مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

ایدز

 

مقدمه

ایدز سرنام عبارت (به انگلیسی: AIDS یا Acquired immune deficiency syndrome) به معنی نشانگان نقص ایمنی اکتسابی است. ایدز یک بیماری پیشرونده و قابل پیشگیریاست، این بیماری حاصل تکثیر ویروسی به نام اچ‌آی‌وی در بدن میزبان استکه باعث تخریب جدی دستگاه ایمنی بدن (معروف به نقص ایمنی یا کمبود ایمنی) انسان می‌گردد که خود زمینه‌ساز بروز عفونت‌های موسوم به فرصت طلب است که یک بدن سالم عموماً قادر به مبارزه با آنهاست و در نهایت پیشرفت همین عفونت‌ها منجر به مرگ بیمار می‌گردد به طوری که بیماری سل عامل اصلی مرگ و میر در میان مبتلایان به ایدز در سراسر جهان است.

در سال ۱۹۸۱ هشت مورد وخیم از ابتلا به بیماری کاپوسی سارکوما یکی از انواع خوش‌خیم‌تر سرطان که معمولاً در میان افراد سالمند شایع است، در میان مردان همجنسگرای نیویورک گزارش شد. تقریباً هم‌زمان با این موارد، شمار مبتلایان به یک عفونت ریوی نادر در کالیفرنیا و نیویورک بالا رفت. با این که در آن زمان عامل شیوع ناگهانی این دو بیماری مشخص نشده بود، اما معمولاً از این دو واقعه پزشکی به عنوان آغاز ایدز یاد می‌کنند. در طی یک سال این بیماری بدون نام، گسترش زیادی داشت تا سرانجام در ۱۹۸۲ آن را ایدز نامیدند.

از سال ۱۹۸۸ به منظور افزایش بودجه‌ها و همچنین برای بهبود آگاهی، آموزش و مبارزه با تبعیض‌ها اول دسامبر هر سال (۱۰ آذر) به عنوان روز جهانی ایدز معین شده‌است و هر سال برای این روز شعاری نیز در نظر گرفته می‌شود.

ایدز پدیده‌ای پزشکی-بهداشتی است که ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آن بسیار گسترده است. در سال ۱۹۹۶ سازمان ملل متحد ایدز را نه تنها به عنوان یک مشکل سلامتی مورد توجه قرار داد بلکه آن را یک مسئله بر سر راه پیشرفت بشری برشمرد. همچنین در سند استراتژی امنیت ملی ایالات متحده آمریکا (۲۰۰۲) این کشور خود را متعهد به هدایت جهان برای کاهش تلفات هولناک اچ.آی.وی/ایدز دانسته است. بیش از ۹۰ درصد موارد ابتلاء مربوط به کشورهای جهان سوم و در حال توسعه است. ایدز در حال حاضر چهارمین علت مرگ و میر بشر است که پیش بینی می‌شود تا سال ۲۰۱۰ مقام اول را از آن خود نماید.

 

 

ویروس ایدز (HIV) ویروسی است که باعث نقص ایمنی بدن می‌شود و تولید بیماری می‌کند. ویروس ایدز (HIV) مخفف (Human Immuno deficincy Virus) است. این ویروس در گروه رترو ویروسها قرار دارد.

رترو ویروسها ، حاوی ژنوم RNA همراه با RNA پلیمراز وابسته به DNA (ترانس کریپتاز معکوس) می‌باشند. ژنوم رترو ویروس از دو زیر واحد مشابه ، هر یک حاوی RNA تک رشته‌ای مثبت ، به اندازه 7 تا 11 هزار کیلو باز تشکیل شده است. ذرات ویروسی حاوی ترانس کریپتاز معکوس هستند که برای همانند سازی ویروس ضروری است. ذرات ویروس حاوی ریبو نوکلئو پروتئین مارپیچی بوده و درون یک کپسید 20وجهی قرار دارند.

سه گروه مورفولوژیک از ذرات رترو ویروس شناخته شده‌اند. ویروسهای نوع سوم بزرگترین رترو ویروسها هستند که بعضی ویروسها جزء این گروه می‌باشند. یکی از زیر خانواده‌های رترو ویروسها ، لنتی ویرینه است که شامل عواملی هستند که قادرند عفونتهای مزمن با تخریب آهسته و پیشرونده عصبی ایجاد کنند. ویروس نقص ایمنی انسان در این گروه قرار دارد.

 

خصوصیات مهم لنتی ویروسها

این ویروسها دارای پوشش هستند.

گلیکو پروتئین‌های پوشش از لحاظ آنتی ژنی تغییر می‌کنند.

برای همانندسازی آنزیم ترانس کریپتاز معکوس ، نسخه‌ای از ژنوم DNA را از روی RNA ژنومی تهیه می‌کند. DNA پرو ویروس به عنوان الگویی برای RNA ویروسی عمل می‌کند، تغییرات ژنتیکی شایع است.

اعضای آن سرطان‌زا نیستند و سلولهای دستگاه ایمنی را آلوده می‌کنند. پرو ویروسها به صورت مادام‌العمر در سلول باقی می‌مانند. بیان ویروس در بعضی سلولهای بدن محدود می‌باشد، بیماری مزمن آهسته و پیشرونده‌ای ایجاد می‌کنند. همانند سازی به میزان زیادی اختصاصی است. گروه شامل عامل ایجاد کننده AIDS است.

 

ساختمان و ترکیب ویروس HIV

این موفقیت مرهون ویرولوژی مولکولی پیشرفته است که تنها 4 سال پس از شناخته شدن یک بیماری و سندرم غیر معمول به نام ADIS ، در سال 1981 ، عامل ایجاد کننده آن شناسایی و جداسازی شده است. HIV یک رترویروس و عضو زیرخانواده لنتی ویرینه است و بسیاری از خصوصیات نمادین فیزیکی _ شیمیایی خانواده خود را داراست.

خصوصیت مورفولوژیک منحصر به فرد HIV ، وجود نوکلوئیدی استوانه‌ای در ویریون بالغ است. این نوکلوئید میله‌ای شکل که دارای ارزش تشخیصی می‌باشد، در تصاویر میکروسکوپ الکترونی دیده می‌شود. این ویروس سه ژن لازم برای همانند سازی را دارا می‌باشد. حدود 6 ژن اضافی دیگر ، بیان ویروس را تنظیم می‌کنند و در پاتوژنز بیماری در بدن حائز اهمیت هستند. نمونه‌های جدا شده مختلف HIV مشابه نیستند، اما ظاهرا طیفی از ویروسهای مرتبط به هم را تشکیل می‌دهند. گروههای مختلفی از ژنوم ویروسی در افراد آلوده یافت شده است.

 

طبقه بندی

لنتی ویروسها از گونه‌های بسیاری از جمله 20 گونه مختلف از پریماتها (نخستی‌ها مانند میمونها) جدا شده‌اند. دو نوع متمایز از ویروسهای انسانی ADIS به نام HIV-1 و HIV-2 وجود دارند. افتراق این دو نوع ویروس از طریق ساختار ژنومی و ارتباط فیلوژنیک با سایر لنتی ویروسهای پریمات ، صورت می‌گیرد.

 

منشا ADIS

اعتقاد بر این است که HIV انسانی از عفونتهای بین گونه‌ای توسط ویروسهای میمون در مناطق روستایی آفریقا ، نشات گرفته است. احتمالا انتقال توسط تماس مستقیم انسان با خون پریماتهای آلوده صورت گرفته است و بوجود آمدن تغییرات خاص اجتماعی ، اقتصادی در ابتدا و اواسط قرن 20 زمینه را برای گسترش عفونت ویروسی ، تثبیت عفونت آن در انسان و ایجاد اپیدمی فراگیر ، فراهم ساخته است.

 

ضد عفونی کردن و غیر فعال سازی ویروس

HIV در دمای اتاق در عرض 10 دقیقه توسط هر یک از مواد زیر کاملا غیر فعال می‌شود:

محلول سفید کننده خانگی کلردار 10 درصد

اتانول 50 درصد

ایزوپروپانول 35 درصد

پراکسید هیدروژن 0.3 درصد

همچنین ویروس در دو انتهای طیف PH غیر فعال می‌شود، اما هنگامی که HIV در خون لخته شده یا نشده ، در سرنگ یا سوزن وجود داشته باشد، باید حداقل 30 ثانیه در معرض محلول سفید کننده کلر غیر رقیق قرار گیرد، تا غیر فعال شود. ویروس توسط tween-20 ، دو و نیم درصد غیر فعال نمی‌شود. گر چه پارافورمالدئید ویروس آزاد در محلول را غیرفعال می‌کند، مشخص نیست که آیا به اندازه کافی در بافت نفوذ می‌کند تا تمام ویروسهای موجود در سلولهای کشت داده شده و یا نمونه‌های بافتی را غیرفعال سازد یا خیر؟

 

داروها و درمان‌ها

در مجموع پنج دسته دارو وجود دارد که در مقاطع مختلف ورود و رشد اچ.آی.وی عمل می‌کنند:

بازدارنده‌های ورودی: این داروها به پروتئین‌های موجود بر سطح بیرونی ویروس اچ‌آی‌وی می‌چسبد و از پیوستن و ورود آن به سلول‌ها جلوگیری می‌کند. از این گروه تاکنون تنها یک نمونه از دارو، به نام "فوزیون (Fuzeon)، وارد بازار شده‌است.

 

بازدارنده‌های گیرنده کموکاین(Chemokine Coreceptor Antagonists):

این داروها به نوعی پروتئین موجود بر سطح بیرونی سلولهای پذیرنده اچ.آی.وی می‌چسبد و از چسبیدن ویروس به سلول جلوگیری می‌کند . از این گروه تاکنون تنها یک دارو، به نام Maraviroc وارد بازار شده‌است.

 

داروهای مهارکننده ترانس کریپتاز معکوس نوکلئوزیدی(NRTI)(Nucleoside reverse transcriptase):

این بازدارنده‌ها اچ‌آی‌وی را از نسخه‌سازی از ژن‌های خود باز می‌دارند مانند زیدوودین و لامیوودین .

 

داروهای مهارکننده ترانس کریپتاز معکوس غیرنوکلئوزیدی (NNRTI (Non-nucleoside reverse transcriptase):

این بازدارنده‌ها نیز فرآیند نسخه سازی را مختل می‌کنند. آنها با چسباندن خود به آنزیمی که این فرآیند را کنترل می‌کند نسخه سازی را مختل می‌کنند مانند نوی راپین و افاویرنز.

 

داروهای مهارکننده پروتئاز (PI) (Protease):

پروتئاز RT وانتگراز به صورت پلی پروتئین‌هایی سنتز می‌شوند که نیازمند شکافت پروتئاز می‌باشد و این داروها با مهار شکافت پلی پروتئین‌ها چرخه تکثیری ویروس را مسدود و موجب برخی اجزاء نابالغ و معیوب ویروسی می‌شوند مانند ساکی ناویر.

داروهای ضد ایدز باید به صورت ترکیبی مصرف شوند. معمولاً سه نوع داروی مختلف از دست کم دو دسته مختلف از داروها به طور هم‌زمان به بیمار تجویز می‌شود. با تغییر شکل دادن اچ‌آی‌وی، برخی از نمونه‌های این ویروس در مقابل داروها مقاوم می‌شوند. بنابراین شانس کنترل اچ‌آی‌وی در صورت استفاده از چند دارو بیشتر خواهد بود. در برخی موارد از مبتلایان تازه، ویروسهایی ردیابی شده‌اند که حتی پیش از آغاز معالجات در برابر داروهای موجود مقاومت نشان می‌دهند.

 

 

واکسن ایدز

هنگام شروع همه‌گیری جهانی ایدز در دهه 1980، بیش از 25 میلیون نفر در جهان به علت این بیماری درگذشته اند. سازمان جهانی بهداشت تخمین می‌زند که 33 میلیون نفر در حال حاضر به ویروس این بیماری مبتلا هستند.

علاجی برای ایدز وجود ندارد، گرچه با مخلوطی از داروها می‌توان ویروس را تحت کنترل نگهداشت. تلاش‌های برای ساختن واکسنی بر ضد این بیمار تقریبا به طور کامل شکست خورده‌اند.

ویروسی جهش‌زا

بخشی از این عدم موفقیت به این مسئله برمی‌گرد که ویروس ایدز جهش‌های بسیاری پیدا می‌کند،‌ به طور هر فرد مبتلا دارای یکی از میلیون‌ها نسخه‌ این ویروس آلوده است، و هر کدام از این نسخه‌ها رفتار متفاوتی با دستگاه ایمنی دارند.

به علاوه، این ویروس، همان سلول‌‌های ایمنی را آلوده می‌کند که قرار است به محافظت از بدن کمک کنند. و اگر حتی یکی از ویروس‌ها از چنگ دستگاه ایمنی بگریزد، می‌تواند عفونتی مادام‌العمر ایجاد کند. و هیچ داروی نمی‌تواند ویروس را ریشه کن کند.

دکتر ست بارکلی، مدیر IAVI، گفت این یافته‌ها مستقیما به تولید واکسن نخواهد انجامید، بلکه شیوه‌های جدید و بهتر برای طراحی آن را نشان می‌دهد.

به گفته او 10 درصد بیمارانی که خون‌های‌شان مورد بررسی قرار گرفته است، پاسخ آنتی‌بادی شدیدی به ویروس نشان داده‌اند.

این امکان وجود داد که از خود آنتی‌بادی‌ها به آن وسیله ای درمانی استفاده کرد- مانند گاماگلبولین‌هایی که برای درمان ویروس هپاتیت به کار می‌روند. اما به گفته برکلی هدف نهایی این است که آنتی‌بادی‌های تولید شود که بتواند در قدم اول از آلوده شدن فرد جلوگیری کنند.

اغلب واکسن‌ها باعث تولید آنتی‌بادی‌هایی در بدن می‌شوند، که عامل مهاجم مانند باکتری یا ویروس را شناسایی می‌کنند و ٱن را مورد حمله قرار می‌دهند.

دو آنتی‌بادی یافت‌شده، به نام PG9 و PG16، اولین آنتی‌بادی‌های جدید ضد ویروس ایدز هستند که پس از ده سال کشف شده‌اند. آنها ناحیه‌ای از بخش‌‌های میخ‌مانندی که ویروس برای آلوده کردن سلول‌ها استفاده می‌کند، را هدف قرار می‌دهند.

 

تشخیص ایدز

شما ممکن است که HIV در بدن خود داشته باشید ولی از نظر سلامتی کاملاً سالم به نظر برسید. تنها راه مطمئن تشخیص آلودگی و یا عدم آلودگی به ویروس ایدز (HIV) انجام آزمایش خون در آزمایشگاه می باشد. از زمان ورود ویروس به بدن انسان تا زمانی که شواهد آزمایشگاهی ظاهر شود،‌ ممکن است فاصله زمانی بین دو هفته تا شش ماه طول بکشد که به آن "دوره پنجره" (window period) می گویند. در این دوران شخص٬ آلوده بوده و می تواند دیگران را نیز آلوده کنند، ولی ممکن است هیچ یک ازعلایم بالینی و آزمایشگاهی متداول را در خود بروز ندهد.

در صورتی که شما به رفتارخطرناکی دست زده اید و نگران سلامت خود شده اید، می توانید برای انجام آزمایش HIV به پزشک خود و یا مستقیماً به مراکز انتقال خون و دیگر مراکزی که آزمایش ایدز را انجام می دهند، مراجعه کنید.

نکته بسیارمهمی که نباید فراموش شود این است که درطی این 6 ماه نباید خود و دیگران را درمعرض رفتار خطرناک قرار دهید.

افرادی که رفتارهای پرخطر داشته اند اما تست HIV منفی است لازم است سه ماه بعد و در صورت تداوم رفتار پرخطر هرشش ماه آزمایش HIV را تکرار نمایند.

سه نوع کلی آزمایش (تست) تشخیصی HIV وجود دارد که عبارتند از:

1 – تست آنتی بادی HIV یا (HIV antibody test) : این تست نشان می‌دهد که فرد با HIV آلوده شده است یا نه ( که اطلاعات این قسمت بر روی این تست٬ متمرکز شده است

2 – تست آنتی ژن P24 یا ( P24 antigen testing) : این تست بطور اولیه برای غربالگری نمونه‌های خون استفاده می‌شود ولی در برخی مناطق بعنوان تست تشخیصی HIV بکار می‌برند.

آنتی ژن P24 ، یک پروتئین است که جزئی از ساختمان HIV می‌باشد و در مراحل اولیه عفونت، به مقدار زیاد تولید می‌شود و بوسیلة تستهای تشخیصی می‌توان آن را در خون آشکار کرد. تست P24 می‌تواند آلودگی با HIV را قبل از "تست آنتی بادی "HIV آشکار کند بنابراین تست آنتی ژن P24 در تشخیص HIV در مراحل اولیه بکار می‌رود.

3 – تست میزان ویروس (HIV Load test) : این تست هنگامی استفاده می‌شود که شخص از آلوده بودن خود با HIV آگاه است و با این تست میزان ویروس در خون مشخص می‌شود.

 

آزمایش تشخیصی HIV

آزمایش تشخیص HIV به جستجوی آنتی بادیهای موجود در خون می‌پردازد. وقتی HIV (که یک ویروس است) وارد بدن شخصی شود یک ماده شیمیایی خاصی در بدن فرد ساخته می‌شود که آنتی بادی نامیده می‌شود. آنتی بادیها، پاسخ بدن به عفونت هستند بنابراین اگر در خون شخصی٬ آنتی بادی بر علیه HIV وجود داشته باشد این بدان معنی است که او با HIV آلوده است در اکثر موارد 3 ماه طول می‌کشد تا این آنتی بادیها بوجود آیند ( در موارد نادر تا 6 ماه در موارد بسیار نادرتر بیشتر از 6 ماه طول می‌کشد تا آنتی بادیها بوجود آیند)

انجام تست قبل از 3 ماه از زمان تماس با ویروس ، نتایج نامشخص دارد و فرد آلوده ممکن است هنوز آنتی بادی بر علیه ویروس نساخته باشد.

فاصله زمانی بین آلوده شدن تا ساخت آنتی بادی را دوره پنجره (window period) گویند در دورة پنجره، افراد آلوده با HIV در خونشان آنتی بادی ندارند و بوسیلة تست HIV تشخیص داده نمی‌شود٬ هر چند که ممکن است سطح بالایی از HIV در خون، ترشحات جنسی یا شیر پستانشان وجود داشته باشد.

در دورة پنجره، HIV می‌تواند از فرد آلوده به فرد دیگر منتقل شود هر چند که تست HIV، آلوده بودن وی را مشخص نمی‌کند. بنابراین بهترین راه این است که تست HIV حداقل 3 ماه بعد از در معرض خطر قرار گرفتن با HIV، انجام شود. برخی مراکز تشخیصی جهت اطمینان خاطر بیشتر، انجام آزمایش مجدد را در ماه 6 توصیه می‌کنند. همچنین، بسیار مهم است که طی دوره زمانی انجام تست HIV ، فرد مجدد در معرض خطر HIV قرار نگیرد. این تست هنگامی دقیق است که بین زمان مواجهه با HIV و انجام تست٬ مواجهه مجددی رخ ندهد.

تنها راه مطمئن جهت تعیین آلودگی با HIV انجام تست آنتی بادی HIV می‌باشد و از روی علائم بالینی نمی‌توان آلودگی با HV را تعیین کرد.

دلایل انجام دادن تست HIV

بسیاری از کسانی که تست HIV انجام داده‌اند بی‌دلیل نگرانند چرا که:

اگر نتیجة تست منفی باشد (یعنی اینکه با HIV آلوده نیستند) می‌تواند باعث آرامش خیال شود. و اگر نتیجه تست مثبت شود کارهای بسیاری برای فائق آمدن با نتیجه مثبت تست HIV و مراقبت از سلامت می‌توان انجام داد.

اگر نتیجة تست HIV شما مثبت باشد پزشک می‌تواند بدقت مراقب سلامت شما باشد. بسیاری از کسانی که تست HIV مثبت دارند سالها سالم باقی می‌مانند ولی اگر به سمت بیماری پیش بروید داروهای بسیاری بنام antiretroviral وجود دارند که می‌تواند سرعت پیشرفت ویروس و بیماری را کم کنند و نگهدارنده سیستم ایمنی باشند همچنین داروهایی برای پیشگیری و درمان برخی بیماریهایی که افراد مبتلا به HIV به آن گرفتار می‌شوند را دریافت کنید. همچنین ممکن است تحت درمان با داروهای جدید در روشهای درمانی خود قرار بگیرید.

- اگر پزشک بداند که شما HIV مثبت هستید هنگامیکه به بیمارئی مبتلا می‌شوید با جدیت و دقت بیشتری علائم را پیگیری می‌کند.

- اگر بدانید که HIV مثبت هستید بیشتر مراقب خواهید بود تا دیگران آلوده نشوند بعنوان مثال رابطه جنسی ایمن داشتن (safe sex) و آگاه کردن شرکای جنسی قبلی خود.

- آگاه بودن به آلودگی با HIV ، ممکن است بر روی برخی تصمیمات آینده شما تأثیر گذار باشد ( مثلاً در مورد تشکیل خانواده ).

در صورتی که شما سابقه انجام هر کدام از رفتارهای خطرناک زیر را داشته اید٬ نیاز به انجام آزمایش HIV دارید:

* استفاده از سوزن و سرنگ مشترک در اعتیاد تزریقی (‌حتی برای یک بار)

* ابتلاء به بیماری های آمیزشی (مثل سوزاک، سیفلیس، تبخال و زگیل تناسلی)

* با فرد آلوده به HIV تماس جنسی "حفاظت نشده" داشته اید.

* با فرد تزریق کننده مواد مخدر (حتی همسر) تماس جنسی "حفاظت نشده" داشته اید.

* با فرد دارای سابقه ابتلاء به بیماریهای آمیزشی تماس جنسی "حفاظت نشده" داشته اید.

* بدون اطلاع از سابقه ابتلاء فردی به بیماریهای آمیزشی تماس جنسی "حفاظت نشده" داشته اید.

* با فرد دارای سابقه روابط جنسی با مردان یا زنان دیگر تماس جنسی "حفاظت نشده" داشته اید.

* با فرد دارای سابقه روابط جنسی با نوع همجنس تماس جنسی "حفاظت نشده" داشته اید. (خصوصاً اگر رابطه بین دو مرد بوده و در این رابطه وی مفعول بوده باشد.)

* با فردی که در نواحی پر خطر زندگی می کند، تماس جنسی "حفاظت نشده" داشته اید. (مناطقی که در آن آمار میزان افراد آلوده به HIV زیاد می باشد. مثلاً بعضی کشورهای آفریقایی، کشورهای تازه استقلال یافته روسیه، افغانستان و کشورهای ناحیه خلیج فارس)

* استفاده از مشروبات الکلی و مواد مخدر قبل از تماس جنسی (تریاک، هروئین، قرص اکستاسی، حشیش، گرس و .... )

* سابقه تجاوز و سوء استفاده جنسی قرار گرفتن

 

انواع آزمایش های تشخیصی برای عفونت HIV عبارتند از :

الف ) تست های سنجش آنتی بادی

آزمون الایزا (Elisa)

Western blot tes

نکته :

از آنجا که آنتی بادی از طریق مادر آلوده وارد بدن جنین شده تا 18 ماهگی در بدن باقی می ماند ،این تست ها برای تشخیص آلودگی در نوزاد مناسب نمی باشند .

ب ) تست های سنجش آنتی ژن

RT – PCR

P24 antigen

DNA-PCR & RNA-PCR

 

نکته:

آزمایش ارجح٬ جهت تشخیص آلودگی نوزادان٬ آزمایش DNA-PCR می باشد.

اغلب انواع تستهای HIV از نمونه خون فرد جهت بررسی HIV استفاده می شود اما تستهایی هم وجود دارند که از بزاق دهان و یا ادرار جهت نمونه استفاده می شود.

حاضر شدن جواب تست معمولا چند روز طول میکشد اما جواب Rapid HIV test در عرض ۲۰ دقیقه آماده میشود.

تمامی تستهای مثبت HIV بایستی توسط تستهای تکمیلی بررسی شوند (معمولا Western blot test) که حاضر شدن جواب آن از چند روز تا چند هفته طول میکشد.

برای انجام تست HIV نیازی به ناشتا بودن نیست (البته ممکن است همراه با تست HIV، تستهای دیگری مانند بررسی چربی خون یا قند خون ناشتا (FBS) درخواست شده باشد که در این صورت بایستی ناشتا بود یعنی از ۸ تا ۱۲ ساعت قبل از آزمایش، چیزی خورده یا آشامیده نشود.

تست غربالگری (Screening) که برای HIV استفاده می شود ELISA است.

 

آزمایش HIV-ELISA

آزمایش استاندارد HIV٬"تست الایزا" است. این تست٬ استاندارد جهانی برای استفاده در بیمارستان ها، بانک های خون و یا سازمان های انتقال خون می باشد.

این آزمایش مستقیماً خود ویروس را جستجو نمی کند. در این روش، میزان پادتن ( آنتی بادی) هایی که بدن شخص آلوده برعلیه HIV تولید کرده، اندازه گرفته می شود.

ELISA نسبتاً آزمایش ارزان و خیلی دقیقی است . ( اگر چه ۱۰۰٪ نیست ) در این آزمایش ( اولین آزمایشی که عموماً انجام می شود ) یک نمونه خون گرفته می شود و با دور بالا دوران داده می شود که باعث می شود سرم خون از اجزاء جامد آن مثل سلولهای خون جدا شود . هنگامیکه ماده معرف ELISA به سرم اضافه شود یک آزمایش شیمیایی که محلول را رنگی می کند وجود پادتن های HIV را مشخص می سازد .

(وقتی که HIV وارد بدن می شود، یک ماده شیمیایی خاصی از سوی سیستم دفاعی تولید می شود که پادتن ( آنتی بادی) نامیده می شود. پادتن ها واکنش بدن نسبت به عفونت می باشند. بنابراین اگر بدن شخصی پادتن علیه HIV تولید کرده باشد، به معنای آن است که شخص به HIV آلوده شده است.)

تولید پادتن در بدن به مدت زمان بین چند روز تا سه هفته نیاز دارد.

آزمایشی را که بتوان به نتیجه آن اعتماد کرده و بر اساس آن شخص را نسبت به نوع سلامت خود با اطلاع کرد، دربعضی منابع بین ۶ هفته تا ۶ ماه و بعضی دیگر بین ۸ هفته تا ۶ ماه بعد از ارتباط خطرناک توصیه شده است.

 

▪Western blot test

به عنوان یك آزمون تأیید كننده به كار می رود. كه وجود IgG برعلیه چند نوع پروتئین ویروسی را بررسی می كند . این تست نسبت به الایزا اختصاصی تر بوده از حساسیت كمتری برخوردار است .

از آنجا که آزمایش Western blot نسبتاً گران است وانجام آن نیز مشکل است . ندرتاً به عنوان اولین آزمایش انجام می گیرد و بیشتر در تأیید نتایج مثبت یا مشابه آزمایش ELISA بکار می رود .

 

▪ آزمایش HIV-PCR

به زبان بسیار ساده این آزمایش مستقیماً وجود HIV در خون را جستجو می کند.

PCR= Polymerase Chain Reaction

تست HIV-PCR ژن ویروس (DNA ) را در خون ردیابی می کند. اگر شخصی آلوده شده باشد DNA ویروس ایدز در خون او وجود خواهد داشت. میزان اطمینان به دقت این تست ۹۵% می باشد. بعضی منابع این آزمایش را دو هفته بعد از داشتن ارتباط خطرناک (ارتباطی که به تماس مشکوک با خون منجر شود) و بعضی دیگر ابتدا ۴ هفته بعد، توصیه می کنند. معمولاً بین ۵ روز تا یک هفته طول می کشد تا نتیجه این آزمایش دریافت شود.

از نظرهزینه این تست به طور معمول بسیار گران تر از تست HIV-ELISA می باشد.

در طی این آزمایش اجزاء‌ مختلف ویروسی روی نوارهای خاص روی صفحه آزمایش که در سرم فرد مورد آزمایش قرار میگیرد قرار دارند .

اگر سرم پادتن HIV داشته باشد ، به نوارهای ویروسی متصل می شوند ، که باعث تغییر رنگ آنها می شود . گر چه آزمایش HIV در حال حاضر خیلی در دسترس است . غربالگری گسترده انجام نمی پذیرد.

بـا توجه به این كه در این آزمون ژنوم ویروس مورد مطــالعه قرار میگیرد لذا در تشخیص زودرس بیماری ویا نوزاد متولد شده از مادر آلوده مفید است . بخاطر حساس بودن زیاد ، موارد مثبت كاذب این آزمون بالا است. تشخیص مثبت با PCR درهرحال باید با تست سرولوژیك اثبات شود.

مثبت کاذب: ،‌آزمایش درصد کمی از افراد چه با آزمایش الایزا یا وسترن بلات می تواند غلط باشد . امکان دارد تغییر رنگ اندکی در بعضی از افرادی که HIV ندارند مشاهده شود و بطور غلط به عنوان HIV مثبت شناخته شوند .

منفی کاذب : در بعضی موارد آزمایش می تواند علی رغم وجود پادتنها نتواند تغییر رنگ نشان دهد . بنابراین کسی که آلوده به ویروس است اشتباهاً ممکن است منفی تلقی شود .

 

▪ آنتی ژن P۲۴ :

در این روش آنتی ژن ویروس مورد بــررسی قرار می گیرد . لذا می تواند در تشخیص زود هنگام آلودگی كمك كننده باشد. البته در مراحل عفونت بدون علامت و یا درمان ضد ویروس ، با توجه به اینكه تعداد ویروس موجود در خون كم است ممكن است منفی كاذب داشته باشیم .

با توجه به در دسترس بودن روش الایزا و وسترن بلات در ایران و همچنین اختصاصی بودن بالا (موارد مثبت كاذب كمتر)، ملاك تشخیص قطعی آلودگی یك فرد٬ مثبت بودن دو آزمایش ELISA و یك آزمایش Western blot است

 

اصول تشخیص ویروس

شواهد عفونت HIV را با 3 روش مي توان شناسايي نمود: (1) جداسازي ويروس ، (2) شناسايي سرولوژيك آنتي باديهاي ضد ويروسي ، و (3) شناسايي اسيدنوكلئيك و آنتي ژنهاي ويروسي.

 

الف) جداسازي ويروس

HIV را با استفاده از لنفوسيتهاي موجود در خون محيطي ، مي توان كشت داد ( و گاهي با نمونه گيري از ساير نقاط بدن ). تعداد سلولهاي آلودة در گردش ، بسته به مرحلة بيماري متنوع است. در بيماران مبتلا به ايدز ، نسبت به افراد بدون علامت ، تيترهاي بالاتري از ويروس در پلاسما و سلولهاي خون محيطي يافت مي شود. ميزان ويرمي پلاسمايي به نظر مي رسد كه نسبت به وجود هرگونه آنتي بادي ، به مرحلة باليني عفونت HIV ، بيشتر هماهنگ باشد. حساسترين تكنيك جداسازي ويروس ، كشت همزمان نمونة آزمايش به همراه سلولهاي تك هسته اي غيرآلودة خون محيطي ‌، كه با ميتوژن تحريك شده اند ، مي باشد. ويروسهاي جدا شده بطور اوليه ،‌نسبت به ويروسهايي كه با شرايط آزمايشگاه سازش يافته اند ، بسيار آهسته تر رشد مي كنند. با آزمايش كردن مايعات سطح محيط كشت ، پس از 14-7 روز ، از نظر فعاليت ترانس كريپتاز معكوس يا از نظر آنتي ژنهاي اختصاصي ويروس ( P24 ) مي توان رشد ويروس را شناسايي نمود.

در اكثريت گسترده اي از افراد داراي آنتي بادي بر ضد HIV-1 مي توان ويروس را از سلولهاي خوني بدست آورد و كشت داد. با اين حال روشهاي جداسازي ويروس ،‌وقت گير و پرزحمت هستند. تكنيك هاي جديدتر PCR amplification ، جايگزين روشهاي كشت ويروس ، براي شناسايي ويروس در نمونه هاي باليني شده است.

 

ب) سرولوژي

كيت هاي آزمايشگاهي تجاري براي اندازه گيري آنتي باديها با روش الايزا در دسترس هستند. در صورتي كه اين آزمونها درست انجام شوند ، داراي حساسيت و ويژگي بيش از 98% هستند. هنگامي كه از آزمونهاي آنتي بادي با روش الايزا براي غربالگري جوامعي كه شيوع عفونت با HIV در آنها پايين است ( بطور مثال اهدا كنندگان خون )، استفاده مي شود ،‌يك نتيجة مثبت در يك نمونة سرمي ، بايد به وسيله تكرار آزمون تأييد شود. در صورتي كه آزمون الايزا براي بار دوم نيز مثبت بود ، يك آزمون قطعي بايد انجام شود. روشهاي ارزيابي قطعي كه بيشتر از آن استفاده مي شود ،‌ تكنيك Western blot مي باشد كه در آن ، آنتي باديهاي عليه پروتئين هاي HIV با وزن مولكولي متفاوت ، شناسايي مي شوند. شايعترين آنتي باديهايي كه شناسايي مي شوند ،‌عبارتند از : آنتي باديهاي ضد پروتئين مركزي P24 يا گليكوپروتئينهاي پوششي gp41 ، gp120 ، يا gp160.

الگوي پاسخ در برابر آنتي ژنهاي اختصاصي ويروسي ،‌ به مرور كه بيماران به سمت ايدز پيشرفت مي كنند ، تغيير مي كند. آنتي بادي هاي ضد گليكوپروتئين هاي پوششي ( pg41 ، pg120 ، pg160 ) باقي مي مانند اما آنتي باديهاي ضد پروتئينهاي Gag ( p17 ، p24 ، و p55 ) تنزل مي كنند. نزول anti-p24 ممكن است پيش درآمد شروع علايم باليني و ساير شاخص هاي ايمونولوژيك پيشرفت بيماري باشد.

آزمون هاي سريع و آسان براي شناسايي آنتي باديهاي ضد HIV براي استفاده در آزمايشگاههايي كه تجهيزات لازم براي آزمون الايزا ندارند و مواردي كه گرفتن هر چه زودتر جواب آزمايش ضروري است ، در دسترس هستند.

اين آزمونهاي آسان روي خون يا بزاق انجام شده و بر اساس آگلوتيناسيون يا واكنش هاي Immunodot عمل مي كنند. جديدترين پيشرفت ها ، تست هاي سريع است كه مي توانند آنتي بادي هاي HIV را در خون كامل شناسايي كنند بدون آنكه به آماده سازي نمونه احتياج باشد. اين تست ها را مي توان خارج از آزمايشگاه هاي سنتي هم انجام داد.

كيت هاي آزمايش در منزل هم موجود است. براي انجام آن بايد چند قطره خون كه با خراش نوك انگشت بيرون مي آيد را روي كارت هاي آماده اي قرار داد. سپس كارت را به يك آزمايشگاه مجهز براي انجام آزمايش ارسال مي كنند.

زمان متوسط براي تبديل سرمي پس از عفونت HIV ، 3 تا 4 هفته است. اكثر افراد ظرف 6 تا 12 هفته پس از آلودگي ،‌سطح قابل اندازه گيري از آنتي بادي خواهند داشت ،‌ در حالي كه در نهايت‌، تست سرمي همگي ظرف 6 ماه مثبت خواهد شد. بسيار بعيد است عفونت HIV بيش از 6 ماه طول بكشد و پاسخ آنتي بادي قابل شناسايي نباشد.

 

پ ) شناسايي اسيد نوكلئيك يا آنتي ژنهاي ويروسي

روشهاي amplification از قبيل RT-PRC و (bDNA) branched-chain ، براي شناسايي RNA ويروس در نمونه هاي باليني طراحي شده اند و اغلب از آنها استفاده مي شود. روش RT-PCR به عنوان يك روش آنزيمي براي amplification اسيد نوكلئيك ويروسي استفاده مي شود. در روش bDNA ، با استفاده از مراحل هيبريداسيون متوالي اليگونوكلئوتيدها ،‌ amplification اسيدنوكلئيك ويروسي انجام مي شود. در صورتي كه از استانداردهاي مرجع استفاده شود ، مي توان اين آزمونها را كمّي نمود. در هر آزمون ، نمونه هاي كنترل مثبت و منفي مناسب بايد وجود داشته باشد. آزمون هاي جديد كه بر اساس مولكولي عمل مي كنند ،‌بسيار حساس هستند و پايه اي براي تعيين سطح پلاسمايي ويروس تشكيل داده اند. ناهمگوني توالي HIV ممكن است حساسيت اين روش ها براي تشخيص عفونت HIV را محدود كند. سطح RNA ويروس ، يك شاخص مهم پيش بيني كننده ، براي پيشرفت بيماري و ابزاري با ارزش ،‌ براي ارزيابي ميزان كارآيي درمان ضدويروسي مي باشد.

تشخيص زودرس عفونت HIV در نوزادان متولد شده از مادران آلوده ، با استفاده از آزمونهاي پلاسمايي ، براي ارزيابي از نظر RNA ويروس HIV-1 انجام مي شود. وجود آنتي باديهاي مادري ،‌آزمونهاي سرولوژيك را بلااستفاده مي سازد.

سطح پايين آنتي ژن HIV-1 p24 ويروس را به سرعت پس از ايجاد عفونت ،‌ با استفاده از الايزا در پلاسما مي توان تشخيص داد. اين آنتي ژن پس از توليد آنتي باديها ،‌ غير قابل تشخيص مي گردد ( زيرا پروتئين p24 به آنتي بادي p24 متصل مي شود ) و در انتهاي سير بيماري ممكن است دوباره ظاهر شود ،‌ كه پيش آگهي ضعيف بيماري را نشان مي دهد.

 

 

منبع:www.labstudents.blogfa.com