مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

گياه ريحان

تيره:نعناع Labiatae

نام لاتين: Ocimum Basilicum L.o.hispidum Lam

نام انگليسي: Sueet basil

نام فارسي: ريحان

نام عربي: ريحان – صعتر هندي

 

شرح گياه:

گياهي است علفي، يکساله، معطر، داراي ساقه منشعب از قاعده و به ارتفاع 15 تا 45 سانتي متر ريشه ريحان مستقيم و مخروطي شکل است. طول ريشه بين 10 تا 16 سانتي متر مي باشد. ريشه انشعابات فراواني دارد.

برگهايي متقابل، بيضوي نوک تيز با کناره هاي دندانه دار و گلهايي معطر به رنگ هاي سفيد، گلي و گاهي بنفش و مجتمع به صورت دسته هاي 4 تا 6 تائي در طول قسمت انتهايي ساقه دارد. اولين گلها در اواخر بهار (خرداد) ظاهر مي شوند و گل دهي تا اواخر شهريور ادامه مي يابد. دانه سياه رنگ يا قهوه اي تيره است وزن هزار دانه 2/1 تا 8/1 گرم است.

 

نياز اکولوژيکي:

ريحان در طول رويش به هواي گرم تابش نور کافي نياز دارد. درجه حرارت مطلوب براي جوانه زني بذر 18 تا 20 درجه سانتي گراد است. اين گياه به سرما بسيار حساس است. در طول رويش به آب کافي نياز دارد. خاک مناسب براي کاشت ريحان خاکهاي با بافت متوسط يا خاکهاي لوم شني يا مقادير فراوان ترکيبات موهوسي است. نياز ريحان به پتاس بسيار زياد است پتاس نقش عمده اي در افزايش عملکرد پيکر رويشي و همچنين افزايش عملکرد اسانس دارد.

 

آماده سازي خاک:

پس از برداشت محصول کود حيواني پوسيده به خاک اضافه مي شود همچنين پس از انجام شخم عميق و قبل از کشت 30 تا 40 کيلوگرم در هکتار ازت، 55 تا 70 کيلوگرم در هکتار اکسيد فسفر و 60 تا 80 کيلوگرم در هکتار اکسيد پتاس بايد به خاک اضافه کرد.

اواخر زمستان بستر خاک را براي کشت ريحان بايد آماده نمود. فصل بهار هنگام آماده سازي زمين 30 تا 40 کيلوگرم در هکتار ازت و همچنين پس از اولين برداشت 40 تا 50 کيلوگرم در هکتار ازت به خاک مي توان اضافه نمود.

 

تاريخ و فواصل کاشت:

ريحان را بايد با گياهاني به تناوب کشت کرد که نه تنها زمين را از مواد و عناصر غذايي تهي نکنند بلکه مانع از گسترش علفهاي هرز ريشه اي (چند ساله) نيز بشوند گياهان وجيني براي تناوب کشت، با ريحان مناسب هستند. نيمه اول ارديبهشت زمان مناسبي براي کشت مستقيم بذر در زمين اصلي است. در کشت مستقيم فاصله رديفهاي کاشت بين 40 تا 50 سانتي متر مناسب است. عمق بذر ريحان موقع کاشت بايد بين 5/0 تا 1 سانتي متر باشد،بذر مورد نياز براي هر هکتار زمين سه تا چهار کيلوگرم است.

در کشت غير مستقيم نيمه دوم اسفند زمان مناسبي براي کاشت بذر در خزانه زير پلاستيک است. بذرها در رديفهايي به فاصله 15 تا 20 سانتي متر در خزانه زير پلاستيک کشت مي شوند عمق بذر ريحان در خزانه بايد بين 5/0 تا 1 سانتي متر باشد. بذر مورد نياز براي هر هکتار زمين يک کيلوگرم است. نشاءها در رديفهايي به فاصله 40 تا 50 سانتي متر در زمين اصلي کشت مي شوند فاصله دو بوته در هر متر طولي 30 سانتي متر مناسب است.

 

کاشت:

کاشت و تکثير ريحان توسط بذر و به روش مستقيم و غير مستقيم صورت مي گيرد.

کاشت مستقيم:

کشت ريحان در زمان مناسب به صورت رديفي در زمين اصلي انجام مي گيرد. پس از کشت آبياري مناسبي ضرورت دارد.

کاشت غير مستقيم:

از اين روش معمولاً در سطوح کم کشت استفاده مي شود. ابتدا بذرها را در زمان مناسب در خزانه زير پلاستيک کشت مي کنند. مقدار بذر براي هر متر مربع زمين بين 10 تا 20 گرم است. براي هکتار زمين به 350 تا 450 متر مربع پوشش زير پلاستيک نياز است. پس از آبياري منظم و وجين علفهاي هرز سطح خزانه هنگامي که ارتفاع گياهان به 6 تا 10 سانتي متر رسيد. (پس از 5 تا 6 هفته) نشاء ها را در رديفهايي به فاصله 40 تا 50 سانتي متر در زمين اصلي کشت مي کنند فاصله دو بوته در هر متر طولي 30 سانتي متر مناسب است. براي هر هکتار زمين به 140 تا 200 هزار نشاء نياز مي باشد.

داشت:

آبياري منظم و به موقع گياهان در زمين اصلي يا در خزانه و همچنين وجود مواد و عناصر غذايي نقش عمده اي عملکرد ريحان دارد. مبارزه مکانيکي با علفهاي هرز توسط کولتيواتور ضرورت دارد. در کشت مستقيم پس از اينکه گياهان دو تا سه برگي شدند آنها را بايد تنک کرد به طوري که در هر متر طولي شش تا هفت بوته بماند. براي مبارزه با انگل سس يبا سوزاندن علفهاي هرز و يا گياهان آلوده به سس با حدود زيادي مي توان آن را کنترل نمود.

 

برداشت:

برحسب شرايط آب و هوائي دو و يا حتي سه بار مي توان به برداشت پيکر رويشي ريحان اقدام نمود. اولين برداشت را مي توان اوايل تير انجام داد. دومين برداشت اوايل شهريور و سومين آخرين برداشت را مي توان قبل از فصل سرما (اواخر مهر) انجام داد. هنگام اولين و دومين برداشت گياهان را بايد از فاصله شش تا هشت سانتي متري از سطح زمين برداشت کرد.

اگر گياهان از سطح زمين برداشت شوند امکان رويش مجدداً را از دست خواهند داد. اگر هدف از کشت استفاده از ريحان به عنوان ادويه باشد پس از خشک کردن آنها را به قطعات کوچک 5/3 تا 5 ميلي متري تبديل و بسته بندي مي کنند. عملکرد پيکر رويشي خشک 2/1 تا 2 تن در هکتار و مقدار عملکرد اسانس 8 تا 10 کيلوگرم در هکتار مي باشد. اگر هدف از کشت ريحان جمع آوري بذر باشد محصول را يکبار هنگامي که بذرها رسيده باشند، برداشت مي کنند. در اين مرحله کيفيت و کميت مواد موثره پيکر رويشي بسيار نامناسب است عملکرد بذر ريحان 600 تا 800 کيلوگرم در هکتار است.

 

 

دامنه انتشار:

در نواحي مختلف ايران کاشته مي شود. به حالت نيمه وحشي در نقاط زير مي رويد: شمال غربي ايران، آذربايجان، تبريز، کرمان: ميناب، خراسان: خواف اطراف تهران

 

گونه هاي مختلف اين جنس به منظور استفاده به عنوان سبزي خوردن يا گاهي به صورت گياه زينتي کاشته مي‌شود. O.basilicum يکي از سبزي هاي رايج در ايران است.

 

 

 

 

 

 

 

ازگيل:

اسامي عمومي ديگر:تريشه سر، کونوس دار، کوندوس، تالاس گور، درخت ازگيل آلماني، مشملا، يني دنيا

نام علمي:Mesoilus germanica L.

نام خانواده:گلسرخ (Rosaceae)

نوع گياه: درخت، درختچه

قسمت مورد استفاده: برگ، ميوه و دانه

مهمترين مواد مؤثر دارويي: تانن، اسيدسيتريک، اسيد ماليک، مواد پپتيک، قند، ويتامينها

 

خواص درماني:

ملين برگ: قابض و به صورت غرغره در رفع آفت و التهاب مخاط گلو. دانه: ضد سنگهاي کليه

موارد استعمال در پزشکي سنتي:

به عنوان قابض، مقوي عمومي، پايين آورنده فشار خون، رفع اسهالهاي ساده و در رفع خونرويها به کار مي‌رفته است.

مقدار و دستور مصرف:

برگ و دانه به مقدار 8-4 گرم روزي سه بار به صورت دم کرده و ميوه به مقدار 100-50 گرم به صورت شربت

نامهاي ديگر کنس، کندس

اين جنس در ايران يک گونه گياه درختچه اي خاردار دارد که معمولاً در جنگلهاي تخريب يافته به فراواني مي رويد وليکن انواع اصلاح شده و پيوندي آن بدون خار بوده و ميوه هاي درشت و مرغوبي مي دهد. در ايران يک گونه گياه علفي بنام m.sibirica دارد که در ساحل درياي خزر مي رويد و شرق اروپا نيز گسترش دارد.

 

انار:

اسامي عمومي ديگر: درخت انار، رمان، داليم

نام علمي:Punica granatum L.

نام خانواده: انار (punicaceae)

نوع گياه: درخت و درختچه

قسمت مورد استفاده: گل، ميوه، پوست ميوه، پوست ساقه و ريشه

مهمترين مواد مؤثر دارويي: پوست ميوه و ساقه: تانن، پوست ساقه و ريشه: تانن، مانيت، قند، صمغ، پکتين و الکالوئيدهاي پله له تيرين

 

خواص درماني:

پوست ريشه: ضد کرم، قابض. گل و پوست ساقه و ميوه: قابض، تسهيل کننده هضم آب ميوه: مدر، مفرح و صفراآور

موارد استعمال در پزشکي سنتي:

ميوه آن، ملين، مدر است و در درمان لاغري، يرقان و درد دستگاه تنفس و سرفه، خارش پوست بکار مي‌رفته و ريشه آن را جهت جلوگيري از حاملگي و به عنوان قاعده آور توصيه مي نموده اند.

مقدار و دستور مصرف:

پودر پوست ريشه و ساقه انار به مقدار 10 تا 20 گرم روزي سه مرتبه به صورت دم کرده

 

Punica Granatum , E pomegranate انار خوراکي اين جنس در ايران يک گونه درختچه اي خودروي دارد اما امروزه فرمها اصلاح شده آن ارزش اقتصادي زيادي دارد به طوري که باغهاي وسيعي از آن در مناطق مختلف ايران به چشم مي خورد.

آب- انار:

اثر خوب و مفرح دارد،‌ مصرف رقيق شده آن با آب در بيماريهاي مجاري ادرار، بيماريهاي مختلف ناشي از التهاب دستگاههاي بدن و در بيماران مبتلا به عدم کفايت ترشح صفرا، توصيه شده است.

 

علف شير:

اسامي عمومي ديگر: بلسکي، حشيش الافعي.

نام علمي:Galium apaline L.

نام خانواده: روناس (Rubiaceae)

نوع گياه: بوته

قسمت مورد استفاده: تمام گياه

مهمترين مواد مؤثر دارويي: گلي کوزيد اسپرولوزيد، اسيدهاي آلي (اسيد کافئيک، اسيد پاراکوماريک، اسيد گاليک، اسيد ساليسيليک) کومارينها، تاننها، فلاونوئيدها، آتتراکينون (ريشه)

 

خواص درماني:

مدر، قابض (ملايم)، ملين، ضد تب، پايين آورنده فشار خون، ضد روماتيسم، ضد تشنج و در استعمال خارجي براي معالجه و التيام زخمها

 

موارد استعمال در پزشکي سنتي:

در بيماريهاي کليه و مثانه مخصوصاً جهت دفع سنگ کليه و مثانه، استسقاء، معرق و در درمان برخي بيماريهاي پوستي توصيه شده است.

 

 

 

مقدار و دستور مصرف:

مقدار 4-2 گرم روزي سه بار به صورت دم کرده

توجه:

در دوران حاملگي و شيردهي نبايد مصرف نمود.

 

 

 

 

 

دارواش:

اسامي عمومي ديگر: داروش، واش، بورک آغاجي، شجر الدبق، دبق، (مويزک عسلي) و کشمش کاوليا

نام علمي:Viscum album L.

نام خانواده: دارواش (Loranlhoceae)

نوع گياه: به صورت درختچه هاي نيمه طفيلي بر روي درختان مختلف بسر مي برد.

قسمت مورد استفاده: برگ، ساقه هاي جوان و ميوه

مهمترين مواد مؤثر دارويي: کولين، ويسکالبين، ويسکوفلاوين، استيل کولين، ويسکوتوکسين،‌ هيستامين، اينوزيتول، مانيتول، ساپونين، اسيدهاي مختلف، املاح معدني، ويتامين c، رزين، تري ترپنوئيد، الکالوئيدها، آمينها، فلاونوئيدها، موسيلاژ، استرولها

 

خواص درماني:

پايين آورنده فشار خون، مدر، تضعيف کننده قلب، مسکن، خواب آور و ضد اسپاسم است و در بيماريهاي هيستري و صرع، آرتريواسکلروز و سر دردد استفاده مي شود. اخيراً تحقيقات نشان داده که خاصيت ضد توموري نيز دارد.

 

موارد استعمال در پزشکي سنتي:

برگ: در پايين آوردن فشار خون، رفع تصلب شرائين و احتباس ادراري، رفع عوارض بيماران مبتلا به حمله و صرع ميوه: به عنوان ملين، مدر و مقوي افزايش نيروي جنسي مورد استفاده بوده است.

مقدار و دستور مصرف:

6-2 گرم روزي سه مرتبه به صورت دم کرده

 

اين گياه در ايران يک گونه نيمه انگل دارد که معمولاً روي درختان جنگلي و متمر ديده مي شود درختاني که بيشتر مورد هجوم گياه مذکور قرار مي گيرند عبارتند از فمرز، انجيلي، نارون، بارانک، زالزالک، سيب، گلابي

ريحان:

اسامي عمومي ديگر: صعتر هندي، تخم شربتي (دانه)، شاهسپرم، نازبو، ريحان هندي، ضميران، ريحان سبز

نام علمي:Ocimum basilioum L.

نام خانواده: نعناع (Labiatae) (Lamiaceae)

نوع گياه: بوته

قسمت مورد استفاده: برگ،‌ دانه، سرشاخه هاي گلدار

مهمترين مواد مؤثر دارويي: برگ محتوي يک روغن فرار زرد رنگ، تانن، ساپونين و مقدار کمي الکالوئيد و دانه داراي مقداري گلي کوزيد و موسيلاژ مي باشد.

 

خواص درماني:

برگ: مقوي معده، بادشکن، شيرافزا و آرام بخش، پايين آورنده تب، خطل آور دانه: نرم کننده، محرک، مدر، معرق و خنک کننده و در استعمال خارجي جهت درمان اگزما، نيش حشرات و تقويت مو

موارد استعمال در پزشکي سنتي:

نيرو دهنده، مقوي معده، مدر و جهت رفع سردردهاي يک طرفه، سردردهاي عصبي و رفع التهابات دستگاه مجاري ادرار و از بين بردن نفخ، سرگيجه و زياد کردن شير، لينت بخش و در استعمال خارجي جهت درمان اگزما و تقويت موي سر بکار مي رفته است.

مقدار و دستور مصرف:

مقدار 5 تا 15 گرم روزي سه بار به صورت دم کرده