فهرست.. - 1 -
مقدمه. - 2 -
موقعيت جغرافيايي. - 2 -
سابقه تاريخي. - 3 -
جغرافياي طبيعي. - 3 -
توپوگرافي(10) :- 4 -
ارتفاعات دالاهو :- 4 -
ارتفاعات نوح :- 4 -
ارتفاعات بيستون و پراو (پرآب):- 5 -
رشته ارتفاعات الوند :- 5 -
ارتفاعات قلاجه :- 5 -
ارتفاعات ريز آب (ريجاب) :- 5 -
شبكه آبها :- 6 -
حوضههاي آبريز منطقه كرمانشاه عبارتند از :- 6 -
حوضه سيردان :- 6 -
حوضه مركزي (سيمره):- 7 -
حوضه شنزارهاي بين النهرين :- 7 -
آب وهوا (اقليم )(1) :- 7 -
بادهاي مهم استان :- 8 -
پوشش(2) گياهي استان :- 9 -
جغرافياي انساني. - 10 -
اقوام و طوايف(11) :- 10 -
مذهب و زبان :- 10 -
جمعيت :- 11 -
وضعيت اقتصادي استان :- 11 -
كشاورزي و دامداري :- 11 -
صنايع :- 12 -
معادن :- 12 -
حمل و نقل :- 12 -
فرودگاه :- 13 -
شبكة ارتباطي :- 13 -
بررسي نظامي. - 14 -
جمع بندي.. - 15 -
اصطلاحات.. - 16 -
جغرافياي نظامي(8) استان كرمانشاه
مقدمه
استان كرمانشاه در غرب ايران قرار دارد از جهت شمال به كردستان و در جنوب به استانهاي لرستان و ايلام و از غرب به عراق و از شرق به استان همدان محدود است . استان كرمانشاه منطقهاي كوهستاني است كه مرتفعترين رشتههاي آن پاتاق ميباشد . كوه بيستون در اين رشته قرار دارد . اين كوهها پوشيده از جنگل و داراي معادن مهمي است . وزش بادهاي مديترانه و اقيانوس اطلس باعث ريزش باران و برف در اين منطقه ميباشد . آب و هواي مناطق كوهستاني در زمستان سرد و با برف سنگين و در تابستان معتدل و در نواحي جلگهاي داراي زمستان معتدل و تابستان گرم و خشك است . كرمانشاه داراي جلگههاي حاصلخيز و مراتع سرسبز و خرم و از مراكز مهم دامداري ايران است. اكثر ساكنين استان كرمانشاه را كردها ، تشكيل ميدهند كه مدافعين شجاع و دلير مرزهاي كشور ميباشند و به لهجة شيرين كردي تكلم ميكنند . بدليل مجاورت با كشور عراق داراي اهميت سياسي و نظامي است .
موقعيت جغرافيايي
وسعت استان 668/23 كيلومتر مربع است كه بين َ36 ْ33 تا َ15 ْ35 عرض شمالي و َ24 ْ45 تا َ00 ْ48 طول شرقي از نصفالنهار گرينويچ واقع شده است . ارتفاع متوسط آن از سطح دريا 1200 متر است .
سابقه تاريخي
استان كرمانشاه از مناطقي است كه اقوامي به نام گوتي در هزاره سوم و چهارم پيش از ميلاد در آن مناطق و بعد از اين اقوام ، اقوام آريايي نيز بلحاظ اينكه اين منطقه مراتع خوبي براي پرورش و نگهداري دام بخصوص اسب وجود داشت سكني گزيدند و كمكم با اقوام ديگر ارتباط برقرار كردند .
بعد از تشكيل حكومت ماد اين منطقه جزء سرزمين ايران گرديد . پس از آن تا ظهور اسلام اين منطقه در اختيار حكام ايران بوده و بعد از تشكيل حكومت خلفاي عباسي به اين شهر توجه خاص شد و كرمانشاه كه كتب جغرافيايي اسلامي بصورت قره سين يا قره شين كه بعدها بصورت كرماشين يا كرمانشاه در آمد معروف گرديد .
كرمانشاه در طول تاريخ ايران بخصوص در سدههاي اخير نقش زمان داشته و در جنگهاي بينالمللي اول و دوم به تصرف قواي بيگانه درآمد . مردم اين استان در پيروزي انقلاب اسلامي و 8 سال دفاع مقدس نقش مهمي داشتهاند .
جغرافياي طبيعي
توپوگرافي(10) :
استان كرمانشاه منطقهاي كوهستاني است كه بخش مهمي از آن را سلسله جبال زاگرس پوشانده است . وضعيت زمين از نظر عمليات بنحوي است كه هر اندازه از شرق به غرب برويم زمين داراي ارتفاع كمتري ميشود و در نهايت به جلگه بينالنهرين ختم ميشود .
بلندترين نقطه اين منطقه كوه الوند با ارتفاع 1580 متر بوده و پستترين نقطه آن منطقه پاتاق است . اين منطقه بر خلاف كردستان كه زمين آن هيچگونه مساعدتي به واحدهاي بزرگ عملياتي نميكرد ، بعلت وجود ارتفاعات منظم و به عبارت ديگر طرز قرارگيري ارتفاعات بصورت شمال غربي ـ جنوب شرقي موجب شده تا شرايط بسيار مناسبي جهت عمليات نفوذي و آفندي فراهم نمايد و با اتكاي به درههاي عميق و زمينهاي باز منطقه و با استفاده از پوشش و اختفاءعمليات آفندي موفقيتآميزي را عليه مواضع دشمن به مرحله اجرا درآورد . نمونههايي از ناهموايهاي مهم منطقه كه نقش شوري در عمليات نظامي دارند عبارتند از :
ارتفاعات دالاهو :
اين رشته ارتفاعات در غرب كرمانشاه قرار گرفته و ارتفاعات آن مشجر و داراي قلل پر برفي است موقعيت اين ارتفاعات بنحوي است كه در يك طرف بر جلگه بين النهرين مشرف است و از طرف ديگر داراي ديد ممتد بر دشت كرند و اسلامآباد غرب ميباشد . تعدادي از رودخانههاي دائمي منطقه از اين كوه سرچشمه ميگيرند .
ارتفاعات نوح :
اين رشته ارتفاعات در جنوب ارتفاعات دالاهو قرار گرفته و جنس آن از سنگ است ؛ تنگه پاتاق نيز بين اين دو رشته ارتفاع واقع شده است و منطبق با يكي از مواضع پدافندي كرمانشاه ميباشد و به طرف جلگه بين النهرين داراي ديد بسيار ممتدي است .
ارتفاعات بيستون و پراو (پرآب):
اين ارتفاعات در شمال و شرق شهر كرمانشاه قرار گرفته و تاق بستان نيز در اين ارتفاعات توسط شاهان هخامنشي كنده شده است . ارتفاعاتي سنگي و غير مشجر بوده و داراي معابر محدود است كه امتداد در آنها تا سيمره ادامه دارد .
رشته ارتفاعات الوند :
اين رشته كوهستاني ممتد و مرتفع بوده كه از يك طرف تا ارتفاعات چهل چشمه كردستان ادامه داشته و از طرف ديگر به طرف نهاوند و بروجرد كشيده شده است.
اين رشته ارتفاعات از غرب به شرق منظمتر شده و در منطقه سنقر بنحوي قرار گرفته است كه از لحاظ عملياتي در حكم سد بزرگ و غير قابل عبور ميشود .
ارتفاعات قلاجه :
اين ارتفاعات از جنوب شرق سرپل ذهاب شروع شده و بصورت قوسي تا جنوب غربي كرمانشاه امتداد مييابد . اين طرز قرارگيري موجب شده است كه دشت اسلامآباد از دشت گيلانغرب جدا شود و به عنوان يك مانع عمده به منظور نفوذ به كرمانشاه از دو محور گيلانغرب و سرپل ذهاب عمل نمايد . منطقه حساس آن گردنه قلاجه است .
ارتفاعات ريز آب (ريجاب) :
اين ارتفاعات كه تا شمال جاده كرمانشاه ـ كرند ـ اسلامآباد امتداد دارد ؛ در همهجا حاكم بر محورهاي نفوذي و ارتباطي بوده و درة بسيار عميقي را بوجود آورده است كه يك منطقه ييلاق و قشلاقي براي ايلات و عشاير منطقه محسوب ميشود .
شبكه آبها :
منطقه كرمانشاه بعلت قرار گرفتن در مسير بادهاي غربي كه سبب ريزش برف و بارارن نسبتاً فراوان ميشود داراي رودخانههاي دائمي پرآبي است كه اين رودخانهها و عملياتهاي نظامي داراي اهميت زيادي ميباشند بعلت اينكه منطقه كوهستاني است رودخانه بصورت سيلابي و با شدت جاري ميشوند كه باعث عميقشدن مسير رودخانه ميگردد .
حوضههاي آبريز منطقه كرمانشاه عبارتند از :
1ـ حوضه سيردان در شمال
2ـ حوضه (سيمره) قره سو در مركز
3ـ حوضه شنزارهاي بين النهرين
حوضه سيردان :
سرچشمه اين رودخانه بنام گاورود خوانده ميشود و پس از طي مسيري وارد عراق ميشود كه در آنجا به رودخانه دياله معروف است . اين رودخانه از شرق به غرب در جريان است .
رودخانههاي زمكان كه از ارتفاعات دالاهو سرچشمه ميگيرد و رودخانه حلوان كه از ارتفاعات غربي كرند سرچشمه ميگيرد و از محلي موسوم به دوآب وارد اين رودخانه ميگردند .
رودهاي ديگري مانند آب زرشك ، آب شمشير ، آب ليله نيز به اين رودخانه ميريزند .
حوضه مركزي (سيمره):
شبكه آبهاي مركزي و تا حدودي شمالي كرمانشاه را رودخانههايي مانند كرند و قرهسو و رازآور ـ گاماسياب تشكيل ميدهند . اين رودخانه بعلت شيب زياد و عبور از تنگههاي بسيار باريك و سنگيني از سنگ و اختلاف ارتفاع داراي سرعت زيادي بوده و به همين علت در اصطلاح محلي به زبان لري سيمره ميگويند .
اين شبكهها پس از وارد شدن به خوزستان كرخه ناميده شده كه در نهايت وارد باتلاق هورالعظيم ميشود .
حوضه شنزارهاي بين النهرين :
شبكه آبهاي اين منطقه عموماً در ارتفاعات غربي و مشرف بر مرز عراق سرچشمه گرفته و با جهت شرقي ـ غربي يا مستقيم وارد خاك عراق ميشوند . اين شبكه آبها ميتوانند در عملياتهاي نفوذي و آفندي به عنوان يك نقطه اتكا مورد استفاده قرار گيرند . به عنوان نمونه ميتوان از رودخانههاي چم نفت ، گنجانچم ، چنگوله و دويرج يا چيخواب نام برد .
آب وهوا (اقليم )(1) :
با توجه به آمارهاي جوي ثبت شده و تجربيات محلي آب و هواي اين استان معتدل و كوهستاني است . البته به غير از حاشيه غربي نوار مرزي كه در مجاورت كشور عراق قرار گرفته است بقيه مناطق استان از نظر آب و هوايي تحت تأثير دو عامل مهم جغرافيايي ميباشد .
از يك طرف بعلت وجود ارتفاعات و پوشش نباتي جنگلهاي تنك داراي آب و هواي معتدلي بوده و در اتفاعات آن چندين ماه از سال پوشيده از برف است و درجه حرارت تا 15- درجه كاهش مييابد و در تابستان نيز ميانگين هوا به 23 درجه سانتيگراد ميرسد .
ورود جريانهاي مرطوب مديترانهاي و اقيانوس اطلس از غرب و هواي داراي جريان سيبري از شمال از جمله عوامل اصلي ريزش برف و باران در اين منطقه ميباشد .
از طرف ديگر منطقه قصر شيرين ، سرپل ذهاب تا نفت شهر و سومار داراي آب و هواي گرم است ارتفاعات متوسط حدود 300 متر تأثير آب و هواي بيابانهاي خشك عربستان گرماي شديد تابستان و هواي معتدل زمستان را فراهم آورده كه دماي هوا در تابستان حداكثر به 40 درجه سانتيگراد ميرسد اما در زمستان هيچگاه به صفر درجه نميرسد . متوسط باران سالانة استان بين 300 تا 455 ميليمتر است .
بادهاي مهم استان :
بادهاي مهمي كه در كرمانشاه ميوزند عبارتند از :
1ـ بادهاي غربي كه رطوبت اقيانوس اطلس و مديترانه را به هم وصل مينمايد و موجب خير و بركت ميگردد اين نوع از باد در زمستان و بهار بيشتر ميوزد .
2ـ باد شمال كه در اعتدال آب و هواي اين منطقه مؤثر است .
3ـ بادهاي سام كه در منطقه نوار بيشتر ميوزد و از خرداد تا اواخر مرداد پيدا ميكند و بسيار گرم و غير قابل تحمل بوده و خسارات قابل توجهي به كشاورزي منطقه وارد ميسازد و در عراق به اين باد باد سياه ميگويند .
پوشش(2) گياهي استان :
با توجه به اين كه موقعيت آب و هوايي منطقه باعث بارندگي نسبتاً كافي در سطح استان ميشود پوشش گياهي قابل توجهي در اين منطقه مشاهده ميگردد . جنگلهاي(5) اين منطقه از ارتفاعات اورامانات شروع شده و تا پاي كرند و سرپل ذهاب امتداد دارد . همچنين منطقه كنگاور و صحنه و جنوب كرمانشاه داراي پوشش گياهي نيمه استپي بوده و بقيه مناطق بخصوص دشتها و دامنه ارتفاعات از مراتع سرسبز پوشيده شده است .
از درختان مهم جنگلي اين منطقه ميتوان به درختان بلوط و مازو اشاره كرد كه تقريباً در تمام ارتفاعات منطقه مشاهده ميشود . همچنين در غرب منطقه بوته گون فراواني وجود دارد .
اين استان داراي مراتع زيادي است كه به 3 دسته زير تقسيم ميشود :
1ـ مراتع ييلاقي 2ـ مراتع قشلاقي 3ـ مراتع مينابند
جغرافياي انساني
اقوام و طوايف(11) :
موقعيت منطقهاي كرمانشاه چنانكه از نظر تاريخي نيز به آن اشاره شد طوري است كه جمعيت قابل ملاحظهاي را در خود جاي داده است .
بارندگيهاي مناسب سرزمينهاي جلگهاي و پايه كوهي كه قابليت كشاورزي و دامداري ويژهاي دارد باعث شده است كه جمعيت اين استان در مناطق كوهستاني و همچنين در روستاها بصورت پراكنده زندگي كند .
طوايف مشهور اين منطقه اكثراً سكنه شهرها و روستاهاي مهم آن را تشكيل ميدهند عبارتند از : طايفه كلهر ، طايفه سنجابي ، طايفه احمدوند ، طايفه گوران و طايفه زنگنه .
مذهب و زبان :
اكثر ساكنين شهرستان كرمانشاه اهل تشيع ميباشند ساكنين نواحي شمالي و همسايگي استان كردستان اهل تسنن را تشكيل ميدهند . ساير فرقههاي مذهبي نيز در بعضي مناطق زندگي ميكنند .
گويش مردم كرمانشاه كردي و لري است و با مخلوطي از كلمات زبان فارسي تكلم ميكنند .
جمعيت :
جمعيت اين استان طي سرشماري سازمان آمار در سال 1375 شمسي در حدود 596/778/1 نفر بوده است . مركز استان كرمانشاه ، شهر كرمانشاه ميباشد و از ديگر شهرهاي معروف آن عبارتند از :
نوسود ـ پاوه ـ قصر شيرين ـ سرپل ذهاب ـ گيلانغرب ـ اسلامآباد غرب ـ جوانرود ـ هرسين ـ صحنه ـ كنگاور ـ سومار ـ كرند غرب ـ سنقر .
وضعيت اقتصادي استان :
از آنجائيكه مسائل اقتصادي نقش مهمي در تجمع انسانها و مسائل دفاعي دارد جغرافياي اقتصادي استان مورد توجه واقع ميشود . (شكل)
كشاورزي و دامداري :
استان كرمانشاه بعلت شرايط خاص آب و هوايي و وجود خاكهاي زراعي مرغوب آب فراوان و دشتهاي وسيع داراي سابقه طولاني در امر كشاورزي بوده و هست .
كشاورزي به دو صورت كشت آبي و كشت ديم انجام ميگيرد كه سطح زمين قابل كشت در اين استان حدود 575000 هكتار ميباشد .
95000 هكتار از اين سطح زير كشت محصولات كشت آبي و بقيه زير كشت ديم است ، امروزه گندم و جو هم بصورت كشت آبي و هم بصورت ديمي و همچنين دانههاي روغني چغندر قند و ميوهها در كرمانشاه به بار ميآيد.
دامداري نيز با توجه به موارد فوق در كنار كشاورزي در رديف دوم قرار ميگيرد ؛ بخصوص با وجود ايلات و عشاير و تردد آنها دامپروري از رونق خاص برخوردار است .
صنايع :
كرمانشاه از نظر صنايع دستي داراي سابقه طولاني است .
از جمله صنايع استان عبارتند از :
كارخانه سيمان غرب ـ كارخانههاي قند بيستون و اسلامآباد ، تصفيهخانه نفت كرمانشاه ـ كارخانههاي بافندگي ـ كارخانههاي پلاستيك و كابلسازي
معادن :
از نظر معادن نيز در كرمانشاه سرمايهگذاري خاص نشده و در حال حاضر از معادن بهرهبرداري مناسب صورت نميگيرد .
حمل و نقل :
بديهي است كه وجود راهها در هر استان نسبت به همگرايي آن به مركزيت و همچنين براي حمل و نقل نظامي داراي اهميت زيادي است .
استان كرمانشاه بعنوان يك استان مرزي داراي موقعيت خاصي از لحاظ وضعيت حمل و نقل ميباشد . متأسفانه قبل از انقلاب اسلامي به اين امر مهم توجه خاص نشده است ولي در طول دوران دفاع مقدس چندين جاده مهم و ارتباطي در اين منطقه احداث شده است .
راه اصلي و قديمي تهران به كربلا يا بغداد از اين منطقه ميگذرد .
همچنين در زمان هخامنشيان نيز جاده شاهي كه پايتخت ايران را به بينالنهرين و مصر متصل ميكرد از اين منطقه عبور مينمود .
امروزه راه اصلي كرمانشاه به همدان و تهران و كرمانشاه به سنندج و شمال غرب و كرمانشاه به سه راهي خرمآباد و به طرف جنوب و كرمانشاه به مناطق مركزي از مهمترين راههاي اين منطقه ميباشند .
احداث خطوط راه آهن از ضروريات اين منطقه است .
فرودگاه :
وجود فرودگاه كرمانشاه و فرودگاه تاكتيكي اسلامآباد ، ارتباط هوايي اين منطقه را پوشش ميدهد .
شبكة ارتباطي :
مركز صدا و سيما در كرمانشاه و ايستگاههاي راديويي آن در شمال غرب و غرب يعني در سرپل ذهاب و پاوه است . ارتباطات تلفني نيز ارتباط اكثر شهرها و تعدادي از روستاهاي اين استان را به شبكه سراسري برقرار ميسازد .
بررسي نظامي
به لحاظ موقعيت مرزي استان كرمانشاه و برخورداري از حدود 300 كيلومتر مرز مشترك با كشور عراق ارزش نظامي اين منطقه حائز اهميت است.
از سويي به دليل طرز قرارگيري ارتفاعات اين استان بصورت پلهاي و موازي با مرز ، موقعيت خوب پدافندي و از طرف ديگر شكل هندسي مرز و محدب بودن آن ، موقعيت خوب آفندي را براي كشورمان ايجاد نموده كه در هيچ منطقهاي از غرب كشور چنين امكانات طبيعي براي يك واحد عملياتي فراهم نميباشد .
در استان كرمانشاه شيب زمين از شرق به غرب بتدريج كم شده و ارتفاعات آن تا داخل جلگه بينالنهرين ادامه مييابد و به همين جهت محورهاي پدافندي از غرب به شرق ذيل را براي نيروهاي خودي فراهم ميسازد .
1ـ موضع دفاعي پاتاق : كه منطقه حساس زيرين و گردنههاي آن ميباشد .
2ـ موضع دفاعي حسن آباد : كه بصورت زيرين و گردنههاي آن ميباشد .
3ـ موضع دفاعي چهار زبر : كه اين موضع قابل گسترش است و امكان دور زدن در آن وجود ندارد .
4ـ موضع دفاعي اطراف شهر كرمانشاه : كه به مواضع دفاعي نعل شكن و دره خمپاره معروف است .
5ـ موضع دفاعي حاجيآباد : كه در شرق كرمانشاه واقع شده است .
جمع بندي
با توجه به معابر نفوذي و مواضع پدافندي كرمانشاه اين استان مناسبترين محل براي هرگونه عمليات آفندي و پدافندي را دارد .
همچنين به لحاظ مواضع پدافندي كه چندين رده مناسب را ارائه ميكند امكان نفوذ دشمن را به داخل كشور به حداقل ميرساند .
خاطر نشان ميگردد كه در جنگ تحميلي همين شكل زمين مانع پيشروي دشمن به عمق خاك كشور بود .
اصطلاحات
1)آب و هوا : حالت متوسط جوي زمين در يك مدت طولاني و در محل معين .
تفاوت هوا با آب و هوا در اين است كه هوا وضعيت زودنگر جوي يك منطقه ميباشد كه از بررسي حالتهاي مختلف آن و جمعبندي و معدلگيري از آمارهاي هواشناسي در مدت طولاني آب و هواي يك منطقه مشخص ميگردد . در نتيجه ميتوان احتمال شرايط آب و هوايي ناحيهاي را در روزها و ماههاي خاص معين داشت .
2) پوشش : حفاظت در برابر آتش جنگافزارها و نيز ديد دشمن .
3) گروه نژادي و قومي : مردمي داراي فرهنگي مشخص و متمايز با مشخصههاي فيزيكي ، عادات ، زبان ، مذهب ، و صفات مشترك هستند .
4) مرز ، سرحد : حدود و ثغور بين كشورها .
5) جنگل : جنگلهاي استوايي و نيمه استوايي با پوشش متراكمي از درختان .
6) مرداب ، (مانداب) :
ـ منطقهاي با عمق كم و همراه با آبهاي ساحلي شور كه بوسيله مانعي چون ماسههاي ساحل و يا سدهاي مرجاني از درياي باز جدا مانده باشد .
ـ قمستي از آبهاي دريا كه در داخل يك آتل محصور شده باشد .
7) هواشناسي : علمي كه پديدههاي جوي بويژه شرايط هوا و پيشبيني آن مطالعه ميگردد .
8) جغرافياي نظامي :
رشتهاي از جغرافيا كه كليه اثرات طبيعي ، فرهنگي ، و زيستمحيطي را كه بر سياستها ، طرحها و برنامههاي نظامي و عمليات پشتيباني/ رزمي در تمامي سطوح جهاني ، منطقهاي و محلي اثر ميگذارد مورد بررسي قرار ميدهد .
9) ناهمواري :
ـ شكل طبيعي بخش خارجي پوسته زمين شامل كوهها ، درهها ، رشتهها و جلگهها و فلاتها .
ـ ناهمواريهاي سطوح زمين و توپوگرافي زير دريا ، اختلاف ارتفاع ، بين عارضههاي زمينهاي كه در مجاورت يكديگر قرار گرفتهاند .
10) توپوگرافي :
تمامي عوارض موجود هر منطقه اعم از طبيعي يا مصنوعي را توپوگرافي مينامند .
11) طايفه :
گروهي از مردم كه داراي سرزمين واحد ، لهجهاي مشترك ، فرهنگ و راه و رسم زندگي يكسان و نسبتاً يكنواختي باشند .
(نقشه)
برچسب های مهم