مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

آشنايي با دندانپزشكي

 

از روزگار كهن ، بيماري دهان مشكل انسانها بوده است. جمجمه افرادCro-Magnonكه 25000 سال پيش در زمين ساكن بودند. شواهدي از پوسيدگي دندان را نشان ميدهد. قديمي ترين منبع ثبت شده بيماري دهان از يك متن سومري است.(Circa 5000 سال قبل از ميلاد) كه كرمهاي دندان را بعنوان دليل پوسيدگي دندان شرح مي دهد. هيچ كس نمي تواند انكار كند كه در طي سالها دندانپزشكي گامهاي عظيمي برداشته و گذشته ، حال و آينده دندانپزشكي يكي از عنوانهاي مورد بحث پيشكسوتان دندانپزشكي در چهل و هفتمين گردهمايي ساليانه آكادمي دندانپزشكان عمومي مي باشد.

Eric Curtis دندانپزشك، مورخ نامدار دندانپزشكي و سخنگوي آكادمي دندانپزشكان عمومي مي گويد: مطمئناً چيزهاي زيادي از قرون وسطي تا ابتداي سالهاي 1700 ، زماني كه اغلب درمانهاي دندانپزشكي توسط افرادي بنام جراحان آرايشگر انجام ميشد، تغيير كرده است. اين افراد همه كاره، دندانها را مي كشيدند و جراحي هاي كوچك را انجام ميدادند، بعلاوه مو كوتاه مي كردند، زالو مي انداختند و موميايي مي كردند.

دندانپزشكان در سالهاي 1700 به جوامع آمريكايي مهاجرت كردند و خود را ابتدا وقف حذف دندانهاي بيمار و قرار دادن دنچرهاي مصنوعي نمودند.

در سالهاي 1800 حرفه دندانپزشكي شامل كارهايي نظير كشيدن دندانها با Turnkay ( يك وسيله ابتدايي شبيه به آچار چرخ ضامن دار كه براي كشيدن دندانها استفاده مي شد)، تميز كردن دندانها با كاغذ تراش (Seraper) و برداشت پوسيدگيها با وسايل دستي بود.

مواد ترميمي استفاده شده قلع، ورق طلا، سرب و نقره بود. دنچرها از عاج تراشيده ميشد و يا از دندانهاي گاونر فرم دادن ميشد.

در قرن گذشته، اميد به زندگي افراد تقريباً دو برابر شده است و تغييرات بسيار زيادي در كيفيت زندگي رخ داده است. بعضي از اين تغييرات كه تأثير مثبتي بر دندانپزشكي داشته اند شامل موارد زير مي باشند: تأكيد بيشتر بر بهداشت فردي ، دسترس بودن آنتي بيوتيك ها، واكسن ها، فلوريداسيون، رژيم هاي غذايي بهبود يافته، الكتريسيته و گرما، اشعه X ، تلفن، كامپيوترها و اينترنت.

دانش دندانپزشكي امروزي شامل استفاده از ترميم هاي نقره و سفيد، فلوريداسيون، روشهاي air abrasion براي ترميم حفرات و غيره مي باشد.

افزايش تعداد افراد بالاي 65 سال كه دندانهايشان را حفظ كرده اند نيزدندانپزشكي را تحت تأثير قرار داده است و توجه بيشتري به نيازهاي پيچيده افراد مسن تر معطوف گشته است.

افزايش جمعيت آگاهتر و فرهيخته تر در آمريكا بطور نسبي، تعداد ملاقاتهاي دندانپزشكي براي داشتن لبخندي زيبا را افزايش داده است كه كاملاً در تضاد با دلايل ويزيتهاي دندانپزشكي در صد سال گذشته است: تسكين درد و بازيابي عملكرد.

در قرن آينده، با افزايش تعداد افرادي كه دندانهايشان را در طول زندگي سالم نگهداشته اند، اين تمايل در مشتريان افزايش خواهد يافت.

دكتر Curtis مي گويد: بطور حتم هيچ كس نمي داند كه آينده دندانپزشكي چه چيزي را در خود خواهد داشت. من تصور مي كنم با ورود به قرن بيست و يكم ما شاهد تركيبي از دندان پزشكي با مراقبتهاي جامع سلامتي باشيم و تمركز بيشتري بر ارتباط بين سلامت دهان و سلامت عمومي خواهد بود. تكنولوژي همراه با كامپيوتر براي تشخيص و درمان و درمانهاي با واسطه ژن كه ساختار ژني دندانها را به منظور مقاوم ساختن آنها به پوسيدگي تغيير مي دهد نيز بنا به اظهارات دكتر Cutis در آينده مهم خواهدبود.

 

تاریخچه دندانپزشکی در ایران

عده معدودی از سلمانی‌ها، شاگرد زرگرها و عطارها را می‌توان اولین افرادی دانست که با استفاده از روش‌های گوناگون، مبادرت به کشیدن دندان، گذاشتن روکش، ساختن دندان مصنوعی و یا برای تسکین دردها و ورم‌های دهانی آن هم با وسایل بسیار اولیه مبادرت به انجام امور دندانپزشکی می‌کردند.

بعدها مسئله آموزش دندانپزشکی مطرح شد که پیشگامان این حرکت را می‌توان کتر میلچارسکی، دکتر سیاح و برخی دیگر از دندانپزشکان آن زمان دانست. دندانپزشکی که شاخه‌ای از طب است تنها کلاس طب تا سال ۱۲۹۷ در مدرسه دارالفنون بود.

درآبان ماه آن سال کلاس طب به مدرسه طب تغییر کرد و در نتیجه این مدرسه دارای اتاق و رییس جداگانه‌ای گشت که محل آن در حیاط بزرگ دارالفنون قرارداشت. با گذشت زمان وبا جدا شدن مدرسه طب از دارالفنون چند اتاق در حیاط وزارت معارف به آن اختصاص داده شد.

در سال ۱۳۰۰ که دکتر سیاح تحصیلات خود را دراروپا به پایان رسانید، به ایران مراجعت و با افرادی نظیر دکتر میلچارسکی، دکتر اشتومپ و دکتر استپانیان آشنا شد. اکثر آن‌ها پزشکان ویژهٔ دربار بودند. در آن زمان به پیشنهاد دکتر میلچارسکی و دکتر سیاح و تصویب مسوؤلین وقت دستور راه‌اندازی مدرسه دندانسازی داده شد. این مدرسه در سال تحصیلی ۱۳۰۹-۱۳۱۰ وابسته به مدرسه عالی طب و مدیریت آن به عهده دکتر میلچارسکی و بعد به دکتر سیاح واگذارگردید. در آن زمان مدرسه دندانسازی دارای دو اتاق و یک زیر زمین بود که امور درمانی، لابراتوری و اداری در آن انجام می‌گرفت.

تجهیزات و برخی از مواد عبارت بودند از چند صندلی با سلفدان‌های حلبی، چهار عدد چرخ پائی دندانپزشکی جهت کلینیک، یک میز چوبی، سه عدد چهارپایه، یک ولکانیزاتور و گچ ساختمانی که توسط محمدخان اولین مستخدم مدرسه دندانسازی کوبیده می‌شد و الک می‌گردید.

آموزش‌های نظری و عملی در این مقطع توسط دکتر آشوت هاروطونیان و شهریار سلامت انجام می‌شد.

پایه دانشگاه به سبک دانشگاه‌های اروپایی در سال ۱۳۱۳ ریخته شد. در مهرماه آن سال دکتر سیاح رئیس دانشکده و دکتر محسن لک عهده‌دار تدریس کلینیکی شدند. دوره آن پنج سال بود که چهارسال آن صرف آموزش‌های عملی ونظری می‌گردیدو یکسال جهت تهیه وتدوین پایان نامه.

 

رشته داندانپزشکی

هدف :

دندانپزشك به تشخيص و درمان بيماري‌هاي دهان و دندان مي‌پردازد و از همين‌رو شايد بهتر باشد كه عنوان اين رشته را دهان‌پزشكي گذاشت.در گذشته دندانپزشكي را مساوي با دندانسازي مي‌دانستند. اما امروزه دندانسازي تنها بخشي از دندانپزشكي است. «رشته دندانپزشكي در مقطع دكتراي عمومي نحوه رعايت بهداشت، پيشگيري و درمان بيماري‌هاي دهان و دندان را آموزش مي‌دهد. دندان‌پزشكي يك علم تخصصي است كه سلامت دهان و دندان را به عنوان عضوي مهم در سلامت جسم و روح، زيبايي و ادا كردن كلمات تامين مي‌كند. همچنين به ياري اين علم مي‌توان بسياري از بيماري‌ها را در مراحل اوليه شناخت و از پيشرفت آن جلوگيري نمود.

ماهيت :

اين مقطع داراي دو دوره مجزاي 2 و 4 ساله است. كه در 2 سال اول دانشجويان واحدهاي علوم پايه مثل بيوشيمي، آناتومي، بافت‌شناسي، فيزيولوژي، ژنتيك، ميكروب‌شناسي و ايمني‌شناسي را مي‌گذرانند و بعد از 2 سال وارد دوره تخصصي دندانپزشكي شده و دروس اختصاصي خود را در زمينه آسيب‌شناسي فك و دهان، ارتودنسي، اندودنتيكس، پروتزهاي ثابت و اكلوژن، پروتزهاي متحرك و فك و صورت ، پريودنتولوژي، ترميمي و مواد دنداني، بيماري‌هاي دهان و دندان، جراحي دهان و فك و صورت، دندانپزشكي كودكان و راديولوژي دهان و فك و صورت مي‌گذرانند. و در نهايت مي‌توانند بيماري‌هاي دهان و دندان را تشخيص داده و در حد يك دندانپزشك عمومي نسبت به درمان آنها اقدام كنند.»

عده‌اي دندانپزشكي را با كار عملي و تكنيكي صرف، يكي مي‌دانند در حالي كه اگر دانشجوي دندانپزشكي تنها فن و تكنيك اين رشته را فراگرفته اما در علوم پايه ضعيف باشد، در نهايت يك دندانساز خواهد شد يعني چنين فردي كار روي دندان را فراگرفته است اما از علم پزشكي بي‌نصيب مي‌باشد.

 

آينده شغلي ، بازار كار، درآمد:

امروزه در كشور ما نزديك به 12 هزار دندانپزشك وجود دارد و از سوي ديگر سالانه 18 دانشكده دندانپزشكي دولتي و خصوصي موجود در كشور بيش از 1000 دندانپزشك تربيت مي‌كنند. حال سوال اينجاست كه آيا براي اين تعداد فارغ‌التحصيل رشته دندانپزشكي فرصت‌هاي كاري وجود دارد؟

در كشور ما فرصت‌هاي شغلي براي دندانپزشكان جوان به دو دليل عمده محدودتر شده است كه يكي از اين دلايل پيشرفت بهداشت در كشور ماست. يعني خوشبختانه كشور ما نيز مانند ساير كشورهاي جهان در جهت پيشگيري و اهداف بهداشتي حركت كرده و بسياري از بيماري‌ها را مهار و كنترل كرده است. در نتيجه مردم كمتر به پزشكان و دندانپزشكان مراجعه مي‌كنند. از سوي ديگر در چند سال اخير رشد پزشكان و دندانپزشكان نسبت به نرخ رشد جمعيت افزايش يافته است. براي مثال اگر تا 20 سال قبل به ازاي هر 25 هزار نفر يك دندانپزشك وجود داشت حال به ازاي هر 5 يا 6 هزار نفر يك دندانپزشك وجود دارد. البته ذكر عوامل فوق به معناي آن نيست كه هيچ فرصت شغلي براي دندانپزشكان جوان وجود ندارد بلكه در بسياري از شهرستانهاي كشور، ما هنوز شاهد كمبود دندانپزشك هستيم. يعني در حالي كه در بعضي از نقاط كشور به ازاي هر 2 هزار نفر يك دندانپزشك داريم، در نقاط محروم كشورمان به ازاي هر 100 هزار نفر يك دندانپزشك وجود دارد.

مطمئناً با پيشرفت بهداشت دهان و دندان، فرصت‌هاي شغلي يك دندانپزشك عمومي كاهش پيدا كرده است و البته افزايش تعداد دندانپزشكان جوان بيكار تنها مشكل ايران نيست چون طبق بررسي‌ها و پيش‌بيني‌هاي جوامع علمي خارج از كشور، در سال 2030 ميلادي بهداشت دهان و دندان مردم به اندازه‌اي خوب خواهد بود كه دندانپزشكي عمومي به بخشي از پزشكي عمومي برخواهد گشت و رشته دندانپزشكي تنها جنبه تخصصي پيدا مي‌كند.

 

توانايي‌هاي مورد نياز و قابل توصيه :

همانطور كه در قسمت‌هاي قبل اشاره شد، عدم تسلط بر علوم پايه و زبان انگليسي، دانشجو را از مقولات علمي دور مي‌كند و صرفا به او توانايي انجام كارهاي عملي اين رشته را مي‌دهد.

هرآنچه كه يك دانش‌آموز در درس زيست‌شناسي دوره دبيرستان خود فرا مي‌گيرد به نحوي به رشته دندانپزشكي ارتباط دارد بخصوص دو بخش فيزيولوژي و آسيب‌شناسي كه دانشجويان دندانپزشكي در دو سال اول تحصيل خود با وسعت و عمق بيشتري نسبت به دوره دبيرستان مطالعه مي‌كنند. همچنين دانشجوي اين رشته بايد از دستهايي ماهر و توانمند برخوردار باشد چون بسياري از كارهاي دندانپزشكي از تراش دندان گرفته تا بازسازي دندان نياز به دستهايي هنرمند و توانا دارد تا بتوان به نحو احسن كارهاي ظريف دندانپزشكي را انجام داد.

برخورداري از سلامت كامل جسمي و رواني و قابليت انجام كارهاي بسيار دقيق علمي، عملي، كلينيكي براي داوطلبان اين رشته بسيار ضروري است. خلاقيت و مهارت در كار دست و همچنين برخورداري از خلاقيت و ديد هنري، دانشجو را در انجام كارهاي عملي اين رشته و انجام مهارت‌هاي لازم در پياده كردن آموخته‌هاي آن، كمك بسيار مي‌كند.

 

وضعيت ادامه تحصيل در مقاطع بالاتر:

امكان ادامه تحصيل فوق دكترا در رشته‌هاي مختلف دندان‌پزشكي در ايران وجود دارد.

 

تعداد وعناوين واحدهاي اصلي و اختصاصي:

طول دوره دندان‌پزشكي پنج سال است و درسهاي آن در سه بخش : عمومي ، پايه و اختصاصي برنامه‌ريزي شده است كه از لحاظ نحوه تعليم و تدريس، به درسهاي نظري ، عملي – نظري، عملي تقسيم مي‌شود.

 

اين دوره شامل دو مرحله است:

مرحله اول (5/1 سال) : در اين مرحله دانشجويان درسهاي نظري و عملي علوم پايه و عمومي را در دانشگاه (كلاس و آزمايشگاه)‌ مي‌گذرانند.

مرحله دوم (5/3 سال) : در اين مرحله دانشجويان درسهاي تخصصي را در دانشگاه (كلاس و بخشهاي كلينيكي) فرا مي‌گيرند و به منظور برخورداري از كارايي آموزشي- درماني، بيشتر اين دوره تحصيلي را در بخشهاي كلينيكي دانشكده و بيمارستانهاي وابسته به ارائه خدمات بهداشتي و درماني مي‌پردازند؛ لازم به تذكر است كه گذراندن درسهاي پايه براي ورود به دوره كلينيكي (مرحله دوم) ضروري است.

نظام آموزشي مطابق آيين‌نامه مصوب شوراي عالي برنامه‌ريزي است و هر واحد درس نظري 17 ساعت و هر واحد درس عملي 34 ساعت است. كل واحدهاي درسي اين دوره 203 واحد است.

 

درسهاي پايه

درسهاي پايه به درسهايي گفته مي‌شوند كه زمينه‌ساز ورود دانشجو به درسهاي اصلي و تخصصي و فراگيري آنهايند. در اين رشته درسهاي پايه جمعا به تعداد 43 واحد درسي است كه عبارتند از: فيزيك پزشكي ، بيوشيمي ، بافت‌شناسي انساني، جنين‌شناسي، تشريح ، ژنتيك انساني، ميكروب‌شناسي، ايمني شناسي، فيزيولوژي، روان‌شناسي عمومي، آسيب‌شناسي عمومي.

 

درسهاي اختصاصي

درسهاي تخصصي به درسهايي گفته مي‌شود كه اطلاعات و آگاهيهاي لازم را درباره رشته تخصصي به دانشجو داده، او را با مفاهيم تخصصي و عمده رشته مورد نظر آشنا مي‌كند و آموزشهاي لازم را به او مي‌دهند.

در رشته دندان‌پزشكي درسهاي تخصصي عبارتند از: كالبدشناسي و مرفولوژي دندان، زبان خارجي اختصاصي، جنين و بافت‌شناسي فك و دهان ، آسيب‌شناسي دهان، ارتودنسي، اندودنتيكس، بيماريهاي دهان و تشخيص ، بيولوژي دهان، پريودنتولوژي، دندان‌پزشكي ترميمي(پروتز متحرك پارسيل، پروتز ثابت ، پروتز كامل) جراحي دهان و فك و صورت ، دندان‌پزشكي كودكان، راديولوژي دهان ، گوش و حلق و بيني ، نظام پزشكي و طب قانوني، بهداشت عمومي و اكولوژي ، بهداشت محيط زيست ، دندان‌پزشكي مجتمعي ، بيماريهاي رواني ، بيماريهاي دروني، فارماكولوژي ، بهداشت دهان و تغذيه و ندان‌پزشكي پيشگيري مواد دنداني و پايان‌نامه (رساله)‌.

دانشجويان در سال چهارم با تاييد استاد راهنما، موضوعي را براي پايان‌نامه انتخاب وراجع به آن تحقيقاتي را آغاز مي‌نمايند، ولي واحد پايان‌نامه در سال آخر محاسبه خواهد گرديد كه در آن زمان دانشجو پايان‌نامه را به هيات داوران منتخب ارائه و از آن دفاع مي‌نمايد.

خلاصه‌اي از مطالب مطرح شده بعضي از درسهاي تخصصي الزامي:

اندودنتيكس: مطالب اين درس شامل بررسي اتيولوژي، تشخيص، پيشگيري و درمان بيماريهاي پالپي و بافتهاي نگهدارنده دندان‌ناشي از ضايعات پالپ به منظور حفظ سلامت و نگهداري دندانهاي طبيعي است.

بيماريهاي دهان و تشخيص : در درس بيماريهاي دهان و تشخيص، به شناسايي ، تشخيص كلينيكي و پاراكلينيكي ضايعات حفره دهان و درمان ضايعات مخاطي آن و ارتباط آن با ساير بيماريهاي بدن پرداخته مي‌شود.

پروتزهاي دنداني: در اين درس در ارتباط با مسائل ترميمي و بازسازي دستگاه جونده (دندانها و ساختمان مجاور كناري صورت) از طريق پروتزهاي ثابت، متحرك (پارسيل و كامل) و فك و صورت بحث مي‌شود. همچنين مسائل مربوط به اصول اكلوژن در اين رشته مورد تدريس علمي – عملي قرار مي‌گيرد.

راديولوژي: درس راديولوژي يكي از درسهاي دندان‌پزشكي و از علوم اساسي جهت دستيابي و شناسايي حالات طبيعي و غيرطبيعي استخوان فكها و دندانها مي‌باشد.

دندان‌پزشكي كودكان: درس دندان‌پزشكي كودكان، قسمتي از درسهاي دندان‌پزشكي است كه شامل : تشخيص، پيشگيري و درمان بيماري‌ دهان و دندان كودكان، معلولان و معلولان ذهني و شناسايي رابطه آن با سلامت عمومي آنها مي‌باشد.

دندان‌پزشكي ترميمي : اين درس شامل بررسي اتيولوژي ، تشخيص ، پيشگيري و درمان و ترميم ضايعات بافتهاي سخت دنداني به منظور حفظ سلامت و زيبايي دندانهاي طبيعي و بافتهاي نگه‌دارنده آنهاست.

 

رشته‌هاي مشابه و نزديك به اين رشته :

وجوه مشترك علمي وسيعي كه اين رشته با رشته پزشكي دارد، به دندان‌پزشك اين مهارت را مي‌دهد تا با شناخت همه جانبه ساختمان بدن و فيزيوپاتولوژي آن خدمات و درمان‌هاي لازم را در راستاي تخصصي خود ارائه دهد.

 

وضعيت نياز كشور به اين رشته در حال حاضر :

اگرچه اهميت رشته دندان‌پزشكي در شهرهاي بزرگ و متوسط تا حدود زيادي روشن است، اما متاسفانه هنوز اين رشته نتوانسته است ارزش والاي خود را در شهرهاي كوچك و روستاها، آن‌چنان كه بايد نشان دهد. گرايش روزافزون داوطلبان به اين رشته و مراجعه رو به افزايش شهروندان به شاغلان اين حرفه ، مي‌تواند اهميت قابل ملاحظه و نياز به متخصصان را در اين رشته ، حتي در مقايسه با ساير رشته‌هاي پزشكي به وضوح نشان دهد.

 

نكات تكميلي :

اما تحصيل در اين رشته خالي از مشكل نيست . دكتر صنوبري نيز در مورد دشواري‌ها و مشكلات اين رشته مي‌گويد:

«دندانپزشكي حرفه‌اي است كه با كارهاي عملي بر روي بيمار همراه است، بنابراين امكان انتقال بيماري‌هاي عفوني مثل «هپاتيت» يا «ايدز» از بيمار به پزشك بسيار زياد است و دندانپزشكان بايد همواره به اصول كنترل عفونت توجه داشته باشند چون يك كوتاهي يا اشتباه مي‌تواند براي آنها عواقب ناخوشايندي داشته باشد. همچنين يك دندانپزشك بايد بطور مرتب نرمش و ورزش كند تا دچار كمردرد و پادرد مزمن نگردد.»

 

منبع : سايت

http://www.khatereh.net/science/31116.html