين ابزار به زبان انگليسي ارائه شده و تمركز اوليه آن بر ايجاد گزارش گويا و استفاده آسان از اطلاعاتي است كه به ارتقا صفحات وب مربوط مي‌شود.

 

ليفت[26]

ليفت، يكي از جديدترين ابزارهاي تحليل و رفع مشكلات دسترس پذيري و كاربردپذيري صفحات وب، كه توسط «يوزبل نت»[27] ايجاد شده است؛ به زبان انگليسي ارائه مي‌شود؛ كنترل كننده خودكار آن تنها يك صفحه را مورد ارزيابي قرار مي‌دهد؛ سيستم عامل ويندوز، تنها سيستم عاملي است كه با آن هماهنگ است و اين ابزار نيز يك نرم افزار تجاري است. نسخه آزمايشي ليفت پيوسته برخلاف نسخه آزمايشي بابي همه عمليات را ارائه نمي‌دهد، بلكه تحليل عيوب را مطابق با زير مجموعه كوچكي از مجموعه قوانين ليفت انجام مي‌دهد. در نسخه آزمايشي هر بار امكان ارزيابي پنج صفحه وجود دارد؛ اين كار را با وارد كردن آدرس اينترنتي صفحات سايت مربوطه و آدرس پست الكترونيكي خود در آن انجام مي‌دهيم تا نتايج حاصل از آزمايش به آدرس اينترنتي ما فرستاده شود. در حقيقت ليفت يك موتور نرم افزاري تحليل وب است كه به شيوه‌هاي مختلف به كار گرفته مي‌شود.

 

نسخه ليفت براي كاربران «دريم ويور»[28]

نرم افزار آزمايش دسترس پذيري، با نسخه نرم افزاري «دريم ويور» هماهنگ است؛ به زبان انگليسي ارائه مي‌شود؛ اين ابزار نيز، يك نرم افزار تجاري است و كنترل كننده خودكار آن تنها يك صفحه را مورد ارزيابي قرار مي‌دهد؛ با سيستم عامل ويندوز و مكينتاش هماهنگ است و كاركرد آن به نحوي است كه از مدت زمان طراحي‌ها به طور قابل توجهي كم مي‌كند و احتمال خطا را نيز كاهش مي‌دهد.

 

نسخه ليفت براي كاربران «فرانت پيج»[29]

نرم افزار تجاري آزمايش دسترس پذيري، كه با نسخه نرم افزاري «فرانت پيج» هماهنگ است، به زبان انگليسي ارائه مي‌شود؛ كنترل كننده خودكار آن تنها يك صفحه را مورد ارزيابي قرار مي‌دهد و تنها با سيستم عامل ويندوز هماهنگ است.

 

ماشين ليفت[30]

اين نرم افزار تجاري و بازرگاني سرويس دهنده‌ي است كه به صورت خودكار وب سايت‌هاي داخلي و خارجي را با بيش از 140 مبحث در مورد كاربرد پذيري، دسترس پذيري و كيفيت اسكن مي‌كند؛ اين ابزار به زبان انگليسي ارائه مي‌شود. كنترل كننده خودكار آن كار ارزيابي را بر روي يك صفحه، گروهي از صفحات و صفحات محرمانه انجام مي‌دهد و با سيستم عامل لينوكس و سلاريس هماهنگ است.

 

 

ليفت آن سايت[31]

نرم افزار ارزيابي و رفع مشكلاتي است كه به مباحث كاربردپذيري و دسترس پذيري مربوط مي‌شود و با سيستم عامل مكينتاش هماهنگ است.

 

ليفت پيوسته[32]

يكي از چهار زير مجموعه ابزار «ابزارهاي سنجش وب ان آي اس تي»[33] است، كه به منظور ارزيابي كاربردپذيري و دسترس پذيري سايت بكار مي‌رود. اين ابزار نرم افزاري تجاري است و به زبان انگليسي ارائه مي‌شود. كنترل كننده خودكار آن تنها يك صفحه را مورد ارزيابي قرار مي‌دهد و با انواع سيستم عامل ويندوز، مك اُز، لينوكس، سُلاريس، بي‌اس دي يونيكس هماهنگ است.

 

نت مكانيك[34]

ابزار تحليل و رفع مشكلات صفحات وب، كه توسط «كي نوت وب مكانيك»[35] توسعه يافته است؛ همچنين با استفاده از خدمات آن، مي‌توان سايت را در دسترس كاربران بالقوه بيشتري قرار داد و انسجام چگونگي كاركرد وب سايت را ارتقا بخشيد.

 

وب كرايتريا[36]

ابزار ارزيابي و شناسايي عيوب صفحات وب، كه توسط «وب كرايتريا» توسعه يافته است؛ اين ابزار، با توجه به شاخص‌هاي گرفته شده از سايت‌هاي مشابه- كه از اعتبار لازم برخوردارند- به ارزيابي تطبيقي از وب سايت مي‌پردازد.

از ديگر ابزارهاي شناسايي، تحليل و رفع مشكلات صفحات وب مي‌توان به لينك بوت،[37] ماكروبات،[38] متابوت،[39] وب گاراژ[40] و وب ست[41] اشاره كرد كه به ترتيب توسط «واچ فاير»، «نت كيپ»[42] و «ان آي اس تي»[43] توسعه يافته‌اند.

ابزارهاي خودكار ارزيابي وب، به منظور بررسي كاربردپذيري صفحات وب، مجموعه‌اي از آزمون‌ها را به عمل مي‌آورند، با استفاده از مجموع نتايج اين آزمون‌ها، مي‌توان در مورد كاربردپذيري وب سايت قضاوت كرد؛ بخش بعدي اين مقاله به معرفي اين آزمون‌ها مي‌پردازد.

 

آزمون‌ها

در اين ابزارها مجموعه آزمون‌هاي كاربردپذيري، براساس مجموعه‌اي از قوانين پايه ريزي مي‌شود و اعتبار قوانين براساس صحت و كامل بودن آن، ارزيابي مي‌شود؛ بدين معني كه قانوني معتبر تلقي مي‌شود كه، صحيح و كامل باشد؛ منظور از صحيح بودن، عملكرد درست و به هنگام در تشخيص نقايص است و منظور از كامل بودن، يافتن تمامي نقايص است.

براجنيك در تحقيقي كه در سال 2000 انجام داد، مطابق با خصيصه‌هاي كاربردپذيري كه پيشتر به آن اشاره شد، آزمون‌هاي تعريف شده در ابزارهاي ارزيابي صفحات وب را به نمايش در آورده است كه عبارتند از:

 

انسجام در بازنمايي و كنترل‌ها

در اين قسمت مواردي از قبيل، اجتناب از درهم آميختگي متون زيرخط‌دار با پيوندهاي زيرخط‌دار؛ يكدستي مواردي همچون پيوندهايي كه به يك متن مشابه اشاره مي‌كنند؛ برچسب‌هاي مربوط به آدرس پست‌هاي الكترونيكي؛ رنگ‌هاي پس زمينه و پيش زمينه و پيوندها مورد آزمايش قرار مي‌گيرد.

 

بازخورد مناسب

مشخص بودن تاريخ و نويسنده صفحات، در اين قسمت كنترل مي‌شود.

 

ناوبري بافتاري (در هر موقعيت گزينه‌هاي ناوبري مورد نياز، در دسترس باشند)

حضور «NOFRAMES» و همچنين وجود گزينه‌هاي مناسب ناوبري در آنها؛ حضور الزامي پيوند به خانه در هر صفحه؛ اجتناب از پيوند دادن صفحه‌اي به خودش؛ اشاره داشتن پيوندهاي داخلي وب سايت به منابع موجود در آن سايت، در اين قسمت مورد آزمايش قرار مي‌گيرد.

 

ناوبري كارآمد

در اين قسمت تعداد پيوندهاي صفحه خانه به ديگر صفحات؛ زمان بارگذاري صفحات؛ وضوح اجزا جداول و تصاوير؛ به اشتراك گذاشته شدن تصاوير در سايت مورد آزمون قرار مي‌گيرد.

 

برچسب‌هاي معني‌دار و گويا

در اين قسمت برچسب پيوند «Maito» كه بايد دربرگيرنده آدرس‌هاي پست الكترونيك واقعي باشد مورد آزمايش قرار مي‌گيرد.

 

قدرت (سايت به لحاظ فن‌آوري مورد استفاده كاربران)

استفاده از رنگ‌هاي مطمئن وب در عناصر صفحه؛ اجتناب از خالي بودن پيوندهايي كه از چارچوب‌ها خارج مي‌شوند؛ استفاده از كد استاندارد اچ تي ام ال؛ فراهم بودن كنتراست (تباين) كافي در تركيب رنگ‌هاي پيش زمينه و پس زمينه، در اين قسمت مورد ارزيابي قرار مي‌گيرد.

 

انعطاف پذيري

حضور توصيف‌هاي متني جايگزين براي تصاوير؛ برنامه‌هاي ديداري شنيداري؛ برنامه‌هاي كوچك (اَپلت)[44] و ديگر پروژه‌ها؛ دسترس پذيري پيوندهايي كه در دل تصاوير قرار دارد در قالب متني؛ وجود پيوندهاي دوتايي خود احياگر[45](جلو برنده و عقب برنده) در بدنه صفحه در اين قسمت كنترل مي‌شود.

 

پشتيباني از اهداف كاربران

در اين بخش وجود دكمه‌هاي «reset» و «submit» در فرم‌ها كنترل مي‌شود.

 

قابليت نگهداشت

مربوط بودن آدرس‌هاي اينترنتي كه در وب سايت‌ها وجود دارد، در اين قسمت مورد بررسي قرار مي‌گيرد.

 

 

ديگر موارد

كنترل املاي لغات محتواي صفحات؛ گزارش تعداد رسانه‌هاي مختلف مورد استفاده در هر صفحه از وب سايت؛ مناسب بودن ابر داده‌هاي صفحات به جهت جست و جو پذيري آنها توسط موتورهاي جست‌وجو؛ چگونگي اشاره وب سايت‌هاي ديگر به اين وب سايت؛ اجتناب از جنبه‌هاي تصاوير متحرك، در اين بخش كنترل مي‌شود.

در مرحله بعد، براجنيك با توجه به مقايسه‌اي كه ميان ابزارها و آزمون‌هاي آنان انجام داد، نشان داد؛ در ميان ابزارهاي مذكور «زمان بارگذاري صفحه»، «وجود توصيف‌هاي متني جايگزين»، «اعتبار پيونده و كدهاي اچ تي ام ال» و «وجود كليد واژه‌هاي جست وجو و توصيف‌هاي متني» از جمله آزمون‌هاي انتخابي است كه در غالب ابزارهاي خودكار به چشم مي‌خورند؛ همچنين ليفت، وب ست و دكتر اچ‌تي ام‌ال در ميان ابزارهاي خودكار مذكور به ترتيب سه ابزاري هستند؛ كه به لحاظ تعداد آزمون‌ها از ساير ابزارها جامع‌تر هستند (براجنيك، 2000).

براجنيك در تحقيقي ديگر (2004) نشان داد؛ كه ابزار خودكار ليفت در مقايسه با ابزار خودكار بابي دقيق‌تر، كامل‌تر و خاص‌تر عمل مي‌كند؛ همچنين ليفت جديدتر از بابي است؛ سرويس اجرايي آن از كيفيت بيشتري برخوردار است و بر مبناي فن‌آوري خاص- كه تحليل‌گر معنايي نام دارد- عمل مي‌كند.

 

نتيجه گيري

كاربردپذيري سايت‌ها در دو بخش ذهني و عيني مورد ارزيابي قرار مي‌گيرد كه به ترتيب به بررسي ويژگي‌هاي خارجي و داخلي مي‌پردازد. چنانكه ملاحظه شد؛ ابزارهاي خودكار تنها مي‌توانند ويژگي‌هاي داخلي (عيني) را مورد ارزيابي قرار دهند.

به طور مثال، به هنگام مطالعه برخي ويژگي‌ها مانند «بازخورد مناسب» يا «پشتيباني اهداف كاربران» تحليل‌هاي خودكار به تنهايي از كارايي برخوردار نيست و به تحليل نگرش‌ها يا ادراك كاربران نيازمنديم.

با اين حال، ارزش اين ابزارها به هنگام بررسي معيارهاي عيني رخ مي‌نمايد؛ به ويژه زماني كه در نظر آوريم محقق در حوزه‌اي مانند، حوزه كتابداري و اطلاع رساني ممكن است، نيازمند بررسي تعداد زيادي از وب سايت‌ها و يا وب سايت‌هايي با لايه‌هاي متعدد و پيچيده باشد و نبود چنين ابزارهايي احتمال بروز خطاهاي انساني را افزايش مي‌دهد. اما تكيه صرف بر اين ابزارها، حتي در هنگام بررسي معيارهاي عيني نيز شايسته نيست؛ زيرا چنانكه ذكر شد، تمامي اين ابزارها به لحاظ آزمون‌هايي كه بر وب سايت‌ها انجام مي‌دهند، از جامعيت برخوردار نيستند و برخي قوانين نيز در عمل و به هنگام ارزيابي وب سايت به طور صحيح و كامل اجرا نمي‌شوند. بنابراين، ضروري است محقق ابزار خودكار مناسب را براي تحقيق خود انتخاب كند و هنگام استفاده به نقاط قوت و ضعف آن توجه داشته باشد. علاوه بر اين، حضور متخصصان نيز در كنار ابزارهاي سنجش كاربردپذيري و وارسي برخي نتايج به طور دستي، براي قضاوت صحيح‌تر و دقيق‌تر ضروري به نظر مي‌رسد.

 

مآخذ

Barnes, S. J., Vidgen, R. (2003). "Measuring Web site quality improvements: a case study of the forum on strategic management knowledge exchange." Industrial Management & Data Systems. Vol 103 (5), pp. 297-309.

 

Blair, P. (2004). "A Review of Free, Online Accessibility Tools." available at: http://www.webaim.org/techniques/articles/freetools/

 

Brajnik, G. (2000). "Automatic web usability evaluation: what needs to be done?" In Proceedings of 6th Human Factors and the web conference, June, Austin, Texas. available at:

http://www.dimi.uniud.it/giorgio/papers/hfweb00.html

 

Brajnik, G. (2000). "Towards valid quality models for websites." In Proceedings of 7th Human Factors and the Web conference, June 2001, Madison WI. available at:

http://www.dimi.uniud.it/giorgio/papers/hfweb01.html

 

Brajnik, G. (2004). "Comparing accessibility evaluation tools: a method for tool effectiveness." Universal Access in the information society, pp. 252-263, available at:

http://www.springerlink.com/openurl.asp?genre<article&id<doi:10.1007/s10209-004-0105-y

 

Cox, J., Dale, B. G. (2000). "Key quality factors in web site design and use: an examination." international journal of quality & reliability management. Vol 19(7), pp. 862-888.

 

De Marco, T. (1982). Controlling software projects. Yourdon Press, New York. Evaluation and repair. Lift from usable net". available at: http://www.jimthatcher.com/lifteval.htm

Evaluation, Repair, and Transformation Tools for web content usability and accessibility." (Copyright 1997, 1998, 2000 W3C). available at:

http://usable.binghamton.edu/currenttools.html

 

ISO/IEC 14598-5:1998 (E) International standard, information technology-software product evaluation-part 5: process for evaluators. Geneva, Switzerland.

 

Olsina, L & et al. (2001). web engineering: software engineering and web application development: specifying quality characteristics and attributes for websites. Springer Berlin/ Heidelberg.

 

 

 

 

[1]. Brajnik

[2]. Usability

[3]. ISO/IEC

[4]. DeMarco

[5]. Functionality

[6]. Reliability

[7]. Efficiency

[8]. Maintainability

[9]. Portability

[10] Cox & Dale

[11]. Customer Confidence

[12]. Web Qual

[13]. Barnes & Vidgen

[14]. Web-site QEM: Web-site Quality Evaluation Method

[15]. Olsina & et al

[16]. IEEE

[17]. Effectivness

[18]. Representation

[19]. Contextual

[20]. Redundant

[21]. A-Prompt

[22]. Bobby

[23]. CAST, Watch Fire

[24]. Doctor HTML

[25]. Image Ware

[26]. LIFT

[27]. Usable Net

[28]. Lift for Dream weaver

[29]. Lift for Front Page

[30]. Lift Machine

[31]. Lift Onsite

[32]. Lift Online

[33]. NIST Web Metrics Tool Suite

[34]. NetMechanic

[35]. Key note NetMechanic

[36]. WebCreiteria

[37]. LinkBot

[38]. MacroBot

[39]. MetaBot

[40]. WebGarage

[41]. WebSAT

[42]. Net Cape

[43]. NIST

[44]. Applet

[45]. Outo-refresh

http://daneshjooqom.4kia.ir/