مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

ابو منصور محمد بن احمد دقیقی

ابو منصور محمد بن احمد طوسی شناخته‌شده به دقیقی (مرگ میان سال‌های ۳۶۷-۳۶۹ (هجری)) شاعر بزرگ ایرانی بود.

زادگاه وی بنا به روایات گوناگون، توس، بلخ، سمرقند و بخارا‌ ذکر شده است.

دقیقی در جوانی به دلیل آن چه خوی بد یا ضعف اخلاقی گفته شده کشته شد. فردوسی در این مورد این چنین می سراید:

جـوانیش را، خـوی بـد یـار بـود ابـا بـد، همیشه بـه پیکـار بـود

بـرو تـاختن کـرد، نـاگاه مـرگ به سر بـر نهادش، یکی تیره تـرگ

بـدان خـوی بد، جان شیرین بداد نبود از جهـان، دلش یك روز شاد

یکایـک از او، بخت بـرگشته شد به دست یکـی بنده بر، کشته شد

شاعران دوران‌های پس از او دقیقی را ستوده اند و در سخن‌گویی پی‌روی ازو نموده‌اند. برای نمونه در سده پنجم هجری قطران تبریزی شاعر نامی پرسش‌هایی از دیوان دقیقی را از ناصر خسرو پرسیده است.

درباره شیوایی سخن و استادی دقیقی فردوسی می‌گوید:

جوانی بیامد گشاده‌زبان سخن گفتن خوب و طبع روان

به مدح افسر تاجداران بُدی ستایندهٔ شهریاران بُدی

و خود دقیقی هم چنین می‌گوید:

مدیح تا به بر من رسید عریان بود ز فرّ و زینت من یافت طیلسان و ازار

امروزه از شعر دقیقی به جز هزار بیتی که در شاهنامه گنجانده‌شده تنها نزدیک به سیصد بیت قطعه،قصیده،غزل و شعرهای پراکنده ازو به یادگار مانده‌است.

کتاب‌هایی که یادی از دقیقی یا شعرهایش کرده‌اند اینهایند:شاهنامه فردوسی،تاریخ بیهقی،شرح قصیده ابوالهیثم،چهار مقاله نظامی عروضی،حدائق‌السحر رشید وطواط،ترجمان‌البلاغه،لباب‌الالباب عوفی،مونس‌الاحرار محمد جاجرمی و...

مدح‌شدگان از سوی دقیقی

دقيقی در روزگار سامانیان می‌زیست. او از امیران سامانی منصور بن نوح سامانی(پادشاهی ۳۵۰-۳۶۵) و نوح بن منصور سامانی(پادشاهی ۳۶۵-۳۸۷) را مدح گفته‌است. همچنین ابوالحسن آغاجی -از بزرگان سامانی که خود چامه‌سرایی توانمند بوده- نیز از ستایش‌شوندگان دقیقی‌است. دقیقی چندی هم در دربار چغانیان به‌سربرده‌است و از میان امیران چغانی فخرالدوله ابوالمظفر احمد بن محد،امیر ابوسعد مظفر و امیر ابونصر را ستوده‌است. رسیدگی و ارجی که چغانیان بر دقیقی گذاردند در آینده زبانزد شاعران پس از او بوده‌است و برای نمونه فرخی سیستانی یادی از این ارج‌نهی‌ها در شعرهایش کرده‌است و نیز امیرمعزی می‌گوید:

فرخنده بود بر متنبّی بساط سیف چونانکه بر حکیم دقیقی چغانیان

شاهنامه دقیقی

دقیقی گویا به فرمان نوح بن منصور سامانی به سرودن شاهنامه دست‌یازیده‌است. ولی به گفتهٔ فردوسی بیش از هزار بیت از آن و آن هم درباره گشتاسپ و تاختن ارجاسپ به ایران را به نظم نکشیده که به دست برده‌ای کشته می‌شود.

گشتاسپنامه دقیقی را پس از شاهنامه برترین اثر حماسی فارسی در بحر متقارب دانسته‌اند. ولی به گفته محمد دبیر سیاقی «از لحاظ وسعت فکر و میدان خیال و حکمت وعظ و نتیجه‌گیری اخلاقی از بیان وقایع و احساسات وطنی به پای شاهنامه نمی‌رسد».

دین دقیقی

دکتر ذبيح‌الله صفا می‌نويسد : « دقيقی بر آئين زرتشتی بوده و خود برين گفته دلايلی دارد که ذکر خواهيم کرد . برخی بسب آنکه وی اسم و کنيهء مسلمانی دارد در زرتشتی بودن او ترديد کرده اند ، ليکن اين دليل قاطعی نيست ، زيرا ما کسانی را در سه چهار قرن اول داريم که اسم خود و پدر شان اسامی مسلمانی بوده ولی در زردتشتی بودن شان ترديدی نيست».

خود دقیقی در دو بیت دین خود را زرتشتی عنوان می کند:

دقیقی چار خصلت برگزیده به گیتی از همه نیکی و وشتی

لب یاقوت رنگ و ناله چنگ می خوش رنگ و دین زردهشتی

http://daneshjooqom.4kia.ir/